Alleen logo is niet meer voldoende

Technologie vertelt herkomst van product

Keurmerken kunnen consumenten helpen om de duurzame keuze in het schap te maken. Maar zo’n label is niet meer genoeg om het consumentenvertrouwen te winnen. Zij kunnen bijvoorbeeld niet controleren waar het product vandaan komt. Ketentechnologie kan hier uitkomst bieden.

Duurzaamheidslogo’s moeten de consument helpen in zijn keuze voor een milieu- en diervriendelijk product dat eerlijk is geproduceerd. De voorkeur hebben certificeringen met verifieerbare criteria en standaarden door een onafhankelijke derde partij. Een logo en een label met informatie op een product zijn niet meer voldoende om het consumentenvertrouwen te winnen. Belangrijk is het verhaal achter het product: wat zit er in, wat is de herkomst van de ingrediënten, hoe is het gemaakt, welke handen hebben eraan gewerkt en wat is de impact op milieu en samenleving in het productieproces?

Meer dan logo en label Een recent rapport geeft aan dat 80 procent van de consumenten bij een gelijke prijs het product zou verkiezen met de meeste informatie over de herkomst. Retailers willen de consument meer geven dan een logo en een label. Marks & Spencer heeft bijvoorbeeld kort geleden laten weten dat het al zijn

37 boeren die hun verse melk leveren RSPCA assured heeft en dus bewijs heeft van de diervriendelijke behandeling van de koeien. Dit na een incident dat breed werd uitgemeten in de media: kalveren van minder dan acht weken werden apart van hun moeder gehouden bij een boer. Alle rapporten van melkboeren zijn te vinden in een online kaart bij Mark & Spencer. In Nederland zijn er vergelijkbare initiatieven. Klanten van Albert Heijn bijvoorbeeld kunnen op verschillende varkensvleesproducten de QR-code scannen en zo informatie krijgen over de herkomst van het vlees. Als de retailers het niet doen, zijn er wel initiatieven zoals QuestionMark waar consumenten kunnen zien hoe duurzaam een product is. Een ander voorbeeld is de app Foodhouse die gedetailleerdere voedingswaardes en ingrediënten van producten geeft. De ervaring leert dat consumenten een merk vertrouwen en niet zo snel alles checken. Maar als er een crisis is, willen ze doorgaans wel herkomst en duurzaamheid weten. Ze verwachten dan dat deze informatie er is. De retailer moet dus het verhaal klaar hebben hoe het voedselveiligheids- of duurzaamheidsrisico is afgedekt.

Hoofdrol voor technologie

Hoewel voor deze vorm van transparantie certificaten belangrijk zijn, speelt technologie de hoofdrol. Om de informatie aan de consument te kunnen verschaffen,

Certificering

Achtergrond

is het noodzakelijk dat retailers en voedselproducenten hun keten in kaart brengen voor elk afzonderlijk product. De productchain maakt zowel de verschillende actoren en hun positie in de keten inzichtelijk als hun relatie ten opzichte van het product. Om deze visibility te bewerkstelligen, zijn er twee beginpunten: of de keten wordt vanaf de retailer gemapt (transparency) of de relevante data reizen met het product door de keten mee en komen zo bij de retailer terecht (traceability). Bij het mappen van een keten vanaf de retailer wordt de verantwoordelijkheid vaak bij de contractuele leverancier neergelegd. Hij mapt de ketens van zijn producten zelf of legt de verantwoordelijkheid neer bij zijn eigen toeleveranciers. Productielocaties en certificeringen worden zo inzichtelijk. Vaak gebeurt dit tot aan de last stage of production of tot aan de primaire productie – de boer of teler. Dit kan zelfs nog verder gaan. Dan wordt bijvoorbeeld de diervoeder in kaart gebracht om te checken in hoeverre soja uit Zuid-Amerika te vervangen is door een klimaatneutraler alternatief. Veel van deze data worden mede-eigendom van retailer of brand en worden bewaard in gecentraliseerde databases. Om het werk voor leveranciers te verlichten, zijn hiervoor digitale platforms opgericht. Ten eerste zijn er open-economyplatforms voor alla data over producten en leveranciers. Ten tweede zijn er platforms voor socialcompliancedata, waartoe alleen deelnemende partijen toegang hebben, zoals Supplier Ethical Data Exchange (Sedex) en Business Social Compliance Initiative (BSCI). Echter, het International Trade Centre (ITC) komt binnenkort met een zogenoemd Sustainability Map Platform waar alle actoren zelf een duurzaamheidsprofiel kunnen aanmaken. Het voordeel van dergelijke platforms is dat hieruit gericht data kunnen worden opgehaald. Zo kunnen retailers deze bijvoorbeeld gebruiken in de context van hun doelen en duurzaamheidsstrategie. Nadeel is dat het veel gespecialiseerd werk is en dat data pas achteraf zijn binnen te halen.

Traceability en blockchain

De andere optie is de data met het product laten meereizen. Track-and-tracesystemen voor producten via QR-codes of barcodes blijken vooral succesvol voor commodity’s. Het nieuwe buzzwoord is het gebruik van blockchain of distributedledger-technologie voor de voedselketen. Organisaties als IBM testen samen met Nestlé, Unilever en Wallmart deze decentrale manier van data delen. Blockchain zou data delen veilig ma- ken en kan gedistribueerde toegang geven tot gegevens aan iedereen in de keten. Het kan de gegevensuitwisseling vergemakkelijken en de kans op fraude voor vervalsing verkleinen. Ook kan het de traceerbaarheid laten toenemen en de tijd aanzienlijk verkorten die nodig is om de correcte informatie bijeen te halen. Producenten, retailers, leveranciers, distributeurs, handelaren, regelgevers en consumenten krijgen mogelijk in één keer toegang tot de beschikbare informatie over de wereldwijde herkomst en de staat van voedsel voor hun transacties zonder tussenpersonen. Technologie wordt in de toekomst dé manier om de keten inzichtelijk te maken en zowel certificeringen als gevalideerde data over leveranciers en producten efficiënter binnen te halen. Duurzaamheidscertificaten helpen, maar er zullen altijd boeren en telen zijn van wie een groot deel niet is gecertificeerd en waar technologie uitkomst kan bieden om het risico in te schatten. Duurzaamheidsindicatoren zullen ook binnen gehaald moeten worden via remote-auditing en self-assessments alsook bestaande data zoals GIS-systemen. Dan is het altijd van belang dat de authenticatie en validatie van die data goed verloopt. De toekomst zal leren welke techniek het betrouwbaarst en goedkoopst is om duurzaamheidsdata in kaart te brengen. •