ДЕРЕК пен дəйек 13 658 530 000
Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында Еңбекшілдер ауданында былтыр осынша теңгенің өнеркəсіп өнімдері өндірілді
№68 (28007) 15 АҚПАН ЖҰМА 2013 ЖЫЛ
Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».
Мұнда тау-кен, қайта өңдеу кəсіпорындарының үлесі мол. Аталған салаларда, сəйкесінше, 1 2175,1 жəне 1 209,3 миллион теңгенің өнімдері шығарылды. Нысаналы инвестициялық саясаттың нəтижесінде «Семізбай-U» ЖШС мерзімінен бұрын жобалық қуатына енді. Кəсіпорын жыл барысында 6,5 миллиард теңгенің 508 тонна уран тотығын өндірді. Серіктестікте 262 адам тұрақты жұмыспен қамтылып, орташа айлық жалақы 177 мың теңгеден айналуда. Сондай-ақ, шайырлы алтын, қорғасын қоспасын, темір рудасын өндіретін «Сага Криг Голд», «Жаңалық Голд», «ӨркенАтансор» кəсіпорындарында еңбекақы 85-100 мың теңге көлемінде болып отыр. Ауданда облыстың индустрия ландыру картасына енгізілген цемент өндірісі жобасы жүзеге асырылуда. «Көкше Цемент» ЖШС жылына 2,0 миллион тонна өнім шығаратын болады.
Ақмола облысы.
244 000
Шығыс Қазақстан облысында өткен жылы осынша шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді Оңдасын ЕЛУБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Тұрғын үй саласында оңды серпін байқалады. Осы салаға барлық қаржыландыру көздерінен салынған инвестициялар көлемі 44,3 пайыз өсіммен 20,3 миллиард теңгені құрады. «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасы шеңберінде облыс бойынша 10 көп қабатты тұрғын үй салынып, іске қосылды. Тұрғындардың қаражаты есебінен 157,1 мың шаршы метр немесе 2425 пəтер пайдалануға берілді. Өскемен қаласында 114 жеке тұрғын үй, Зырян қаласында 1 көп қабатты тұрғын үй қатарға қосылды.
Шығыс Қазақстан облысы.
22-25
Қарағанды аймағында орташа есеппен алғанда қардың қалыңдығы осыншама сантиметрге жетіп отыр Айқын НЕСІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Алда қарлы, боранды күндер əлі аз болмаса керек. Өйткені, ақпан аяқталған жоқ, наурыз айы тағы бар. Соған қарағанда, Нұра мен Балқаш, Ұлытау мен Қарқаралы аралығындағы ұлан-байтақ өлке төскейі əлі де ақ көрпені терең қымтана түспектігі көрінеді. Орташа есеп бойынша, өңірдің біраз жерлерінде қар қалыңдығы қазірдің өзінде 25 сантиметрге жеткен. Бұл – қалыпты нормамен салыстырғанда 14 сантиметрге артық деген сөз. Сондықтан жиі қайталана бермес табиғат сыйын тиімді пайдалануға жəне су жайылу, елді мекендерді су басып қалу оқиғаларының алдын алуға дайындық үшін облыстық бюджеттен 200 миллион теңгеден астам қаржы бөлінді.
Қарағанды облысы.
Өңір өмірі
Аќтаудыѕ ажары студенттер спорт кешенімен айшыќталды
Таєайындау
Хроника
Мемлекет басшысының Өкімімен Əділбек Қалибекұлы Алдабергенов басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Құрлық əскерлері Аэроұтқыр əскерлерінің қолбасшысы қызметінен босатылды.
өз-өзінен қалыпқа келе бастады. Біз Лондон Олимпиадасының күміс жүлдегері Ə.Ниязымбетов бастаған бірнеше халықаралық жəне еліміздің спорт шеберлерінің біздің студенттеріміз екенін мақтан етеміз, дейді кафед ра меңгерушісі, педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент Н.Ахметов. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев студенттермен кездесуінде «Мен барша студенттерді спортпен айналысуға жəне саламатты өмір салтын ұстануға шақырамын» деген болатын. Ақтаудағы жаңа студенттер спорт кешені осы тапсырманың жүзеге асырылып жатқанының бір көрінісі десек, қателеспейміз. Студенттердің бос уақытын тиімді ұйымдастыруға, түрлі спорттық сайыстар өткізуге сақадай-сай. Биыл күзде Каспий маңы елдері мемлекеттік университеттер Ассоциациясының XVI бас ассамблеясы жəне VI Универсиада Ақтау қаласында
Кеше Премьер-Министрдің бірінші орынбасары – Өңірлік даму министрі Бақытжан Сағынтаев Ақмола облысында жұмыс сапарымен болды. «Егемен Қазақстан».
Үкімет басшысының бірінші орынбасары алдымен Степногор қаласына атбасын бұрып, онда қаланы дамытудың кешенді жоспарының іске асырылу
АҚПАРАТТАР аєыны
Өткен жылы елімізде салынған денсаулық сақтау нысандарының 61 пайызы Оңтүстік Қазақтан облысының үлесіне тиеді. Бұл осы өскелең өлкеде адам денсаулығына айрықша мəн беріліп келе жатқанын көрсетеді. Жыл ішінде мұнда денсаулық сақтау саласына 56,2 млрд. теңге бөлініп, ол алдыңғы жылмен салыстырғанда 18,7 пайызға артты. Алматыда биылғы қыста 720 мың текше метр қар қаланың сыртына шығарылды. 2011-2012 жылдары коммуналдық қызметкерлер 285 мың текше метр қар тазалаған екен. Осыған орай су жүретін қосымша арықтар қазылады. Белгілі былғары қолғап шебері Серік Сəпиевтің бастамасымен Атырау облысының Жылыой ауданында ірі спорт кешені бой көтереді. Қазір нысанның жобалық-сметалық құжаты əзірленуде. Болашақта балалар бұл жерде бокс, таэквондо, ауыр атлетика жəне басқа да спорт түрлерімен шұғылданатын болады.
Стратегиясын іске асыру мəселелеріне байланысты жұмыс жоспары дайындалды. Мемлекет басшысы пар ламентшілердің халықпен кездесуінің маңыздылығына назар аударды. – Депутаттар еліміздің барлық өңірін аралап шығып, «Қа зақ стан-2050» Стратегиясын түсіндіру жұмыстарын жүргізді жəне атқарылған істер туралы айтып берді. Бұл – өте маңызды. Биыл бұдан да көп əрі белсенді жұмыстар күтіп тұр, – деді Мемлекет басшысы. Сондай-ақ, Қазақстан Президенті заң жобаларын əзірлеу кезінде кешенді талдаудың қажеттігіне назар аударды. Кездесу қорытындысы бойынша, Мемлекет басшысы талқыланған мəселелер бойынша тиісті тапсырма берді жəне бірқатар нақты міндет жүктеді.
Мемлекет басшысының Өкімімен Дəулет Рысқұлбекұлы Оспанов Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Құрлық əскерлері Аэроұтқыр əскерлерінің қолбасшысы болып тағайындалды.
Белсенділік – іске ќуат 13-14 ақпанда «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек жұмыс сапарымен Қарағанды облысында болып, бірқатар əлеуметтік-тұрмыстық нысандарды аралап көрді. Жұртшылық өкілдерімен əңгімелесті. Айқын НЕСІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Каспий мемлекеттік технологиялар жəне инжиниринг университеті базасында өтпек. Халықаралық студенттер ойынына 1000-ға жуық студент спортшылар келеді деп күтілуде. Жаңа кешен осы ауқымды сайыста тəуелсіз Қазақстанның салтанатын паш ете аларына күмəн жоқ. Жаңа нысанды ашқан
облыс əкімі А.Айдарбаев университеттегі жатақхана, ғылыми кеңес жəне мəжіліс залдарымен танысып, қысқы бақты, оқу телестудиясын, кітапхана, зертханаларды, институттарды аралады. АҚТАУ. ––––––––––––––––
Суреттерді түсірген Серік МАЙЕМЕРОВ.
Ґѕірлік даму – ґзекті мəселе Бақберген АМАЛБЕК,
Кеше Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Парламент Мəжілісінің Төрағасы Нұрлан Нығматулинді қабылдады, деп хабарлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметі. Н.Нығматулин Қазақстан Пре зи дентіне V сайланымдағы Парламент Мəжілісінің заң шығару жұмысы туралы баяндады. Бұған қоса, Парламенттің тө менгі палатасының Төрағасы де путаттардың еліміз өңірлері тұрғындарымен кездесулерінің қорытындылары туралы айтты. Кездесу барысында елдің əлеуметтік-экономикалық орнықты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған заң жобаларын дайындау тақырыбы да қозғалды. Н.Нығматулин V сайланымдағы Парламент жұмысы кезеңінде 133 заң жобасы қабылданғанын атап өтті. Сенатқа жолданған 84 заң жобасының 63-і бүгінде заңдық күшіне енді. Сонымен қатар, Қазақстан Президентінің тапсырмасына сəйкес, Үкіметпен бірлесіп əлеуметтік жаңғыртуды қамтамасыз ету жəне «Қазақстан-2050»
Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан».
Ақтаудағы Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар жəне инжиниринг университеті қалашығы – студенттердің сапалы білім алып, мамандықты жан-жақты меңгеруіне қажетті барлық нысандары бар өз алдына зəулім қалашық боп бой көтерген еліміздегі бірден-бір оқу орны. Тəуелсіздік алған еліміздің өз туындысы. Өткен жылы жабдықталуы мен материалдық базасы еуропалық стандарттарға сəйкестендіріліп салынған студенттер жатақханасы қаланың əр түкпіріндегі бөлекбөлек жатақханалардан ағылатын жастарды бір орынға біріктірсе, алдыңғы оқу жылында колледж базасында заман талабына сай спорт зал пайдалануға берілген болатын. Қалашық құрылысы əлі толық аяқталған жоқ. Жақында ауқымды құрылыстың тағы бір бөлігі іске қосылды. Ол – жүзу бассейні, күрес, бокс, гимнастика, ауыр атлетика жəне спорт ойындарына (баскетбол, волейбол, футбол) арналған залдармен жəне спорттық пəндер бойынша дəріс кабинеттерімен, қалыпқа келу дəрігерлік орталығымен жабдықталған денешынықтырусауықтыру кешені. Студенттер спорт кешені бір мезгілде 11 секция бойынша 150 адамды қабылдай алса, төрт жолақты жүзу бассейні бір уақытта 24-28 адамға қызмет көрсетеді. – 2008 жылы университет басшылығының қолдауымен Денешынықтыру жəне спорт мамандығына мемлекеттік лицензия алынып, өлкемізге өте қажетті мамандарды даярлау басталған болатын. Облыс мектептерінде денешынықтыру пəнінен арнайы білімі бар мұғалімдер жетіспейтін. Түбегіміздегі спортта дарынды мектеп бітіруші жастар денешынықтыру жəне спорт мамандығы бар көршілес облыстардағы жоғары оқу орындарына оқуға кетіп, көбінде сол жақта жұмысқа орналасып, келмей қалатын. Ақтауда спорт кафедрасы ашылған соң, бұл олқылықтар
Алда ќауырт жўмыстар кїтіп тўр
барысымен танысты. Об лыс тың өнеркəсіпті шаҺары моноқалаларды дамытудың 2012-2020 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде республикалық бюджеттен қаржыландыру тізбесіне енгізілген. Негізінен тау-кен өндірісі басымдық алатын қала
«Атамекен» Қазақстанның ұлттық экономикалық палатасы мен жас кəсіпкерлер қауымдастығы жас бизнесмендерге қолдау көрсетуде. Жоба тиімділігін дəлелдеген азаматтарға қаржылай көмек қолын созады. Былтыр шұбат өндіруге бағытталған жобаны іске асырды. «Астана су арнасы» МКК жалпы сомасы 1 млрд. 632 млн. теңгені құрайтын инвестициялық жобаларды игерді. Соның нəтижесінде тозығы жеткен су құбырлары ауыстырылды. Келешекте апаттық жағдайдың алдын алу үшін бейне көрінісі бар кешенді геоақпараттық жүйе іске қосылады. Биыл еліміздегі автожолдар бойында қосымша 14 медициналық-құтқару бекеті ашылады. Бұл бекеттер көлік апаты жиі болатын жерлерге орын тебеді. Оның іші диагностика жəне емдеу құралдарымен жабдықталады. Боранға байланысты «Алматы-Өскемен» жолының 1075 шақырымы жабыл ған болатын. Алайда, ескертуден
тұрғындарының саны 64,3 мың адамды құрайды. Б.Сағынтаев қала тіршілігін нəрлендіруші нысандар қатарындағы Жылу электр орталығы мен «Степногор тау-кен химия комбинаты» ЖШС гидрометаллургиялық зауытының үйлесімді жұмысына зейін қойды. Мұнда ол жылдық қуаты 1500 тоннаны құрайтын сирек металдар қоспалары
бұрын жолға шыққан рейстік автобустар мен 15 жеңіл автокөлік кеше осы маңда тұрып қалды. Құтқарушылар лезде келіп, 40 адамның өміріне араша тұрды. Қазақстан мен Таиланд авиация компаниясы жүргізген келіссөздер нəтижесінде екі ел арасындағы ұшақтың қону географиясы кеңейтілді. Бұрын «АлматыБангкок» бағытына аптасына екі рет рейс қатынайтын еді. Енді, еліміздің кез келген қаласынан Бангкок, Пхукет, Утапао жəне Крабиге ұша аласыз. Елімізде жақын арада суицидология қызметі ашылады. Денсаулық сақтау министрлігі республикалық психиатрия, психотерапия жəне наркология ғылыми практикалық орталығы осы жұмысты жүйелеуге кірісті. Ол бойынша арнайы бағдарлама əзірленетін болады. ҚазАқпарат, CA-NEWS (kz), Bnews.kz агенттіктерінің хабарлары бойынша дайындалды.
мен дербес қосылыстарының тəжірибелік-өнеркəсіптік өндірісін құру жəне жылына 170,7 тонна пирит қоспасын қайта өңдеуді қамтамасыз ете тін «зəкірлі» жобалардың болашағына тиісті бағасын берді. Қос кəсіпорында 470 адам жұмыс істеп, əлеуметтік тұрғыдағы қолайлылықтарға ие болуда. (Соңы 2-бетте).
Жауапты қызметке тағайындалғаннан кейінгі облыс тынысымен танысуға арналған екінші сапардың алғашқы жұмыс күнінде Б.Байбек Теміртаудағы күрделі жөндеуден өтудегі балалар ауруханасына барды. Осынау емдеу мекемесін жаңартып, қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп жатқанына біршама уақыт болғанымен, əлі аяқталмай келеді. Бұл іске жауапты мердігердің жүктелген міндетін тиісінше орындамауы сал дарынан аурухана бүгінде шектеулі жағдайда жұмыс істеуге мəжбүр болып отыр. Орын алған кемшіліктер «Нұр Отан» ХДП қалалық филиалының партиялық бақылау бойынша комиссиясы тарапынан анықталды. Осы жөнінде оның төрайымы Гүлназ Мусина жан-жақты баяндады. Б.Байбек партияның қалалық мəслихаттағы «Нұр Отанның» депутаттық фракциясына аталған мəселеге ерекше назар аударып, нысандағы жөндеу жұмыстарының жыл соңына дейін қаржы ландырылуын қарастыруды тапсырды.
Бұдан кейін Б. Байбек Тұңғыш Президенттің тарихи-мəдени орталығында облыстық жастар ұйымдары белсенділерімен, мектеп оқушыларымен кездесті. Жас буынмен емен-жарқын əңгіме қозғалып, мемлекет тарапынан жарқын болашақтарына барлық жағдай жасалып отырғаны, осы қамқорлық қадірін түсініп, бағалай білу жайы сөз етілді. Теміртаудың Елбасы еңбек жолын бастап, шыңдалу мектебінен өткен орта екені атала келіп, жаңа буынның білімі мен тəжірбиесіне үлкен үлгі боларлық үдерістерді дамыту керектігі айтылды. Теміртаудан соң сапар Абай қаласында жалғасты. Мұнда «Нұр Отан» ХДП Төрағасы бірінші орынбасарының келетінін күні бұрын естіген жұрт соңғы уақытта жөнделген үйлер алдында күтіп тұрған еді. Олармен «Тұрғын үйкоммуналдық шаруашылығын жаңғырту» бағдарламасы туралы ой-пікірлер алмасылды. Сол арқылы тұрғындардың өз де рі тұратын мекен-жайларды, аулаларды көркейтіп, абаттандыруына мүмкіндік кеңдігі еске салынды. (Соңы 2-бетте).
Ќызмет оѕ баєаланды Кеше Бас прокуратурада Президенттің көмекшісі – Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы Қайрат Қожамжаровтың төрағалығымен жиналыс болды. Кеңесте прокуратура органдарының қадағалау жəне құқық қорғаушылық қызметінің негізгі бағыттары, сондай-ақ, құқықтық статистиканы қалыптастыру бойынша алдыңғы қатарлы ақпараттық технологияларды пайдалану мəселелері талқыланды. Жиналыс барысында Бас
прокуратураның бірыңғай тегін «115» нөмірлі Call-орталығына аза маттардан түсетін арыздарды қабылдау тəртібі көрсетіліп, Бас прокуратураның Құқықтық статистика жəне арнайы есепке алу жөніндегі комите тінің ақпараттық мүмкіндіктері («Өтініштерді, ақпараттарды электронды есепке алу кітабы», «Айқын», «Электронды талон», «Бизнес тірегі», «Қылмыстылық картасы», «Жол-көлік оқиғаларының картасы») таныстырылды.
Қ.Қожамжаров құқық қорғау органдары қызметінің тиімділігін айтарлықтай арттыруға, азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін инновациялық жобаларды жүзеге асырудың нəтижелерін оң бағалады, сондай-ақ, ақпараттық технологияларды одан əрі енгізу жəне күш құрылымдарының ведомстволық мəліметтер базаларын бір жүйеге біріктіру жөніндегі ұсыныстарды қолдады, деп хабарлады Бас прокуратураның баспасөз қызметі.
Жеѕімпазсыз соєыс
«Мехнат бізді мойыта алмады»
Бїгінгі нґмірде: Даналыќ – даралыќ
5-бет
6-бет
7-бет
2
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
орайда, Мемлекет басшысы Қазақстан патриотизмін дамытуға ерекше мəн беру қажеттігін айтты. Биік межені белгілеген мемлекет пен азаматтың мақсаттары барлық бағыттар бойынша сəйкес келуі тиіс. Ендеше, жас ұрпақтың тəрбиесіне де жаңаша көзқарас керек. Халыққа арнаған аса маңызды құжатта Елбасы халықаралық мəселелерге жіті көңіл аударатынын аңғартты. Өйтке ні, жедел қарқынмен дамып бара жатқан жаңа ғасырда қай мемлекет те əлемдік қоғамдастықтан тысқары өмір сүрмейтіні анық. Қазақстан да жаһандық өзгерістерге бейімделе отырып, өз ұстанымдарын жүзеге асырады. Біздің еліміздің бейбітшілікті қалайтын, барлық мемлекеттермен достық қарымқатынаста болуды көздеген жəне алпауыт елдерді ядросыз əлем құруға шақырған сыртқы саясатын дүние жүзі мойындап отыр. Тəуелсіздік жылдары осы мақсатта жүргізілген жұмыстарымыз өз нəтижесін беріп, жас мемлекетіміздің абыройы артып, тез арада əлемге танымал болды. Жолдауда сыртқы саясатты жаңғыртудың басымдықтары атап
Ќазаќстан –
ўзаќмерзімді стратегиялыќ баєыт-баєдарын айќындаєан санаулы мемлекеттердіѕ бірі Тұрарбек АСАНОВ,
Парламент Мəжілісінің депутаты, «Нұр Отан» ХДП фракциясының мүшесі.
