20 minute read
DC Schakelen is vooral vlamboogpreventie
Nu gelijkstroom/spanning steeds meer in de belangstelling staat, rijzen er allerlei prangende vragen over het schakelen van gelijkstroom. Er ontstaat al bij relatief lage DC-spanning een indrukwekkende vlamboog. Hoe is deze te voorkomen?
Tekst Richard Mooi
Het schakelen van gelijkstroom (DC) is een stuk lastiger dan wisselstroom (AC). Bij AC gaat de spanning honderd keer per seconde door het nulpunt. Bij het schakelen of verwijderen van de stekker uit een wandcontactdoos dooft de vlamboog automatisch. Die vlamboog ontstaat door ionisatie van de lucht waardoor een geleidend kanaal ontstaat. Bij AC is die ionisatie verdwenen als de sinus door het nulpunt gaat.
Contacten vast Bij DC is dat een ander verhaal. De lucht blijft geïoniseerd, en blijft de stroom lopen bij het afschakelen of verwijderen van connector. Ionisatie van de lucht vindt plaats vanaf zo’n 50 volt. Een alleen voor AC-geschikte schakelaar verbrandt vanaf deze DC-spanning. Ook DCschakelaars die alleen geschikt zijn voor lage spanning, bijvoorbeeld 12 of 24 volt, zijn ongeschikt voor hogere DC-spanning. Na één keer schakelen zitten de contacten vast. Hoe hoger de spanning des te groter de afstand die de vlamboog kan overbruggen. Een mechanische schakelaar die geschikt is om gelijkstroom te schakelen is in vergelijking met een AC-schakelaar een stuk vernuft. De schakelaar werkt pijlsnel. Meestal bestaat een DCschakelaar uit een draaiknop die bij een bepaald punt ineens omklapt. Daarnaast moet bij hoogvermogen de vlamboog worden geblust. Dat kan in een bed van zand of olie, of door in vacuüm te schakelen. Bij heel grote spanningen en vermogens wordt de vlamboog met een magneetveld wegblazen.
Ook bij AC vlambogen Overigens bij hoge AC-spanning en stromen ontstaan eveneens vlambogen, maar deze
duren in eerste instantie niet langer dan 1/50- ste van een seconden, wanneer de sinus weer door de nul gaat. Omdat bij de volgende sinusperiode wel opnieuw een vlamboog kan ontstaan, is snel schakelen ook hier een must. Maar zelfs de kortdurende vlamboog die ontstaat tot de eerstvolgende nuldoorgang kan al schade aanrichten. Door de sterke stroom ontstaat namelijk in die korte tijd een enorme hit
Snel schakelen is een must
te. Vacuümschakelaars en oliearme schakelaars zijn bij hoogspanningsnetten (AC) het meest gebruikt om vlambogen te blussen. In Noord-Amerika bestaan nog kleine lokale netten op 110 Vdc waarbij gebruikers stekkers in een wandcontactdoos kunnen steken. Om te voorkomen dat bij het verwijderen een vlamboog ontstaat, schakelt dit type wandcontactdoos ook de DC-spanning af. Dat gebeurt nog voordat de contactpunten van de stekker fysiek geen verbinding meer hebben.
Solar Ook de DC-schakelaar in de leidingen tussen zonnepanelen en de omvormer moet geschikt zijn voor het schakelen van gelijkstroom. Vanwege de vlamboogdovende constructie zijn DCschakelaars een stuk prijziger. Meestal is de DCswitch al in de omvormer ingebouwd. Als die ontbreekt, is het verplicht om een DC-schake
laar te monteren. Het lostrekken van een connector bij systemen zonder DC-switch is levensgevaarlijk. Al bij systemen vanaf vier panelen kan een grote vlamboog ontstaan, zo demonstreert GreenGuys in Almere op de website. Wie vergeet de DC-schakelaar uit te zetten, is alleen bij omvormers van SolarEdge beschermd tegen vlambogen. De omvormers hebben een ingebouwde vlamboogdetectie, maar die staat standaard uitgeschakeld. Met deze functie kunnen ook slechte verbindingen worden gedetecteerd.
