Cuairt-litir An Geamhradh 2014

Page 1

CUAIRT-LITIR

NEWSLETTER

GEAMHRADH 2014 WIN

TER


càisg

2015 easter

30/03 – 03/04/2015 • Gàidhlig Ìre / Gaelic Levels 1, 3, 5, 7, 9 • Òrain Ghàidhlig le Christine Primrose

Gaelic Song with Christine Primrose

• Cùrsa Ùrachaidh airson Luchd-labhairt na Gàidhlig

Gaelic Refresher Course for Native Speakers

06 - 10/4/2015 • Gàidhlig Ìre / Gaelic Levels 2, 4, 6, 8, 10 • Ceòl na Fìdhle à Alba, Èireann agus Canada na Mara le Gabe McVarish

The Fiddle Music of Scotland, Ireland and Maritime Canada with Gabe McVarish

• Dannsa-Ceum còmhla ri Sophie Stephenson

This year's Easter short courses at Skye's National Centre for Gaelic Language and Culture, Sabhal Mòr Ostaig begin in March with a range of high profile tutors appearing at the college such as Christine Primrose, Gabe MacVarish, Sophie Stephenson and Cailean MacLean. A range of 5 day courses will be running which aim to introduce and improve skills in music, dance and photography, as well as a range of Gaelic language classes which will be suitable from the beginner to advanced learner & of course native speakers with levels 1-10 available at the College.

Step-Dancing with Sophie Stephenson

• Dealbhadaireachd Digiteach le Cailean MacIlleathain

Tha prògram air leth de chùrsaichean de gach seòrsa ga chumail aig àm a Chàisg aig Sabhal Mòr Ostaig far am faigh daoine cothrom piseach a thoirt air sgilean ciùil, dannsa is dealbhadaireachd. Cuideachd, bidh cùrsaichean Gàidhlig a' ruith airson luchd-tòiseachaidh is luchd-adhartach agus ìrean 1-10 rim faotainn.

Digital Photography with Cailean MacIlleathain

A sample of our courses appears here but for a full up to date list, please visit our website.

WWW.SMO.UHI.AC.UK | cg@smo.uhi.ac.uk


3

FACAL-TOISICH BHON PHRIONNSAPAL ochd an sreath ùr dràma, Bannan, air BBC Alba o chionn ghoirid agus a rèir choltais, chòrd e fìor mhath ris an luchd-amhairc. Chaidh na prògraman am fiolmadh ann an Slèite leis a' chompanaidh Young Films a tha stèidhichte an seo aig an t-Sabhal. Tha Bannan air cur gu mòr ri beatha na Colaiste agus na sgìre le suas ri 100 neach an sàs ann a bhith ga chlàradh fad grunn sheachdainnean agus trì obraichean ùra làn-aimsireil do dhaoine òga air an cruthachadh ann an togalach Fàs. Ach tha bannan eile aig a' Cholaiste cuideachd. Bannan le oilthighean is colaistean san dùthaich seo agus thall thairis. Mar eisimpleir, tha ceanglaichean làidir againn le Oilthigh Dhùn Eideann agus le Conservatoire Rìoghail na h-Alba (RCS) ann an Glaschu agus tha cùrsaichean ùra againn am-bliadhna leis an dà ionaid; PG Cert le Dùn Eìdeann ann an Cultar agus Dualchas na h-Alba bonntaichte air stòras Thobar an Dualchais agus MA ann an Teagasg is Ionnsachadh sna h-Ealain Ghàidhlig leis an RCS. Tha mòran cheanglaichean againn le oilthighean thall thairis cuideachd. Bidh iomlaid oileanach ann gach seisean le oilthighean ann an Canada is an Èirinn agus bidh luchd-rannnsachaidh bho dhiofar dhùthchannan a' tadhal air a' Cholaiste an ceann gach ama. Am-bliadhna, thàinig eòlaichean cànanachais bho Oilthigh Arizona anns na Stàitean agus bho Oilthigh Lund san t-Suain gus sgrùdaidhean a dhèanamh le daoine san sgìre is sa Cholaiste. Tha co-phàirteachais le ionadan eile air leth cudromach dhan t-Sabhal agus tha iad a' tachairt aig ìre coimhearsnachd cuideachd. Tha ceanglaichean làidir againn le buidhnean ionadail mar Urras Coimhearsnachd Shlèite is a' bhuidhean ealain, SEALL agus bidh sinn a' com-pàirteachadh anns a' bhuidhinn ùir, Fòram Còmhdhail Shlèite. Agus tha sinn a' ruighinn a-mach gu sgìrean eile le ceanglaichean gan togail le leithid Taigh-tasgaidh Gheàrrloch agus Taigh Chearsabhagh ann an Loch nam Madadh. Bannan de dh'iomadh seòrsa mar sin agus iad uile a' cur ri ar dleastanas mar Ionad Nàiseanta na Gàidhlig agus a Cultar.

he new Gaelic drama series, Bannan (Bonds), was broadcast on BBC Alba recently and was, by all accounts, well-received by viewers. The programmes were filmed here in Sleat by Young Films, a company based at Sabhal Mòr. Bannan has made a significant contribution to life in the area and in the College with up to 100 people involved in filming for several weeks and three new full-time jobs for young graduates created in the Fàs building for creative and cultural industries. But the College also has other kinds of bonds. Bonds with universities and colleges in this country and overseas. For instance, we have strong links with the University of Edinburgh and with the Royal Conservatoire of Scotland (RCS) in Glasgow and we have new joint courses with both institutions this year; a PG Cert with Edinburgh in Scottish Culture and Heritage based on the Tobar an Dualchais/ Kist o' Riches digital archive and an MA in Teaching and Learning in Gaelic Arts with RCS. We have numerous links with universities abroad also. There are student exchanges with universities in Canada and Ireland each session and researchers from different countries come to the College on a regular basis. This year, experts in linguistics from the University of Arizona in the States and from Lund University in Sweden came to conduct research with people in the district and the College. Partnerships with other institutions are vital to Sabhal Mòr and they exist at community level too. We have strong ties with local groups like Sleat Community Trust and the arts organisation, SEALL, and we will be participating in the newly-formed, Sleat Transport Forum. And we are reaching out to other areas in forging links with the likes of Gairloch Heritage Museum and Taigh Chearsabhagh in Lochmaddy. Bonds of various kinds then and each contributing to the fulfillment of our role as the National Centre for Gaelic language and Culture. Prionnsapal - Proifeasair Boyd Robasdan


