FATIMA ETA ANE
UGALKETA Euskal Herriko ugaztunen artean animaliarik ezezagunena eta arriskuan dagoena dugu pottoka, zaldien familiakoa. Ugalkortasun maila txikia du, 1-3 kume izan ditzake, eta gozotasun handiz zaintzen ditu. BURUA Animalia honek aurpegi zuzena, azalera onekoa da. GORPUTZ ADARRAK
Oso erresistentea da, hankak tinkoak eta sendoak dauzka, horregatik oso azkarra da.
ELIKADURA Batez ere belarra jaten du, baina zuhaixketako fruitu txikiak ere jaten ditu.
ERLAZIOAK Animalia hau Euskal Herri osoan aurki daiteke, mendi garaietan ez ezik baserrietan ere aurki daiteke, lehen baserrietan jo eta ke lan egiten zuelako, astoek bezala.
Fatima eta ane
Nahikeri Ainara.
ITZURA OROKORRA GORPUTZA Tigrea felidoetan handiena da, horregatik, 300kg inguru pisatzera hel daiteke eta 3m-ko luzera edukitzera. buztanaren luzera 75 zentimetrokoa da.
Tigreek gauean ikusteko ikusmen izugarria daukate, horrez gain, haren biboteek ilunpean bidea aurkitzen laguntzen diete.Ilea horia eta beltza dauka. ELIKADURA Tigreen elikadura ugaria da. Oreinak, , behiak.. jaten ditu, horrez gain, intsektuak, narrastiak etab. ere jaten ditu. Tigre batek pertsona bat hil eta jaten duenean ohitura hori sortzen zaio eta pertsonak jaten jarraitzen du. UGALKETA ETA ERLAZIOAK Emeak lau hilabete ernaldu ondoren bitik seira kume erditzen ditu. Arrak eta emeak ugaldu nahi dutenean batzen dira bakarrik, hori dela eta, badago urteko garai bat ugaltzeko.
naiHiKeRi eta ainaRa .
Asier eta Gontzal ITXURA OROKORRA GORPUTZA
Gepardoa felidoen familiakoa da. Leopardoaren antzekoa da, hala ere, oso desberdinak dira. Hanka luzeak ditu, horregatik, oso azkarra da. 50 - 65 kg inguru pisatzen du.. Ugaztun honen ilea hori pardoa da, baita ere, orban beltzak eta borobilak ditu , gorputz osotik sakabanatuta. BURUA Buru txikia eta borobila du .Aurpegian daukan marra beltza funtzio berezi bat du, eguzkiaren izpiak txikiagotzea. ERLAZIOAK Normalean ugaztun hauek bakartiak dira, ez dira taldean ibiltzen, baina denbora labur batean, haien ama eta anai-arrebekin egoten dira jaio berriak direnean. Nahiz eta bakartiak izan, nohizbeinka ar batzuk taldekatzen dira
eta lurralde bat defendatzen dute.
BIZILEKUA Gepardoaren habitata Afrikatik zabaltzen da: Argelia, Egipto, Marruekos, Transvaal, Etiopia, Arabia, Siria, Persia eta India. ELIKADURA
Azkarra denez oso ondo ehizatzen du.Normalean eguna denean ehizatzen du, Hona hemen Gepardoa nola ehizatzen duen prozesua: Lenengo harrietan igotzen da eta bere harrapakina ikusten duenean, beraren atzean joaten da, arrapatu arte.Gazelak eta Zebrak dira gehienbat jaten dituen animaliak. UGALKETA Edozein urtaroan egaldu ahal da. Kumeak jaiotzen direnean itxuak dira, dena dela, bi aste pasatu ondoren begiak irekitzen zaizkie. Gepardo txiki hauek laranja bat baino gutxiago pisatzen dute jaiotzean eta emeak 4-6 kume ekartzen ditu mundura.
BITXIKERIAK Animali hau abiadura handia hartzen du, horregaitik, munduko animalirik azkarrena da.100 km/orduko abiadurara heltzen da arrapatzen dituen
asieR eta Gontzal
HIART ,MARKEL
ITXURA OROKORRA.