2013 жыл – еліміз үшін жаңа кезеңнің басталуы. Бұған негіз болып отырған басты құжат – Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа арнаған «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауы. 1997 жылы қабылданған «Қазақстан-2030» Стратегиясы негізгі базалық өлшемдері бойынша мерзімінен бұрын орындалып отыр. Ол бағдарламадағы негізгі бағыттар жаңа кезеңде де жалғасын табатыны анық. Осы орайда, Мемлекет басшысы жаңа Жолдауында: «Мен ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытын жасауды ұсынамын, оның ішінде 2030 Стратегиясының міндеттерін орындау жалғасын табатын болады. Уақыт пен жағдай 2030 бағдарламасы сияқты біздің жоспарларымызға түзетулерін енгізетінін нақты түйсінуіміз керек», деді. Елбасы əлемдік қоғамдастық та, сондай-ақ Біріккен Ұлттар Ұйымы, Дүниежүзілік азық-түлік ұйымы секілді халықаралық ұйымдар да 2050 жылға дейінгі болжамдық баяндамасын жариялағаны туралы айтып өтті. Əлем бойынша біздің еліміз 2050 жылға дейінгі стратегиялық бағыт-бағдарын айқындаған санаулы мемлекеттердің бірі. Биыл да, алдағы кезеңде де көптеген елдер осы үрдіспен ХХІ ғасырдың ортасына дейінгі кезеңді қамтитын өз келешектерін белгілеп алатынына күмəніміз жоқ. Осы Жолдауда Мемлекет басшысы 2050 жылы дамыған 30 елдің қатарында болу міндетін алға қойды. Бұл барша Қазақстан халқына үлкен серпіліс берген бастама болып отыр. «Біздің басты мақсатымыз – 2050 жылға қарай Жалпыға ортақ еңбек қоғамын құру. Қазақстан ХХІ ғасырдың ортасына қарай əлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болуға тиіс», деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев. Бірақ бұл меже өздігінен келе қалмасы анық. Ел Президенті өз сөзінде дамушы елдер арасында осындай биікке көтерілу үшін бəсекелестіктің қатал болатынын ескертті. Сондықтан да «Күн астындағы орын тек ең мықтыларға арналғанын нақты сезіне отырып, ұлтымыз жаһандық экономикалық тайталасқа дайын болуға тиіс», деді. Ол үшін ең бірінші кезекте мемлекеттілікті одан əрі дамыту жəне нығайту, экономикалық саясаттың жаңа қағидаттарына көшу, ұлттық экономиканың жетекші күші болып табылатын кəсіпкерлікке жан-жақты қолдау көрсету, жаңа əлеуметтік үлгіні қалыптастыру міндеттерін іске асыруымыз керек. Сонымен қатар, білім беру мен денсаулық сақтаудың қазіргі заманғы жəне тиімді жүйесін құру, мемлекеттік аппараттың жауапкершілігін, тиімділігі мен функционалдығын арттыру, халықаралық жəне қорғаныс саясатының жаңа
сын-қатерлеріне парапар саясат құру мақсаты алға қойылып отыр. Мемлекет басшысы осы міндеттерді жүзеге асырудың жан-жақты жолдарын қарастырып, 2013 жылы жалпыұлттық іс-қимыл жоспарды əзірлеу жөнінде Үкіметке шұғыл түрде тапсырма берді. Сондай-ақ, Елбасы ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуде жəне саудада фермерлік пен шағын жəне орта бизнесті дамыту мақсатында Үкіметке агроөнеркəсіп кешенінің 2020 жылға дейінгі дамуының жаңа бағдарламасын əзірлеу, 2020 жылға қарай ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдаудың көлемін 4,5 есе арттыру, жаңа агротехнологияларды қолдануға бағытталған орта жəне ірі тауарлық ауылшаруашылық өндірістерін құру жөніндегі заңнамалық жəне экономикалық ынталандырулар жүйесін тұжырымдау туралы жаңа тапсырмалар берді. Соңғы жылдары жердің құнарлылығын сақтау, экологиялық зардаптарға жол бермеу мəселесі жиі көтеріліп келеді. Осыған мəн берген Елбасы енді жер өңдеу мəдениетін өзгертуіміз керек екенін баса айтты. Жəне де жаңа ғылыми, технологиялық, басқарушылық жетістіктерді ескере отырып, ата-бабамыздан келе жатқан мал шаруашылығындағы өміршең дəстүрлерімізді қайта жаңғырту қажеттігін алға тартты. Бүгінгі таңда əлемнің көптеген елдерін азық-түлік мəселесі толғандырып отыр. Қолымыздағы бар байлығымызды өзіміз үнемді пайдалана білумен қатар, «Қазақстанда өндірілген» деген ерекше белгі соғылған сапалы өнімдерімізді шетелге дұрыс шығара білу де елдің дамуына жəне танылуына қызмет ететіні белгілі. Сол себепті Елбасының айтуынша, аса ірі экспорттық нарықты меңгеру үшін біз қай азық-түліктің жаппай өндірісін басты етіп қоятынымызды айқындауымыз керек. Мемлекет басшысы осы салада жүзеге асырылған нақты жұмыстардың нəтижесінде 2050 жылға қарай еліміздің ІЖӨ-дегі ауылшаруашылық өнімінің үлесі 5 есеге артатыны жөнінде мəлімет келтірді. Ел азаматтарының денсаулығын сақтау, халықтың жағдайына баса көңіл бөлу, əлемдегі жəне елдегі экономикалық өзгерістерді ескере отырып, əлеуметтік мəселелерді жақсарту үнемі Елбасының назарынан тыс қалған емес. Мемлекеттің алдағы дамуын көрсеткен осы Жолдаудың арнайы бір тарауы «Əлеуметтік саясаттың жаңа принциптері – əлеуметтік кепілдіктер жəне жеке жауапкершілік» деп аталады. Президент «Біздің басты мақсатымыз – əлеуметтік қауіпсіздік жəне азаматтарымыздың бақуаттығы. Бұл – қоғамдағы тұрақтылықтың ең жақсы кепілі», деп атап өтті. Əрине, дамыған елдердің қатарында болу үшін біздің азаматтарымыз білімді де білікті, парасатты да пайымды болуы тиіс. Өз Отанын шын сүйетін адам ғана ортақ мүдде жолында аянбай қызмет жасап, еңбегімен алда болатыны анық. Осы
өтілді. Оның ішінде аймақтық жəне ұлттық қауіпсіздікті жан-жақты нығайту, экономикалық жəне сауда дипломатиясын белсенді дамыту, мəдени-гуманитарлық, ғылым-білім жəне басқа шектес салалардағы халықаралық ынтымақтастықты арттыру, азаматтарымызды құқықтық қорғауды, олардың шетелдердегі жеке, отбасылық, іскерлік мүдделерін қорғауды күшейту мақсаты көзделіп отыр. Қазақстан Президенті ХХІ ғасырдың он жаһандық сын-қатерін жеке-жеке айтып өтті. Елбасы тарихи уақыттың жеделдеуін, Жер бетіндегі адам санының артуын жəне жаһандық демографиялық теңгерімсіздікті бірінші жəне екінші сын-қатер деп алған. Адамзат саны артқан сайын азық-түлік проблемасы күшейе түсетіні анық. Үшінші сынқатер жаһандық азық-түлік қауіпсіздігіне төніп тұрғанын жеткізді. Келесі кезекте судың өте тапшылығы, жаһандық энергетикалық қауіпсіздік, табиғи ресурстардың сарқылуы мəселелеріне тоқталған Елбасымыз осы əлемдік қатерлердің алдын алу үшін қазірден бастап нақты шараларды жүзеге асыру қажет екенін ескертті. Жетінші жаһандық сын-қатер деп үшін ші индустриялық революцияны айтқан Мемлекет басшысы жаңа ғасырдағы ғарыштық жылдамдықпен өмірге еніп жатқан технологиялық жаңалықтар əлемдік нарықтың құрылымы мен қажеттіліктерін түбегейлі өзгертетінін жеткізді. Сонымен қатар, өз болашағын айқындаған біздің мемлекетіміз əлемдегі үдей түскен əлеуметтік тұрақсыздыққа, өркениет құндылықтарының дағдарысына, əлемдік жаңа тұрақсыздық қаупіне төтеп бере алуы керек. Қазақстан Президенті Н.Ə.Назарбаев бұл тұрғысындағы ойпікірін: «Осыған байланысты біз халықаралық ахуал дамуының кез келген көрінісіне жан-жақты дайын болу үшін биліктің барлық тармақтарының, мемлекет пен қоғамның ойластырылған, келісілген жəне үйлестірілген бағытын тұжырымдауға тиіспіз», деп қорытындылады. Елбасының жаңа Жолдауындағы елдік мақсатты іске асыруда Парламент те, Үкімет те, салалық министрліктер де аса белсенділікпен қызмет етеді деген сенімдемін. Барша халқымыз өңірлерді дамытуда облыс, қала, аудан мен ауыл əкімдіктері де жаңаша серпінмен еңбек ететініне үміт артып отыр. Сондай-ақ еліміздің əрбір тұрғыны жасы мен жынысына, ұлты мен туған жеріне бөлінбейтін, біртұтас Қазақ елінің азаматы ретінде тəуелсіз мемлекетіміздің өркендеуі жолында өз үлесін қосуы – Отан алдындағы парызы. Өз елін сүйетін жəне Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамының қағидаларына сай еңбек ететін азаматтарымыз барда Елбасы ұсынған «Қазақстан-2050» Стратегиясы сөзсіз жүзеге асатынына толық негіз бар. Осы ұстанған бағытымыз жас елімізді бірлік пен берекеге, келісім мен ынтымаққа бастайтын тура жол деп сенемін.
Белсенділік – іске ќуат Жұмыс сапарының екінші күнінде Б.Байбек «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясы облыстық филиалының кезектен тыс 17 конференциясына қатысып, филиал төрағалығына аймақ басшылығына жаңадан тағайындалған Бауыржан Əбдішевтің кандидатурасы ұйғарылғанын жеткізді. Делегаттар ұсынысты қолдап, бірауыздан дауыс берді. Конференцияға қатысушылар алдында сөйлеген сөзінде Б.Байбек партия жұмысының таяу арадағы негізгі басымдықтарын, өңірлердегі іс-қызметін күшейту, қоғамның билікке сенімін арттыру, мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асырылуын бақылау жəне жастармен жұмыс жасауды нығайту қажеттігін атап көрсетті. Сонымен бірге, жергілікті мəслихаттардағы «Нұр Отан» партиясының депутаттық фракциялары
(Соңы. Басы 1-бетте). Жиналғандар шаһардың моноқалаларды дамыту бағдарламасына енгізілуіне ризалық білдіріп, бұл ретте атқарылуға тиісті іс-шаралар жөнінде бірқатар сауал дар қойды. Сұрақтарға толымды жауап беріліп, бұл шараның мəнмаңызы түсіндірілді. Сөз кезегінде облыс əкімі Бауыржан Əбдішев аталған бағдарлама аясында қаланың келешегі кемелдене түсетіндігін, қазір бос тұрған ескі үйлер орнына жаңа тұрғын жайлар салынатындығын, өндіріс орындары ашылып, жастардың еңбекке қамтылуына одан сайын жол ашылатындығын баяндап берді. Бұл кездесуден кейін Б. Байбек Абай ауданы əкімінің халық алдындағы есеп беру жиналысына қатысты.
ҚАРАҒАНДЫ.
Кґкейкесті мəселелер талќыланды Кеше Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің Əлеуметтік-мəдени даму комитетінің төрайымы Дариға Назарбаеваның жетекшілігімен өткен кеңейтілген комитет отырысында «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін іске асыру туралы (ведомствоаралық жəне сектораралық өзара əрекеттестік)» мəселесі қаралды. Отырыста баяндама жасаған Қазақ стан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің орынбасары Ерік Байжүнісовтің мəлімдеуінше, саламатты өмір салты, дұрыс тамақтану, жол-көлік қауіпсіздігі, төтенше жағдайлар кезінде шұғыл медициналық-құтқару көмегі, аса қауіпті инфекциялардың профилактикасы мəселелері бойынша азаматтардың денсаулығын сақтауға бағытталған сектораралық жəне ведомствоаралық өзара іс-қимыл қамтамасыз етілуде. Мысалы, Спорт жəне денешынықтыру агенттігі 18,9 мың, оның ішінде 12,6 мыңы ауылдық жерде, спорттық-көпшілік іс-шара өткізген. Оған 3 миллионнан астам адам қатысқан. Денсаулық сақтау министрлігі
республика бойынша 72788 адамды қамти отырып, 48 акция, 16-сы жалпы республикалық «Дұрыс тамақтану – өмірдің қазіргі заманғы стилі» деп аталады. Балалар мен жасөспірімдердің физикалық жəне психикалық денсаулығын қалыптастыру мақсатында 1-11 сыныптардың «Денешынықтыру» сабағында мектеп жасындағы балалардың арасында тірек-қозғалыс аппаратын нығайту бойынша жаттықтырулар жүргізілуде. «Сенің денсаулығың – сенің қолыңда» тақырыбында əдістемелік құрал əзірленген. Жол-көлік оқиғаларының салдарынан болатын жарақат пен өлімді төмендету
(Соңы. Басы 1-бетте). Мұндай жұмыстар «Қазақстанның жылыжай технологиясы» ЖШС мен «Қазақстан» сауда үйінің халыққа қызмет көрсету жұмыстарынан да көрініс табуда. Бірінші Вице-премьер қала басшылығымен жəне бизнес өкілдерімен кездесуде атқарушы билік өкілдері «Жол картасы-2020» бағдарламасының мүмкіндіктерін кеңінен пайдаланып, моноқала мəртебесіндегі қала тұрғындарына жан-жақты қолдау көрсетуі қажеттігін атап көрсетті. Сондайақ, ол жылу, электр қуаты жəне газбен қамтамасыз ету инфрақұрылымдарын жетілдіруге, бұл нысандарды жаңа технологиялармен жарақтандыру арқылы тиімділігін барыншы арттыруға назар салды. Мұнда қаланың көп пəтерлі үйлерін, əлеуметтік-тұрмыстық нысандарды жөндеу жұмыстары айрықша маңыз алады. Жиын барысында Үкімет басшысының бірінші орынбасары Ақмола облысының əкімдігіне Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігімен бірлесіп, «Степногор тау-кен химия комбинаты» ЖШС-ның өндірістік қуаттарын одан əрі дамыту бойынша алдағы күндері арнайы кеңес өткізуді тапсырды. Түстен кейін Б.Сағынтаев Целиноград ауданының əлеуметтік нысандарымен, оның ішінде №96 разъездегі 140 орынды балабақшаның жəне 300 орынды жалпы білім беретін мектептің құрылысымен танысты, сонымен қатар, Ақмол ауылындағы «Ақмола-Феникс»
АҚ құс фабрикасын аралады. Аудан активімен кездесуде Б.Сағынтаев Астана қаласына іргелес жатқан елді мекендерді əлеуметтікэкономикалық дамыту кешенді жоспарының іске асырылу барысын жəне Астана айналасындағы азық-түлік белдеуі жобасын орындау мəселелерін талқыға салды. Жоғарыда аталып кеткен кешенді жоспарда жалпы сомасы 40,4 млрд. теңгені құрайтын 93 іс-шараны іске асыру көзделгендігі белгілі. Ағымдағы жылы 26 іс-шараны іске асыруға 9,6 млрд. теңге қарастырылып отыр. Б.Сағынтаев кеңес қоры тын дысында Ақмола облысының əкімдігіне бюджеттік бағдарламалардың əкімшілерімен бірлесіп, ТКШ, білім беру, денсаулық сақтау объектілері бойынша жобалау-сметалық құжаттаманың сапалы əзірленуін қамтамасыз етуді, сондай-ақ бюджет қаражатын уақтылы игеру жəне кешенді жоспар шеңберінде салынуы жоспарланған объектілердің пайдалануға берілуі жөнінде шаралар қабылдауды тапсырды. Ал, Астананың азық-түлік белдеуін дамыту шеңберінде бірінші Вице-премьер Ақмола облысы мен Астана қаласының əкімдіктеріне мүдделі мемлекеттік органдармен жəне бизнес-құрылымдармен бірлесіп, өңірде мемлекет-жеке меншік əріптестігі жағдайында сауда-логистикалық орталықты дамыту мəселелерін мұқият пысықтаулары қажет екендігін тілге тиек етті. Ақмола облысы.
Кеше Мемлекеттік қызмет істері агенттігінде аталған орган мен Қазақстан Президенті жанындағы мемлекеттік басқару академиясы жұмысына ғылыми-сараптама жүргізетін Мемлекеттік қызметті жетілдіру мəселелері жөніндегі сарапшылық кеңестің тоғызыншы отырысы болып өтті.
Отырысты Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы Əлихан Байменов жүргізіп отырды. Аталған отырыс ағымдағы жылдың 26 наурызынан бас тап мемлекеттік қызмет жөніндегі жаңа модельдің жүзеге аса бастауына байланысты ұйымдастырылды. Мемлекеттік қызметке қатысты заңнамалық өзгеріс терге сəйкес Сарапшылық кеңес нормативтік-құқықтық актілерді əзірлеу бары сын осы отырыста тағы бір рет жан-жақты пысықтап алды. Осы ретте Сарапшылық кеңес құрамына мемлекеттік орган өкілдері, сондай-ақ мемлекеттік қызметті жетілдірумен айналысатын ғылыми-зерттеу жəне өзге де үкіметтік емес ұйымдар сарапшыларынан құралған 25 адам кіретінін айта кеткен жөн. Сарапшылық кеңестің тө ра ғасы Мемлекеттік қызмет істе рі
«Егемен-ақпарат».
Облыстыѕ даму барысымен танысты
Жаѕа модель жауапкершілікті кїшейтеді
«Егемен Қазақстан».
мақсатында Ішкі істер министрлігі республикалық телеарнада жол қозғалысы қауіпсіздігі мəселесі бойынша арнайы бағдарлама ашты. Отырыста талқыланған өзекті мəселелерді шешу мақсатында еліміздің Еңбек жəне Салық кодекстеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізуге, денсаулыққа ортақ жауапкершілікті (мемлекет – жұмыс беруші – азамат) күшейтуге қатысты мəселелерді ведомствоаралық деңгейде пысықтау қажеттігі айтылды. Медицина кадрларын тұрақтандыру мəселесі де назардан тыс қалған жоқ. Бұл орайда, əлі де болса жергілікті атқарушы органдар атқарар істердің аз еместігіне назар аударылды. Отырыста қаралған мəселелерді талқылауға депутаттармен бірге Ішкі істер, Білім жəне ғылым, Ауыл шаруашылығы жəне Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрліктерінің өкілдері де қатысты.
Премьер-Министрдің орынбасары – Индустрия жəне жаңа технологиялар министрі Əсет Исекешев бастаған жұмыс тобы кеше Қарағандыға келді.
Ґѕірлік даму – ґзекті мəселе
Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,
Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.
сайлауалды бағдарламаның орындалуын бақылауға алып, бұл жайтты ұдайы басты назарда ұстауы керектігін қаперге салды. Алдағы уақытта барлық өңірлерде өткізілетін ауыл əкімдерінің сайлауында партияның депутаттары маңызды рөл атқаратындығы аталды. Бауыржан Қадырғалиұлы сондай-ақ жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, партия мүшелері жауапкершілігін көтеру, партиялық тəртіптілікке таза болуды қалыптастыру, партиялық бақылаудың пəрменділігін арттыру мəселелеріне ерекше мəн берілуі керектігін сөз етті. Даму мен жаңғырудың жаңа жолындағы еліміздің алдына қойылған міндеттерді, Елбасының тапсырмаларын тындырымды, мүлтіксіз орындауда нұротандықтардың бастамашыл, талапшыл, еңбекшіл болуы, қоғамдық өмірдің алдыңғы шебінен табылуы тиіс екендігі қадап айтылды.
агенттігінің төрағасы Ə.Байменов болса, оның орынбасары Қазақстан Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ректоры Болатбек Абдрасилов болып табылады. Отырыста үш мəселе қаралды. Мемлекеттік қызмет істері агенттігі Мемлекеттік қызметті өткеру бөлімінің меңгеруші сі Мақсұт Ыбырайұлы «Қазақ стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік қызмет мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңды жүзеге асыру шең берінде əзірленген нормативтікқұқықтық актілер тұжырымдамасын баяндап берді. Ал Халықаралық бизнес академиясының ректоры Асылбек Қожахметов «Мемлекеттік қыз метті жетілдірудің кейбір мəселелері туралы» деген тақырыпта баяндама жасады. Жəне де күн тəртібіндегі соңғы мəселе Сарапшылық кеңестің 2013 жылғы жұмысын ұйымдастыруға арналды.