4

CEUMNACHD

GRADUATION

Buaidh is ruigsinneachd na Colaiste gan comharrachadh aig 30mh Ceumnachd an t-Sabhail Mhòir

Success and reach of the College celebrated at Sabhal Mòr Ostaig's 30th Graduation

heumnaich 52 oileanach bho Shabhal Mòr Ostaig Dihaoine 3 Dàmhair air oidhche far an robhar a' comharrachadh ìrean acadaimigeach fìor àrd agus far an deach iomadh urram a bhuileachadh air oileanaich an t-Sabhail agus air dithis Sàr Ghàidheal.

ifty two students graduated from Sabhal Mòr Ostaig on Friday 3 October at a ceremony which showcased the high academic standards of the College and the commendable achievements of its students, and where the honour Sàr Ghàidheal was bestowed on two further recipients for their services to Gaelic.

Thuirt an Leas-phrionnsapal agus Stiùiriche an Fhoghlaim, Iain Tormod MacLeòid: "'S e fìor adhbhar toileachais a th' ann gu bheil uiread a' faighinn cheumannan agus theisteanasan sònraichte agus, air a' bhliadhna seo a-rithist, tha na h-oileanaich air ìrean acadaimigeach fìor àrd a ruigsinn. Le luchd-ceumnachaidh ann bho air feadh Alba, bho Shasainn, bhon Ghearmailt, Fionnlainn, Poblach nan Seic agus Alba Nuadh, tha dearbhadh ann gu bheil ruigsinneachd agus buaidh na Colaiste a' sìor-leudachadh. Bhiodh e iomchaidh a chomharrachadh gun do bhuannaich Eilidh NicPhàidein, oileanach BA (le Urram) Gàidhlig agus Ceòl Traidiseanta, trì duaisean agus bha sinn gu sònraichte toilichte agus moiteil gun do bhuannaich i Duais Oileanach OGE na Bliadhna, a' chiad oileanach bho Shabhal Mòr Ostaig a tha air an duais seo a bhuannachd."

The College's Vice-Principal and Director of Studies, John Norman MacLeod said: "We are particularly delighted that so many students have achieved various degrees and certificates and, this year again, that students have achieved very high academic standards. The fact that there were graduates from across Scotland, from England, Germany, Finland, the Czech Republic and Nova Scotia demonstrates that the reach and influence of the College is expanding. It would be appropriate to highlight that Eilidh MacFadyen, a BA (Hons) Gaelic and Traditional Music student, gained three awards, and we are especially delighted that she was awarded the UHI Student of the Year, the first student from Sabhal Mòr Ostaig to achieve this distinction."

Choisinn Eilidh à Tiriodh na duaisean Oileanach na Bliadhna airson SMO agus Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean agus Duais Chuimhneachaidh Anna NicDhonnchaidh airson a bhith a' cur air adhart thachartasan sa Cholaiste.

Eilidh, from Tiree, received three awards, Undergraduate Student of the Year at SMO and UHI and she was once again awarded the Margaret Roberston Memorial Award in recognition of her efforts to organize events at the College.

A thuilleadh air a bhith a' comharrachadh obair is soirbheachadh oileanaich na Colaiste, chaidh an t-urram Sàr Ghàidheal a bhuileachadh air dithis le dlùth cheangal ris a' Cholaiste, piuthar is bràthair Criosaidh Nic Ille na Brataich agus Lachaidh Dick.

The evening also saw the work and dedication of a brother and sister, whose names are synonymous with excellence in Gaelic education, recognised as they were awarded the Sàr Ghàidheal honour.

Thuirt Prionnsapal Sabhal Mòr Ostaig, am Proifeasair Boyd Robasdan: "Seo a' chiad uair a tha sinn air inbhe Sàr Ghàidheil a bhuileachadh air piuthar is bràthair agus tha an dithis aca làn thoillteanach air an urram. Tha Criosaidh agus Lachaidh Dick air cur gu mòr ri saoghal na Gàidhlig sìos tro na bliadhnaichean ann an caochladh dhòighean agus raointean. Tha Criosaidh air cliù a chosnadh mar sgrìobhadair agus mar chraoladair a bharrachd air na chuir i ri foghlam Gàidhlig mar neach-teagaisg, neachullachaidh stuthan-teagaisg agus mar òraidiche ann an Colaiste Chnoc Iòrdain is Colaiste an Naoimh Anndra agus an Oilthigh Shrath Chluaidh. Choisinn Lachaidh spèis mar Cheannard na Gàidhlig ann an Acadamaidh Rìoghail Inbhir Nis, mar Chomhairliche Foghlaim Gàidhlig anns na h-Eileanan Siar agus an uair sin mar Iar-Stiùiriche an Fhoghlaim aig Comhairle nan Eilean. Chuir an dithis aca cuideachd an t-uamhas ri leasachadh na Colaiste, Criosaidh mar urrasair is mar cho-ùghdar Gealach an Fhàis, eachdraidh an t-Sabhail, agus Lachaidh mar urrasair dà thuras agus mar Cho-òrdanaiche Leasachaidh Acadaimigich fad iomadh bliadhna."

Sabhal Mòr Ostaig's Principal, Professor Boyd Robertson, said: "This is the first time that the 'Supreme Gael' title has been bestowed on a brother and sister and both are richly deserving recipients. Chrissie and Lachie Dick have contributed hugely to the Gaelic world down through the years in various ways and fields. Chrissie is a celebrated writer and broadcaster and has made a highly significant contribution to Gaelic education as a teacher, curriculum developer and as a lecturer and teacher trainer in Jordanhill and St Andrew's Colleges of Education and in the University of Strathclyde. Lachie earned much respect as Principal Teacher of Gaelic at Inverness Royal Academy, as Gaelic Adviser in the Western Isles and then as Depute Director of Education for Comhairle nan Eilean. Both of them have given sterling service to the College, Chrissie as a trustee and co-author of A Waxing Moon, the story of Sabhal Mòr, and Lachie as a trustee for two periods and as Academic Development Co-ordinator for many years."