Elektronisch schakelen Mechanische schakelen van DC-netten wordt nog veel gedaan, maar door de komst van vermogenselektronica is het mogelijk om elektronische schakelen. Dat gebeurt met mosfetten, waarbij geen vlambogen ontstaan. Meestal wordt een elektronische DC-schakelaar gecombineerd met bewaakfuncties zoals aardlekken en kortsluitstromen. Ook is het in een elektronische schakelaar eenvoudig om de spanning te verlagen. Het nadeel van elektronica is de levensduur. Een mechanische schakelaar kan wel dertig-veertig jaar meegaan, bij elektronica is de levensduur beperkt tot tienvijftien jaar. In toekomstige DC-omgevingen wordt bij hoge spanningen (350 Vdc) apparatuur vast aange
sloten. Stekkerapparaten worden waarschijnlijk met USB-connectoren verbonden. Door de lage spanning (max 20 V) is er geen gevaar voor vlambogen.
Social Installatie Journaal
Het laatste nieuws op @InstallatieJNL
In de panelenbouw staat de veiligheid van verdeelsystemen en besturingskasten voorop. Het boek ‘Panelenbouw is een vak apart’ helpt u om dit in de praktijk tot stand te brengen.
Vakkennis en normen Het boek besteedt aandacht aan de norm voor schakel- en verdeelsystemen, de NEN-EN-IEC 61439-serie. U leest wat de eisen in deze norm zijn en wat nu precies de achtergrond is van de eisen.
U krijgt inzicht in de actuele problematieken die van belang zijn bij de samenbouw van elektrisch materieel in een besturingskast. U vergroot uw kennis en het begrip van de eisen, die in de NEN-EN-IEC 61439 worden gesteld.
Voor wie? Dit boek is bedoeld voor paneelbouwers, elektrotechnische installateurs, adviesbureaus, inspectiebureaus, beheerders van elektrotechnische installaties, machinebouwers, docenten en studenten elektrotechniek.
Meer informatie of bestellen? Ga naar www.vakmedianetshop.nl/panelenbouw Auteur: Ir. R.J. (Roel) Ritsma
Attentie attentie voor cybersecurity
Hacks zijn aan de orde van de dag, ook in de installatiebranche. Vaak zijn ze onschuldig, maar toch maakt iedere hack pijnlijk duidelijk dat er kwetsbaarheden in de beveiliging van installaties zitten. Hoog tijd dus om cybersecurity de aandacht te geven die het nodig heeft.
Tekst Marion de Graaff
Techniek Nederland pakte de handschoen op en gaf met een aantal partners voorlichting over cybersecurity. Een van de sprekers was Bas Labordus van The S-Unit.
Ethical hackers The S-Unit is een organisatie van ethical hackers. Ze testen systemen, inventariseren kwetsbaarheden en risico’s, en ze geven advies over cybersecurity. Bas Labordus werkt er als security consultant en noemt zichzelf security enthousiasteling. “Zelfs in mijn vrije tijd ben ik altijd op zoek naar gaten en kieren om een systeem binnen te komen”, grinnikt hij. “In een
hotel, een zwembad, op de basisschool als ik mijn kind wegbreng. ‘Wat zou er zich boven dat systeemplafond bevinden?’ Daar zie ik losse draadjes… Of even mijn laptop op de hotelser
ver aansluiten. Kan ik met mijn key card ook die deur openmaken? En die? En die? Hier - bij de TU in Zwolle, waar de voorlichting gegeven wordt, heb ik aan de deur van de serverruimte gevoeld. Die zat op slot, heel goed.”