BURUA
Otsoa mutur zorrotza eta hortz sendoak dauzkan kanidoen familiako ugaztun haragijalea da. GORPUTZA
Otsoak txakur batzuen antzekotasuna du, baraila eta hortz sendoak dituelako. Azala gris iluna edo arrea dauka, baina bere ezaugarri nagusiena da oso azkar korrika egiten duela Eta gainera zarata egin barik. Kanidoen familiakoa denez, usaimen organoak oso garatuta dituzte eta horri esker 2km-tara dagoen harrapakina senti dezakete.
ERLAZIOAK
Ganaduaren ehiztaria da otsoa. Betidanik otsoak taldeetan bizi izan dira; gainera, talde bakoitzak bere buruzagia du eta hura ar handiena eta indartsuena izaten da. Taldeetan ehizatzen dituzten harrapakinak leher eginda uzten dituzte. ELIKADURA
Otsoa animalia haragijale da, alegia, mota guztietako animaliez elikatzen da. BIZILEKUAK
Iberiar Penintsula, Eurasia eta Ipar Amerikako mendietan bizi da.
Baserritarrek esaten duten bezala, otsaila da otsoak mendietatik haranetara jaisten ziren hilabetea, beroa eta janaria edukitzeko,;hortik dator otsailaren izen
MARKEL ETA HIART
GOIANE
ITXURA OROKORRA
Ugaztuna den lurreko animaliarik handiena da.Belarri handiak eta trompa luzea dauka. Bi motatako elefanteak daude afrikarra eta asiarra. Elefantea izugarrizko pisua dauka,altuera bezala. Azala lodia eta zimurtua du,baina oso sentikorra da intsektuen ziztaden eta eguzkiarekiko. Zangoak oso sendoak dira pisu asko jasan behar dute eta.Elefanteak entzumen oso fina eta zorrotza dauka,bere belarriek freskatzeko ere balio diote. Tronpa oso muskulu gogorra da,zuhaitz bat lurretik atera dezake.Horrez gain arnasa hartzeko,edateko,gorputza uraz edo hareaz estaltzeko balio dio. Begiak txikiak dira ,horren ondorioz,oso gutxi ikusten du. Aho txikia du baina barruan 26 hortz dauzka bakoitza 5 kilokoa ! Eta azkenik betortzak,bere defentsak dira,marfilezkoak,Bi urte dituenean agertzen zaizkio eta bizitza osoan zehar doaz hazten.Horiekin zuhaitzen azala kendu eta lurrean zuloak egin ditzake.Baita defendatu ere arriskuan dagoenean. ELIKADURA Elefantea belarjalea dela belarra ,hostoak,loreak eta abar jaten ditu,akazietatik bilduak edo lurretik bilduak.Janaririk ez ba du zuhaitzen azalaz elikatzen da. BITXIKERIAK Eta orain bitxikeri batzuk aipatuko dizkizuet: -Lurreko ugaztunik handiena da
-Elefante txiki batek 13 litro esne behar ditu egunero -Elefantearen azalak 3 zentimetroko lodiera du -Elefante bat egun batean 80 kilometro egin ditzake -Manadaren agintaria beti eme bat da -Gorputza garbitzeko haien trompatzen da
IBAIA eta GOIANE
Iskan eta Daniel
ITXURA OROKORRA
Burua Bere burua piramide itxurakoa da. Tamaina ertainekoa eta proportzionatua da orokorrean, baina zenbait kasutan handi samarra izan daiteke. GORPUTZA
Hanka lirainak ditu ugaztun handi honek. Animali honek, beste zenbait ezaugarri ditu:bere pisua 500kg ingurukoa da, emeen altuera 1,55m eta harrena 1,60m.Ile eder eta luze dute, gehienetan marroia.Animali hauek, pertsona- llitate oso handia dute, oso eskuzabalak, oso lasaiak, eta oso langileak izaten direlako. GORPUTZ ATALAk
Zaldiak gorputzeko atal asko izaten ditu, Hauzek dira batzuk:burua luzea izaten dute eta guztiz argala. Bularra eta sorbalda, gogorra eta sendoa izaten dute.Alde batetik, hankak eta besoak, nahiko luzeak ditu eta korrika egiteko edo zenbait gauza egiteko prest eta gogorrak daude.. ZALDIAK eta GIZAKIAK
Animali honek gizakiari asko eta asko erraztu dio bere bizitzan bere ezaugarriak oso ondo moldatu direlako gizakiaren bizitzara Eguneroko zereginetarako erabili du, hau da, garraiorako eta nekazaritza lurrak lantzeko.Hasieran, autoen kargak eramateko eta bidaiatzeko prestatzen zituzten.Gaur egun, lurra lantzeko, kargak leku batetik bestera eramateko,monterak egiteko...erabiltzen dira,gehienbat. Zaldietatik,baita ere, larrua, ilea, beste animalientzako janariak...ateratzen dituzte gaur egun. Espainiako inguruetatik, zaldiak toreatzeko erabiltzen dituzte,gehienbat.Bertako motarik ezagunena:Espain-Andaluza da, arabiarretik datorrena.Zaldi bat toreatzeko osasuntsu egon behar da, azkarra, gogorra eta oso ausarta.