DEALBHAN / CAPTIONS 1. Na h- Oileanaich Ceumnachaidh 2. Helen Dhòmhnallach & Alannah Pheuton 3. Fiona Larg bho OGE & Eilidh NicPhàidein

4. Na Sàr Ghàidheil – Criosaidh NicIlle na Brataich & Lachie Dick, cuide ri Boyd Robasdan & Ruairidh Iain MacLeòid

5. Crìsdean Dòmhnallach & Ricky Hannaway 6. Luchd na Ceumnachd



6

MÒD NÀISEANTA RÌOGHAIL 2014

ROYAL NATIONAL MÒD 2014

Meal-a-naidheachd air muinntir na Colaiste a bha soirbheachail aig a' Mhòd ann an Inbhir Nis am-bliadhna. Gu h-iongantach bha oileanaich, luchd-obrach agus Bòrd Stiùiridh na Colaiste air an riochdachadh anns a' chuairt dheireannaich de dh'fharpais a' Bhuinn Òir anns an robh Iain Howieson, Iain Gòrdan agus Aonghas MacLeòid, a tha air ùr thòiseachadh na bhall den Bhòrd. B' e Aonghas a rinn a' chùis aig a' cheann thall! Bha seachdain air leth aig Iain Howieson, a chaidh ainmeachadh mar Neachionnsachaidh Gàidhlig na Bliadhna. 'S e Iain an còigeamh oileanach bhon t-Sabhal Mhòr a tha air an duais a chosnadh. Bha oileanaich an t-Sabhail gu mòr am follais ann am farpais an t-Seann Nòis cuideachd agus meal-a-naidheachd air Ruaraidh MacCarmaig a choisinn bonn òr nam fear.

Congratulations to all staff and students at Sabhal Mòr Ostaig who were successful at this year's Royal National Mòd in Inverness. Amongst the winners were students, staff and Board members from the college with Iain Howieson, Iain Gordon and Angus MacLeod all getting through to the Gold Medal final with Angus coming in first place. It was an exceptional week for John Howieson who was crowned Gaelic Learner of the year. John becomes the fifth student from Sabhal Mòr Ostaig to have been awarded this title. There were plenty of students from the college participating in the Traditional competition and congratulations to Ruairidh Cormack who came first in the men's competition.

SIR IAIN NOBLE ÒRAID CHUIMHNEACHAIDH SHIR MEMORIAL LECTURE IAIN NOBLE Bha oidhche air leth air a cumail aig an t-Sabhal air a' mhìos sa chaidh nuair a thug an t-Oll. Ùisdean MacIllInnein seachad an Òraid Chuimhneachaidh air Sir Iain Noble, air a' chuspair, "Inntinneach", facal a chluinnte aig Sir Iain gu tric. Chaidh an òraid a stèidheachadh dà bhliadhna air ais le Sabhal Mòr Ostaig OGE agus Urras an Eilein, dà bhuidhinn ris an robh dlùth cheangal aig Sir Iain fad iomadh bliadhna, mar chuimhneachan air an obair mhòir a rinn Sir Iain don cholaiste, don sgìre agus don Ghàidhlig. Thuirt An t-Oll. MacIllInnein "Chan eil cus dhaoine a bha ann an còmhradh ri Sir Iain Noble thairis air na bliadhnaichean nach cuala am facal "inntinneach" aige uair no uaireigin. Bha e na urram agus na thoileachas dhomh cuireadh fhaighinn a lìbhrigeadh òraid 2014. Tha sinn a' tighinn beò ann an saoghal gu math inntinneach san latha a th' ann agus an saoghal na Gàidhlig 's dòcha nach eil mòran ann a tha nas inntinniche na cùisean a dh'fhuasgail an ceann a deas an Eilein Sgitheanaich."

Dr Hugh Dan MacLennan gave this year's Sir Iain Noble Memorial Lecture at Sabhal Mòr Ostaig, entitled "Interesting", a word often used by the late Sir Iain. The annual lecture was established two years ago by Sabhal Mòr Ostaig and Urras an Eilein (the Island Trust) - two organisations which Sir Iain helped to establish and with which he enjoyed enduring ties during his lifetime - to honour the work and achievements of Sir Iain, especially with regard to the college, the island and the Gaelic language. Dr MacLennan commented: "There are very few people who wouldn't have heard the word "interesting" while in the company of Sir Iain Noble at one time or another. I regard it as a great honour to have been invited to deliver this year's lecture in memory of our good friend, Iain Noble. These past years have been an exciting time in the world of Gaelic, and none more so than the events that have unravelled in the South end of Skye over this time".


7

CEUM URRAMACH Ceum Urramach air a bhuileachadh air Prionnsapal Sabhal Mòr Ostaig OGE Chaidh an Ceum Urramach, Ollamh Foghlaim, a bhuileachadh air a' Phroifeasair Boyd Robasdan le Oilthigh Dhùn Èideann aig cuirm cheumnachaidh air Dihaoine 4 Iuchar. Chuir Laureator na duais, am Proifeasair Rob Dunbar, fàilte chridheil air a' Phroif. Robasdan, ag ràdh, "Tha e na adhbhar moite dhomh fhìn agus do gach Gàidheal gun tèid an t-urram seo a bhuileachadh air duine a rinn uiread airson foghlam Gàidhlig, airson na cànain fhèin, agus airson luchd na Gàidhlig." Tha am Proif. Robasdan air mòran a dhèanamh gus foghlam tro mheadhan na Gàidhlig a stèidheachadh agus a' leasachadh an Alba, chan ann a-mhàin ann a bhith trèanadh thidsearan Gàidhlig ach cuideachd tro obair rannsachaidh, agus tha tuigse aige mu cho fìor chudromach 's a tha luchd-ionnsachaidh don Ghàidhlig, is e na cho-chruinniche air an fhaclair as miadhaile agus as fhasa a chleachdadh a th' ann. Thuirt am Proifeasair Robasdan, "'S e urram mòr a tha seo dhòmhsa agus do Shabhal Mòr Ostaig, an t-ionad iongantach sin a tha mi fortanach a bhith a' stiùireadh. 'S e onair air leth a th' ann dhòmhsa an ceum urramach seo fhaighinn bhon oilthigh san deach a' chiad Chathair Cheilteach ann an Alba a stèidheachadh. Tha e cuideachd na thoileachas a bhith a' faighinn a' cheuma seo bho Oilthigh Dhùn Èideann seach gu bheil Sabhal Mòr Ostaig air a bhith a' co-obrachadh gu dlùth leis an Oilthigh sa phròiseact, Tobar an Dualchais."