Айқын НЕСІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Сапар мақсаты – Президенттің Қазақстан халқына Жолдауының ережелерін түсіндіру жəне өңірдегі ҮИИМДБ іске асырылу барысын талқылау. Күннің бірінші жартысында Əсет Исекешев ағымдағы жылғы 12 ақпанда турбиналары бірнеше сағатқа тоқтаған үшінші жылу электр орталығының жұмысымен танысты. Сол күні тоқтау себебі жойылды жəне станса жұмысын штаттық режімде жалғастырды. Сондай-ақ, Əсет Исекешев об лыстың кəсіп кер лері мен, ЖОО профессорлық-оқы тушылық құрамы мен жəне сту дент термен кездесу ө т кізді. Атап айтқанда, кездесуде елдің əлеу меттік-экономикалық даму мəселелерінің кең ауқымы, оның ішінде, мемлекет жүргізіп отырған индустриялықинновациялық саясат, білім беру, денсаулық сақтау, жұмыспен қамту салаларын дамыту бағдарламалары талқыланды. Күннің екінші жартысында астаналық меймандар өнеркəсіптік кəсіпорындарда болып, ҮИИМДБ жөніндегі өңірлік үйлестіру кеңесінің отырысын өткізді. Саяси қызметшілердің саны қазіргі 3271-ден 400 адамға дейін қысқарып отыр. Яғни саяси қызметшілердің саны 8 есе ге дейін қысқаратын болады. Мысалы, «А» корпусына үміт керлер тесттен өткізілген олардың заңнамаларды білуімен қатар, мемлекеттік тілді меңгеруі мен логикалық ойлау деңгейі жəне де жеке қабілеттері жан-жақты сыналады. Осы корпусқа кадрлық резервті іріктеуді Кадр саясаты жөніндегі ұлттық комиссия атқаратыны белгілі болып отыр. Саяси қызметшілерді, судьяларды, депутаттарды іріктеу Президент шешімімен жүзеге асырылса, ал қызметке (мысалы, министрді, əкімді) тағайындау құзыры бар тұлғаның шешіміне байланысты орын алмақ. Бұл ретте кадрлық резервті жасақтау резервистер арасындағы жетекші шешімімен атқарылатынын айта кету керек. Бұдан басқа, «А» корпусы жұмысын бағалау жыл сайын жəне де əрбір төрт жылда бір рет жан-жақты жүргізіліп отырылады деп күтілуде. «Б» корпусы жұмысын бағалау да жыл сайын өткізілсе, бағалау алқалы негізде жүзеге асырылады. Ал бағалау əдістемесін мемлекеттік орган бекітеді. Үш жылдың қорытындысына сəйкес екі рет «қанағаттанарлықсыз» деген баға алған мемлекеттік қызметшіге қатысты қайта аттестаттау жүргізіледі. Оның шешімі бойынша қызметкердің қызметі төмендеуі немесе жұмыстан шығарылуы да мүмкін.
ҮКІМЕТ
ҮКІМЕТ
Жақында Үкімет агроөнеркəсіптік кешенді дамытудың салааралық «Агробизнес-2020» бағдарламасын қабылдады. Бұл бағдарлама бір жылдан астам уақыт жан-жақты талқыланып, əзірленген болатын. Еліміздің аграрлық саласын дамытуға арналған аса маңызды құжаттың қабылдануы, əрине, бұл саланың көрігін қыздырып, жұмысын жандандыра түсуге зор ықпалы болар деген сенімдеміз. Себебі, алдағы 8 жылға жоспарланған бағдарлама ауыл шаруашылығының жаңа тынысын аша түсер ауқымды шараларды қамтып отыр. 2013-2020 жылдарға арналған агроөнеркəсіп кешенін дамытудың салааралық «Агробизнес-2020» бағдарламасы еліміздің ДСҰ-ға келешекте кіруі қарсаңында, сондай-ақ Кеден одағы жағдайында бəсекелестіктің күшеюіне байланысты əзірленіп отыр, дейді мамандар. Үкімет отырысында бағдарламаның негізгі мақсаттары мен тапсырмалары туралы баяндаған Ауыл шаруашылығы министрі А.Мамытбеков бағдарлама қар жы жағдайын сауықтыруға, агроөнеркəсіптік кешен үшін тауарлар, жұмыстар мен қызмет көрсетулерге қолжетімділікті арттыруға, АӨК субъектілерін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйелерін дамытуға, сонымен қатар, саланы мемлекеттік реттеу жүйесінің тиімділігін арттыруға бағытталғанын айтқан болатын. Ал біз министрдің Үкімет отырысындағы баяндамасының негізінде бағдарламаға жалпылама шолу жасап көрелік. Жаңа құжат қолданыстағы бағдарламаға қарағанда агроөнеркəсіптік кешен субъектілерінің бəсекеге қабілеттіктерін жоғарылатуды алға қойған. Яғни өндірістік директивалы бағдарламалардан алшақтап нақты жағдай жасау бағытына бет бұрған. Осылайша, аталмыш бағдарламаны жүзеге асыра отырып, енді бизнес ауылшаруашылық өнімдерін қайда сатуды, сондай-ақ егінді қалай егуді өздері шеше алады. Бағдарламаның негізгі мақсаттарына қол жеткізу үшін төрт бағыт бойынша жұмыстар жүргізілмек. Оның біріншісі – қаржылық сауықтыру. Ол кредиттер мен жобаларды қайта құрылымдау, қайта қаржыландыру, сондай-ақ, бар борыштарын өтеу үшін ауылшаруашылық тауар өндірушілерін қаржыландыру
бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау жатады. Сондай-ақ, өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы, ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу жəне қамтамасыз ететін салалардың өнімдерінің өндірісін субсидиялау бойынша жұмыс өз жалғасын таппақ. Ал үшінші бағыт бойынша
Динара БІТІКОВА,
«Егемен Қазақстан».
агроөнеркəсіптік кешен субъектілерін мемлекеттік қамтамасыз ету жүйелерін дамыту шеңберінде фитосанитарлық қауіпсіздік жүйесін дамыту, ветеринарлық қауіпсіздік жүйесін дамыту міндеттерін шешу жоспарлануда. Шаралар фитосанитарлық жəне ветеринарлық зертханалар құру жəне жабдықтауға, фито жəне ветеринарлық қауіпсіздіктің диагностикасы мен мони-
Қарыздарды қайта қаржыландыру және қайта құрылымдау есебінен жалпы сомасы 300 млрд. теңге АӨК субъектілерінің борыштық жүктемесін кемінде 8 жылға ұзарту; Карантиндік және ерекше қауіпті зиянды организмдер таралуының қауіптілігі коэффициентін 2020 жылға қарай 0,88-ге дейін төмендету; 2020 жылға қарай мониторингтік зертханалық зерттеулерге жататын тамақ өнімдерінің үлесін 0,4 % көбейту; 2015 жылға қарай электронды пішінге көшірілген мемлекеттік қызметтер үлесі 62% болады.
торингі, жануарларды бірегейлендіру, аурулардың таралу қаупін төмендету, сондай-ақ, жайылымдық мал шаруашылығы үшін жайылымдарды суландыруға бағытталмақ. Төртінші бағыт шеңберінде агроөнеркəсіптік кешенді мемлекеттік реттеу жүйесінің тиімділігін арттыру бойынша ауқымды шаралар легі күтіп тұр. Айталық, ауыл шаруашылығына агрохимиялық қызмет көрсету тиімділігін арттыру, АӨК субъектілерін ақпараттық қамтамасыз ету жүйесін дамыту, ауылшаруашылық дақылдарын мемлекеттік сорттық сынау тиімділігін арттыру, АӨК субъектілері үшін мемлекеттік қызметтерді көрсету жүйесін дамыту, ауыл шаруашылығындағы техникалық реттеу жүйесін дамыту, АӨК-тегі мемлекеттік бақылау жəне қадағалау жүйесінің тиімділігін арттыру, органикалық ауыл шаруашылығы өнімін өндіру мен оның айналымын дамыту үшін жағдайлар
АӨК салалық бағдарлама РБ туралы заң
арзандату үшін бір басқа 4500 теңге есеппен аналық малдың 1 басына субсидия төлеу шаруа жəне фермерлік шаруашылықтарға жетіспейтін азығын сатып алуға мүмкіндік берді. Өйткені барлық шаруашылықтар қажетті азықтардың барлық түрін өндіре алмайды. Бұл шаралар аналық мал басының төмендеуін айтарлықтай қысқартып, елде малдың жалпы санының өсу қарқынын сақтауға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта шамамен 30 пайыз шағын жəне орта АӨК субъектілерінің тиісті жоғары өтімді кепілдікті қамтамасыз ете алмауына жəне нашар қаржылық жай-күйіне байланысты қаржыландыруға қолжетімділіктері жоқ. Бұл проблеманы Мемлекет басшысы аграрлық өндірістегі жеке инвестициялардың тəуекелдерін төмендету үшін қарыздарға
береді. Бұл жерде мемлекеттің міндеті қаржылық агенттік мəртебесі бар ұйым немесе ƏКК АШТӨ-ге берген кепіл сыйақысының бір бөлігін өтеуге келіп саяды. А.Мамытбеков «Агробизнес-2020» бағдарламасының макроэкономикалық əсерлерінің жетістіктері жайлы да айтып өтті. 2020 жылға қарай 10 трлн. теңгеден астам жеке ақша қаражатын салаға тарту жоспарланған. Сонымен қатар, ауылшаруашылық өнімдерін өндірудің нақты көлемін 1,5 есе арттырып, ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылған жұмысшының еңбек өнімділігін 3 есе арттыру көзделген, дейді министр. Сондай-ақ, АӨК өнімін жүзеге асырудан экспорттық түсімді 20 пайызға арттыру жəне негізгі азық-түлік бойынша азық тəуелсіздігін қамтамасыз етуді ішкі
ауыл шаруашылыєын дамытудыѕ жаѕа арнасы
АӨК субъектілерін субсидиялау арқылы ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау көлемін 2020 жылға қарай 4,5 есе арттыру;
арқылы жүзеге асырылады. Осылайша, мемлекет кредиттік жүктемені жеңілдетеді жəне көптеген ауылшаруашылық тауарларын өндірушілердің қаржылық тұрақсыздығын болдырмайды. Екіншісі – агроөнеркəсіптік кешен субъектілері үшін қызмет пен жұмыстарды, тауарлардың қолжетімділігін жоғарылату бағыты. Бұл ретте агроөнеркəсіптік кешен субъектілеріне кеңес қызметін, білімдік, қаржылық, жұмыс, тауарлардың экономикалық қолжетімділігін жоғарылату бойынша мемлекеттік қолдау механизмдері арқылы міндеттер қойылған. Мұнымен АӨК субъектілерінің жаңа мемлекеттік қолдау механизмдеріне, біріншіден, АӨК басымды инвестициялық жобалар үшін инвестициялық субсидиялар, екіншіден, қаржылық институттар алдында АӨК субъектілерінің қарыздарын кепілдендіру жəне сақтандыру қызметтерін субсидиялау, үшіншісі – берілген несиелер
жасау жұмыстары осы төртінші бағыт бойынша жүзеге асырылмақ. Бағдарлама ауылда бизнестің дамуына, салаға инвестицияның келуіне, бөлініп жатқан қаржының тиімділігін жо ғарылатуға мүмкіндік береді деп күтілуде. Бағдарламаны іске асыруға 8 жыл ішінде барлығы 3 122,2 млрд. теңге қажет болады, дейді министр. Бағдарламаны мемлекеттік бюджет есебінен іске асыруға жиыны 2 662 млрд. теңге қажет. Қалған қаржыландыру облигациялық қарыздар (300 млрд.) жəне Азық-түлік келісім-шарт корпорациясының (2,1 млрд.) сондай-ақ «ҚазАгро» ҰБХ» АҚтың (96 млрд. теңге) меншікті қаражатының есебінен жүзеге асырылады. Министрліктің мəліметінше, АШМ бюджетінің өсу қарқыны 2003-2012
«Агробизнес-2020»:
МАҚСАТТЫ ИНДИКАТОРЛАР
Республикалық бюджет туралы заң
3
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
МБ туралы заң
Барлығы
жылдары 20,8 пайызды құрады. Осы қарқын сақталған кезде 2020 жылға дейін барлығы 8 жылда бюджеттің болжамы 4,2 трлн. теңгені құрайды. Ал бюджеттің 7 пайыз өсімі кезінде 2012-2020 жылдар кезеңінде болжам 1 893, 6 млрд. теңгені құрайды. 2014-2015 жылдарға қаражат тапшылығы 196,9 млрд. теңге, атап айтқанда, 2014 жылы 106,2 млрд. теңге, 2015 жылы 90,7 млрд. теңге болады, деді бағдарламаның қаржылық жағдайын түсіндірген министр. А.Мамытбеков бағдарламаны қаржыландырудағы басым үлесті (74 пайыз) тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің экономикалық қолжетімдігін арттыру жөніндегі іс-шаралар құрайтынын да айтып өтті. Бюджеттің 13 пайызы АӨК-ті мемлекеттік қамтамасыз етуді дамытуға бөлінетін болады, қаржылық сауықтыру 12 пайыз үлес алады. Субсидиялау көлемі 2013 жылға қарағанда 4,5 есе артады деп күтілуде. Жоғарыда көрсетілген міндеттерді шешу үшін АӨК салаларын субсидиялау табиғи-климаттық жағдайларды, өткізу рыноктарының болуын жəне өңірлерді дамыту əлеуетін ескере отырып сараланып жүргізілетін болады, дейді министр. Осыған орай министрлік осы жылы ауыл шаруашылығы өнімінің нақты түрін өндіру үшін ауыл шаруашылығы алқаптарын ұтымды пайдалану бойынша өңірлерді мамандандыру схемасын
кепілдік беру мен сақтандырудың мемлекеттік жүйесін енгізу жөніндегі міндетті қоя отырып, «Əлеуметтікэкономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Жолауында айтқан болатын. Осыған бай ла ныс ты АӨК субъектілері үшін несиелік ресурстардың қолжетімділігін қамтамасыз ету жəне АӨК-ті белсенді қаржыландыру процесіне қаржы институттарын тарту мақсатында қаржы институттары алдындағы АӨК субъектілерінің қарыздарына кепілдік беру мен сақтандыру жүйесі енгізілетін болады. Қазіргі уақытта екінші деңгейдегі банктерде АӨК субъектілеріне кредиттер беру үшін жеткілікті өтімділік бар. Бұдан басқа, көктемгі егіс жəне күзгі жинау жұмыстарын уақытылы өткізу үшін «ҚазАгро» ҰБХ» АҚ еншілес ұйымдарының желісі бойынша жеңілдетілген кредиттік ресурстар бөлінуде. Алайда, АӨК субъектілерінің кредиттік ресурстарға қол жеткізуінің негізгі проблемасы олардың нашар қаржылық жай-күйі жəне тиісті өтімді кепілдік қамтамасыз етудің болмауы болып табылады. Бұл проблема əсіресе шағын жəне орта ауыл шаруашылығы құрылымдарына тəн болып отыр. Осыған байланысты қабылданған бағдарлама аясында сақтандыру жүйесі АӨК субъектілерінің ресурстарға қолжетімділігін кеңейтеді жəне ауыл шаруашылығын белсенді қаржылан-
Барлығы 2013-2020 ж.ж.
4.1 Қаржылық сауықтыру;
4.2 АӨК субъектілері үшін тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің қолжетімділігін арттыру; 4.3 АӨК субъектілерін мемлекеттік қамтамасыз ету жүйелерін дамыту;
Екінші деңгейлі банк өкілдері де бұл құжатты əзірлеуге белсене қатысты жəне оны жүзеге асыруға жəрдемдесуге дайын, деді Қазақстан Қаржыгерлері қауымдастығының төрағасы Серік Аханов. Ал Қостанай Ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының басшысы Валентин Двуреченский бағдарламаның маңыздылығын айта отырып, мұндай бағдарлама бұрын-соңды Қазақстанда болмағанын атап көрсетті. «Президент тапсырмасын орындау мақсатында Үкімет бұл бағдарламаны жасауға өте көп мəн берді. Мен оны басынан аяғына дейін оқып шықтым. Мен өзім де министр болдым, сондықтан бұл бағдарлама өте нақты жəне ашық деп санаймын. Бұл бізде бұрын болғандардан ерекше. Мұнда бəрі қарастырылған: фермерлерге арналған жеңілдіктер, банкирлермен қарым-қатынас, өнімділігі жоғары техника жəне тағы басқалар», деп атап өткен Валентин Двуреченский бағдарлама жайында орталық коммуникациялар қызметі арқылы берген сұхбатында. Ал Премьер-Министр Серік Ахметов Үкімет отырысының соңында бағдарламаның Қазақстан экономикасының дамуы үшін маңыздылығын атап өтті. «Бұл маңызды бағдарлама. Мемлекет басшысы еліміздің ауыл шаруашылығы саласын кең ауқымды жетілдіру қажеттігін атап кеткен болатын. Алғашқы қадам АӨК-ті дамытудың жаңа бағдарламасын қабылдау болатын. Бүгін біз Елбасының маңызды тапсырмасын орындадық. Енді аталған бағдарламаны жүйелі əрі дұрыс жүзеге асыру қажет», деді С.Ахметов. Үкімет басшысы бағдарламаны тиімді жүзеге асыру мақсатында тиісті органдарға бірқатар тапсырмалар жүктеді. «Ауыл шаруашылығы министрлігіне мүдделі мемлекеттік органдармен бірге бір ай ішінде нақты мақсатты индикаторлар мен жылдар бойынша көрсеткіштердің жетістіктері көрсетілген
Қаржылық сауықтыру; АӨК субъектілері үшін тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің қолжетімділігін арттыру; АӨК субъектілерін мемлекеттік қамтамасыз ету жүйелерін дамыту; АӨК-ті мемлекеттік реттеу жүйелерінің тиімділігін арттыру.
рынокта 80 пайызға арттыру көзделген. Ведомство басшысының айтуынша, бағдарлама сондай-ақ, ауылшаруашылық машина құрастыру, химиялық жəне жеңіл өнеркəсіп, су шаруашылығы, техникалық реттеу, сауда мен бəсекелестік, салық салу, жеңіл өнеркəсіп, ақпараттық насихаттау, тағы басқалар сияқты бірқатар мемлекеттік саясаттарды қайта қарауды талап етеді. «Осыған байланысты «Агробизнес-2020» бағдарламасы бойынша біріктіре жүзеге асырудан ең жоғары синергетикалық нəтиже алу үшін шектес салалық бағдарламаларды қайта қарау бойынша жұмыс тобын құру мəселесін шешу қажет», деді А.Мамытбеков. Бағдарламаны əзірлеуге бір жыл бойына негізінен ғалымдар, салааралық бір лестіктер, агробизнестің өкілдері бел сенді түрде қатысқан болатын. Соған орай бағдарлама қабылданған отырысқа Үкімет мүшелерінен өзге бизнес саласының өкілдері, үкіметтік емес ұйым мүшелері де қатысты. Барлық об-
бағ дарламаның əр бағыты бойынша шеберлік-жоспарлар құруды, екіншіден – ведомствоаралық жұмыс топтарын құру, АӨК-пен шектес салаларды дамыту бойынша сəйкес бағдарлама құжаттарын түзету бойынша ұсыныстар енгізуді тапсырамын», деді Премьер-Министр. Сонымен қатар, облыс əкімдеріне əрбір ауылшаруашылық құрылымы мен фермердің механизмдер бойынша да, мемлекеттің қаржылай қолдауы бойынша да бағдарламаның барлық мүмкіндіктеріне қол жеткізуін қамтамасыз ететін жұмыстарды ұйымдастыру тапсырылды. «Өңірлермен жəне кəсіпкерлердің қоғамдық бірлестіктерімен біріге отырып механизмдер мен қабылданған бағдарламаның мүмкіндіктерін толық түсіндіруді қамтамасыз ету керек», деп атап өтті С.Ахметов. Жалпы, бағдарламаны жүзеге асыру жұмыстарына бақылау жасауды өзінің бірінші орынбасары – Өңірлерді дамыту министрі Б.Сағынтаевқа жүктеді.