MUGIMENDUA
Zaldiak urduriak izan behar dira, gazteak eta bere konfiantza adierazi behar dute, zezenak zaldiaren ausarkeria ikusi ahal izateko. UGALKETA
Animalia hauek, bitxikeria garrantzitsu batzuk izaten ditu:11 hilabeteko ernaldiaren ondoren, behorrak kume bat egiten du.Moxala, amaren esnetik elikatzen da sei hilabete dituen arte.Zaldiak egunean 8 bat ordu lo egiten du, baina oso gutxitan etzaten da, ia beti zutik egoten da, lotan egon arren.
isKandeR eta daniel
Pottoka Euskal Herriko berezko zaldi txikia da.
ITZURA Ondo osatutako aberea da, neurri ertain eta proportzionatuak ditu eta gorputz gihartsu eta sendoa. Proportzio onekoak dira, sendoak eta indartsuak, altuera gutxikoak dira. Enborra sendoa dute eta gainera zuzena. Animalia honek aurpegi zuzena, azalera onekoa da.Hankak tinkoak eta sendoak dauzka, horregatik oso azkarra da.
BIZILEKUA ETA PORTAERA Animalia hau Euskal Herri osoan aurki daiteke. Pottokak 1500metro gorako mendietan bizitzen dira tenperatura epelekin, Normalean egoten diren mendietan pagoz eta haritzez osatuta daude, baserrietan ere aurki daiteke,. Izakeraz berriz azkarrak, leialak eta oso erresistenteak dira.
UGALKETA: Emeak 3 urte dituztenean estaltzen dituzte eta lau urterekin umeak izaten. Umaldian
hamaika hilabete daude. Ugalkortasun maila txikia du, 1-3 kume izan ditzake, eta gozotasun handiz zaintzen ditu.
ELIKADURA Batez ere belarra jaten du, baina zuhaixketako fruitu txikiak ere jaten ditu.
BITXIKERIAK: Pottoka euskal mitologian garrantzi handia izan du. Euskal Herriko ugaztunen artean animaliarik ezezagunena eta arriskuan dagoena dugu pottoka, zaldien familiakoa.
ARKAIT IBAI
ITXURA OROKORRA BURUA Burua borobila eta handia dute, lepoa oso motza eta bere enborra argala eta bere enborra argala eta malgua da. Belarriak gris kolorekoak dira eta begiak hori-berdeskak. Ikusmena oso garatuta dute
GORPUTZ ADARRA Hankak handiak dira eta bere barrua hori-gorrixka eta beltza da. Buztanan ere mota beltzak ditu. GORPUTZA Belarriak gris kolorekoak dira eta begiak hori-berdeskak. Oso bakartia da eta gauean ehizatzen du. Leopardoa orban beltzak eta ile horia ditu. Katuki hau oso azkarra da 72 km/h egiten ditu.
ELIKADURA Oso animalia beldurgarria eta erasokorra da eta bere janaria babesteko beste animalia batzuekin borrokatzen aur.. Leopardoek bakarrik gauean ehizatzen dute eta egunean lo egiten egoten dira. Leopardoarentzat zuhaitzak lo egiteko leKua da, baina baita ere janaria gordetzeko duten lekua. Aurkitzen duten edozein gauza jaten dute ERLAZIOAK Animalia bakartiak dira. BITXIKERIAK katukien artean azkarrena da, 72km/h egiten ditu, marka hau tigrearekin lehiatzen du.. UGALKETA Leopardoen ernaldi epea hiru hilabetekoa da eta emea kume batetik sei kumetara izan ditzake, baina arruntena da bi edo hiru kume izatea.