HONORARY DEGREE Principal of Sabhal Mòr Ostaig UHI awarded Honorary Degree The Honorary Degree of Doctor of Education was conferred on Professor Boyd Robertson by the University of Edinburgh on Friday 4 July. Laureator, Professor Rob Dunbar, welcomed Prof Robertson, saying, "It is a source of pride both to me personally and to all Gaels that this honour is being conferred on a man who has done so much for Gaelic education, for the language itself, and for the Gaelic people." Professor Robertson has played a pivotal role in the development of Gaelic-medium education in Scotland, not simply through his excellent work in training Gaelic teachers, but also through his significant contribution to research. He understands the profound importance to Gaelic of learners, having created the leading selfinstructional Gaelic language course and having co-compiled the most accessible and popular Gaelic dictionary. Professor Robertson said, "This is a great honour for me personally and for Sabhal Mòr Ostaig, the remarkable institution I am privileged to lead. This year marks the centenary of the death of Professor Donald MacKinnon, the first holder of the Chair of Celtic at Edinburgh and it is a particular pleasure for me to receive this honour from the first university in Scotland to establish a Chair of Celtic. It is also gratifying to receive this degree from the University of Edinburgh as the University and Sabhal Mòr have been collaborating for several years on the wonderful Kist o' Riches project."

MORAIR MINGINIS

LORD MINGINISH

Sgitheanach air a stèidheachadh mar Chathraiche ùr air Cùirt an Fhearainn

Skye Man Installed as New Land Court Chairman

Air Dihaoine 17mh den Dàmhair, chaidh an Siorram Ruaraidh Iain MacLeòid QC, a stèidheachadh mar Chathraiche ùr Cùirt an Fhearainn leis an tiotal ùr, Morair Minginis.

On Friday 17th October, Sheriff Roderick John MacLeod, QC, was installed as Chairman of the Scottish Land Court, taking the title Lord Minginish.

Thuirt Prionnsapal Sabhal Mòr Ostaig, am Proifeasair Boyd Robasdan "Tha sinne aig Sabhal Mòr Ostaig air leth toilichte gun deach an Siorram Ruaraidh Iain MacLeòid ainmeachadh mar Chathraiche ùr Cùirt an Fhearainn agus gun deach inbhe Morair a bhuileachadh air. Tha sinn a' cur meal-a-naidheachd air Morair Minginis agus a' guidhe gach soirbheachadh dha na dhreuchd ùir. Tha am Morair Minginis air a bhith na Chathraiche air Bòrd an t-Sabhail bho 2007 is tha sinn fìor mhothachail air na comasan, sgilean agus feartan a tha aige agus tha sinn cinnteach gum bi iad sin air an cur gu deagh fheum na dhleastanasan mar Chathraiche air a' Chùirt."

Professor Boyd Robertson, Principal of Sabhal Mòr Ostaig said "We at Sabhal Mòr Ostaig are delighted that Sherriff Roddy John MacLeod has been appointed Chair of the Land Court and that he has been made a Law Lord. We warmly congratulate Lord Minginish and wish him all success in his new role. Lord Minginish has been Chair of the Board of Directors of Sabhal Mòr Ostaig since 2007 and we are fully cognizant of his abilities, skills and qualities and are sure that they will be deployed to great effect in his duties as Chair of the Land Court."

'S e Ruairidh Iain MacLeòid a' chiad Chathraiche le Gàidhlig bhon chaidh a' Chùirt a stèidheachadh ann an 1912.

Roderick John MacLeod becomes the first Gaelic speaker to occupy the chair since the Land Court was established in 1912.


8

NA H-EALAIN @ SMO

THE ARTS @ SMO

COINNEACH LINDSAY

KENNETH LINDSAY

Anns a' ghreis air mhuinntireas aige, tha Coinneach Lindsay air dealbh-chluich ùr a sgrìobhadh - Pipkin - a chaidh a thaisbeanadh leis na cleasaichean proifeiseanta, Donna Mhoireasdan, Elspeth Nic an Tuairneir, Iain Beggs agus Dàibhidh Walker aig an t-Sabhal Mhòr mar phàirt den Oidhche Litreachais a chuir e air dòigh airson Seachdain nan Leabhraichean an Alba. Tha Coinneach air co-obrachadh leis an luchd-ealain eile air mhuinntireas air iomadh pròiseact cruthachail a leithid obair chleasachd anns an fhilm le MacGillivray, Aisling Sheòrais MhicDhòmhnaill, cho math ri teacsaichean, guthan is obair dheasachaidh a dhèanamh. Ghabh Coinneach pàirt ann an oidhche de dh'ealain dheuchainneach a chuir Helmut Lenke - neachealain Sgoilearachd Jon Schueler - air dòigh, agus bha e an sàs ann am pròiseact dràma rèidio cuide ri Artair Dòmhnall agus oileanaich an t-Sabhail Mhòir, An Sgeir. Tha Coinneach air a bhith an sàs ann an iomadh bùth-obrach don choimhearsnachd a leithid bùithteanobrach rèidio cuide ri Sgitheanaich òga, agus bùithtean-obrach ann an leughadh is sgrìobhadh cruthachail cuide ri oileanaich na Sgoil Samhraidh.