4.4 АӨК-ті мемлекеттік реттеу жүйелерінің тиімділігін арттыру.
əзірлеуге кірісіпті. Бұл мемлекеттік субсидияларды саралау құралы болмақ. Осы бағытта əзірленген жаңа тетіктер инвес тициялық субсидиялар, қаржы институттары алдындағы АӨК субъектілерінің қарыздарын сақтандыру жəне кепілдік беру, екінші деңгейлі банктерді қорландыру, сыйақы ставкасын субсидиялау ауылшаруашылық техникасының лизингіне жəне ауыл шаруашылығы үшін несие беруге дейін кеңейетін болады. Жаңа құралдармен қоса субсидиялаудың қолданыстағы тетіктері де жетілдіріледі. Ауыл шаруашылығы министрінің айтуынша, субсидиялау тетіктерін табысты жетілдірудің нəтижесінде өсімдік саласында тамшылатып суаруды пайдалану алаңы 2012 жылы 28,1 мың гектарға жетіпті. Ал бұл 2007 жылғы деңгейімен салыстырғанда 40 есеге жуық жоғары көрсеткіш. Ал мал шаруашылығына тоқталсақ, нəрлі жəне қатты азықтардың құнын
дыру процесіне қаржы институттарын тартады. Жалпы алғанда, қарыздарды сақтандыру тетігі қаржы институттарының кредиттік тəуекелін жеке сақтандыру компанияларының сақтандыруы болып табылады, мұнда мемлекеттің рөлі АӨК субъектілеріне сақтандыру сыйақысының сомасын ішінара өтеу арқылы көрініс табады. Бағдарлама ұсынып отырған ақшалай жəне тауарлы кредиттерге кепілдік беру тетігі екінші деңгейдегі банктердің атынан қаржылық агенттік мəртебесі бар ұйымдар, «ҚазАгро» холдингінің ұйымдары жəне өңірлердің əлеуметтіккəсіпкерлік корпорациялары АШТӨге ақшалай немесе тауарлы кредиттің қайтарылуын қамтамасыз ету бойынша кепілдіктер беруі болып табылады. Ақшалай кредиттерді АШТӨ-ге кредиттік мекемелер, ал тауарлы кредиттерді оларды өндіруге немесе өткізуге мамандандырылған ірі компаниялар
лыс əкімдері отырысқа онлайн режімде қатынасып, бағдарламаға орай өз ойларын ортаға салды. АӨК Қазақстандық Іскерлік кеңесінің төрағасы Арман Евниев жаңа салалық бағдарлама агробизнеске теңдессіз ресурстар мен алдағы уақытта барлық проблемаларға лайықты жауап бере алатын тиімді құрал бола алатындығын айтты.
Осылайша, осы аптада маңызды құжат қабылданды. Бұл бағдарлама ауыл шаруашылығын дамытудың басты тетігі болуы тиіс.
1
4 Президент Нұрсұлтан Назарбаев облыс əкімдерімен кездескенде ауыл шаруашылығы мен мал шаруашылығын дамыту қажет тігіне баса назар аударған болатын. Семейде ауыл шаруашылығы қарқынды түрде дамып келеді. Тіпті, Ресейдің кейбір аймақтары мен көрші Павлодардан келіп Семейдің ауылшаруашылық өнімдерін сатып алғанды жөн көреді екен. Бұл Семейдің ауыл шаруашылық саласының жақсы жұмыс атқарып жатқанын көрсе теді. Бүгінде ірі шаруа
www.egemen.kz
бөлуді қолға алуда. Төрт түлік малдың бұл түрі қала бойынша төртінші орында. Дегенмен, қаланы сүтпен қамтамасыз етуден аздап қалыс қалушылық бар екен дігі рас. Бірақ, алдағы 2-3 жылда бұл мəселелер толықтай орнына келмек. Ал, көкөніспен қамта масыз етуде ешқандай бөгет жоқ. Қалалық ауылшаруашылық жəне ветеринария бөлімінің бастығы Шаған Жұмақсановтың айтуынша, Семей қаласының 20112015 жылдарға арналған даму
Ґѕір шаруасы алєа басуда Раушан НҰҒМАНБЕКОВА.
қожалықтары қаланы етпен толық қамтамасыз етуді алға қойып отыр. Құс фабрикаларының жұмысы да көңіл дегідей. Тұрғындарды азық-түлікпен қамтамасыз ету мақсатында біршама жұмыстар атқарылған. Мəселен, инвестициялық жобаларға сəйкес
«Восток-Бройлер» ЖШС құс еті өндірісі бойынша, жұмыртқа өндіруді жақ сарту мақсатында бройлер тауықтарын етті бағытқа өзгерткен. Жобаға қарастырылған 2800 млн. теңге қаражаттың бүгінгі күні 1350 млн. теңге қаржысы игерілген. Осы уақытқа дейін 1,5 мың тонна құс еті өндірілсе, жыл соңына дейін 2 мың тонна құс етін өндіру жоспарланып отыр. Негізінен құс етін 7,4 мың тоннаға жеткізу жоспарда тұр. Агроөнеркəсіп кешені инвестициялық жобасына сəйкес «Ақтөбе Ертіс» ЖШС «Кіші Ақтөбе» құс фабрикасын қайта қалпына келтірмек. Жобаның жалпы құны 457 млн. теңге қаржыны қамтиды. Бүгінгі таңда инвестицияның 71 млн. теңгесі игерілген. Келер жылдың сəуір айында 700 мың дана жұмыртқа өндірісінің бірінші партиясы шығарылмақ. 2013 жылы 10 млн. дана жұмыртқа алу көзделсе, жоба толық іске асқаннан кейін 2014 жылы 25 млн. дана жұмыртқа алуды жоспарлап отыр. Семейлік шаруашылықтар алдағы уақытта жылқы малының санын көбейтуге көбірек көңіл
бағдарламасы жəне «Семей қаласы өңірлік экономикасы» моделі жасалып, осы бағдарламаны жүзеге асыру мақсатында өңірдің барлық ауылшаруашылық құрылымдары жұмыс істеуде. Семей бойынша былтырғы жылы 3300 гектарға егілген картоптан 55 мың тонна өнім алынса, 28,5 мың тонна өнімді 1390 гектар жерге егілген көкөністен алған. Бүгінгі
күні 3,2 мың тонна картоп, 636 тонна орамжапырақ, 908 тонна сəбіз, 200 тонна қызылша, 800 тонна сарымсақ, картоп жəне көкөніс қоймаларына сақтауға қойылған. Келешекте өсімдік шаруашылығында жаңа технологияларды енгізіп, отандық жəне шетелдік ауылшаруашылық дақылдарын өндіруде, оның көлемін ұлғайтуда, əсіресе, суармалы егістікті жəне инвесторлар тартып картоп өндірісін 60 мың тоннаға, көкөністі 30 мың тоннаға жеткізіп, мал шаруашылығын жеммен жəне құнарлы азықпен толықтай қамтамасыз ету көзделуде. Жыл сайын мемлекет тарапынан мал шаруашылығын да мытуға əртүрлі қаржы институттары арқылы жеңілдетілген несиелер бөлінуде, сонымен қатар, мал өнімдері көлемін ұлғайтуға, асыл тұқымды мал өсіру үшін субсидия берілуде. Биылғы жылы «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ қаржысы есебінен 7 шаруа қожалығы 40,5 млн. теңгеге 215 ірі қара малын сатып алған. Сондай-ақ, үстіміздегі жылы мал шаруашылығы саласына 710 млн.
15 ақпан 2013 жыл
ҮКІМЕТ теңге субсидия, оның ішінде, тұқымды жақ сартуға 34,5 млн. теңге қаржы бөлінген. Өңірде ауыл шаруашылығы салалары бойынша жылдың аяғына 35 мың бас ірі қара, 145 мың қой-ешкі, 3,5 мың шошқа, 18 мың жылқы жəне 1 млн. бас құс күтілуде. 2012 жылы 22 мыңға жуық тонна ет, 33,5 мың тонна сүт, 3 млн. дана жұмыртқа, 260 тонна жүн өндіру көзделуде. Алдағы уақытта асыл тұқымды бағытты дамытуды жоспарлап отырмыз, дейді ауылшаруа шылық жəне ветеринария бөлімінің бастығы Шаған Жұмақсанов, «Приречное Агрофирмасы» ЖШС сырттан келер жылы 1000 бас асыл тұқымды мал алуды жоспарлап отыр. Бұл шаруа қо жалығы мен «Нұртаза», «Гүлрайхан» сияқты бірқатар шаруа қожалықтары мал бордақылаумен, ал, «Анастасия» шаруа қожалығы шошқа бордақылаумен айналысады. Сүт бағытындағы сиыр малының басын көбейту мəселесі де жүйелі түрде қолға алынуда. Қазіргі уақытта Новобаженово, Ертіс жəне Знаменка мен Озерки ауылдық округтеріндегі шаруа қожалықтарында симментал тұқымды сиырлар сауылуда. Сүт өнімдерінің көлемін ұлғайту мақсатында Новобаженово ауылдық округіндегі бұрынғы «Жаңасемей» совхозының жерінде «Евразия Агроинвест» ЖШС инвестор ретінде тауарлы-сүт фермасының құрлысын жүргізуді жоспарлап отыр Жақында ғана Семей қаласы əкімдігі мен «Евразия Агроинвест» ЖШС өзара меморандумға қол қойып, 2013-2014 жылдарға осы жобаны іске асыруды жоспарлады. Сонымен қатар, «Тамаша» макарон фабрикасы ЖШС базасында диірмен кешені құрылысы тəмамдалмақшы. Аталмыш жоба іске асса макарон өнімдерін шы ғару көлемі жылына 4 000 тоннаға жеткізіліп, арзан бағамен халықты қамтитын болады. Ал, Семейдің жабық мекемелері мен əскери бөлімдерді нан өнімдерімен қамтамасыз етіп отырған «Семнан» ЖШС-де нан пештері жаңартылып, жалпы сомасы 17 млн. теңгені құрайтын Қытайдан тəтті тоқаштар шығаруға арналған пеш терді əкеліп, өндірісті жаңғырту жұмыстары жүргізілген. Бұл кəсіпорын 2015 жылы инвестиция көлемін жəне негізгі қаражатын 30 млн. теңгеге жеткізуді жоспарлап отыр. Сондайақ, «Алғабас-К-7» ЖШС келер жылдың екінші жартысында кондитерлік фабриканы іске қоспақ. Мұнда өндіріс қуаттылығы тəулігіне 15 тонналы, крекерлі жəне қантты печенье шығаратын екі желі орнатылған екен. Сондайақ, «Семей ет комбинаты» ЖШС тəулігіне консервілер мен шұжық өнімдерін 27 тоннаға дейін өндіруде. СЕМЕЙ.
Ќала ќазандыєы ќайта салынады Ержан БАЙТІЛЕС,
«Егемен Қазақстан».
Қызылордаңызда кəрі құданың қаһары қайта бастады. Өткендегі екі өкпеден қысқан аяз бен қалың жауған қардың түгі қалмады. Күнге қарап көзімізді сығырайтып көктемнің лебін сезінгендейміз. Соған қарағанда биылғы қыстан қиындықсыз шығатын сияқтымыз. Дегенмен, бір мəселе бар. Ақмешіттегі қаланың бас жылыту қазандығы осыдан жарты ғасырға жуық уақыт бұрын салынған. Бүгінде оның ескіргені байқалады. Енді оны жаңартудың қажеттілігі туындап тұр. Бас қазандық салынған бастапқы кезде қатты отынның көмегімен 6 турбогенератор жəне 9 бу қазандығы жұмыс істеп тұрған. Ол уақытта электр қуаттылығы 184 МВт, ал жылу қуаттылығы 370 Гкал болған екен. Жоғарыда айттық, қазір қазандықтың тозығы жетті. Бүгінде стансаның бу қазандықтары мен турбогенераторлардың біразы істен шыққан. Сондықтан қымбатқа түссе де, облыс орталығына жаңа бір жылу орталығы қажет. Бұл туралы облыс əкімі Қырымбек Көшербаевтың төрағалығымен өткен жиында айтылды. Əрине, мұндай үлкен жобаны аймақтың өз күшімен іске асыру оңай шаруа емес. Сондықтан шетелдік инвесторлардың
көме гіне жүгінуге тура келеді. Қазірдің өзінде аталған істі жүзеге асыруға құлшыныс танытып отырған шетелдік инвесторлар бар. Жаңағы басқосуда Қызыл орда қаласын жылумен жабдықтау жəне жылу электр орталығын дамытуға қатысты тұжырымдаманың тұсауы кесілді. Онымен ресейлік «Институт «КазНИПИЭнергопром» АҚ президенті Геннадий Андреев таныстырды. Институт мамандары əзірлеген əртүрлі нұсқаны назарға ұсынған ол: – Қандай шешім қабылданса да, халық санының өсімін, өндіріс əлеуеті мен қаланың бас жоспарын ескерген дұрыс. Алдымен инвестициялық бағдарлама жасап, жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін əзірлеу керек, – деп атап өтті. Ақмешіттің басты жылу пешін қайта салғанда тұрғындарға қолайсыздау тиетін бір мəселенің құлағы қылтияды. Ол – тарифтің өсуі. Дегенмен, бұл нарықтың талабы. Жобаға құйылған инвестицияны
өтеудің бірден-бір жолы да осы. Алдағы жылдары қақаған қыста қазандық сыр беріп, жылусыз қалғаннан, оны қайта салып, артық ақша төлесе де, жылы үйде отырған тұрғындардың өзіне де тиімді ғой деп ойлаймыз. Сон дық тан қазандықты қайта салғаннан кейін қызылордалықтар бағаның өсуіне түсіністікпен қарайтын шығар. Жиын барысында ресейлік «Балтийская русская энергетическая компания» ЖАҚ бас директорының орынбасары Александр Макаров, қытайлық «ТВЕЛ» ААҚ бас өкілі Джан Юн инвестор есебінде Қызылорда облысында жаңа нысанның құрылысына атса лысуға ынталы екендіктерін жеткізді. Ал жылу орталығын салудың аймақ үшін өзекті мəселе екенін айтқан Қырымбек Көшербаев тез арада жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін əзірлеу жөнінде тиісті сала басшыларына тапсырма жүктеді. ҚЫЗЫЛОРДА.
ҮКІМЕТ
Ќайтарымы мол кґрме Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан».
Ақтөбе қаласындағы «Алатау» сауда жəне ойын-сауық орталығында «Қазақстандық өнімдерді таңдаймыз» акциясы аясында «Келісімшарт жаса!» атты тауарлар, жұмыстар жəне қызметтер көрмесі ашылды. Көрмені облыстық əкімдік, «Ақтөбе облысы кəсіпкерлері мен жұмыс берушілері одағы» қоғамдық бірлестігі жəне Ақтөбе облысының саудаөнеркəсіп палатасы бірігіп ұйымдастырды. Екі күндік көрменің ашылуында облыс əкімі Архимед Мұхамбетов қысқаша сөз сөйлеп, оған қатысушыларға сəттіліктер тіледі. Өңір басшысы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің экономикалық дамуының негізгі бағыттарын айқындап бергенін атап өте келіп, қазақстандық мазмұн үлесін арттыруға айрықша маңыз бергеніне тоқталды. Көрменің 2013 жылға кəсіпорындарды жүктемелеу, ірі кəсіпорындардың айналасына атаулы көмекші өндірісті құру мүмкіндігін қарау, өндірісті кооперациялау, жергілікті тауар өндірушілерді қолдау мақсатында ұйымдастырылып отырғанын жеткізді. Облыс əкімі көрмені аралап көріп, оған қатысушылардың ұсынған тауарлары, жұмыстары мен қызметтерін баяндайтын экспонаттарымен танысты. Олардың қазақстандық үлесті арттыру мүмкіндіктері туралы əңгімелесті. Жалпы, бұл көрмеге облыстың елуден астам кəсіпорындары өз экспонаттарын қойды. Бұл экспонаттарда машиналар, механизмдер, қондырғылар, құрал-жабдықтар,
қуат үнемдегіш технологиялар, электр қондырғылары, жобалау жəне құрылыс-монтаж жұмыстары, құрылыс жəне өңдеу материалдары, арнаулы техника, жиһаз, олардың бөлшектері, арнаулы киімдер, азық-түлік, көлік, банктік, консалтингтік жəне басқа қызметтер ұсынылды. Көрмеге қатысушылардың арасында «Ақтөбе хром қосындылары», «Ақтөбе мұнай қондырғылары зауыты», «Керамика» акционерлік қоғамдары, «Стройдеталь», «Ақтөбе метал конструкциялары зауыты», «Базальт-А» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері сияқты жетекші өндіріс орындары болды. Сондай-ақ, азық-түлік өндіретін «Айс», «Idea Invest Group» жəне «Айс Фуд Ақтөбе» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері де жиналғандарды өз өнімдерімен таныстырды. Онға жуық фирма өз қызметтерін жарнамалады. Жабдықтаушы компаниялар да тауарларын ұсынды. Көрмеге қатысушы кəсіпорындармен келіссөздер жүргізу үшін 150 компанияның өкілдері шақырылды. Олардың арасында «Казхром» ТҰК», «Ақтөбе хром қосындылары зауыты», «СНПС-Ақтөбе мұнайгаз» акционерлік қоғамдары, «ҚазақОйл-Ақтөбе», «Ақтөбе мыс компаниясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері жəне басқалар бар. Біз солардың бірі – «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» акционерлік қоғамы бас директорының бірінші орынбасары Такталифум Есенғұловты сөзге тартып, көрменің қаншалықты қайтарымдылығы жайлы пікірін білген едік. – Мұндай іскерлік ізденістердің пайдасы зор. Қай кəсіпорын қандай тауар шығарады, қандай қызметтер ұсынады, қандай жұмыстар жүргізеді, барлығын осы арада білуге болады. Өзара келісім-шарт жасасып, əріптестікті
нығайтудың мүмкіндігі мол. Мұның өзі өзімізде өндірілген тауарлар мен ұсынылатын қызметтерді тұтынуға жол ашады. Біздің акционерлік қоғам жыл сайын қазақстандық үлесті арттырып келеді. Өткен жылы біздің кəсіпорында қазақстандық мазмұнның үлесі оның алдындағы 2011 жылға қарағанда үш есе артты. Бұл үрдіс биыл да жалғасын табады, – дейді ол. Осында құрылыс материалдарын əкелген «Экотон-Батыс» ЖШС газды бетон блоктардың сегіз, ал, «Ситал» ЖШС қызыл кірпіштің оннан астам түрін ұсынды. «Экотон-Батыс» ЖШС-ның газды бетон блоктары қазірдің өзінде Атырау, Маңғыстау жəне Қызылорда облыстарына өткізіледі. Жабық қоймаларының алаңы 26,1 мың, ашық қоймалары 40,3 мың шаршы метрді құрайтын «Ақтөбебасжабдықтау» ААҚ құрал өнімдерінен бастап, азық-түлікке дейінгі тауарлардың мол ассортиментін өңдеп, сақтайды. Бұл жолы да көптеген тауарларды көрмеге қойды. Іскерлік бағдарламасы аясында өткізілген дөңгелек үстелде облыстағы табиғат пайдаланушы кəсіпорындарда, ірі компанияларда жəне мемлекеттік органдарда қазақстандық мазмұнды арттыру, жергілікті тауар өндірушілердің экспортқа шығулары үшін вагондармен уақытылы қамтамасыз ету жəне тауарлардың қайдан шығарылғаны жəне сапасы туралы сертификаттар толтыру туралы мəселелер қаралды. Дөңгелек үстелге қатысушылар осы мəселелер бойынша ой-пікірлерін ортаға салып, нақты ұсыныстарын айтты. Мұнда ақтөбелік кəсіпорындардың өнімдері мен қызметтерін еліміздің өзге өңірлеріне шығару, олардың тауарлары мен өнімдерін облыста тұтыну жайлы да əңгіме болды. Содан кейін газ жəне жылу қондырғыларын ұсынатын «Аквагаз» ЖШС тұсаукесері өткізілді. Мұндай шаралар көрмеге қатысушылар арасындағы əріптестік байланысты бұрынғыдан да нығайта түсті. Ақтөбе облысы.