Virtuele, openstaande deuren Labordus lacht en gaat verder: “Het lijkt logisch om een deur op slot te doen, maar heel vaak wordt het nagelaten. En zo staan ook heel veel virtuele deuren in systemen open. Dan is het voor een hacker een piece of cake om binnen te komen. De meeste hackers doen dat voor de lol, gewoon om te zien hoe ver ze kunnen komen. Zo namen drie Chinese studenten met behulp van een drone en een Raspberry Pi de ZigBee-verbinding van een kantorencomplex over om vervolgens de verlichting te (ont) regelen. Grappig, lastig misschien, maar niet direct gevaarlijk. Toch moet je er niet aan denken dat iemand iets kwaads in de zin heeft.”
Drietrapsraket Labordus legt uit dat goede cybersecurity uit drie onderdelen bestaat. “In de eerste plaats moeten fabrikanten en leveranciers van software zorgen dat het veilig is. Er zijn verschillende methoden om dat te testen, waaronder de OWASP top tien. De schakel daarna bestaat uit partijen die systemen installeren en beheren. Iedere installateur zou met zijn klanten af moeten spreken wie er verantwoordelijk is voor het uitvoeren van updates, voor het bewaren van passwords et cetera. Na de fabrikant en de installateur komt de gebruiker. Ook daar kan heel veel mis gaan. Een goede beveiliging valt of staat met gedrag. Je kunt een systeem nog zo goed beveiligen, maar als een gebruiker zijn passwords op zijn bureaublad heeft staan, heeft dat allemaal geen enkele zin.” Het draait allemaal om bewustwording. Installateurs hebben daar een rol in, maar dan moeten ze zelf wel weten wat ze doen en hoe het werkt. De dringende oproep van Labordus is dan ook: “Ten eerste: verdiep je in cybersecurity, en ten tweede: zorg vervolgens dat je bij blijft, want de veranderingen gaan ra-zend-snel!”
Cybersecurity: op zoek naar balans
Hacks kunnen onschuldig zijn, denk daarbij aan Ikea-hacks waar mensen op creatieve wijze de Zweedse meubelen een nieuwe functie geven. Maar hacks kunnen ook echt vervelende gevolgen hebben. Hoe beperk je de risico’s? René van der Boon, directeur van Leertouwer, vertelt over zijn ervaringen met cybersecurity.
Tekst Marion de Graaff
Van der Boon stelt om te beginnen een hypothetische vraag: “Waarom hebben we in Nederland dijken: omdat we bang zijn voor water, of omdat we comfortabel willen leven, met droge voe ten?” Om vervolgens zelf te antwoorden: “Ik denk dat laatste. Deze metafoor kun je door trekken naar cybersecurity. Zijn we elkaar aan het bezighouden met regeltjes om aan bijvoor beeld de AVG te voldoen? Of zijn we bewust
bezig om risico’s op het gebied van informatie beveiliging te beperken voor onze eigen bedrijfscontinuïteit?”
Verbindingen maken Leertouwer is systeemintegrator op het gebied van elektrotechniek, klimaatinstallaties en ICT. Van der Boon: “Het woord systeemintegrator maakt duidelijk wat we doen, namelijk systemen aan elkaar knopen. We maken verbindingen tus sen processen, informatie en technologie. Dat alles met elkaar samenhangt, brengt per defini tie risico’s met zich mee. In de afgelopen jaren zijn elektrotechniek en werktuigbouwkunde steeds meer in elkaar verweven geraakt, en dat zal in de toekomst alleen maar toenemen.” Installaties worden steeds complexer en zijn bij na altijd onderdeel van een netwerk of verbonden met het internet. Van der Boon: “Dit brengt vei
ligheidsrisico’s met zich mee die je wilt inschatten en waar je maatregelen op wilt treffen. Dat kun je als installateur alleen doen op de onderde len waar je zelf invloed op kunt uitoefenen. Het is dus erg belangrijk om je ook bewust te zijn van onderdelen in de installatie waar je geen invloed op hebt. Vaak leveren die wel veiligheidsrisico’s voor je totale installatie op.”