During his residency, Coinneach Lindsay has completed a new Gaelic play - Pipkin - which was given a rehearsed reading with professional actors Donna Morrison, Elspeth Turner, Iain Beggs and Daibhidh Walker at Sabhal Mòr as part of the Oidhche Litreachais event he organised for Book Week Scotland. Coinneach has collaborated with the other artists in residence on various creative projects such as acting in MacGillvray's film work Aisling Sheorais MhicDhòmhnaill as well as providing texts, a voice over and contributing to the editing process. With Helmut Lemke - the Jon Schueler fellow - he took part in an evening of experimental art , an event organised by Helmut, and has worked with Artair Donald on the radio drama project, An Sgeir, with SMO students. Coinneach has also been involved in various workshops with the community including radio workshops with young people from Skye, and reading/creative writing workshops with students of the Summer School.

HELMUT LEMKE Anns a' ghreis obrach aige aig Sabhal Mòr Ostaig mar Neach-ealain Sgoilearachd Jon Schueler, thug an neach-ealain fuaime, Helmut Lemke, sealladh seachad den obair ealain is obair leantainneach aige. Rinn Helmut taisbeanadh air teudan fada air oidhche mhath anns an robh fuaim, ceòl , bàrdachd agus taisbeanadh deuchainneach - 's e inneal-ciùil tha anns na teudan fada a bhios ag atharrachadh a rèir na làraich anns a bheil iad gan cluich thòisich Helmut air an cluich o chionn 30 bliadhna. Cuide ri Helmut air an oidhche bha MacGillivray, an Neach-ealain Lèirsinneach air Mhuinntireas; Coinneach Lindsay (Sgrìobhaiche na Colaiste); am bàrd, Rody Gorman agus an neach-ciùil, Neil Caimbeul (MacBeat).

During his Jon Schueler Scholarship at Sabhal Mòr Ostaig, sound artist Helmut Lemke presented aspects of his artistic practice and ongoing work. In an evening of experimental sound / music / poetry and performance, Helmut performed on an installation of long strings – long strings are an ever changing site-specific instrument that he began to play around 30 years ago. Helmut was joined on the night by Sabhal Mòr’s Visual Artist in Residence, MacGillivray; Kenneth Lindsay (Writer in Residence); Bàrd Rody Gorman and Musician Neil Campbell (MacBeat).

Air oidhche fhosglaidh an taisbeanaidh aig an t-Sabhal Mhòr, chuir Helmut a smuaintean is na ciad toraidhean bhon ghreis air mhuinntireas aige an cèill is sheall e dealbhan a bha a' samhlachadh àrainneachd "fuaim" Sabhal Mòr Ostaig. Bhruidhinn e air a' ghreis obrach aige agus ciamar a thug an t-eòlas ùr seo air cànan is cultar na Gàidhlig agus coimhearsnachd an t-Sabhail Mhòir buaidh air a' phròiseact. Mar thachartas crìochnachaidh air a ghreis sgoilearachd, dh'fhoillsich Helmut leabhar neach-ealain stèidhichte air an obair a rinn e aig an t-Sabhal Mhòr, CÀNAN SREATHAN TUINN. Bidh taisbeanadh de dhealbhan - obair làithreach - ri fhaicinn gu Dihaoine 19 An Dùbhlachd.

On the opening night of an exhibition at SMO, Helmut shared thoughts and preliminary results from his residence and showed drawings in response to the “sounding” environment of Sabhal Mòr Ostaig. He spoke about his time during his residency and how this close encounter with the Gaelic language and culture, the support of the local community and the community of Sabhal Mòr Ostaig, influenced his project. Helmut’s final event in closing his Scholarship at Sabhal Mòr Ostaig was the launch of an artist’s book of his work from the residency , CÀNAN SREATHAN TUINN. The exhibition of drawings, works in progress, will run until Friday 19th December.


9

BLAIR DOUGLAS Bhon a thòisich e san Iuchar, tha Blair air a bhith ag obair air iomadh pròiseact ciùil agus air pìosan ciùil ùra a sgrìobhadh. Tha e air a bhith ag obair cuide ri oileanaich is luchd-obrach a' chùrsa cheuma, BA Gàidhlig agus Ceòl Traidiseanta, is iad ag ullachadh phìosan ùra airson an taisbeanadh.

Since starting in July, Blair has been working on developing several musical projects and a substantial body of new compositions. Working together with students and staff on the BA Music & Gaelic course, they have been arranging and preparing some of these new pieces for performance.

Mar phàirt den turas aca don Eilean Sgitheanach sa Ghearran 2015, tha BBC Scottish Symphony Orchestra air cuireadh a thoirt do dhithis oileanach ciùil a thighinn an sàs ann an seisean co-obrachaidh. Tha Blair air a bhith ag obair air dà phìos ùr - port air a bheil "Iain an Gobha", agus pìos airson ionnsramaidean air a bheil "A' Ghealach Earradhubh" mar chuimhneachan air a h-uile duine a tha air a bhith an sàs ann an eachdraidh is beatha an t-Sabhail Mhòir, agus nach eil beò tuilleadh. Thèid na pìosan seo a chlàradh airson an craoladh air BBC Radio 2.

As part of their visit to Skye in February 2015, the BBC Scottish Symphony Orchestra have invited the music course students to be involved in a collaborative session. Blair has been working on two original pieces - a puirt/jig called “Iain an Gobha”, and an instrumental air, called “A' Ghealach Earradhubh”(The Waning Moon) in memory of all who have been involved in the history and life of Sabhal Mòr, and who have now passed away . These will be recorded for broadcast on BBC Radio 2.

Tha Blair cuideachd ag obair pìos dràma ùr stèidhichte air òrain/ceòl/ bàrdachd/dràma, is e a' cleachdadh an dàin, An Eala Bhàn, airson beatha is eòlas an t-saighdeir a mhìneachadh.

Using the poem An Eala Bhan as the inspiration to tell one soldier's experiences and life story, Blair is also developing an idea through song/music/poetry/drama with a view to creating a piece of new theatre.

Tha An Eaglais Eadailteach ann an Arcaibh air a bhith na samhla de shìth is de dhòchas air feadh an t-saoghail bhon a chaidh a togail anns an Dàrna Cogadh agus tha i air aon de na samhlaidhean rèiteachaidh as aithnichte agus as cumhachdaiche san Rìoghachd Aonaichte. Tha pìos obrach ùr le Blair ag innse sgeul na h-eaglaise - is e a' cleachdadh buaidh is ionnsramaidean traidiseanta agus clasaigeach - airson sìth is bòidhchead is cumhachd na h-eaglaise a thaisbeanadh.