«Казцинк» ерлеп тўр Оңдасын ЕЛУБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Еліміздегі түсті металлургияның көш басындағы «Казцинк» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өңірде əлеуметтік нысандарды салуда да басқаларға үлгі-өнеге көрсетіп келеді десек, орынды болар. Бір ғана мысал. Таяуда өңір басшысы Б.Сапарбаев пен «Казцинк» ЖШС-нің басқарма төрағасы Никола Попович облыс əкімдігі мен аталмыш кəсіпорын арасындағы өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Бұған сəйкес келешегі кемел «Казцинк» үстіміздегі жылы өңірдің əлеуметтік саласына 2,6 миллиард теңге қаржы бөлмек. Айта кету керек, «Казцинк» мұның алдындағы жылдарда да əлеуметтік саланың өркендеуіне миллиардтаған теңге қаржы бөліп келген. Мəселен, 2010 жылы кəсіпорын қалалықтарға төрт жабық, екі ашық теннис кортын, 280 орындық «Балапан»
бағдарламасы бойынша балабақшаны пайдалануға берсе, биыл аталмыш кəсіпорын облыстағы «Парыз» қорына 1,2 миллиард теңге қаражат бөлмек. Риддер қаласындағы балабақшаны сатып алып, қайта жаңғыртып бермек. Ол ол ма, «Казцинк» қала тұрғындарының игілігіне арнап жабық қауыз салуға да уəде берді. – «Казцинк» серіктестігі тапқан қаржысын ел игілігінің өркендеуіне жұмсайды. Мұның алдында олар сыйға тартқан алты теннис кортында қазір 600 бала жаттығып, ірі сайыстарда тамаша табыстарға жете бастады. Төрт бала Қазақстан құрамасына ілікті. Енді, бүгін өңірде теңдесі жоқ жабық бассейнін салып беруге қаржы бөлді. Облыстағы басқа ірі кəсіпорындар «Казцинктің» бастамасын қолдап жат са, нұр үстіне нұр, – деді меморандумға қол қойғаннан кейін облыс əкімі Б.Сапарбаев. – Біз бөлген 1 миллиард теңгеге Зырян мен Риддерде хоккей модульдері салынып жатыр.
Өткен жылдан бері «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасының шеңберінде ісін жаңа бастаған кəсіпкерлер үшін бизнесті қолдаудың жаңа түрі – гранттық қаржыландыру қарастырылған. Былтырғы жылдың соңында елордада гранттар алу бойынша бірінші байқаудың қорытындылары шығарылып, оған қатысуға барлығы 33 кəсіпкер өтінім берген. Олардың ішінде Астана қаласының өңірлік үйлестіру кеңесі 8 жобаны мақұлдап, олардың іске асырылуына 23,5 миллион теңге бөлінген.
Гранттыќ жобалар жоралєысы «Даму» қорының ұйымдастыруымен «Бизнес-Кеңесші» жобасы бойынша семинар өткізілсе, оның аясында бастауыш кəсіпкерлер өз бизнесін құру, маркетинг, адам ресурстарын басқару, бизнесті жүргізудің заңды негіздері, қаржы мəселелері бойынша оқытылған. Астананың климаттық жағдайларында көгалдандыру жəне ландшафтық дизайнға арналған декоративті өсімдіктердің эксперименталды өндірісін құру («Астана Флора Интер» ЖК жобасы), кашемирден жасалған сəнді киім өндірісі бойынша тігін цехы («Tatex» ЖШС), құрылыс материалдарының өндірісінде озық технологияларды енгізу бойынша идея («Astanjan» ЖШС) жəне нəрестелер
мен 1 жасқа дейінгі балаларға арналған киім өндірісі бойынша («Baissaldin&Partners» ЖК) т.б. гранттық қолдау алудың арқасында жаңа идеялар іске асырылмақ. Кəсіпкер ретінде тіркелгеніне бір жылдан аспаған жəне кəсіпкерлік қызметке байланысты несиелік тарихы жоқ жұмысын жаңа бастаған шағын кəсіпкерлік субъектілеріне мақсатты гранттардың өтемсіз əрі қайтарымсыз негізде берілетінін атап өткен жөн. Гранттар сонылығымен жəне жаңалығымен өзгелерінен ерекшеленетін жаңа бизнес-идеяларды іске асыру үшін беріледі. «Егемен-ақпарат».
Аталған қалалардағы ескі балабақ шаларды, тұрғын үйлердің қасбеттері мен шатырларын жөн-
деу де назардан тыс қалмайды. Өскемендегі спорт сарайы мен Ертіс жағалауы да жасара түсті. Біз аса маңызды екі бағыт – экология, қоршаған ортаны қорғау жəне саламатты өмір салтын қалыптастыруға көңіл бөліп
отырмыз. Елбасы бұқаралық спортты жандандыру, адамдардың бос уақыттарын мəнді де сəнді өткізуге кəсіпорын басшыларының назарын аудару қажеттігін ескерткен. Ендеше, алдағы уақытта да біз осы маңызды мəселелерді назардан шығармай-
мыз, – деді «Казцинк» басшысы Никола Попович. ӨСКЕМЕН. Суретті түсірген Сергей СУРОВ.
«ЭКСПО-2017» їшін еріктілер Фарида БЫҚАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Облыс əкімі Ерлан Арынға «Самұрық» жастар бірлестігінің төр ағасы Əділет Елеусізов «ЭКСПО-2017» көрмесіне еріктілерді дайындау туралы ұсыныс жасады. Сөйтіп, жуырда облыс орталығындағы Достық үйінде «EXPO Youth Team Pavlodar» жобасы таныстырылды. Енді облыстан «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесінің дайындық жұмыстарына 1500 ерікті барады. Елімізде еріктілер штабын ұйымдастыруды алғаш рет павлодарлық жастар қолға алыпты. Облыста «еріктілер мектебі» ашылмақ. Яғни мектепке ниет білдірушілер тиісті оқытудан өтеді. Еріктілер қатарына 7-8 сынып оқушылары алынады. Олардың 70 пайызы ағылшынша, қалғаны неміс, француз, қытай жəне тағы басқа тілдерді меңгерулері қажет. Қазір топ құрамында 400-ге жуық жас бар, алдағы жылы «еріктілер
мектебінде» 900 оқушы білім алады. Əлеуметтік-волонтерлік орталықтың өкілі Жанар Омарованың айтуынша, көптеген елдерде еріктілер желісі қалыптасқан. Тіпті, көрме өткен соң біздің елімізде де еріктілер тұрақты түрде жұмыс жасайды деген сенім бар. Астанада өтетін ғажайып көрме біздің жастар үшін «ерікті» ұғымының мəнмақсатын ашып, айшықтай түседі деген ой бар. Қазір олар шет тілі, еліміздің, əлем тарихы бойынша білімдерін жетілдіруді қолға алуда. Екіншіден, əлемге əйгілі көрмені ұйымдастыру барысында «Павлодар-Астана» төрт жолақты автодаңғылы салынады, «Тальго» атты жүрдек пойыз жолға шығады. Шетелден келетін қонақтардың сұлу Баянауылды, көмірлі Екібастұзды көргілері келер. Сонымен бірге, Ертіс өзеніндегі автомобиль көпірін қайта қалпына келтіру, басқа да жобалар қолға алынбақшы. ПАВЛОДАР.
ОРТАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ИНТЕРНЕТ-САЙТТАРЫ:
2
Қазақстан Республикасының Үкіметі Ішкі істер министрлігі Қорғаныс министрлігі Қоршаған ортаны қорғау министрлігі Білім және ғылым министрлігі Сыртқы істер министрлігі Денсаулық сақтау министрлігі Көлік және коммуникация министрлігі
www.government.kz www.mvd.kz www.mod.kz www.eco.gov.kz www.edu.gov.kz www.mfa.kz www.mz.gov.kz www.mtk.gov.kz
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Қаржы министрлігі Әділет министрлігі Төтенше жағдайлар министрлігі Мәдениет және ақпарат министрлігі Ауыл шаруашылығы министрлігі Экономикалық даму және сауда министрлігі
www.enbek.gov.kz www.minfin.kz www.minjust.kz www.emer.kz www.mk.gov.kz www.minagri.kz www.minplan.kz
Мұнай және газ министрлігі Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Статистика агенттігі Спорт және дене шынықтыру істері агенттігі
www.memr.gov.kz
wwww.mit.kz www.stat.kz www.mts.gov.kz
5
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
Алаштың ардақтысы БАСТАУ
Өзен басын бұлақтан алады. Ойын баласы ойнап жүріп те өзін танытады. Қазақ баласының ақыл-ойын дамытатын, денесін шынықтыратын дəстүрлі ойыны асық қой. Жабайхан асық ойнап жүргенде арамдыққа жол бермей, əділдікті жақтап, асықтың алшы түскенін қадағалап, əділ ойнап ұтатын. Осы мінезімен мектепте де көзге түсті. Есеп шығарғанда, шығарма жазғанда балалар, əсіресе, ер балалар, бірінен-бірі көшіріп əлек-шəлек болып жатқанда, Жабайхан өзі шығарып, өзі ойланып отырып жазатын. Ел жағдайы қиын, соғыстан кейінгі жылдары жас айырмашылығы 4-5 жасқа дейін ұласатын балалар бір сыныпта оқығаны қалыпты жағдай болды. Солардың ішіндегі ең жасы Жабайхан шамасы келгенше талаптанатын озат оқушылардың бірі болды да, сыныптас достарына көмектесіп жүрді. Оған қарап,
институттарға баратын еді. Солардың бірі – мектепті үздік бітірген Жабайхан да конкурстан мүдірмей, бестік бағалармен еліміздегі жалғыз ғана университет – ҚазМУ-дің философия факультетінің студенті болып шыға келді. Университетте лекцияның бəрі орыс тілінде оқылатын, қазақ профессорлары, оқытушылары аз. Қазақ тілінде бірде-бір оқулық жоқ. Мектепті қазақша бітірген балалар орыс тілін жетік білмегендіктен өте қиналатын. Ұзақ уақыт кітапханадан шықпай, тырысып оқитын. Студент Жабайхан да кешкі сағат 6-дан 11-ге дейін кітапханада болып, оқулықтарға қоса Кант, Гегель сынды философтардың еңбектерін оқып, білімін тереңдетті. Күндіз қолы босап кетсе, басқа факультеттерге барып, сол кездегі есімдері ел аузында жүрген Мұхтар Əуезов, Сəбит Мұқанов сынды ғұлама даналардың лекциясын тыңдайтын. Біз жоғары
ұшып тұра келіп ду қол шапалақтады. Жəкеңнің тіршілік екпіні, мінезқұлқының көрінісі əрдайым жағдайға лайықты. Қызметте жинақы, қатаң мінезді көрінсе, үйінде, дос-жарандарының, жақындарының, жақын-жуық туыстарының арасында қарапайым, жайдарлы əңгіменің ұйытқысы болып отырады. Зайыбы Майданмен сөз жарыстырмай, бірін-бірі жақсы түсінісе біледі. Екеуінің отасқанына жарты ғасырға жуық уақыт болып қалса да, Майданның жүрегі Жабайхан деп, оның абырой мен талабына кір келтірмеуді ойлап соғатыны сырттан келген адамға бірден көрінеді. Жабайхан өз отбасында қадірлі жұбай, ардақты əке, немерелеріне асқар таудай ата. Сыртта жүргенде кездескен адамдарға тоқтай қалып, амандасып, үлкенге де кішіге де бірдей ілтипат білдіріп, жөн сұрасып жылы лебізін аямайды. Мен білетін Жабайхан өмір бойы
уақытында жазып бітіріп, сəтті қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағын алды. Алматыға оралып, Философия жəне құқық институтына ғылыми қызметкер болып орналасты. Институт директоры С.З.Зиманов жатақханаға жолдама алып бермекші екен. Жабайхан: «Сізге рахмет, менің Қабдырахман деген досым бар, соның үйіне орналасармын. Ол да жуырда Ленинградтан келіп, бір бөлмелі пəтерде тұрады», деп жатақханаға бармай, маған келді. Мен де сол кезде Ленинградтағы аспирантурамды үздік аяқтап, академияға келіп Физиология институтына ғылыми қызметкер болып орналасқанмын. Абай мен Фурманов көшесінің жоғарғы жағында тұтқынға түскен жапондардың тастан қалап салған барақ үйіндегі бір бөлмеге жолдаманы жаңа алған кезім еді. Сол жерде бірнеше барақтар болды, жас ғалымдардың бəрі
30 данасын поштамен тезірек жіберуін сұрап, Майданмен телефон арқылы хабарласты. Келген кітаптардың бəрін жəне авторефератты диссертациялық кеңес мүшелеріне, ресми оппоненттерге таратып берді. Қорғайтын күні тағайындалып, газетке хабарландыру жазылды (ол кезде 10 күн бұрын қорғалатын күні мен сағаты, орыны жарияланатын). Сөйтіп 2 ай ішінде Жəкең Мəскеуден докторлық диссертацияны қорғады. Философия ғылымдарының докторы атағын алды. Жəкеңнің жазған жұмысы ғалымдарға күшті əсер еткені сонша, Жоғары аттестациялау комиссиясы МГУ-дің диссертациялық кеңесінің шешімін бірден бекітіп, бір ай шамасында философия ғылымдарының докторы атағын берді. Ол заманда докторлық қорғау ұзаққа созылатын, Мəскеудегі аттестациялау комиссиясы ашылған жаңалық болмаса, бекітпейтін.
Қабдырахман ДҮЙСЕМБИН,
Ұлттық ғылым академиясының академигі, профессор.
жастары үлкен, ересек болып қалған балалардың өзі одан үлгі алатын. Жақсы оқуымен, зеректігімен ол жастайынан көзге түсе бастады, мектептің оқушылар комитетінің төрағасы болды. «Болатын бала бес жасында баспын дейді...» деген халық мақалы Жабайхан туралы айтылып тұрғандай. Жас Жабайханның рухани қазынасы естігенін жадына сақтап, оны реті келгенде орынды айтуды дағдылануымен өрістеді. Отбасындағы ата-əжесі, əке-шешесі, нағашылары əңгімешіл, сөзді бағалайтын, мəн беретін, ел аузында жақсы атағы шыққан адамдар болды. Ертіс өңіріндегі қарттардың мақал-мəтелдеп, мəнерлеп айтатын əңгімелері баланы шешендікке баулыды. Оның атасы Əбділда бəсентиін руында атағы шыққан Аралбай бидің ұрпағы, мыңғырған малы болмаса да, бес үйір жылқысы бар əлді кісі болған екен. Өзінің əкесі Мүбəрəк сөзге шешен, əңгімешіл, маңындағы жұртты əңгімесімен өзіне үйіріп отыратын еді. Мүкең соғыстан аман-есен қайтып келгеннен кейін мал дəрігері болып, елге еңбегін сіңірді. Балаларын малға үйір қылып, сəйгүліктердің қасиеттері, күтімі, бəйге аттарын баптау туралы, малға жанашырлықпен қарауға тəрбиелейтін əңгімелерді көп айтатын, ұлдарын атқа ерте отырғызып, бəйгеге қатыстыратын. «Əкемнің шешесі – Сары апа атанып кеткен Зылиқа – байдың қызы, арабша оқыған, қисса-дастандарды жатқа білетін, мəнерлеп айтатын еді», деп Жабайхан жиі есіне алады. Жəкеңнің шешесі Бағытай Қапашқызы қолы ашық, қонақжанды əйел болды. Ол кісінің дауысы өте əдемі-тін: өлең айтқанда біз еріксіз ұйып тыңдап, өзімізді əннің кейіпкеріндей сезінетін едік. Жабайхан мен оның інілерінің де дауыстары жақсы, өлеңді керемет айтатындары да сол шешесінен алған қасиет болса керек. Мектеп – білім бұлағы, білім – ердің шырағы. Жабайханның білімінің толық болуы, ой-өрісі деңгейінің биіктеуі мектеп мұғалімдерінің тəлім-тəрбиесінен болды. 1940-1960 жылдары мектеп мұғалімдерінің абыройы жоғары еді. Оқушылар мұғалімнің айтқанын бұлтартпай орындауға тырысып, соларға еліктеп, бастауыш сыныптан бастапақ мұғалім боламын дейтін. Жабайхан оқып жүрген Қызыл еңбек мектебінің директоры қазақ тілі мен əдебиетінің маманы Шапағат Шүленбаев оқушыларын ана тіліне, қазақ халқының аңыз-əңгіме леріне, салт-дəстүріне қызықтыра біл ді. «Оқу ісінің үздік қызметкері» тарих сабағының мұғалімі Ғабдураш Сəрсенбаев дүниежүзілік тарихты халқымыздың тарихымен байланыстыра отырып, балаларды өзіне қаратқан шебер ұстаз болды. Жабайхан мектепті бітірерде қай мамандықты таңдасам екен деп осы тарих мұғалімімен ақылдасады. Еліміздің астанасы – Алматыға барып, университетке түспекші болған шəкірт ұстазына: «Газеттегі жарнамада Қазақ мемлекеттік университеті биология, химия, физика, математика, философия, т.б. мамандар дайындайды екен, қайсысы дұрыс?» – дегенде мұғалім: «Өзің қайсысын қалайсың?» деп сұрапты. Сонда философия ғылымы туралы онша көп біле қоймаса да Жабайхан: «Мен философияны ұнатамын, бірақ оны əлі жетік білмеймін», депті. Тарихшы: «Философия – бар ғылымның басы, ендеше, барлық ғылымның атасы, ал Аристотель, Платон, Сократ, Абай – ұлы философ болған ғұламалар», деп түсіндіріпті. Абай да философ болған екен ғой деп түйіндеген оқушы, мектепті үздік бітіріп, университеттің сол факультетіне түсу үшін Алматыға аттанды. Ол кезде мектепті жаңа бітірген талапкерлерді қазіргідей əке-шешесі қолынан жетелеп əкелмейтін, балалар еліміздің түкпір-түкпірінен апталап жол жүріп, Алматыға өздері келіп жететін. Ал Алматының темір жол стансасынан оқуға келген жастар сол кездегі «такси» – есек жеккен арбаға мініп университетке,
курс та жүргенде жарнамаларды қарап жүріп, басқа факультеттердің студенттік ғылыми конференцияларына қатысатынбыз. Менің есімде қалғаны – сондай бір күні университеттегі филология факультетінің конференциясында ақын А.Т.Твардовскийдің еңбектері талқыланып жатыр екен. Жабайхан əуелі баяндамашыға сұрақтар қойып, сосын жарыссөзге шығып, ақынның шығармаларының философиялық маңызы бар екенін айтты. Отырған жұрттың есі шығып кетіп, бөтен факультеттен келген студенттің білгірлігіне таңғалып, факультет мұғалімдері риза болып, отырғандардың бəрі қол шапалақтап құптады. Студенттік өмірімізден тағы бір есімде қалғаны. 1952 жылы И.В.Сталиннің «Марксизм жəне тіл мəселелері» деген еңбегі шығып, сол кезде барлық мекемелерде арнайы конференциялар өткізілді. Университеттің үлкен мəжіліс залында сол еңбекке байланысты студент Жабайхан Əбділдин «Тіл мен ойдың байланысы» деген тақырыпта баяндама жасады. Мəжілісті университет ректоры Төлеген Тəжібаев басқарды. Баяндамашыға өте көп сұрақтар қойылып жатқанда мен досым қалай жауап берер екен деп жаным ашып, қысылып отырдым. Сұрақтары тұрсын, аттарынан бүкіл студенттер қауымы қорқатын философдоценттер Н.П.Дардыкин, М.Н.Чечин қитұрқы сұрақтар қойып, біраз қарсы пікірлер де айтты. Ал Жабайхан барлық сұраққа нақтылы, толық жауап берді. Конференцияға қатысушылар аңтаң, кім дұрыс, кім қисық айтып тұрғанын біле алмай, тып-тыныш үнсіз дағдарыста болды. Жарыссөзге сол кездерде алдыңғы қатарлы философ саналып жүрген профессор В.И.Тимоско шығып, баяндамашыға ризалығын білдіріп, Жабайханның тұжырымдарын қолдады. Қорытынды сөзінде студент Жабайхан саспай, қымсынбай, қарсы пікірлерді тойтарып отырды. Осы жерде Жабайханның отбасында дамыған Құдай берген дарыны, шешендігі университеттен алған біліміне қосылып, тамаша көрінді. Сонда мəжіліс төрағасы, университет ректоры, тыңдаушылардың ойла рын сезе қоятын дарынды психолог Т.Тəжібаев баяндамашыны жақтап, оған алғысын айта бастағаннан-ақ залдағылар ду қол шапалақтап, мəжіліс көңілді аяқталды.