Virtuele collega “We zijn allemaal mensen, en dat maakt dit ook zo’n lastig onderwerp”, gaat Van der Boon ver der. “Je kunt systemen met drie firewalls beveiligen, maar het komt vaak genoeg voor dat klanten of de medewerkers bij klanten zich daar helemaal niet bewust van zijn.” Veiligheid heeft alles te maken met gedrag, en gedrag is juist heel moeilijk te veranderen, benadrukt Van der Boon. “Om dat intern goed tussen de oren te krijgen, introduceerden wij een virtuele collega: Ben Veilig. Hij schrijft blogs over cybersecurity, geeft tips en houdt in de gaten of pc’s afgesloten zijn. Als iemand een situatie ziet waar we moge lijk een risico lopen op het gebied van informatiebeveiliging, dan kan hij Ben hierover informeren. Achter Bens mailadres zit een 24/7 response team dat direct een risico-inschatting maakt en actie onderneemt als dat nodig is.”
Securitysoftware Leertouwer ondersteunt medewerkers ook met speciaal ontwikkelde software die veel risico’s voorkomt. “Een onderdeel van deze software is ons monitoring operations centre waarmee we allerlei IP-apparatuur zoals routers en firewalls monitoren,” licht Van der Boon toe. “Daarnaast levert de software allerlei slimme functies die gericht zijn op het veilig beheren van ‘assets’ zoals configuratiebeheer en wachtwoordbeheer. Vander Boon: “Daar hebben we een alarmerings flow achter gehangen die de dienstdoende monteur waarschuwt als er iets aan de hand is, ook ’s nachts. Elk asset heeft een gebruikersnaam en een - gecodeerd opgeslagen - wachtwoord. Iede re keer als een medewerker een wachtwoord van een klant opvraagt, wordt onder andere geregis treerd waar en hoe laat dat gebeurde. Het systeem genereert wachtwoorden, die hoeven medewerkers dus niet zelf te bedenken of te ont houden. Daarmee zijn ze ook altijd uniek. Ook dat is een kwestie van veiligheid.”
Bewustwording creëren “We hebben diverse informatiebeveiligingscertificaten maar toch moet je scherp blijven”, stelt Van der Boon. “Dat geldt ook voor onze mede werkers, en daarom heb ik twee jaar geleden een phishing-test laten uitvoeren. Het liep tegen kerst en het ging om het uitzoeken van een kerstcadeautje. Alle medewerkers kregen een mail met een link. Door hun systeem-inlog op een speciale pagina op de Leertouwerwebsite in te voeren, kwamen ze bij een keuzepagina. Van de twintig testpersonen gaven er negentien hun gegevens weg. Eigenlijk was het prachtig: loyale medewerkers die helemaal te goeder trouw zijn en geloven in onze goede bedoelingen. Maar vanuit het oogpunt van cybersecurity: foute boel. Zowel de website als het mailadres waren fake en de gegevens belandden bij de ethical hacker. Enorm leerzaam want hackers zijn steeds beter in social engineering: het psycholo gische spel om mensen te bespelen waardoor ze niet goed opletten. Dit was een leerzaam moment en heeft ons allemaal weer helemaal op scherp gezet.”
Zoek naar de balans Het gedrag van mensen is dus een risico; zowel van medewerkers maar ook dat van de klanten. Van der Boon: “Klanten die geen duidelijk bevei ligingsbeleid hebben en ons zomaar wachtwoorden geven, dat kan niet. De poort van een netwerk open zetten zodat wij op afstand
onderhoud kunnen doen, maar elke cybercrimi neel met ons mee kan liften, dat willen we ook niet. Het is misschien handig, maar het vraagt om problemen. Ik wil in het systeem van een klant kunnen als we eraan moeten werken, en verder niet.” Van der Boon: “Maak dus ook aan je klanten duidelijk dat ze voorzichtig moeten zijn. “En spreek af wie wat doet, en op welk moment. Het is een illusie om te denken dat je je veiligheid helemaal voor honderd procent geregeld kunt hebben. Wat we vandaag bedenken, is morgen achter haald. Maar we kunnen ons wel inspannen om het zo goed mogelijk voor elkaar te hebben. Dat doen we door risico’s te inventariseren en te beoordelen, en vervolgens door maatregelen te nemen.” Te veel of verkeerde maatregelen hebben vaak een averechts effect, weet Van der Boon: “men sen gaan dan omwegen zoeken waar meestal nog veel meer risico’s aan verbonden zijn. Houd het beheersbaar en zoek naar de balans tussen werkcomfort en veiligheid.” Techniek Nederland hield eind 2019 samen met een aantal partners voorlichtingen over cyber security. René van der Boon was een van de sprekers.
