16
Midden en Zuid West-Vlaanderen
Visie ¬ Vrijdag 17 juni 2016
regio Roeselare
beweging.net Midden en Zuid West-Vlaanderen, Ardooiesteenweg 67, 8800 Roeselare Redactie Visie Roeselare, Ardooiesteenweg 67, 8800 Roeselare, tel. 051/24.04.44 - visie@beweging.net Verantwoordelijke uitgever regionale pagina’s: Miche Vandenbroucke Redactie: dominique.coopman@beweging.net
✔✔www.beweging.net
Ziekenzorg/Mantelzorg CM verzamelt verhalen. Gesprek met Alexander Verstaen, therapeut én mantelzorger
“De dood helpt bewuster keuzes te maken.” “Hier komen mensen over de vloer die in materieel opzicht alles hebben, maar in de knoei zitten met zichzelf: ze zijn depressief of angstig, kampen met burn-out, gevoelens van zinloosheid...” Alexander Verstaen is therapeut, gespecialiseerd in onder meer zingeving, palliatieve zorg en rouwzorg. Maar hij was ook, samen met zijn echtgenote Liese, en hun twee kinderen van 12 en 7, mantelzorger voor zijn zieke en stervende vader. “En dat brengt je in een heel andere positie,” bekent Alexander. Dit interview is een pleidooi voor een betere samenwerking tussen patiënt, hulpverlener en mantelzorger. “Wat ik doe als therapeut? Ik luister naar mensen die vaak in een crisis verkeren. Ze vertellen hoe moeilijk het is en ik probeer te voelen hoe het voor hen is. Maar het blijft niet bij empathie. Elke crisis is ook een kans en we gaan samen op zoek naar wat hieruit kan geleerd worden om zo verder te groeien als mens. Vaak wordt een crisis als een probleem gezien dat zo snel mogelijk weg moet. Het leven heeft me geleerd dat het belangrijk is een crisis (ook) als een waardevol proces te zien, iets waar je als mens rijker van kan worden.”
Groei in leven en sterven “Tussen 2006-2014 werkte ik voor de vzw Heidehuis (een palliatieve zorg organisatie) in Brugge, eerst als psycholoog, dan als directeur. Op vandaag werken mijn vrouw Liese en ik aan de uitbouw van Perennis, een centrum voor groei in leven en sterven. Het centrum herbergt een therapiepraktijk, maar er is ook een vormingsaanbod in geestelijke gezondheidzorg en palliatieve zorg. Liese werkt het meest met kinderen en jongeren, ikzelf met volwassenen.”
Mijn vader “We hebben hier drie maand voor mijn vader gezorgd. Hij stierf, op 7 maart 2015. Zijn bed stond in onze woonkamer. Onze communicatie verliep door onze gezamenlijke historiek bij momenten erg moeizaam. Letterlijk op de laatste dag van zijn leven zijn we bij mekaar opengebroken, hebben we mekaar ten diepste ontmoet. Ik ben bewust bij hem gaan zitten, en heb een aantal dingen kunnen zeggen. Hij heeft bijna niets gezegd, maar de manier waarop hij keek en me aanraakte, was voldoende. Ik zei: ‘Ik heb je, ondanks alles, altijd graag gezien.’ En zijn reactie was heel indringend, heel speciaal. Op het einde blijft vaak alleen de liefde over, ondanks alle kwetsuren en pijn. Het is een inzicht dat me heel dierbaar is. Zolang we nog ademen, kunnen we stappen zetten in ons leven, het is nooit te laat.”
“
Vragen, en nog eens vragen “Er zijn veel (levens)vragen die in het holderdebolder-leven dat we leiden, op de achtergrond blijven. Die vragen kunnen op bepaalde momenten in ons leven plots op de voorgrond komen, zoals bij een midlifecrisis. Wat heb ik van mijn leven gemaakt tot nu toe? Wil ik op die manier blijven doorgaan? Het levenseinde zorgt voor een nog sterkere maalstroom met nog andere vragen. Wat heeft mijn leven voor zin gehad? Waar ben ik trots op? Wat had ik anders kunnen doen? Wat wil of kan ik nog herstellen? Wat gebeurt er bij het sterven? Is het allemaal gepasseerd of is er toch nog iets na dit leven? Voor hulpverleners is het een enorme uitdaging hier mee om te gaan en aan te voelen, wat er gaande is bij de patiënt. Stilstaan bij jezelf is hierin belangrijk. Hoe kijk ik naar sterven, afscheid nemen…? Belangrijk, want hoe jij denkt, beïnvloedt hoe je staat tegenover de patiënt. Als je het woord palliatieve zorg uitspreekt, denken velen enkel aan pijn- en symptoombestrijding. En dat is belangrijk, maar zeker even belangrijk is de ondersteuning op emotioneel en spiritueel niveau. Veel mensen lopen verloren als het over zingeving gaat, zeker op het einde van het leven.”