ӨРЛЕУ
Университетті бітіргеннен кейін мен Ленинградтағы И.П.Павлов атындағы физиология институтының, ал Жабайхан Ғылым академиясының аспирантурасына түстік. Бірақ кейіннен Жабайхан Кеңес Одағындағы жоғары оқу орындарының ішіндегі шоқтығы биік МГУ-ге ауысты. Аспирантураны мезгілінде диссертация қорғаумен ойдағыдай аяқтап, Алматыға қайтып келіп, қызмет істеп жүрген кезіміз. ҚазМУ-дің мəжіліс залында Чарльз Дарвиннің «Түрлердің шығуы» деген еңбегінің кітап болып шыққанына 100 жыл толуына байланысты үлкен конференция ашылды. Баяндамашы – есімі елге əйгілі биолог академик Б.А.Домбровский сөйлеп болған соң сұрақтар қойылып жатыр. Жабайхан да бірнеше сұрақ қойды. Жарыссөзде Жабайхан мінберге шығып: «Мен биолог болмасам да Ч.Дарвиннің қағидасын жақсы білемін. Бұл қағидаға философиялық тұрғыдан қарау керек. Қағида қатып қалған өзгермейтін тұжырым емес, табиғат өзгереді, оған көзқарас та өзгереді, абсолюттік мəн беру дұрыс емес», – деді. Тағы да бір естелік: Ж.М.Əбділдиннің шешендігі, тыңдаушыларын өзіне қаратып, баурап алуы Абайдың 150 жылдық конференциясы мен Мұхтар Əуезовтің 100 жылдығына арналған Қазақ Ғылым академиясының үлкен мəжіліс залында сөйлеген сөздерінде анық көрінді. Сол жылы Абайдың 150 жылдығына байланысты вице-президент Е.М.Асанбаев басқарған үлкен делегация Москвада жəне Санкт-Петербургте болды. Қазақстанның аты нан негізгі баяндаманы Санкт-Петербургте Жабайхан жасаған. Абайдың философиясын, этикалық ойларын, адам туралы пікірлерін жан-жақты, кемел көрсеткенде, бүкіл халық орнынан
Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.
Даналыќ – даралыќ
ізденіс үстінде, талаптанып, ілгері ұмтылыста. Өзінің өжеттігімен жəне тапқырлығымен қиыншылықтардан шыға білді. Университеттің философия факультетін қызыл дипломмен үздік бітіріп, Ғылым академиясының аспирантурасына түсті. Профессор В.И.Тимоско өзі ғылыми жетекші боламын деп ықыласын білдірді, бірақ алты айдан соң қайтыс болып, Жабайхан жетекшісіз қалды. Ол кезде мен Ленинградта аспирантурадамын. Жабайхан Ленинградта жетекші боларлық философ бар ма екен деп маған хат жазды. Кеңес Одағындағы философияның күшті мектебі Мəскеуде, МГУ-де көрінеді, деп жауап бердім. Жəкең МГУ-ге барса, сіз академиялық жүйедегі аспирантсыз, сондықтан сізді қабылдай алмаймыз депті. Не істеу керек? Осыны ішкі сезімі аңғарса керек, елден шығарда Қазақстан жоғары білім министрлігінен алған жолдамасымен Одақтың Мəскеудегі жоғары білім министрлігіне барыпты. Министрдің көмекшісі аспирантураға қабылдау мерзімі аяқталды, бұл мəселемен министр қабылдамайды, – дейді. Бұндай суық сөздерді естіген сəтте сасып қалғанымен, Жабайхан сын сəтте бойын тез жинап алатын қасиетімен сөз тауып, Алматыда философиядан профессор В.И.Тимоско ғана еді, жуырда ауырып, қайтыс болып кетті дегенде, алдында тұрған жігіттің философияға шынымен ынтасы бар екенін шенеунік түсіне қояды. Жабайхан да ашылып сөйлеп, Платон, Аристотель Кант, Гегель, Эйнштейннен жатқа үзін ділер келтіріп, əңгімелесе кетеді де министрдің көмекшісіне ұнап қалады. Ол беті бері қарап: «Жарайды, мен көмек тесемін», деп министрге кіргізіп жібереді. «Министр менің ұсынған құжаттарымды оқып болған соң, МГУ-дің ректорымен телефонмен сөйлесіп: «Барлық талаптарға сай құжаттары бар екен, егер жарамды болса, аспирантураға қабылдаймыз», деп айтты да өтінішімнің жоғары жағына бұрыштама қол қойып берді», деп Жабайхан есіне алады. Министрдің келісімін алған соң, қуанышы қойнына сыймай, Жабайхан МГУ-дің ректорына тура тартты. Ректор философия факультетіне аспирантураға қабылдауға ұсынды. Факультет əңгімелесу түріндегі сынақтан өткізіп қабылдады. Бұл жерде айтайын дегенім – Жабайхан адамдармен сөйлескенде əу дегеннен-ақ тыңдаушысын өзіне қаратып алады. Осы дарыны оның бойында сақталып келе жатыр. Жабайханның ғылыми жетекшісі болып профессор Е.П.Ситковский тағайындалды. Диссертациясына «Нақты ұғымның танымдық рөлі» деген тақырып алды. Бұнда да Жабайхан өзінің білімін білдіріп, көптеген аспиранттар іспетті жетекшісінің ұсынысына басын шұлғып отырмай, тақырыпты ашуға белсенділік көрсетті. Сөйтіп, біздің Жəкең инемен құдық қазғандай болған ғылым жолындағы өрлеуін осылай бастады. Жабайхан диссертация жұмысын
дерлік сол барақтардан бір-бір бөлме алып, бала-шағасымен, əке-шешелерімен бірге тұрып жатты. Кейіннен олардың көбі академик, профессор болды. Сол барақтарды қалжыңдап «Дом ученых» («Ғалымдар үйі») деп атайтын. Заманның қиын кезі, ыдыс-аяқ, төсек-орынды тауып алу оңай емес. Сол күні Керекуден Мақтай деген досымыз келіп, үшеуміз жинала қалдық. Үшеуміз өткен-кеткенді, студенттік өмірімізді еске алып, əйтеуір түнеп шықтық. Ертеңінде ҚазПИ-дің жатақханасынан уақытша пайдалануға екі төсек алдық та енді төсекте рақаттанып жататын болдық деп қуандық. Кейіннен сол барақтан Жабайхан да көшіп жатқан бір орыс кемпірінің бөлмесін алды. Сол екі бөлмеде біздер бір-екі жылдай өмір сүрдік, қонақтар жиі келетін, əңгімелесіп, баяғы замандағы дүниежүзілік философтардың, ғұлама шешендердің, қазіргі ғалымдардың ғылыми жаңалықтарының төңірегінде əңгімелесіп, өлең айтып, мəз болып тарқайтын едік. Біздің айналамыздағы достарымыз ішімдікке əуес болмады, театр, мəдениет, ғылым, жаңа романдар, жазушылар, көркемсурет шеберлері, қыздар біздің басты əуестігіміз болды. Жылдар, күндер зымырап қызықты өтіп жатты. Орталықтан алған білімдеріміздің арқасында көзге түсе бастадық. Екеуміз үйлендік. Мен – Зайрамен, Жабайхан – Майданмен отбасын құрдық. Екеуміз де екі институтта аға ғылыми қызметкер болдық. Бала-шағалы болғаннан кейін де тату-тəтті араласып тұрдық. 1962-1963 жылдары екеуміз де Тимирязев көшесінің бойында жаңадан салынған төрт қабатты үйлерден екі бөлмелі пəтер алдық. Зайра мен Майдан біздің ғылыми жұмыстарымызды жалғастыруымызға жақсы жағдай тудырып, балалардың ауырмай-сырқамай өсуін, жақсы тəрбиеленуін қамдап, үй шаруасының ауыртпалықтарын өздері көтерді де біз алаңдамай қызметімізді атқарып, ізденісте болдық. Үй іші тір шілігінің дұрыстығынан біз ұсақтүйекке алаңдамай, табысты қызмет еттік, еңбек нəтижелерімізбен одақтас республикалардағы үлкен жиналыстарға барып, танымал бола бастадық. Ғалым үшін бұдан артық не керек?
ЕҢБЕК
Іссапарға жиі баратынбыз. Бірде Жабайхан МГУ-ге бір іссапармен барғанда, өзінің жуырда ғана басылып шыққан «Проблема начала в теоретическом познании» деп аталған монографиясын орталыққа ала барыпты. Мəскеудің ғалымдары, əсіресе Ғылым академиясының профессорлары, МГУ-дің философтары, профессор М.М.Розенталь кітапты оқып, жоғары бағалап, осы кітап бойынша, диссертация жазбай-ақ, докторлық диссертация қорғауға болатынын айтып, ұсыныс жасайды. Көктен іздегені жерден табылды дегендей, қуанышы қойнына сыймай, Жабайхан қорғауға кірісті. Кітаптың
Осыдан кейін Ж.М.Əбділдин Алматыдағы Философия жəне құқық институтының диалектикалық материализм бөлімінің меңгерушісі болды, содан жоғарылап директоры болып тағайындалды. Қазақ Ғылым академиясының корреспондент-мүшесіне ұсынылды. Жəкең өзінің адал еңбегімен академияның вице-пре зидентіне дейін көтерілді. Австрия, Германия, АҚШ, Англия, Францияда өткен халықаралық философиялық конгрестерде ғылыми баяндама жасап, Қазақстан ғылымын дүние жүзіне паш етті. Жабайхан Мүбəрəкұлының ғылымдағы жолы алаңсыз болды деп айта алмаймын. Оның да етегінен тартқандар, қызғаныш білдіргендер болды. Бірақ «аққа Құдай жақ» демекші, ол өзінің жүрегінің тазалығымен, ісіне беріліп, көп еңбек сіңіруімен алуан түрлі қиыншылықтардан мойымай өтті. Соның мынадай біреуі есімде қалыпты. Кеңес Одағында шет елге одақтас республиканың адамдарының жиналыстарға баруын Мəскеу шешетін еді. Сондай бір делегацияның құрамына Ж.М.Əбділдин ұсынылыпты. Мемлекеттік делегацияның құрамын КОКП Орталық комитеті бекітетін. Соны естіп Мəскеуде іссапармен жүрген бір басшы қазақ (марқұмның атын атамай-ақ қояйық) Жабайханды делегация құрамынан алдырып, басқа кісіні жібермекші болып, Орталық комитетке дейін барыпты. Орталық комитет оған: «Бұл делегация Қазақстанның атынан жіберілмейді, Одақтың атынан жіберілмекші, сондықтан Ж.М.Əбділдин осы делегацияның құрамында болып, Германияға барады», – деп кесіп жауап беріпті. Əрине, бұл соншалықты мəн беретін оқиға емес, бірақ біздің арамыздан аяқтан шалатын жағдайлар кездесіп жатады. Менің бір өзбек досым: «Ағаш неғұрлым биіктеп, жоғары өсіп, жапырақтары көбейсе, соғұрлым адам саялайтын мол болады. Сол сияқты адамның мəртебесі өскен сайын оның маңайындағыларға тигізетін жақсылықтары да молынан болады, сондықтан біз бір-бірімізді қолдап, қолпаштап жүруіміз керек», дейтін еді. Бұдан шығары – заман əлі де болса қиын, біз бір-бірімізді аяқтан шалмай, өсейін деп тұрғандарға мүмкіндік беріп, талапты дарынды жастарға жол ашқанымыз халқымыз үшін дұрыс болар еді.
ҰЙЫТҚЫ
Ғылымның қарқынды дамуына ұйытқы болатын бір адам немесе бір топ ғалым болуы керек. Кейде ғылымның жақын салаларының арасынан бір ғылымның жүйесі озық шығып, ба с қа лары соның соңына ереді. Жабайхан өзі қызмет істеп жүрген институтында сол жылдары философтардың арасынан озық шығып, соңына бір топ жас ғалымдарды ертті. Институттың Жабайхан басқарған философия бөлімі көзге түсе бастады да, институттың, Мəс кеудегі орталықтың назарын аударып, қолдау тапты. Көреген əрі дана ғалым, институт директоры С.З.Зиманов та лапты жас философтарға алаңсыз жұмыс істеп өсуіне мүмкіндік берді. Жабайханның төңірегіне философияның қызығына түскен жастар жиналып, топтала бастады. ҚазМУ-дің философия факультетінде оқып жүрген студенттерде таңдап алған мамандығына қызығушылық, еліктеу пайда болды. Жəкең өзі таңдап алған тақырыпты анықтай түсті де дамыта берді. Оның соңына ерген шəкірттер болды. Нəтижесінде 15 ғылым докторы, 40 ғылым кандидатына жетекшілік етіп, академиялық ғылыми мектебін күшейтті. Өзі ғылым қызметкері болып жұмысын бастаған институттың директоры сайланды. Ол басқарған диалектикалық логика жүйесі сол кезде басқа философиялық жүйелерден бір көш алда болды. Жұлқынып алға басқан осы ғылым саласы басқа ғылым салаларының нəтижелі жұмысына жағымды ықпал етті. Жабайхан бастаған топ еліміздегі философия ғылымының диалектика, диалектикалық логика саласының іргесін қалады. Адамзат білімі жүйесінде ғылыми теорияға ерекше орын берілетінін жəне ойдың жүйелі дамуының нағыз
талдау түрін, нақты танымның шарттарын көрсетті. Жəкеңнің басшылығымен бір топ ғалымдар адам қызметінің мəнмағынасын ғылыми түрде түсіндіру, теория мен тəжірибенің, бейнелеу мен творчествоның, субъектілік пен объектіліктік диалектикасын тереңдетіп, дамытты. Жабайхан басқарған топтың аса күрделі нəтижесі – төрт томдық «Диалектикалық логика» еңбегі. Бұл еңбек диалектика теориясын жүйелі түрде жасаудағы əлемдік деңгейдегі үлкен ғылыми жетістік. Диалектика теориясы, оның негізгі қағидалары мен категориялары туралы күрделі зерттеулердің нəтижесі мемлекет деңгейінде қабылданып, осы зерттеу жұмысын орындаған ғалымдар тобына Қазақстан Республикасының ғылым мен техника бойынша Мемлекеттік сыйлығы берілді. Сөйтіп Ж.М.Əбділдиннің диалектикалық логика атты философиялық мектебі Бүкілодақтық мəртебеге ие болды, шетелдерде қолдау тапты. Философияның осы ғылыми жүйесі оның басқа жүйелеріне жетекшілік етіп, тұтастық шеңберінде алға басатын жол ашты, методологиялық бағдар болды. Жалпы, ғылыми тұрғыдан қарасақ, мұның маңызы зор, өйткені жаратылыстану саласында еңбек етіп жүрген ғалымдар логика заңдылығына көбірек көңіл бөле бастады. Қоғамның тұтастылық заңдылығы табиғаттың тұтастығына ұласатынына күмəн жоқ. Демек, барлық ғылым салалары біріменбірі байланысқан күрделі тұтас дүние. Сөйтіп, Ж.М.Əбділдиннің ғылымдағы еңбегінің нəтижелері оны биік шыңға шығарды, ел аузына іліктірді, мемлекет жəне қоғам қайраткері етті.
ҚАЙРАТКЕР
Ғасырлар бойы мемлекеттің боданы болып жүрген еліміз егемендік алған соң сыртқы саясат та, ішкі саясат та өзгерді, еліміз дамудың жаңаша бағытына аяқ басты. Қазақ мемлекетінің билік орындарына, парламентіне ұсыну, сайлау басталды. Қазақстанның шетелдермен достық қоғамы Жабайханды халық депутаттығына кандидат етіп ұсынды, ол көп дауыс алып депутат болып сайланды. Əрине, бұл орынға да таласушылар болды. Жəкең «Достық» ғимаратының үлкен мəжіліс залында болған жиналыста мінберге шыға сала, дайындап алған қағазына қарамай, жаңа заманның ерекшелігін, еліміз егемендік алған соң қандай бағытта болатынын, əсіресе, əлеуметтік дағдарыстан шығу жолдарын, халықтың тұрмыс жағдайын жақсарту сияқты көкейкесті мəселелерін шешендікпен, екпінді ораторлық дарынмен жайып салды. Залда отырғандар ду қол шапалақтап, қолдады. Саясаттағы жолын осылай бастаған Жəкең халық депутаты, Жоғарғы Кеңестің депутаты, 1995 жылдан 2009 жылға дейін Парламент Сенатының депутаты болды. Академик Ж.М.Əбділдин Парламент Сенатының Халықаралық істер, қауіпсіздік жəне қорғаныс комитетінің төрағасы міндетін атқарды. Адам құқы сияқты өзекті əлеуметтік мəселелермен айналысып, белсенді жұмыс істеді. Журналистер онымен жиі сұхбаттасып, сөйлеген сөздерін газеттерге қолма-қол бастырып шығаратын. Оның атқарып жүрген жұмыстары халық алдында ашық жарияланып жүрді. Сонымен қатар, депутат Ж.М.Əбділдин сайлаушылардың тілектерінің орындалуына атсалысып, талай адамдарға жəрдем берді. Осындай халыққа, елімізге сіңірген еңбегі жоғары бағаланып, Жабайхан Мүбəрəкұлы Əбділдин Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстан Республикасы Президентінің Бейбітшілік жəне рухани татулық сыйлығының лауреаты, Ш.Уəлиханов атындағы бірінші сыйлықтың жүлдегері атанып, бірнеше ордендермен, медальдармен марапатталды. Мемлекет, қоғам қайраткері Ж.М.Əбділдин өзінің соңғы жылдары ғылыми, ұстаздық еңбектерін жинақтап, баспадан 5 томдық кітаптарын шығарды, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде жастарға философиядан лекция оқып, жастардың ой-өрісін шыңдап, тəрбиелеуге атсалысуға, магистранттар мен аспиранттардың, докторлық диссертациялардың ғылыми жұмыстарына жетекшілік қызметін жалғастырып келеді. Қазіргі заманғы адамгершілік-философиялық танымды түсіндіріп, жастарды сол құндылықтарға баули ала білудің өзі үлкен еңбек емес пе?! Ғұлама ғалым, халық мақтанышы болған ел ағасы, ұстаз, қадірлі əке, жан жолдас туралы өте көп жазуға да болады. Бірақ менің айтайтын дегенім – осындай азаматтың өмір жолы қазіргі жастарға өнеге, үлгі болса екен. Ғылым жолынан күдер үзбей, оның қай саласы болса да дамытып, елімізге, өз халқымызға еңбегін сіңірген адам ертелікеш шыңға шыға алады дегім келеді. Біздің халқымызда еліктейтін, үлгі болатын адамдар жоқ емес, баршылық. Тек қана соны көре білу керек. Сондай адамдарды халқымыз құрметке бөлейді, аға тұтады. Осыған орай, «Егемен Қазақстан» газетінде (2003, 31 қаңтар) Ж.М.Əбділдин туралы пікірін жазған философия ғылымдарының докторы, профессор А.Тайжанов мақаласын: «Ж.Əбділдин еңбектері біздің болашақ ұрпақ үшін де, олардың рухани тарихымыздың ақ-қарасын ажыратуы үшін де қажетті, құнды дүниелер», деп тұжырымдағаны жарасып тұр. АЛМАТЫ.
6
www.egemen.kz
Көкейкесті
15 ақпан 2013 жыл
Замана запыраны
– Төлеген Ғалымянұлы, сіздің компания шаруашылықтың түрлі саласымен айналысады. Жұмысшы кадрларынсыз қай жұмыстың да бітпейтіні белгілі. Өз ісіңізде кадр тапшылығы біліне ме? – Білінгенде қандай!.. Қалада құрылыс жұмыстарын жүргіземіз, ауыл шаруашылығында картоп, бақша, мал өсірумен айналысамыз. Құрылысшыдан бастап, жүргізуші, электрші, сантехник, қара жұмыс атқаратындар, дəнекерлеуші, моторшы, аккумуляторшы, токарь, слесарь, прораб, краншы дейсіз бе, толып жатыр, қайсыбірін айтайын. Осының барлығы да тапшы. 90-шы жылдардың ішінде жағдай тым мұншалықты емес еді. Соңғы төрт-бес жылда кадр тапшылығы шаруашылықтарда тіпті, күрделі жағдай қалыптастырып отыр десек болады.