Markeringssoftware De markeringssoftware smartScript van WAGO is bedoeld voor de thermotransferprinter smartPrinter. De software is door specialisten nauwkeurig afgestemd op de markeringstaken in de schakelkast. Alle toepassingen, printerdrivers en instellingen zijn in de software geïntegreerd. De installatie hoeft dus slechts één keer uitgevoerd te worden. Bediening en gebruik zijn intuïtief en zelfverklarend. De markeringssoftware geeft alle bewerkingsstappen overzichtelijk op het beeldscherm weer. Hierdoor is een snelle markering van alle producten van WAGO alsook van geleiders, typeplaatjes en etiketten mogelijk. WAGO www.wago.com/nl
Monitoren verwarmingssysteem TADO lanceert Software as a Service: tado° 360. Deze software ondersteunt energiebedrijven en installatiebedrijven door op afstand de conditie van het verwarmingssysteem van een huis te controleren en data te verzamelen die door installateurs kan worden gebruikt voor snellere, efficiëntere reparaties en onderhoud. Tado° ondersteunt en is compatibel met 95% van alle verwarmingssystemen. De Slimme Thermostaat maakt verbinding met de ketel van de klant en brengt een digitale verbinding van en naar de ketel tot stand voor zowel controle als analyse. Hiermee kunnen energiebedrijven en installatiebedrijven op afstand de conditie van de ketel controleren door statistieken zoals waterdruk, pompsnelheid en foutmeldingen te analyseren. TADO www.tado.nl
Lichtgewicht werksneaker De VISMO Extralight Reform werksneaker weegt 515 gram. De NRG 55 tussenzool e werkt als een soort springveer en geeft 55 procent energie terug tijdens het lopen. De Reform is uitermate geschikt voor de installatie-, metaal- en transportsector en voor werkzaamheden in magazijnen en de lichte bouw. De schoen is speciaal ontwikkeld om er lange dagen op te werken. De bovenkant is van waterafstotend en slijtvast Airmesh-textiel. De binnenvoering is zweettransporterend waardoor de voeten droog blijven. De veiligheidssneakers vallen in veiligheidsklasse S3 en zijn voorzien van een aluminium beschermneus en kevlar tussenzool. De neus en hak hebben een beschermbumper. VISMO NEDERLAND www.vismonederland.nl
Smartphone De ‘truly rugged’ Cat S52 van CATPHONES is 9.69mm dun en weegt 210 gram. Hij is daarmee dunner dan veel gewone, breekbare smartphones met een beschermhoesje. Tegelijk kan de Cat S52 de zwaarste omstandigheden aan. Hij heeft dertig valtests van 1,5 meter hoogte op elke zijde doorstaan, is zand-, stof- en waterproof en overleeft thermische schokken, extreem hoge en lage temperaturen, vibratie- en tuimeltests en zoute nevel. De smartphone beschikt over een 12MP dual pixel Sony-camera met f/1.8 diafragma en 1.4μm pixelgrootte en geavanceerde multi-frame beeldverwerkingssoftware, voor een snelle en accurate focus en goede prestaties bij weinig licht. CATPHONES www.catphones.com
Warmtebeeldcamera Met de TiS60+ introduceert Fluke een warmtebeeldcamera met een meetbereik tot 400 °C. De warmtebeeldcamera is verkrijgbaar bij EUROINDEX. De camera heeft een resolutie van 320 x 240 pixels en maakt naast het IR beeld ook een foto van het zichtbare spectrum. Met de IR-Fusion technology kan het warmtebeeld en de foto met elkaar worden geblend. Dit maakt het makkelijker om objecten te herkennen en toch nauwkeurig de temperatuur ervan af te lezen. Met de software en de Connect-app kunnen de meetresultaten worden gerapporteerd en met collega’s worden gedeeld. EURO-INDEX www.euro-index.nl
