DE VERBAZING

Wim van Alphen is hoger veiligheidskundige en arbeidshygiënist (PHOV)

Mensdom en dierenrijk

Weer terug naar normaal. Het leven zien als een groot feest zonder beperkingen. De consumptiemaatschappij weer aanjagen tot ongekende hoogten om op korte termijn weer financiële winsten te behalen. Weer veel vlees eten, veel vliegen en ook maar aanfokken. Hebben wij een steile leercurve (naar boven) of zijn wij dom?

Wat hebben we nu eigenlijk geleerd van de afgelopen pandemie als wij weer helemaal terugkeren naar onze gewoontes en levensstijl van voor de pandemie? Blijkbaar weinig of niets, tenminste: in preventieve zin. Wel in repressieve zin. Dat we voor de volgende keer meer mondkapjes op voorraad moeten hebben of de productie daarvan niet helemaal aan China moeten overlaten. Mondkapjes zitten in de onderste stap van de arbeidshygiënische strategie. Vaccinatie, leuk, maar is ook defensief. Geen aanpak aan de bron dus.

Maar wat helpt dat als we de bronmaatregelen niet nemen? Als we een gigantische veestapel aanhouden voor onze overmatige vleesconsumptie? Als we niet inzetten op minder vlees eten, minder mensen, minder dieren, minder vliegbewegingen? Als we de megasteden en megastallen, beide grote legbatterijen, niet aanpakken. Dan komt er met 100 procent zekerheid weer een volgende pandemie aan. We weten alleen niet wanneer.

Wat zijn we dom dat we in preventieve zin geen actie ondernemen. Niet voor niets het woord mensDOM, zou je zeggen. Het mensdom in combinatie met het dierenRIJK (in deze context: het teveel aan dieren); de essentiële ingrediënten voor een volgende pandemie. Als we echt zo dom zijn dat we niets van de afgelopen pandemie hebben geleerd om preventieve maatregelen te nemen, dan verdienen we ook niet beter. Zoals Youp van ’t Hek laatst in een column in de VARA-gids al schreef: ‘Volgens mij een persoonlijke ingreep van God, die onze infantiliteit niet langer kan verdragen’. Deze twee woorden in onze woordenschat, mensdom en dierenrijk, alleen al leiden tot deze situatie. Maar er is hoop: taal is levend, dus we kunnen – als we niet al te dom zijn – dit aanpassen.

In de arbeidsveiligheid kennen we soms dezelfde vlakke leercurve. Een klassiek maar nog steeds zeer actueel voorbeeld: glazen deuren, wanden en puien. Nog steeds, ook anno 2021, worden ze toegepast. Telkens is het slechts een kwestie van tijd dat medewerkers tegen deze glazen deuren hun hoofd stoten en letsel oplopen. Ook hier geldt net als bij de pandemieën het spreekwoord ‘wie niet leren wil, moet maar voelen’. Telkens moeten eerst ongelukken gebeuren voordat men overtuigd raakt dat het toch slimmer is om een vogel- of vllinderplaatje op die glazen deuren of wanden te plakken. Waarom leren wij zo weinig van het verleden?

Bij pandemieën zijn de gevolgen alleen veel gruwelijker dan bij het stoten van je hoofd. Dus toch maar iets met onze die leercurve doen?

In deze column komen zaken aan de orde waar ik met verbazing naar kijk. Omdat in sommige branches vaak al goede oplossingen zijn bedacht die standaard worden toegepast, terwijl die oplossingen in andere branches nog geheel onbekend zijn. Het opleidingsinstituut Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde (PHOV) en ik persoonlijk proberen bij te dragen aan kennisverspreiding en -vermeerdering op de vele gebieden van de arbeidsveiligheid, om deze situatie te verbeteren.