Кейбірі жұмысшы мамандығын жақсы білгенмен, алғашқы жалақысын алысымен ішкіліктің соңында кетіп қалады. Ондайда жұмыс бірден тоқтайды. Шаруашылықтан техникалардың майын, қосалқы бөлшектерін ұрлайтындармен амалсыз қош айтысамыз. Мұның өзі істің жүруіне кері ықпал етеді. – Соңғы жылдары елімізде индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы жүріп жатыр. Оның шеңберінде ауқымды жобалар жүзеге асырылуда. Жұмысшы мамандықтарының бұрынғыдан да зəрулігі осыған да байланысты болар? – Əрине, экономика дамып барады. Біз күзде ауыл шаруашылығында бақша өнімдері мен картоп сақтайтын 3 мың тонналық қойма салып, пайдалануға бердік. Бұл да инвестициялық жоба бола-
Жўмыс кґп, жўмысшы жоќ
Елімізде жұмысшы кадрлары жетіспейді. Бұл жөнінде аз айтылып жүрген жоқ. Ірі құрылыс алаңдары, ауылдағы мал шаруашылығы кешендері мен егін алқаптары түрлі мамандарға зəру. Бұл өзекті мəселемен шаруашылық ұйымдастырушылар күнделікті бетбе-бет келеді. Қостанай қаласындағы «Компания Ерлан» ЖШС директоры, белгілі кəсіпкер Төлеген ЖАЙЛАУБАЕВТЫ осы мəселе төңірегінде əңгімеге тартқан едік.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев болашаққа темірқазық етіп ұстанар «Қазақстан-2050» Стратегиясында «жаһандық экономикалық тайталасқа» дайын болу үшін бірнеше міндеттер қойды. «Ұлттық экономиканың жетекші күші – кəсіпкерлікке» жан-жақты қолдау көрсету сол міндеттердің бірегейі дер едім. Жеріміздің астын-үстін алып жатқан қазба байлықтары шексіз емес, олардың да сарқылатын күні болар. Бұл жөнінде де Елбасымыз айтып жүр. Соның орнын толықтырар, дамуды тоқтатпайтын істің кепілі – кəсіпкерлік. Қай кəсіп те мамансыз, жұмысшы қолынсыз атқарылмайды. Іс тетігі осында. – Қазір мектеп бітірген жастардың барлығы да алдымен жоғары оқу орнына түскісі келеді. Жастар колледждер мен лицейлерге амалдың жоқтығынан барады, жұмысшы мамандығының беделі түсіп кетті деген пікір қалыптасқандай. Осыған не айтар едіңіз? – Мен 20 жылдан бері кəсіпкерлікпен айналысамын. Жұмысшы мамандығынсыз қалада да, ауылда да іс бітпейтінін менсіз де барлығы біледі. Қазір дипломы бар да, жоқ та жұмыс істегісі келмейді. Уақыттың шындығы осы. Біз қазір малшы таба алмай отырмыз. Баяғыда аталарымыз малдың арқасында өмір сүрді. Мыңдап жылқы айдады. Төрт түліктің жайын олар бес саусақтай білді. Əкеміз «малға малдай адам керек» деп отыратын. Сонда малдың жағдайын оның соңына еріп жүріп жасамасаң, қайтарымы болмайды деген ұғым екен ғой. Кешегі Кеңес одағы кезінде шопандар кеңшарлардың малын мыңғыртып айдаған жоқ па еді? Ал бүгін біз малшы таппай отырмыз. Қолына ай сайын 100 мың теңге жалақы саламыз. Сонда малды дұрыс бақпайды. Ішкілік ішіп кетеді де, мал жайына қалады немесе алдындағы табынды өзі ұрлап, шаруаның берекесін кетіреді. Əңгіме дипломда тұрған жоқ. Мəселе адамның мамандығын, өз ісін жақсы көріп, адал істеуінде. Қазақтың қай зергері, ұстасы оқу орнын бітіріп еді? Олар кəсібін өнер деп аялады. Менің бір атам тігінші болған екен. Келіндеріне шапан, көйлек тіккенде əдеп сақтап, оның бойын, жеңін өлшемейді екен. Алдына келіп, иіліп сəлем берсе болды, тігінші атасының көз өлшемімен пішіліп, инежіптен өткен көйлек те, қамзол да келіндеріне құйып қойғандай келісе кетеді екен. Ал Кеңес одағы кезінде шаруашылықтарда атақты ағаш, темір ұсталары болушы еді. Оларға жұрт құрметпен қарайтын. Өз ісінің білгірі, шебері болған жəне шаруаға адал жұмысшы маманнан қай кəсіпкердің де айырылғысы келмейді. Мысалы, біздің серіктестікте сондай бірекі маманымыз бар. Айлығын кешіктірмей беріп отырамыз, ол компаниядан кетіп қалмауы үшін, қаладан арзан бағаға үй алуына көмектесіп, жағдайын жасап отырмыз. Ал жалқауларды, ішкілікке салынғандарды көп ұстай алмаймыз. Қазір жұмыс жоқ дегенге мен өзім таңғаламын. Жұмыс бар, жұмысшы мамандар аз, оның үстіне жалқаулық та аяққа тұсау екенін жасырудың, ақтаудың қажеті жоқ. – Колледждер мен лицейлерді жыл сайын бітіріп жатқан жастар қайда барады? Ал сіз жұмысшы кадрлары тапшы дейсіз? – Əңгіме сонда, колледж бен лицейлерді бітірген жастар құрылыс алаңдарына барғысы келмейді. Олардың барлығына кеңседе отыратын «таза» жұмыс керек. Ал ауыл шаруашылығындағы жұмыстың жеңілі жоқ. Онда қаладағы сияқты жылы жерде отырмайсың. Жоғары оқу орнын бітіргендер немесе колледжде білім алғандар болсын, дипломын ұстап бір ауық ауылға барады да, шамалы уақыттан соң кетіп қалады. Қалаға келіп, саудамен айналысады немесе айлығы аз болса да «жайлы» орын іздей бастайды. Қазір тек жастар емес, қай жаста болса да бізге жұмыс сұрағандардың бірі келіп, бірі кетіп жатады. Адамгершілігі, тəрбиелілігі, біліктілігі түрлі деңгейдегі адамдармен жұмыс істеуге тура келеді.
тын. Осы бақша шаруашылығы үшін 200 мың еуро тұратын шетелдік озық техника алғанбыз. Соны жүргізетін маман таппай отырмыз. 120 мың теңге жалақысы бар. Бұл бір ғана мысал. Қазір Үкімет кəсіп істеймін дегенге жағдайдың барлығын жасап отыр. Ауыл шаруашылығында да, құрылыста да жақсы жобаларымыз бар. Мысалы, үстіміздегі жылы Торғайда жылқы шаруашылығын дамытсақ дейміз. Оған жылқышылармен қатар, мал мамандары керек. Егін шаруашылығында да мамандарсыз, жұмысшыларсыз іс өнбейді. Сондықтан мен Қостанай ауданы орталығы мен Қарабалықтағы ауыл шаруашылығы колледждеріне барып, түлектерді жұмысқа шақыруды межелеп отырмын. Олармен бес жылға келісім-шартқа отырамын. Бес жыл бір шаруашылықта өз мамандығымен істеген жас тұрақтауы да мүмкін. Осыны бір тəжірибе жасап көрмекпін. – Жұмысшы мамандығына жастардың ықыласын қалай аударуға болады? – Кеңес одағы жылдары кəсіптіктехникалық училище дегендер болып еді. Жұмысшы мамандығын алу үшін онда жастарға барлық жағдай жасалатын. Киімі, төрт мезгіл тамағы, жатар орны тегін болатын. Олар училищені бітірген соң, міндетті түрде өндірісте практикадан өтіп, іске маманданатын. Олардың өндірісте өз тəжірибесіне баулитын ұстазы болатын. Осындай шаралардың арқасында елімізде бұрын жұмысшы мамандығына тапшылық болған емес. Міне, сондықтан, сол жүйенің тиімді тұстарын пайдаланып, жаңа түрде жаңғырту керек деп ойлаймын. – Тығырықтан шығудың жолы осы деп білесіз бе? – Тығырықтан шығудың жолы жалғыз осы ғана демеймін. Мен бизнестің шаруасымен шетелдерді жиі аралаймын. Біз мойны озық елдерден көп үйрендік. Олардағы озық техникалардың көпшілігін əкелдік, техника паркі жөнінен қазір олармен теңестік десек болар. Шүкір, біздің экономикамыз қарыштап дамып келеді. Жұмысшы мамандығы ғана емес, бізге жұмысшы күші де керек. Жақында мен Испаниядан оралдым. Онда бүкіл қара жұмысты да, өзге жұмысты да шетелден келген гастарбайтерлер, жалдамалы жұмысшылар атқарады. Біздің елде де осындай жалдамалы жұмысшылардан бас тартудың керегі жоқ. Тек, Испания ғана емес, Еуропаның көптеген елдерінде осындай көрініске куə боласыз. Мысалы, Америкада жұмыстың 30-40 пайызын сырттан келген жалдамалы жұмысшылар атқарады. – Шетелдік жалдамалы жұмысшыларды арзан жұмыс күші деп білерсіз?.. – Оны арзан жұмыс күші деуге болмас. Өйткені, жұмысты жақсы істейтін кім де болса лайықты ақысын сұрайды. Ал гастарбайтерлер жұмысты жақсы істейді. Шетелде жүрген соң, оларда іске деген өзіндік жауапкершілік бар. – Шетелдік жұмыс күшінің келуімен бірге, басқа да проблемалар тумайтындығына көзіңіз жете ме? – Əрине, шетелдік жалдамалы жұмысшылардың келуімен елде қылмыс түрлері күшейеді деген көзқарас бар. Оны мен де теріске шығармаймын. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясында : «Біз таяу болашақта кері процеспен – елдің шегінен тыс жерлерден бізге келетін еңбек иммиграциясымен бетпебет келуіміз əбден мүмкін екенін түсінуге тиіспіз» деп атап көрсетті. Алайда, ең бастысы тəртіп емес пе? Біздің құқық қорғау органдары профилактикалық жұмыстар жүргізсе, тəртіпті күшейтсе бəрі де дұрыс болады. Барлығы да заңды түрде жүзеге асады ғой, олармен келісім-шарт жасалады. Бұл мойны озық елдердің көпшілігінде бар тəжірибе. Жұмысқа келгендерден біздің елдің заңын сыйлауды талап ету қажет. – Əңгімеңізге рахмет. Əңгімелескен Нəзира ЖƏРІМБЕТОВА, «Егемен Қазақстан». ҚОСТАНАЙ.
Жеѕімпазсыз соєыс
Қазақстан Рес публикасының Тұңғыш Президенті Н.Ə.Назарбаев: «Күні кешеге дейін көпшілік қауым үшін белгісіз болып келген Ауған соғысының жылнамасы отандық жаңа тарихымыздың ең қаралы парақтарының бірі болып қала береді. Мыңдаған жас азамат жат елде жан тапсырып, мыңдаған қандастарымыз ұрыс даласынан жарақатпен оралды. Оқ пен оттың ортасынан аман-есен оралғандар үшін Ауғанстан мəңгілік жан жарасына айналды, – деп айта келіп. – Қаза тапқандардың ата-аналары, жақын туыстары мен таныстарының қайғысын сөзбен айтып жеткізу қиын. Ауған соғысының ардагерлері ұрыста қаза тапқан қаруластарын жүректерінде мəңгі сақтайды. Соғыс жүрегіне өшпес жара салған азаматтарға құрмет көрсету – біздің қасиетті парызымыз» – деген болатын. Жалын жігер жігіттердің жастық шағына жара түсіріп, болашағына балта шапқан сол 10 жылға созылған соғыстың аяқталғанына 24 жыл болыпты. Дəл сол күні, яғни 1989 жылдың 15 ақпанында Кеңес əскерлері Ауғанстан жерін тастап шықты. Бұл күн – көңілде сызы, жүректе ізі қалған ауыр да азапты жылдар мен өткелегі мол өткенді естелік қылып жəне оны көңілге кесте қылып тоқу ғана емес, сол кездегі ана сүті аузынан кеппеген түбіт иек бауырларымызды еске алар күн! Бұл күн – сол кездегі елге ағылған темір табыттардың тоқтаған күні. Бұл күн – жанары жасқа толы жесірлер мен жетімдердің, қара жамылған аяулы аналарымыздың перзенттерін жоқтаған күні! Бұл күн – бақи болған қаһарман бауырларымызды қатардан іздеген күн! «Интернационализм» деген саясаттандырылған сөздің құрбандығына айналып, оған имандай сеніп, бүгінгі күні күл-талқан болған тағдырының өтеуі мен бодауын кімнен сұрарын білмей дал болған жандардың өзегіне өкінішін жасырған күн! Бұл күн Ауған соғысы ардагерлеріне қайғы болып қатталып, қасірет болып жатталып қалса да тəуелсіз Қазақстанның əрбір күні бейбіт өмірдің бесігінде тербетіліп, əрбір үйдің түтінінің түзу шыққанын тілейтін біздер үшін, санамызда қанмен жəне термен жазылған күн болып қала бермек. АВТОР.
Ауғанның қанды даласы, Адамзаттың наласы. Бүк түсіп жатыр қан құсып, Қаралы таулар, қарашы. Адасып барып армандар, Кабулда күл боп қалғандар. Гүл болып өніп көгеріп, Өмірді қайта жалғаңдар. Арманда кеткен ар үшін, Ұмытпас елім арысын.
Ту етіп ұстар қашанда, Тəуелсіз елдің намысын. Баласын іздеп аналар, Анасын аңсап балалар. Жүрекке түскен бомбадай, Жазылар қашан жаралар?... Есімде ол күн қаралы, Зуылдап жылдар барады. Сарбаздар бəрін біледі, Ауғаннан қайтқан жаралы.
Ар үшін туған арысым, Егемен елдің бағы үшін. Биіктен туың түспесін, Естіме оқтың дауысын. Азаттық орнап арман ел, Құлпырды дала, жайнап көл. Байрағың басын имесін, Ауғанда болған ардагер!
* * * Армысыңдар, ауғандық жауынгерлер! Жырым бар жараланған жаныңды емдер. Өлгендердің жəннатта болсын жаны, Тірілерің мың жаса, дəуірлеңдер.
Бүгін біздер сарбазымыз егемен ел қазақтың, Туды, міне, жас ұрпаққа ғажап күн. Біздер көрген азаптар тек артта қап, Енді атса, тек бейбітшілік таңы атсын.
Отан үшін оққа тостың кеудеңді, Ерлігіңді, өрлігіңді ел көрді. Кей бауырлар жер жастанып, жерленді, Жебейді олар аруағымен сендерді.
Еске алайық құрметтейік, құрбандардың рухын, Қабірлері нұрға толып, суық жер де жылысын. Есіл ерлер ескерткішке айналсаң да біз үшін, Мəңгілікке тірісіңдер, тірісің!
Аналардың көл боп ақты көз жасы, Жетімдер мен жесірлерді ойлашы. Сондай күнді көрмесін бұл халқымыз, Елі үшін құрбандық тек ер басы.
Бақытбек СМАҒҰЛ, Парламент Мəжілісінің депутаты, Ауған соғысы ардагерлері ұйымдарының «Қазақстан ардагерлері» қауымдастығының төрағасы.
Қылмыс пен жаза
Храпуновтар байлыєы ќалай ќўралєан? Үстіміздегі жылдың ақпан айының соңында Храпуновтар отбасына байланысты Женева прокуратурасы қозғаған алдын ала тергеу ісі аяқталуға тиіс. Өткен жылдың қараша айында Швейцарияға аударылған ақша қаражатының бастауын табу мақсатында прокурор Жан-Бернар Шмид тергеу шараларын қолға алған болатын. Бұл іске Виктор Храпунов пен оның зайыбы Лəйла Бекетова-Храпуновадан басқа, кезінде «Swiss Development Group» компаниясының президенті болған, кейбір бұқаралық ақпарат құралдары арқылы «адал, тəртіпті кəсіпкер» ретінде жарнамаланған олардың ұлдары Ілияс та тартылды.