Frequentieomvormers Het aandrijvingsportfolio van SIEMENS is uitgebreid met de Sinamics G120X-omvormer. Deze is speciaal ontworpen voor gebruik in water-/ afvalwatertoepassingen en in HVAC-systemen. De omvormers zijn verkrijgbaar in een driefasige 3AC 200V spanningsvariant in het vermogensbereik tot 55 kW. De nieuwe module voor de uitbreiding van de digitale en analoge in- en uitgangen verhoogt de flexibiliteit en maakt een optimale aansturing van omvormergestuurde toepassingen mogelijk. De Sinamics Gondersteunt Profibus, Modbus RTU, USS en BACnet MS/TP. Hij is voorzien van uitgebreide interfaces en kan eenvoudig worden geïntegreerd in bestaande of nieuwe systemen. Een nieuw formaat omvormer is toegevoegd in het vermogensbereik van 2,2 kW tot 3 kW. Dankzij het 32 procent kleinere FSAD-formaat met kastafmetingen van 176,5 x 136,6 x 158 mm biedt de Sinamics V20 meer flexibiliteit en ruimtebesparing. SIEMENS NEDERLAND www.siemens.nl
Stapelbare zadelstrook en stekerbaar opzetstuk De stapelbare zadelstrook van EATON is geschikt voor alle 220 mm en 440 mm brede Systeem 55 en Medusa groepenkasten incl. bevestigingsschroeven. Geschikt voor pvc installatiebuizen 16 mm en 19 mm. De zadelstrook is stapelbaar door middel van een eenvoudig klikmechanisme. Met het nieuwe stekerbare opzetstuk kan een stekerbare groepenkast worden samengesteld. Het opzetstuk is voorzien van tien uitbreekpoorten voor de plaatsing van GST18 of Winsta connectoren en twee uitbreekpoorten voor dataconnectoren. Uitbreiden van een 220x 220 mm of 220x330 mm Systeem 55 groepenkast met het opzetstuk is mogelijk door een klikmechanisme. EATON www.eaton.nl
M12 connector Yamaichi Electronics lanceert een nieuwe M12 push-pull connector met een interne vergrendeling voor verschillende industriële toepassingen. Deze bij A & C SOLUTIONS te verkrijgen push-pull connector maakt snel en veilig aansluiten en ontgrendelen eenvoudig. Het nieuwe M12 push-pull design is uitwisselbaar met standaard M12 connectoren. Het vergrendelingsmechanisme van het push-pull design in zorgt voor een snelle en betrouwbare aansluiting en ontgrendeling. Dus in toepassingen met slecht zicht of binnen een beperkte ruimte kan je door middel van ‘blind plugging’ een betrouwbare verbinding realiseren. De fabrikant schat in dat het tot 75 procent installatietijd bespaart. A&C SOLUTIONS www.ac-solutions.be
De grootste database van fysieke toegangscontrole-apparatuur met technische beschrijvingen en projectfoto’s, vindt u op: www.methon.nl
toegangscontrolesystemen en entreebeveiliging voor voertuigen en voetgangers levering - installatie - service
Jaargang 38, nummer 1-2, januari-februari 2020 Verschijnt 8x per jaar www.installatiejournaal.nl
Redactie Pr. Margrietlaan 3 2404 HA Alphen aan den Rijn installatiejournaal@vakmedianet.nl
Marjolein Eilander (marjoleineilander@vakmedianet.nl) Maarten Legius (maartenlegius@vakmedianet.nl) Tieneke Wilms (tienekewilms@vakmedianet.nl) Gerard Vos (gerardvos@vakmedianet.nl)
Medewerkers Edo Beerda, Sjef Cobben, Marion de Graaff, Evi Husson, Nico Kluwen, Joost Melten, Hidde Middelweerd, Richard Mooi, Ferdinand Pronk.