De dood als bondgenoot “Aan het bewust zijn van de eindigheid zijn er twee kanten. Het kan verlammend, deprimerend werken: wat we ook opbouwen, ooit is dat terug weg. Maar de dood kan je ook wakker houden, heel wakker… Wat doet er echt toe in mijn leven? Wat is er ballast en wat is er essentieel? De dood kan ons helpen keuzes te maken. Na zes jaar werken als directeur van het Heidehuis voelde ik hoe ik het echt inhoudelijk werken met mensen miste. Anderzijds was het een job die me financiële zekerheid en een bepaalde status gaf. Toen nam ik de dood als mijn bondgenoot en stelde ik mezelf de volgende vraag: stel dat je nog één jaar te leven hebt, wat zou je dan doen? De vraag nam meteen al mijn twijfels weg.”
Op de laatste dag van zijn leven heb ik mijn vader ten diepste ontmoet. Tot dan toe was onze communicatie bij momenten erg moeizaam verlopen. Maar ik heb toen een aantal dingen kunnen zeggen. Dat ik hem, ondanks alles, altijd graag had gezien. Hij zei bijna niets, maar de manier waarop hij me aankeek en me aanraakte, was voldoende.
“
Het is goed ons bewust te zijn van de eindigheid. En dan kan je twee kanten uit. Of het werkt verlammend: wat we ook opbouwen, ooit is dat terug weg... Of het houdt ons wakker, heel wakker. Wat doet er echt toe in mijn leven? Wat is de essentie en wat gooi ik beter overboord? De dood helpt ons om bewuste keuzes te maken in het leven. Alexander Verstaen
Spijt “Ik probeer ook elke ochtend bewust afscheid te nemen van mijn kinderen, het kan altijd de laatste keer zijn. ‘Stel het goed, vandaag’ wens ik hen toe. In de palliatieve zorg ben ik veel geconfronteerd met ‘spijt’vragen. Mensen die spijt hebben omdat ze te veel gewerkt hebben en te weinig tijd hadden voor hun gezin. Spijt dat ze zich te veel hebben ingehouden omwille van de lieve vrede, en niet geworden zijn wie ze hadden kunnen worden. Spijt is een serieuze noot om te kraken, zeker aan het levenseinde. Daarom moedig ik mensen aan het moment van de waarheid niet uit te stellen tot het (bijna) te laat is.”
Mild voor jezelf, als mantelzorger “Ik ben enorm blij, dat we er als gezin voor gekozen hebben, om aan mantelzorg te doen. Dit was een zeer helende ervaring. Je verlegt ook je grenzen. Met mijn vader naar het toilet gaan toen die zich niet meer zelfstandig kon behelpen, zou ik op voorhand als een brug te ver gezien hebben, en toch deed ik het. Ik heb ook het samenspel tussen zieke, mantelzorgers en hulpverleners (thuisverpleegkundige, palliatieve thuiszorg) kunnen ervaren. En kunnen ervaren dat, hoeveel kennis en ervaring je als hulpverlener ook helpt, er niets is dat je kan voorbereiden op het feit dat iemand die je dierbaar is ongeneeslijk ziek is. Belangrijk is dat toe te staan, mild te zijn voor jezelf. Die emoties die je ervaart, toe te laten. Je hebt het recht van alles te voelen. Het recht niet te weten. Het recht je compleet reddeloos te voelen. Het recht te panikeren. Het recht
niet altijd te weten hoe je kinderen daar mee te laten omgaan.”
Gelijkwaardig in de zorg “Als hulpverlener heb ik enorm veel geleerd uit de mantelzorg. Die ervaring zet ik ook volop in tijdens therapiegesprekken en tijdens de trainingen die ik geef. Als je zelf voor de dood van een geliefde staat, is dat totaal anders dan wanneer je als hulpverlener, iemand gaat bijstaan. Het is hoe dan ook ontzettend belangrijk dat zieken, mantelzorgers en hulpverleners elkaar nog meer vinden en samenwerken. En dat dit vanuit een gelijkwaardigheid gebeurt. Meestal staat de zieke centraal, is er de mantelzorger die zichzelf wegcijfert, en is er de hulpverlener als ‘expert’ die voor én de zieke en de mantelzorger moet zorgen. Maar wat zijn experten in palliatieve zorg? In welke mate kunnen we expert zijn, in iets wat we nog nooit hebben meegemaakt, met name doodgaan? De realiteit is, dat we allemaal partners zijn in de zorg, die best samen zoeken, hoe de zorg het best kan, op alle niveaus”.
Deel je verhaal “Ik vind het een waardevol initiatief van Mantelzorg van Ziekenzorg CM, om verhalen rond mantelzorg te verzamelen. Wie als gezin aan mantelzorg doet, neemt een belangrijke maar bij momenten zware verantwoordelijkheid op zich. Je bent soms moe en staat onder druk, wat onderhuids leeft kan naar boven komen. Tegelijk is dit ook een kans om te groeien als partner, ouder en gezin. Tenminste: zo hebben wij het ervaren.” Dominique Coopman