Since it was built during the Second World War, the Italian Chapel in Orkney has become an enduring symbol of peace and hope around the world, and one of the best-known and moving symbols of reconciliation in the British Isles. Telling the story of the Chapel using both traditional and classical influences and instruments – a new work by Blair will reflect the peace, beauty, and power of the Chapel.

KIRSTEN NORRIE – (MACGILLIVRAY) Anns a' ghreis air mhuinntireas aice aig Sabhal Mòr Ostaig, tha MacGillivray air dàn lèirsinneach goirid a dhèanamh ann an dubh is geal a chaidh filmeadh aig àm an referendum air a bheil 'Aisling Sheòrais MhicDhòmhnaill'. Tha ceòl dulcitone a' nochdadh ann agus chaidh pàirtean dheth fhilmeadh ann an Uamh a' Phrionnsa, Ealaghol, air turas sealg nan damh agus air trèan san t-sneachd. Chaidh ro-shealladh den fhilm a thaisbeanadh aig an t-Sabhal Mhòr, Diluain 1 Dùbhlachd, far an d' fhuaireas cothrom beachdan an neachealain a chluinntinn mun ghreis obrach aice. Thèid am film slàn a thaisbeanadh aig Fèis Alchemy nan Crìochan an ath-bhliadhna agus ann an Whitechapel. Thug MacGillivray òraid seachad do Chomann Sheòrais MhicDhòmhnaill, Colaiste Magdalene, Oxford, air Seòras MacDhòmhnaill agus a cho-theacsa Gàidhlig a chaidh a thoirt seachad a-rithist mar phàirt de Sheachdain nan Leabhraichean an Alba aig Sabhal Mòr Ostaig ann an tachartas cuide ri Coinneach Lindsay, agus far an robh MacGillivray a' còmhradh ris an eòlaiche, Ùisdean Cheape air saoghal nan sìthichean. Thèid am pàipear seo fhoillseachadh le Strange Attractor Press, Lunnainn, 2015 agus tha Bloomsbury a' beachdachadh air an-dràsta airson fhoillseachadh an lùib leabhar GMS.

During her time at Sabhal Mor Ostaig, visual-artist-in-residence, MacGillivray completed a short visual poem shot in Skye in black and white during the Scottish referendum titled 'Aisling Sheòrais MhicDhòmhnaill; George MacDonald's Dream'. The Gaelic film is scored with dulcitone and includes scenes filmed in Bonnie Prince Charlie's Cave, Elgol; a stag stalk and a snow scene on a train. A preview of the film, with live soundtrack performance was shown at Sabhal Mòr, followed by an opportunity to hear the artist discuss her residency, on Monday 1st December. The film will be screened at the Scottish Borders Alchemy Festival next year and the Whitechapel. In tandem, MacGillivray gave a paper to the George MacDonald Society, Magdalen College, Oxford on George MacDonald and his Highland Gaelic contexts which was also given as part of Book Week Scotland at Sabhal Mòr Ostaig for an event organised with Kenneth Lindsay, where MacGillivray discussed ideas of fairyhood with scholar Hugh Cheape. This paper will be published by Strange Attractor Press, London, 2015 and is currently under consideration as part of a GMS publication by Bloomsbury.


10

BANNAN nns an Dàmhair am-bliadhna chunnaic sinn a' chiad sreath den dràma Ghàidhlig ùr, "Bannan", air BBC ALBA. Chaidh Bannan a riochdachadh le Chris Young bhon a' chompanaidh Young Films a tha a-nis stèidhichte aig Sabhal Mòr Ostaig ann an togalach Fàs. Tha "Bannan" ag innse sgeul Mhàiri NicDhòmhnaill agus i air tilleadh chun an eilein às an do theich i bho chionn ochd bliadhna, a' fàgail a teaghlaich agus an àite, nan cleachdaidhean agus mùchadh na coimhearsnachd. Tha Màiri a' tilleadh airson tiodhlacadh caraid ach tha na 'bannan' làidir ga cumail air an eilean nas fhaide na bha i an dùil: an toiseach air sgàth riatanais ach an uair sin air sgàth miann. Tha an turas aig Màiri a' dùsgadh còmhstri na dachaigh a-rithist na h-inntinn: gaol is gràin, mar a bha 's mar a tha, cuingealachd agus saorsa. 'S e an aon neach leis am feum i na

'bannan' a chàradh an aon neach a tha i airson seachnadh agus fhàgail ann an dorchadas nan làithean a chaidh seachad. Sgrìobh Chrisella Ross, a bhuineas don Rubha ann an Leòdhas, trì earrainnean sa Ghàidhlig, le taic bho Charlie Martin. Choobraich Ross, Martin agus Young airson sgeulachd a chruthachadh mu bheatha an latha an-diugh ann an eilean agus 's ann às a sin a thàinig "Bannan". Le fìor eòlas mar chleasaiche, 's e Tony Kearney a stiùir an dràma ùr seo. Chaidh am pròiseact air fad a dhèanamh anns a' Ghàidhlig. Bho na sgriobtaichean gu taghadh nan cleasaichean gu filmeadh, b' e Gàidhlig cànan an àite-obrach – suidheachadh, gu h-iongantach, nach do thachair roimhe. Tha clàradh an ath sreatha dìreach air tighinn gu crìoch is dùil gum bi e air BBC Alba an ath-bhliadhna.