Uitgever Vakmedianet, Johan Schot (johanschot@vakmedianet.nl) www.vakmedianet.nl
Algemeen hoofdredacteur Maarten Legius (maartenlegius@vakmedianet.nl) T: 088 - 5840772
Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl
Basis ontwerp Motif Concept & Design, Naarden
Abonnementen en administratie Jaarabonnement binnenland: € 220,- Digitaal abonnement: € 96,-
Alle prijzen exclusief 6% btw. Prijswijzigingen voorbehouden. Abonnementen kunnen worden opgegeven bij Vakmedianet Klantenservice, postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn o.v.v. “Tijdschrift INSTALLATIE JOURNAAL”. Telefoon 088-5840888, klantenservice@vakmedianet.nl Een abonnement kan op ieder gewenst tijdstip ingaan en geldt tot wederopzegging, tenzij anders overeengekomen. De minimum looptijd van een abonnement is één jaar. Partijen kunnen ieder schriftelijk opzeggen tegen het einde van de abonnementsperiode, met inachtneming van een opzegtermijn van twee maanden. Vanwege de aard van de uitgave, gaat Vakmedianet uit van een za kelijke overeenkomst; deze overeenkomst valt onder het algemene verbintenissenrecht. Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst en om u van informatie te voorzien over Vakmedianet en zorgvuldig geselecteerde andere bedrijven. Als u geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit schriftelijk melden bij Vakmedianet, postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn. Voor informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u terecht op www.vakmedianet.nl.
Druk Ten Brink, Meppel
ISSN 1385-3112
© 2019 Vakmedianet, Alphen aan den Rijn
Adverteerdersindex
Wildkamp omslag 2
Messe Benelux Nederland p. 15
Methon p. 41
Hager omslag 3
Alklima omslag 4
Advertentie-exploitatie
Account manager Gejo Flierman: 06-53227316 e-mail: gejoflierman@vakmedianet.nl
IN DE KOMENDE NUMMERS
Alle rechten voorbehouden. Behoudens de door de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens foto kopiëren, dienen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, telefoon (023) 799 78 10. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van art. 16 Auteurs wet dient men zich te wenden tot de Stichting PRO, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, telefoon (023) 799 78 09. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden.
Maand: Maart-April Redactiesluiting: 24 februari
Maand: Mei Redactiesluiting: 2 april
Maand: Juni-Juli Redactiesluiting: 13 mei
Nu verkrijgbaar: tehalit.BR65 Trek de aandacht met een strakke afwerking
Snelle montage. Modern design. Compact resultaat.
Een gestroomlijnde wandgoot die past bij elk project. Klein, groot, nieuwbouw of renovatie. Dankzij geïntegreerde koppelingen, minder losse onderdelen en het kunststof materiaal bespaar je waardevolle installatietijd. De nieuwe tehalit. BR65 kabelgoot komt in vier afmetingen en wordt geleverd met een universeel deksel. Ongeacht de hoeveelheid kabels die je gebruikt: een nette, compacte afwerking is gegarandeerd. Daarnaast sluit deze wandgoot naadloos aan op onze stekerbare inbouwcomponenten én op normale bekabeling. En moet je het hoekje om? Geen probleem. Met verschillende hulpstukken pas je de goot aan elke ruimte-indeling aan. In slechts een paar seconden.
Meer weten? Ontdek alle details op: hager.nl/br65
DE KNOP MOET OM.
