ประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา หลังสมัยกรุงศรีอยุธยา ๗
ย่านบ้านช่องชาวกรุงเก่า หลังสมัยราชธานี สถานการณ์บ้านเมืองในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ นั บ ว่ า ค่ อนข้ า งมี ความเป็นปึกแผ่นมั่นคงมากขึ้นกว่าในสมัยกรุงธนบุรี ผู้คนที่ เหลือรอดจาก ภัยสงครามและความอดอยากขาดแคลนตามถิ่ นฐานต่ า ง ๆ ได้ เ ข้ า มาตั้ ง ถิ่นที่อยู่อาศัยตามริมลาน้ารอบๆเกาะเมืองอยุธยาบ้างแล้ ว บ้ า นเรื อนของ ผู้ ค นตั้ งเรี ยงรายตามล าน้ าและต่ อเนื่ องไปอี ก ในระยะทางไม่ ไ กลจา ก เกาะเมืองมากนัก ประกอบด้ ว ยผู้ ค นหลากหลายเชื้ อชาติ อาศั ยรวมกั น ได้แก่ คนสยาม(ไทย) จีน ลาว และ มลายู มอญ เวียดนาม* ในสมัยนี้มีบรรดานักทัศนาจรชาวต่างชาติ เดินทางสารวจไปตามลาน้ า ผ่ า นเกาะเมื อ งกรุ ง เก่า ขึ้นไปยังหัวเมืองต่าง ๆ บ้างมีการจดบันทึกสภาพของบ้านเมือง ลั ก ษณะที่ อ ยู่ อ าศั ย ของผู้ ค นไว้ พอสมควร นักทัศนาจรบางคนได้ถ่ายภาพทิวทัศน์ต่าง ๆ ที่พบเห็น บางคนได้ คั ด ลอกภาพลายเส้ น จากภาพถ่าย ตามเทคโนโลยี ก ารบั น ทึ ก ภาพในเวลานั้ น ซึ่ ง เป็ น ประโยชน์ ต่ อ การศึ ก ษาสภาพ บ้านเรือนการตั้งถิ่นฐานของผู้คนที่อาศัยอยู่ในละแวกเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยาในช่ ว งสมั ย ต้ น กรุ ง รัตนโกสินทร์ได้เป็นอย่างดี คาร์ล บ็อค นักธรรมชาติวิทยาชาวนอร์เวย์ ที่เดินทางส ารวจภู มิศ าสตร์ ใ นดิ น แดนต่ า ง ๆ ของไทย เมื่อ พ.ศ.๒๔๒๔ ได้กล่าวไว้ในบันทึกการเดินทางของเขาว่า “จั ง หวั ด อยุ ธ ยาในปั จ จุ บั น พึ่ ง บูรณะกันใหม่เมื่อ ๖๐ ปีที่แล้ว ต้องนั่งเรือทวนกระแสน้าที่ไ หลเชี่ ย วไปราว ๗ ชั่ ว โมงจึ ง จะถึ ง ...”๑ ถ้าเป็นตามที่ คาร์ล บ็อค บรรยายไว้เมืองพระนครศรีอยุธยาน่าจะเติบโตเป็ น ชุ มชนเมื อ งใหญ่ มีผู้ ค น อาศัยอยู่คับคั่งในราวปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุท ธเลิศหล้า นภาลั ย (รั ช กาลที่ ๒) แต่ ก่ อ น หน้านั้น ก็คงมีผู้คนอาศัยอยู่บริเวณเกาะเมืองพระนครศรี อ ยุ ธ ยาเรื่ อ ยมาตั้ ง แต่ ส มั ย กรุ ง ธนบุ รี บ้ า ง แล้ว * ดูใน “เล่าเรื่องเมืองไทย” ของปาลเลกัวซ์ และราชอาณาจักรและราษฎรสยามของ เซอร์ จอห์น เบาว์ริง ๑ เสถียร พันธรังษี; และ อัมพร ทีขะระ. (๒๕๕๐). ท้องถิ่นสยามยุคพระพุทธเจ้าหลวง. หน้า ๖๑.