11 7

n October we saw the new Gaelic drama "Bannan" come to our screens. Bannan, which translates as "The Ties That Bind", was produced by Christopher Young from the company Young Films which is based in the Fàs Building at Sabhal Mòr Ostaig. The drama follows the story of Màiri MacDonald's return home to the island from which she escaped eight years ago, having left her family and the place, its claustrophobia and its customs. She initially returns for the funeral of a family friend but the emotional ties ('bannan') see her remain on the island longer than anticipated: first out of necessity and then by choice. Màiri's journey reawakens the unresolved conflicts that are rooted in her memory of home: love and hate, past and present, suffocation and freedom. The one person with whom she must renew her 'bannan' is the only person she wants to remain firmly in the past. Chrisella Ross, a native Gaelic speaker from Point in the Isle of Lewis, originated three episodes in Gaelic, with the support of Charlie Martin as format writer. Ross, Martin and Young worked in collaboration to create a new story rooted in contemporary island life, from which BANNAN was born. Renowned actor, Tony Kearney, who directed the new drama, knew exactly how to draw the best performances from his cast. The entire production was carried out through the medium of Gaelic. From scripts to auditions, rehearsals to shooting, the language on set was Gaelic – a ground-breaking move that surprisingly had never been done before. Filming for the next series was in full swing in Skye in September and will be on our screens next year.


12

FÀS MÒR Fàs Mòr a' comharrachadh deich bliadhna

Fàs Mòr Celebrates 10 Years

Tha an t-ionad cùram-cloinne Gàidhlig, Fàs Mòr, a' comharrachadh deich bliadhna bhon a chaidh a stèidheachadh ann a 2004. Tha an t-ionad a' tairgsinn cùraim-chloinne tro mheadhan na Gàidhlig gu clann suas gu 12 bhliadhna a dh'aois. Stèidhichte ann an togalach Fàs aig Sabhal Mòr Ostaig, tha an-diugh suas ri 60 clann clàraichte aig Fàs Mòr le 8 luchd-obrach a tha ag obair làn-ùine agus pàirt-ùine. Bhon a dh'fhosgail Fàs Mòr, tha e air cliù a chosnadh airson seirbheis a tha air a toirt seachad aig fìor ìre àrd, agus chan ann a-mhàin mar sheirbheis a tha luachmhor dhan a' choimhearsnachd, ach seirbheis a tha a' brosnachadh na Gàidhlig ann an Slèite. Ann an 2011 bhuannaich Fàs Mòr an duais 'Gnìomh' – Gnìomhachas Gàidhlig na Bliadhna. An-diugh tha a' chlann a' faighinn iomadach cothrom le clubaichean gan ruith gach seachdain airson clann òg is clann nas sine, le measgachadh de dhannsa Gàidhealach, Karate, Ealain agus Gàirnealaireachd. A bharrachd air seo, tha inbhich bhon a' choimhearsnachd a' tighinn a-steach airson bèicearachd, seinn, dràma agus sgeulachdan a dhèanamh cuide ris a' chloinn. Thairis air a' bhliadhna romhainn cumaibh sùil air tachartasan airson na cloinne agus na coimhearsnachd airson a' bhliadhna shònraichte seo dha Fàs Mòr a chomharrachadh.

The Gaelic childcare facility, Fàs Mòr, celebrates 10 years since it was established in 2004. Fàs Mòr offers Gaelic-medium childcare and caters for children up to the age of 12. Fàs Mòr has 60 children currently registered at the facility which is based in the Fàs building at Sabhal Mòr Ostaig and employs 8 members of staff in both full and part time positions. Since opening its doors, Fàs Mòr has built up a reputation for providing high quality childcare, and is not only a highly-valued service for the community, but a key element in the ongoing promotion of Gaelic in Sleat and in 2011 won the Gaelic Business of the Year award. Fàs Mòr offers a wide variety of weekly activities for children of all ages which vary from highland dancing and Karate to Arts and Gardening. In addition to this, Fàs Mòr welcomes members from the community to come along to Fàs Mòr to share their knowledge and skills with the children whether it be baking, singing or storytelling. Keep an eye out for special events in the year ahead to celebrate Fàs Mòr's milestone!


13

CLASAICHEAN COIMHEARSNACHD

GAELIC COMMUNITY CLASSES

Tha Sabhal Mòr Ostaig air a bhith a' ruith chlasaichean Gàidhlig airson na coimhearsnachd bhon an t-Sultain le còrr is 30 neach air clàradh air na cùrsaichean. A bharrachd air muinntir na sgìre, tha a-nis còignear a' tighinn a-steach air VC bho Gheàrrloch agus Cille Chòmhain. Tha dùil na clasaichean coimhearsnachd a chumail a' dol le sùil a bhith gan ruith aig diofar ìrean eadar luchd tòiseachaidh agus oileanaich adhartach.

Since September, Sabhal Mòr Ostaig has been running Gaelic classes for members of the community with over 30 people registered over the first 2 intakes. As well as registrations from Skye, there has been interest from across the Highlands with 5 registrations from Gairloch and Kilchoan and they have been able to participate in the classes via VC. These classes are expected to continue next year with the aim of providing classes at different levels which will be ideal for complete beginners of Gaelic through to advanced students.

LEABHRAICHEAN ÙRA GAN CUR AIR BHOG Chaidh leabhraichean ùra le Maoilios Caimbeul agus Meg Bateman a chur air bhog aig a' Cholaiste anns an Lùnastal agus an Dàmhair. Anns an Lùnastal, dh'fhoillsich Birlinn "Bàird Ghleann Dail", air a dheasachadh le Meg Bateman, àrd-òraidiche aig Sabhal Mòr Ostaig. Tha an leabhar sa a' toirt obair triùir bhàrd còmhla - Dòmhnall nan Òran agus a mhic, Niall agus Iain Dubh. Dhèanadh Dòmhnall, a rugadh san 18mh linn san Eilean Sgitheanach, bàrdachd chasta dhoirbh, fhad 's a dhèanadh Niall, a bha na mharsanta-tì an Dùn Èideann, òrain aotrom dha na Gàidheil sa Ghalldachd, agus a dhèanadh Iain, a bha na mharaiche, òrain dhan choimhearsnachd aige fhèin. Thàinig an leabhar a-mach ann an cruth didseatach an-uiridh an àm airson an REF, ach tha e dha-rìribh math an obair aig an triùir fhaicinn a-nis ann an leabhar cruaidh eireachdail. Anns an Leabhar, "Tro Chloich na Sùla", tha Maoilios Caimbeul a' coimhead air dealbhan ainmeil le luchd-ealain air feadh nan linntean, tha na dàin a' measadh ciamar a tha na dealbhan sin a' sealltainn mar a tha beachdan dhaoine air an t-saoghal air atharrachadh. Chan ann a-mhàin mu obair-ealain a tha an leabhar ùr, tha fichead dàn eile ann a tha suathadh air diofar chuspairean agus a tha air cruth is stoidhle eadardhealaichte bhon chòrr.

