την εποχή, λοιπόν, είχαν μείνει λόγω της έλλειψης χαρτιού και βιβλίων δύο μόνο διαγωνισμοί στην Κούβα, ένας διεθνής από την Κάσα δε λας Αμέρικας και ένας εθνικός από την Ένωση Συγγραφέων. Το στέλνω στο διαγωνισμό της Ένωσης Συγγραφέων και κερδίζω το βραβείο. Από εκεί και μετά άρχισα να νιώθω πιο ασφαλής γι’ αυτό που έκανα. Ωστόσο, δεν έβρισκα τρόπο αυτά τα βιβλία να βγουν στη διεθνή αγορά. Το τρίτο της σειράς όμως, τις «Μάσκες», κατάφερα να το στείλω σε ένα διαγωνισμό στην Ισπανία και κέρδισε το πρώτο βραβείο. Από εκεί και μετά όλα άλλαξαν, τόσο η οικονομική μου δυνατότητα όσο και η αντίληψη που είχα για τη λογοτεχνία. Πια δεν είχα σχέση με έναν εκδότη στην Κούβα, που θα μπορούσε να μου λογοκρίνει το βιβλίο. Είχα σχέση με έναν εκδότη στη Βαρκελώνη, ο οποίος απλώς απαιτούσε να κάνω το βιβλίο καλύτερο! Είχα την τύχη τα βιβλία μου να κυκλοφορήσουν σε 16 γλώσσες. Δεν έγιναν ποτέ τρομακτικές εμπορικές επιτυχίες, αλλά η όποια επιτυχία ήταν επαρκής για να μου επιτρέπει να ζω στην Κούβα από τη δουλειά μου, γράφοντας. Άλλωστε ζω μια ζωή πολύ μετρημένη. Στην Κούβα υπάρχουν πολλές ελλείψεις, πολλές δυσκολίες, κι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος για κάτι που θα γράψει κάποιος να έχει προβλήματα. Εγώ όμως αποφάσισα συνειδητά να συνεχίσω να ζω στην Κούβα. Πάνω απ’ όλα επειδή αισθάνομαι ένα πολύ ισχυρό αίσθημα του ανήκειν στη χώρα μου. Προτιμώ να ζω τις ελλείψεις και τις δυσκολίες εκεί παρά τη νοσταλγία εκτός. Η εξορία για το συγγραφέα είναι μια εμπειρία πάρα πολύ δύσκολη. Επιπλέον στην Κούβα με 1.000 ευρώ περνάω τρεις μήνες, ενώ αν ζούσα αλλού θα χρειαζόμουνα πάνω από 1.000 ευρώ για να περάσω ένα μήνα. Κάτι ακόμα πολύ σημαντικό είναι πως χρειάζομαι ένα σταθερό χώρο για να γράψω. Η γυναίκα μου είναι συντρόφισσά μου εδώ και 30 χρόνια. Ζω στο σπίτι που γεννήθηκα. Οι γονείς μου μένουν από κάτω, εγώ από πάνω. Έχω ένα όμορφο γραφείο να δουλεύω, ανοίγω το παράθυρο και βλέπω ένα τεράστιο δέντρο, με πορτοκαλί λουλούδια. Πάνω απ’ όλα, όμως, νομίζω ότι είναι η επαφή με τον κόσμο αυτή η οποία δίνει την ουσία στα βιβλία μου. Άλλωστε στα μυθιστορήματά μου η αστυνομική πλοκή είναι πάντα ένα πρόσχημα, μου χρησιμεύει για να δίνω μια εικόνα της Κούβας. Μια εικόνα που έχει κυρίως σχέση με το πνεύμα των ανθρώπων και με την εικόνα της κοινωνίας. Και μόνο σε τελική ανάλυση με την πολιτική. Γιατί το θέμα της πολιτικής μπορεί να το αντιμετωπίσει κανείς με 20 λέξεις και οι οποίες να είναι πάντα ίδιες. Πιο σημαντικό μου φαίνεται το πώς σκέπτονται οι άνθρωποι, τι προσ-