aRKaitz eta ibai
000000000000000000000000000000000000000000000000 MADDI UDANE
ITXURA OROKORRA ELIKADURA Euskal ardi txakurra, edo artzain txakurra, ugaztun sendoa, barazkijalea eta batez ere haragijalea da. Betidanik, txakur mota hau artzainei ardiak, oiloak, etab. taldean (bereiziki mendian) eramaten lagundu dien animalia da, GORPUTZA
Txakur honek, bere familiakoen artean, kanidoen artean, alegia, tamaina ertain-handia du. Normalean 1,1 metroko luzera daukate burutik lurreraino. Atzeko hankak nahiz aurrekoak luzexkak ditu eta, muturra, aldiz, nahiko motza du. Oso gorputz iletsua du eta ilea, arrazaren arabera, horixka edo gorrixka izan daiteke.
(Gorbeiako arraza). BIZILEKUA
Naturan aske geratzen diren euskal ardi txakurrak (oso kopuru txikian) belar asko dauden mendietan bizi dira. ARRAZAK
Bi euskal ardi txakur mota daude: Iletsua eta Gorbeikoa. Iletsuak horixka du ilea; aldiz, Gorbeikoak gorrixka du eta iletsua baino altuagoa da (burutik lurrera). UGALKETA Euskal ardi txakur emeek normalean haurdunaldi 1 edo 2 izaten dituzte, normaltasunez ugaltzen baitira: ez gehiegi, ez gutxiegi. Haurdunaldi bakoitzean 2-15 kume inguru izaten dituzte.
maddi eta Udane
Aner eta Unai
ITXURA OROKORRA
Lau hanka eta sugearen bezalako mihia duen musker erraldoia da. Bere ahoa handian hainbat zentimetroko hortz zorrotzak ikus ditzakegu,bere atzazal zorrotzak,buztan luze eta gihartsuarekin batera defentsarako elementu ezin hobeak dira. Begi bikainak ditu,horregatik,oso ikuspegi potentea du hirurehun metrora irits daitekeena,baina,hori baino garrantzitsuagoa da bere usaina aipatzea,bere mihiarekin dagoen giroa,haizea egokia den eta abar lau kilometrora usaindu ahal du.
UGALKETA Estalketa maiatzean eta abuztuan gertatzen da eta arrautzak,ordea,irailan jartzen dira. Bere kumeak jaiotzean kolore izugarriak jasotzen dituzte,baina,demboraren poderioz bere kolorea normala bihurtzen da.Kumeak berrogei zentimetro dauzkate jaiotzean. Igerilari bikainak dira. BIZILEKUA Rinja eta Padr irlak,Sondan,baita Flores uharteetan ere komodoko dragoia bizi da. ELIKADURA Oreinez,tximinos eta basurdez elikatzen dira. Animalia hauei asko gustatzen zaie eguzkia ematen duenean etzanda egotea,baita harri baten gainean etzanda egotea ere.
MUGIMENDUAK Korrikan hasten badira hogei kilometro ordura iritsi ahal dira. Duela gutxi arraren bitartez ernaldu gabe erreproduzitu diren eme batzuk aurkitu dira. Hogeita hamar urteko bizi iraupena dute.
Unai eta aneR
ITXURA OROKORRA
Burua Mutur luzexka du, belarriak tenteak dauzka eta bere larrua gorrizka du, baina neguan zurixka jartzen zaio;ilaje oso preziatua dauka. Haien hankak txikiak eta argalak dira, baina oso sendoak; horren ondorioz,azeriak ibilbide luzeak egin dezake. ELIKADURA Azeria kanidoen familiako ugaztun haragijalea da. Animalia honekasoan dauden animaliez elikatzen da, adibidez, untxiez, baina txikiak direnean oiloen arrautzez elikatzen dira, eta handiak egiten doazenean, txitaz.
UGALKETA Haren ugalkortasuna maila handikoa da, 3-6 kume aldiko, eta oso ondo zaintzen ditu bere kumeak. Azeria ugaztunen artean ospetsu eta ezagunenetarikoa dugu. eta bere lapurretarako trebetasuna eta abileziak aipamen berezia merezi dute.
HARREMANAK Gaur egun azeriak ez du etsairik, otsoak desagertzen ari direlako gure herrian, eta arrano beltza ere oso urria delako; Gu gara azeriaren etsai nagusiena, beraz.
KaRmen eta UXUe