NEW BOOKS LAUNCHED AT SABHAL MÒR OSTAIG In August and October of this year, renowned poets, Myles Campbell and Meg Bateman launch their latest works. In August The Glendale Bards, edited by Meg Bateman, a senior lecturer at Sabhal Mòr Ostaig, was published by Birlinn. The book includes the contrasting work of Donald MacLeod and his sons, Neil and Iain. Donald, born in the 18th century, composed difficult, highly literary poems; Neil, who became a tea-merchant in Edinburgh, composed light songs for the Gaelic diaspora, while Iain, a seaman, composed for his home community. The book was published electronically last year in time for the REF, but it is gratifying to see the work of these Skye poets now presented in hardback. "Tro Chloich na Sùla" by Myles Campbell, is an experimental book in that it has a series of poems which uses the dàn dìreach metres of the old professional poets, but with adaptations. By looking at well-known paintings by artists through the centuries, the poems explore how the paintings reflect changes in how people perceive the world. Other poems in the book in more contemporary idiom explore place, politics, religion and personal themes."


14

Dè an t-ainm a th' oirbh? Dòmhnall Angaidh MacIllinnein Dè an obair a th' agaibh?

Ceannard na h-Oighreachd is Seirbheisean

Cò às a tha sibh agus cò ris a tha e coltach? Chaidh mo thogail ann am Bàgh a' Chaise – baile beag eadar Lochportain is na Hogha Bheag an Uibhist a Tuath. 'S e sgìre àlainn a th' ann ris a' mhuir far an do rinn tòrr theaghlaichean le buntaineas ris na Hearadh dachaigh dhaibh fhèin

Dè na cur-seachadan a th’ agaibh? Fhuair mi rothair ùr an-uiridh le taic bhon sgeama Cycle to Work aig a' Cholaiste agus tha sin a’ còrdadh rium gu mòr. Lean mi an rathad leis aon latha brèagha timcheall air bailtean Achadh na Cloich, Tarscabhaig, Tòcabhaig is an t-Òrd agus theab mi toirt thairis!

Ainmich aon rud a bu toil leibh a dhèanamh airson Gàidhlig a bhrosnachadh Pàirt a ghabhail ann a bhith a' coileanadh lèirsinn a' bhail' ùr aig a' Chill Bheag gus am bi àireamh mhòr de dhaoine le Gàidhlig a' fuireach timcheall air a' Cholaiste agus a' cur ri mar a bhios a' choimhearsnachd agus an Sabhal a' fàs.

What is your name? Dòmhnall Angaidh MacLennan What is your occupation?

Head of Estates and Services

Where are you from and what is it like? I grew up in Cheesebay – a small village between Loch Portain and Hoebeg in North Uist. It's a beautiful place by the sea where many families originally from Harris made their homes.

What are your hobbies? I got a new bicycle last year through the College's Cycle to Work scheme which I enjoy a lot. One nice day I took the road around Stonefield, Tarskavaig, Tokavaig and Ord and it nearly did me in!

Name one thing you would like to do for Gaelic To play a part in realising the vision for the new village at Kilbeg when lots of people with Gaelic will be living around the College and contributing to how the community and College will grow.


15

CAPTIONS

LUCHD-TADHAIL 1. Oileanach bho Cholaiste Franklin, An Eilbheis

Students from Franklin College, Switzerland

2. Mike Hunter bho Cape Breton University Press agus Heather Sparling bho Oilthigh Cheap Breatainn

Mike Hunter from Cape Breton University Press & Heather Sparling from Cape Breton University.

3. Oileanaich PHD an t-Sabhail – SMO Phd Students

Latha Stèidheachaidh an t-Sabhail Sabhal Mòr Ostaig Founders Day


1 2

AG ALL AMH ANN AN 60 DIOG CÒMHL A RI

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Bracaist CalMac no bracaist SMO

Calmac - 's e na potato scones aca a tha ga dhèanamh dhomhsa!

17 18 19 20

Prada no Primark?

Primark

21 22 23 24

Cèic no seòclaid?

Seòclaid

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Glaschu no Barraigh?

Chan urrain dhomh taghadh! Nan robh thu air chall anns an fhàsach, cò bu mhiann leat a bhith còmhla riut?

Alana NicAonghais - tha i feumach air rehab air choreigin on a ghluais i a Ghlaschu! Bliadhna Mhath Ùr no Bliadhn' Ùr Mhath?

Bliadhna Mhath Ùr

40 41 42 43

Sàilean àrda no brògan cofhurtail?

Brògan cofhurtail

44 45 46 47 48

An dà chuid air playlist còmhla!

49

Fìon no leann?

50

Fìon dearg

51 52

60

Na Vatersay Boys no Runrig?

53 54 55 56

Agus mu dheireadh, dè am facal Gàidhlig as fheàrr leat?

Fiadhaich

57 58 59 60

Mas ann air post-d a b’ fheàrr leibh a’ chuairt-litir fhaighinn cuiribh fios gu litir@smo.uhi.ac.uk If you would prefer to receive an electronic copy of the newsletter please email litir@smo.uhi.ac.uk Sabhal Mòr Ostaig, Ionad Nàiseanta Cànan is Cultar na Gàidhlig • National Centre for Gaelic Language & Culture Slèite, An t-Eilean Sgitheanach, Alba IV44 8RQ • +44 (0)1471 888000 • fios@smo.uhi.ac.uk • www.smo.uhi.ac.uk Tha Sabhal Mòr Ostaig na chompanaidh earranta clàraichte ann an Alba, àireamh 361752. Àireamh Carthannas Albannach Clàraichte SC002578. Sabhal Mòr Ostaig is a company limited by guarantee, registered in Scotland Number 361752 Registered charity no: SC002578.

Dealbhte le Cànan | www.canan.co.uk


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.