δοκίες έχουν ή τι προσδοκίες δεν έχουν πια. Πιστεύω ότι αυτό μπορεί να συμβεί με το αστυνομικό μυθιστόρημα, αρκεί κάποιος να το δει μέσα σε μια οπτική λογοτεχνική. Τα μυθιστορήματά μου έχουν πάρα πολλές λογοτεχνικές αναφορές, η διακειμενικότητα, η παρουσία άλλων βιβλίων μέσα σ’ αυτά είναι πάρα πολύ προφανής. Για παράδειγμα τον Salinger, που τον αγαπάω πολύ, ήθελα σ’ ένα απ’ αυτά τα μυθιστορήματά μου να του αποδώσω ένα φόρο τιμής. Παρόλο που ως άνθρωπος δεν είναι ό,τι καλύτερο… Ξέρω συγγραφείς διάσημους που είναι θαυμάσιοι τύποι. Επίσης ξέρω σημαντικούς συγγραφείς που ως πρόσωπα είναι απεχθή. Τις προάλλες συναντήθηκα με ένα λατινοαμερικάνο συγγραφέα βραβευμένο με Νόμπελ, ο οποίος με χαιρέτησε λες και ήμουνα μια μύγα! Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος είναι μοιραία παιδί της εποχής του. Δεν θα ήθελα να ζήσω, για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1950 και να μη δω ποτέ τον κινηματογράφο των αδελφών Coen ή να μην έχω αυτή την ευκολία που έχω τώρα να ταξιδεύω σ’ όλο τον κόσμο. Όμως η δεκαετία του 1950 παραμένει μια εποχή μυθική για το συλλογικό φαντασιακό των Κουβανών. Ήταν μια εποχή αμφίσημη, παράξενη, γιατί ήταν επιπλέον και πολύ αιματοβαμμένη εξαιτίας της δικτατορίας του Μπατίστα. Τις δεκαετίες όμως του 1940 και του 1950 στην ουσία φτιάχτηκε το μεγαλύτερο μέρος της Κούβας, τα περισσότερα σπίτια εκείνη την εποχή χτίστηκαν. Τα αυτοκίνητα που βλέπεις είναι εκείνων των δεκαετιών. Ήταν η χρυσή εποχή της κουβανέζικης μουσικής, η νύχτα της Αβάνας είχε μια απίστευτη λάμψη. Σήμερα υπάρχει ελπίδα ότι μπορεί ο Obama να κάνει αλλαγές, μπορεί να φθάσει ακόμα και να άρει το εμπάργκο, να αλλάξει κάποια στοιχεία της ρητορικής. Αναρωτιέμαι βέβαια αν η κουβανέζικη κυβέρνηση πραγματικά θέλει να αρθεί το εμπάργκο, γιατί υπήρξε η δικαιολογία για πολλά προβλήματα που έχει η Κούβα. Πριν από λίγο καιρό ο Fidel έγραψε ένα άρθρο επιθετικό για τον Obama. Είναι περίεργο το πολιτικό παιχνίδι. Όσον αφορά το μέλλον της Κούβας, υποχρεώνω τον εαυτό μου να νιώθει αισιόδοξος. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν ζήσει με τόσες δυσκολίες για τόσα πολλά χρόνια, που πιστεύω ότι τους αξίζει ένα καλύτερο μέλλον. Όμως είμαι απαισιόδοξος. Κι ο Μάριο Κόντε, ο ήρωάς μου, είναι ένας αθεράπευτος απαισιόδοξος. Παρ’ όλα αυτά θα συνεχίσει να εμφανίζεται σε μελλοντικά μυθιστορήματα που ελπίζω να γράψω. 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ - 4 ΜΑΡΤΙΟΥ 2009 A.V. 71