Алғашқы кезде Храпуновтар швейцариялық құқық қорғау органдарының бұл ісіне наразылық танытып: «Швейцарияның да бұл іске араласқаны өкінішті-ақ» деп жазды. Шамалары келгенше жанталасып, қарсыласып-ақ бақты. Содан, олар Қазақстанда жүргенде ала жіпті аттамағандай, «судан таза, сүттен ақпыз» деп жар салды. Храпунов тіпті Алматының əкімі қызметінде жүрген кезінде өзінің жеке бас мүддесін мүлде ойламағандай сыңай танытты. Ал, шын мəнісінде олардың осылайша өтірік айтуы барлық жағдайды жақсы білетін адамдардың жағасын ұстатады. Мəселен, олардың мемлекеттің мүлкін аяусыз талан-таражға салып, сатып, одан түскен қаржыны швейцариялық банкке аударғаны туралы тұтас сериялық эпизодтарды бірінен соң бірін келтіруге болады. Бұл туралы бұқаралық ақпарат құралдарында да кеңінен қамтылып жазылуда. Алматы қаласындағы балалар бақшасы ғимаратын жекешелендірудегі айлакерлігі олардың қулығын тағы бір дəлелдейді. Балалар бақшасы ғимараты тендерге қойылған соң ол Лəйла Бекетованың толық бақылауымен көптеген коммерциялық құрылымдардан өтеді. Содан кейін арзан бағамен оның өзіне қайта сатылып, қолына тиеді. Одан арғысы белгілі, құдыретті күйеуінің небір амалдары арқылы қолына түскен мемлекеттік ғимараттарды асыра қайыра сатып, қаржатты Эльмира атты қызының атына швейцариялық банкке аудара салды. Бұл арада табиғат қорғау аймағындағы жер телімін мемлекеттік қордан шығарып, көптеген жалған коммерциялық фирмалардан өткізіп, ақыр аяғында сатудан түскен қаражаттар, жоғарыда айтылған бизнестері осы қаржыға құрылған Эльмираның жəне Ілияс Храпуновтардың есебіне енеді. Жалпы, Эльмираның тегі əртүрлі екен. Біресе Кудряшова, енді бірде Бекетова,
сосын Храпунова, болмаса Белмадани деп бірнеше фамилияны арқалап алған. Сонымен, жоғарыда айтылғандарды қулықпен жасалған жемқорлықтар десек, олардың «берсең – қолыңнан, бермесең – жолыңнан» дейтін де амалдары бар екендігі тергеу барысында анықталды. Мұны тергеушілер «рейдерлік» дейді. Мəселен, «Shadid Engineering» ЖШС иелігіндегі жерлер қала əкімінің өкімімен «мемлекеттік қажеттілікке» деп алынып, артынша бір айдан кейін Храпунов өзінің өкімімен əлгі жер телімдерін өзінің «отбасылық» фирмаларына сату үшін жабық саудаға салады. Ал кейін бұл фирмалардың өзін сатқаннан кейін көкала көп ақша Швейцариядағы банктерге жол тартады. Міне, Виктор Храпунов оңтүстік астананы басқарып тұрғанда мемлекеттік мүліктер осылайша түсініксіз айналымға түсіп кетіп, құрдымға батып жатты. Одан оларды ешкім қайтып шығара алмады, ол кезде іздейтін де жан болмады. Өйткені, Храпуновтың өзі би, өзі қожа еді. Сондықтан, оның түкірігі жерге түспей тұрғанда біреудің «əй, сен не істеп жатырсың?» деп сұрауға батылы жетпеді. Ал ішерін ішіп, аларын алып тайып отырған соң қылышты тасқа шабудан басқа амал қалмай тұр. Бірақ, Храпуновтың кезінде Қазақстанда жүріп, ең биік құрметті лауазымдарды иеленіп алып, жымын білдірмей ішер суды лайлап кеткені ызакекті қоздыра түседі. Ал Храпунов секілді талай арамзалардың арада жүріп көп дүниені түгімен асап кеткені еске түскенде мұндай үрдіс қашанғы жалғаса береді деп тіптен налисыз. Жалпы, Алматы Виктор Храпунов үшін қылмыстық жолдағы ерекше де айрықша баспалдақ болды. Ол бұдан кейін де Шығыс Қазақстан облысына келіп, оңтүстікте сыннан өткен осы жобасын айналымға жіберді. Құқық қорғушылар тілімен айтқанда,
облысқа келіп орныққан жаңа əкім, ең алдымен, «тұғыры мықты қылмыстық топты» тобығынан қаққан екен. Бұл үшін оған аса көп күш жұмсаудың да қажеті болмады. Өйткені, Алматыдан бірге ертіп келген қолшоқпарлары күшті еді. Ол бағыныштылары талай істе сыналып, əбден шыңдалған болатын. Сондықтан, оларға бірден ең жауапты міндеттер жүктелді. Атап айтқанда, яғни тергеушілер құжатында көрсетілгендей, «жылжымайтын мүліктерді мемлекеттік жеке меншіктен заңсыз шығарып, одан соң қылмыстық жолмен иеленген мүліктер мен материалдық қаржыны заңдастыру» болды. Мұның бəрі табысты жүргізілгені соншама біреулерге жаңа əкім керемет жұмыс істеп жатқандай көрініпті. Оған қосылған оның зайыбы «алымды əрі табысты кəсіпкер» ретінде ойына келгенін жасады. Өйткені, олар тергеушілердің айтуына қарағанда, мемлекеттік меншікті өздерінікі ғана деп санаған дүмше түсініктеріне сай арам əрекеттеріне шек қоймаған. Храпуновтың сол кезде назары əуелі «Жəрдем» Шығыс Қазақстан инновациялық орталығы» ЖШСне түскен. Өйткені, осы «Жəрдемнің» балансында Өскемен қаласының орталығында орын тепкен бірқатар əкімшілік ғимараттар болған. Содан бұған қызыққан жаңа басшы əлгі «Жəрдемге» өзімен бірге ерте келген Қарымсақов дегенді директор етіп бекітеді. Сөйтеді де аймақты инновациялық тұрғыдан дамыту керек деген желеумен ЖШС территориясына сауда үйлері мен қойма ғимараттарын салуды тапсырады. Артынша əлгі супермаркеттерді тұрғызуды «Свис Казах Феникс Групп» деген халықаралық аты бар көп салалы фирма қолына алады. Сөйтсе, оның құрылтайшысы
Лəйла Храпунова екен. Оның есебі бойынша құрылыстың əрбір бөлшегі ондаған миллион теңгеге бағаланған. Мұндай бағалы заттарды алу үшін Қарымсақов Айяр дегеннен қарыз алады. Сонан ақыр аяғында айналып келіп «Жəрдем» ЖШС əлгі Айяр дегеннің қолына өтеді. Ол қолына түскен мүлікті тез арада қымбат бағамен сатып жібереді. Түскен ақша біртіндеп Лəйла Бекетоваға өтіп, ол өз кезегінде оны белгілі əдіспен швейцариялық банкке тоғытып жібереді. Онда оны Эльмира Викторовна қағып алады. Бітті. Не болып, не қойғанын Храпуновтардан басқа ешкім де сезбей қалды. Əрине, Лəйла Храпунова Өскеменде күйеуіне көмектескенмен Алматыдағы қалған шаруаларын да тындыруды ұмытпады. Мəселен, оның атында «VILED International» атты фирмасы болғаны белгілі. Ол фирманың қарауында зергерлік бұйымдарды сатумен айналысатын көлемі 222 шаршы метрлік түрлі ғимараттар болды. Фирманың жарнамалық алаңдары қаланың кез келген көрікті, көзге түсетін бұрышынан орын алды. Осынша иен байлықтың қожайыны жалғыз Лəйла Бекетова еді. Бірақ ол мұның бəрін байлық деп есептемеді. Ол үшін Алматы қаласын түгел иемденіп алу керек еді. Сондықтан, оның қарамағына тағы да 705 шаршы метрді қамтитын сауда ғимараттары өтті. Бұған қоса оған су тегін сатылған «Самал-2» шағын ауданындағы сауда орындары тиді. Бұлармен қоса яғни зергерлік кəсіптің қызу жандануымен қатар, өзге де қомақты пайдасы бар жобалар гүлдене бастады. Қаланың бас тізгіні Виктор Храпуновтың қолында тұрғанда Лəйла атына өткен Алматы экономикалық университетіне ойламаған жерден «ғайыптан тайып» көлемі 1189 шаршы метрді құрайтын Гоголь көшесінің бойындағы қалалық коммуналдық шаруашылық мекемесі ғимаратын сатып алудың сəті түседі. Сəтті болғаны соншама, бұл алып ғимарат та оған су тегінге түседі. Бұл керемет ғимараттардың өзі су тегінге түсіп жатқанда, олар орналасқан жер телімі тіптен арзан бағамен, яғни тегін берілді десек те болады. Иə, Виктор Храпуновқа, Лəйла Бекетоваға, Эльмира Белмаданиге, Ілияс Викторович жəне Даниел Храпуновтарға мұндай тағылған айыптарды шексіз тізіп келтіре беруге болады. Бірақ, одан кеткен шығынның орны əзірше толмасы анық, сондықтан да жемқорлық əрекеттерін ел біле жүргені жөн. Алмас БОЛАТОВ.
7
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
Тағдыр Исі қазақ үшін мəңгілік қастерлі тұлғалардың ішінде де Ермұқан Бекмахановтың қым-қиғаш азап пен ғажапты толайым тоғыстырған, ұлттың ақиқат тарихын айту жолында жұдырықтай жүрегін алау етіп жаққан жанкешті тағдыры жарқын мұңымен бөлекше жарқырап көрінеді. Қазақтың кəсіби тарихнамасының ізашарына құдайым қайсар мінез бен қабілет-дарынды аса бір жомарттықпен аямай бергені де қандай ғанибет дерсіз. 1943 жылы шыққан «Қазақ КСР тарихының» бір тарауы түріндегі Кенесары ханның көтерілісі туралы еңбегі, соған жалғасқан «Қазақ халқының Кенесары Қасымов бастаған азаттық күресі (1837-1847 ж.ж.)» атты кандидаттық диссертациясы, осынау тақырып ауқымын мейлінше кеңейтіп, 1946 жылдың қазанында тағы да Мəскеуде қорғалған «Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40-жылдарында» деген докторлық монографиясы, осылардағы астарлы аңсар-мұраттар арқылы тарихшы ғалым Бекмаханов шынтуайтына келгенде сан мыңдаған саналарда Кенесары көтерілісінен кем түспейтін сілкініс тудырып, кеңестік режімнің қуғын-сүргіні көздерін құртып болған кешегі Алаш арыстарының насихатын жалғастырғаны анық. Академик Н.Дружинин Е.Бекмахановтың Кеңес Одағының патриоты болумен бірге өз халқын жан-тəнімен сүйетінін аңғарған. Қазақстанның алғашқы кең көлемді тарихының кіндік атасы Мұхамеджан Əбдіхалықов (Медеу Сəрсекенің сөзі) артық-кемі жоқ: «Ермұхан – қазақ тарихшыларының сұлтаны» дейді. Бауыржан Момышұлы оны Мұхтар Əуезов пен Қаныш Сəтбаев сынды ұлылардың қатарына қояды. Əрине, бұл бекер емес. Себебі, əр заманда азаттығымыз үшін алысқан Алаштың арыстан ерлерінің бірегей бірі де, дүрегей дүрі де осы Ермұқан Бекмаханов болатын. Екі жылдан соң осынау Алаш ардақтысының 100 жылдығы аталып өтілмек. Қалай аталып өтіледі? Ол басқа əңгіме. Біздің айтайын дегеніміз, бүгінде сексеннің сегізіне қараған өмірлік жары Халима Адамбекқызы апайымыз 16 ақпан жұлдызының өз отбасы үшін ерекше мəнділігін тілге тиек етеді. Ермұқан Бекмаханов 1915 жылдың 16 ақпанында іңгəлап дүниеге келсе, 1954 жылдың 16 ақпанында Мəскеудегі Бутырка түрмесінде қолына ісінің тоқтатылғаны туралы анықтама тапсырылып, өмірге екінші қайтара жолдама алыпты. Таяуда ғана 1943 жылғы «Қазақ КСР-інің тарихы» қазақша аударылып, қайта басылып қуанып отырған, өтініштерін бір жыл бойы қарап жатқан Алматы əкімдігі рұқсат етсе, аса көрнекті тарихшы Е.Бекмаханов 1959-1966 жылдары тұрған Панфилов көшесіндегі 126-шы үйге ескерткіш-тақта орнатылып қалуынан да (қаржылық шығынын отбасы көтереді) үміті зор Халима апаймен біз осы елеулі күннің қарсаңында сұхбаттасуды орайлы санап едік.
Халима БЕКМАХАНОВА:
«Мехнат бізді мойыта алмады» – Халима апай, Ермұқан аға алғаш кездескен кездерде қандай əсер қалдырды? Бас қосуларыңыздың жайжапсары қалай болды? – Қарағым, мен өзім осал жердің қызы емеспін. Нағашы атам Бидахмет Бəбікенов Зайсанның атақты көпесі болған, Бобкин атымен белгілі, сонау Нижний Новгород жəрмеңкесіне дейін барып сауда жүргізген кісі. Анамыз Айша əуелі медреседе оқып, сосын Семей мен Уфаның гимназиясын бітірген, екі-үш тілде бірдей сөйлеп, жазатын сауатты адам еді. Əкем Адамбек Бекмұхамедов алашордашы. 30-шы жылдардың басында əкем қайтқаннан кейін қудалаудан қашқан отбасымыз Семейден кетіп, Ташкентке келіп паналады. Ермұқанмен 1946 жылдың мамырында Ташкентте, Əлішер Науаи атындағы кітапханада кездестік. Мен диплом жұмысын жазып жүргем, ол докторлық дис сертациясын толықтыруға келген екен. Арамыздағы 10 жас айырмашылық кө ңіліміздің жарасуына бөгет болмады. Ермұқан өз қатарластарынан жас көрінетін. Келбет-көркі соншалықты тартымды болатын, ер жігітке үйлескен сырлы сымбатымен кімді болса да баурап алатын. Белгілі сазгер Е.Брусиловскийдің бір жолы: «Бекмахановтың сырт келбеті кинематографқа лайық», деп айтқаны есімде. Сол кезде оның «Түркістан жинақтарын» еліге зерттеп жүргеніне қызығушы едім. Архивтен тапқан олжалары жайында құлшынып əңгімелейтін. Əсіресе, бір диссертация қорғалып жатқанда Ермұқанның биресми оппонент ретінде тамаша сөз сөйлеп, сонда белгілі археолог ғалым М.Массонмен пікір таластырғанына сүйсіне таң қалғаным бар. Ермұқан табиғатынан жинақы, мұқият, ұқыпты əрі уəдеге берік еді. Басқалар тарапынан осындайды көр месе дегбірсізденетін. Сондықтан, мен оның бұл талабына əруақыт сай болуға тырыстым. Алғашқы апталардағы кездесулеріміздің бірінде театрдан «Фархад пен Шырын» операсын көріп шыққаннан кейін Ермұқан өз папкасынан маған бір кітап алып сыйлады. Бұл Мұхтар Əуезовтің жаңа шыққан «Абай» романы екен. Бір қызығы, ол сол арада маған Абайдың «Айттым сəлем, Қаламқас» əнінің əуенін ақырын сызылтып, бұл əннің қазір Қазақстанда кең таралып, ауыздан түспей тұрғанын айтты. Əннің өлеңі біздің жан күйімізді кереметтей дəл бейнеледі. Мен кейін бұл əнді үйреніп алып, сол кешті еске түсіріп, сағынышты сезіммен ерекше шаттанып айтушы едім. Кітаптың ішкі бетіндегі: «Мəңгілік естелік болсын», деген қолтаңбасы да бейнелі сыр шерткендей. Осы қымбатты кітап біздің үйдің кітапханасында əлі күнге дейін сақтаулы тұр. Ермұқанды біздің отбасының бастан кешкен тағдыр-талайы қатты
толғандырды. Анам да оның қарапайым ақжарқындығын, оқымыстылығын, көріккелбетін ұнатты. Маған өзбектің небір дүлдүл жігіттері үздіге сөз салып жүрсе де, ол қызының күйеуге тек қазаққа, өз қандасына шыққанын қалады. Ермұқан ішінде сыр бүкпеді, үйлі-баранды екенін де, əйелімен арадағы келіспеушіліккикілжің ушығып, үзілер шекке келгенін де жасырмады. Сөйтіп, сол жылдың күзінде Ермұқан Мəскеуде докторлығын қорғап жатқан күндерде екеуміздің жүрегіміз мəңгілікке қосылып, бақытшаттығы мол, шер-мұңы да жетерлік, қуаныш пен қасіреті қатар өрілген жиырма жылдық жұбайлық өмірге жалғасты. – Қазақтың тарих саласындағы тұңғыш ғылым докторының диссертациясы қалай қорғалғанын көрген көзі тірі куəгер де өзіңіз сияқтысыз. – Осынау күндерде Ермұқан Мəскеу мен Ленинградта қорғауға қатысты ша руалармен ерінбей-жалықпай, үздіксіз айналысумен болды. СалтыковЩедрин кітапханасына барғыштап, əлдебір қағаздарды қайта бастырды. Айтқандай, бізге көмектескен машинка басушы «Англетер» қонақ үйіндегі Сергей Есенин асылып өлген бөлмеде жұмыс істейді екен. Бос уақытымызда Эрмитажға, Орыс музейіне, Пушкиннің Мойкадағы музей-үйіне баратынбыз. Кейде Ермұқан букинистік дүкендерде сағаттап отырып кітап ақтаратын. Ол осылай Н.И.Веселовскийдің редакциясымен 1904 жылы Санкт-Петербургте басылған Шоқан Уəлиханов шығармаларын тауып алған-ды. Ақшасының аздығына қарамай С.М.Соловьевтің «Ресей тарихын» сатып алғаны да жадымда. Ылғи рестораннан тамақтану қалтаны жұқартып бара жатқасын мен қажетті ыдыс-аяқ пен электр плитасын сатып алып, мейманхана нөмірінде «контрабандалық» жолмен ас пісірдім. Ермұқан сағат сайын ыстық шай ішуді жақсы көретін. Сөйтіп, мен оны осы рахатқа кенелдірдім. Қой етінің сорпасын да ұнатушы еді. Сол үшін күнде базарға барып, аз-аздан қой етін əкелемін, вермишель немесе макарон салып пісіремін. Ленинградта профессор Михаил Порфирьевич Вяткинді өзбек палауына шақырып риза қылғанбыз. 1946 жылдың 14 қазаны – Ермұқанның докторлық диссертация қорғайтын күні де жетті. Волхонка 14-тегі көне үй, КСРО Ғылым академиясы Тарих институтының үлкен залы. Қорғау осында өтті. Алқалы төрде академик Борис Дмитриевич Греков төрағалық ететін салиқалы Ғылыми кеңес. Кеңес мүшелері – академиктер Анна Михайловна Панкратова, Николай Михайлович Дружинин, Мелица Васильевна Нечкина жəне басқа тарих ғылымдарының докторлары. Қазақ зиялылары залға лықа толды.
Биолог Кəрім Мыңбаев, химик Ерден Əзірбаев, əскери жазушы, гвардия полковнигі Бауыржан Момышұлы. Баукең 1943 жылы-ақ майданда «Қазақ КСР тарихының» бірінші басылымын оқып, бұрыннан таныс А.Панкратоваға Қазақстандағы кейбір тарихи оқиғаларға қатысты өз пікірін білдірген. Кеңес Одағының Батыры, əдебиетші-жазушы Мəлік Ғабдуллин мен көптеген аспиранттар Ермұқанның қорғауын тыңдауға келіпті. Қазақ КСР Ғылым академиясының президенті Қаныш Имантайұлы Сəтбаевтың келуіне залдағылар əрі қуанып, əрі таңданып қалды. Ғылыми кеңестің бірсыпыра мүшелері оған төрден бастарын изеп, құрмет көрсете амандасып жатты. Осының алдында қатты ауырып жүдеген боп-боз Ермұқан өз диссертациясының мазмұнын егжей-тегжейлі баяндап берді. Оның оппоненттері Н.Дружинин, М.Вяткин, С.Юшков диссертацияны жіліктеп талдап, жекелеген кемшіліктерін жіпке тізді. Сұрақтар көп қойылды. Оппоненттердің барлық ескертпелеріне, Кеңес мүшелерінің сұрақтарына Ермұқан сақылдатып сайлы жауаптар берді. Өз дəйектемелерін архив құжаттарымен жəне тарихшылардың еңбектерімен негіздеп отырды. Диссертацияда қозғалған ғылыми мəселелер бойынша пікірталас өршіді. Ермұқан өз көзқарастарын қорғап, зерттелген проблема, архивтік дереккөздер орайында терең білімдарлығын танытып, жалпы тақырып бойынша ой өрісінің кеңдігін көрсетті. Тек бір дауыс қана қарсы болып, Ғылыми кеңес мүшелерінің басым көпшілігі тарих ғылымдарының докторы атағы берілуін жақтады. Қаныш Сəтбаев Ермұқанды үлкен ризашылықпен құттықтап, банкет жасауға ақша берді. – Бірақ Жоғарғы аттестациялық комиссия осы докторлық атақты бекіткенше екі жыл күтуге тура келген екен-ау... – И ə, б екі т у кеш еу іл дей бер ді. Ермұқанда да маза болмады. Қарсыластары мен күндеушілер оны феодалдық-монархиялық құрылысты мадақтайды, хандықты көксейді, ұлтшыл деп кінəлап, екінші біреулері ол бəрін Рязанов қолжазбаларынан көшіріп алған деп жала жауып, ЖАК-қа жазып жатты. Бұған налыған Ермұқанды Қаныш Имантайұлы ғалымның жолы ылғи даңғыл бола бермейді, кедергілер де кездеседі, шыда, шырағым деп жұбатыпты. Ғалымның алтын уақыты көре алмаушылармен, айла-шарғышылармен күреске кетпеуі керектігін ескертіпті. Ол Қаныш ағаны пір тұтып, ғалым ретінде бағалап, абыз ақсақал ретінде құрметтеуші еді. Қайткенде де Ермұқан Мəскеуге талай рет баруға, өзін қызыл кеңірдек болып қорғауға, түсінісуге мəжбүр болды.
Докторлығы бекігенге дейін, осы жылдарда қанша уайым шекпеді десеңізші! Тыныштық таппай, атағы бекімей тұрыпақ қолжазбасын баспаға дайындады. «Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40-жылдарында» монографиясы 1947 жылдың жазында жеке кітап болып шықты. Осыған байланысты қуанышты бөлісуге бірінші баспахана қызметкерлерін шақырып еді үйге. Осы кітап шығысымен-ақ дұшпандары Ермұқанға қарсы өре түрегеліп, оны тағы да Кенесары ханды асыра дəріптеді, ұлтшыл деп айыптады. Мұның соңы əуелі Мəскеудегі, содан кейін Алматыдағы талқылауларға ұласты. 1948 жылдың 1419 шілдесінде Ғылым академиясының Киров көшесіндегі ғимаратының лық толы залында бес күн бойы пікірталас жүрді. 15-тен аса сөйлеген адамның жетеуі, атап айтқанда, И.Я.Будовниц, Б.Аспандияров, Е.Ділмұхамедов, Ə.Жиреншин, А.Нүсіпбеков, Т.Елеуов, Х.Əділгереев Бекмаханов идеяларын қолдап шықты. Қалған сөйлеушілер қаралаудан танбай, əртүрлі атаққа таңып, ағаш атқа мінгізіп бақты. Кенесары Қасымов бастаған қозғалыс ұлт-азаттық деуге жатпайды, қалың бұқара оған қосылмаған, ол зиянды, кертартпа қозғалыс деп көрсетті. Ермұқан өз қарсыластарының сөздерін зейін қоя тыңдап, қорытынды сөзінде С.Толыбековке, Х.Айдароваға, Т.Шойынбаевқа дəлелді түрде тойтарыс берді. Мен осы талқылауға бес күн қатарынан қатысып, іле-шала перзентханаға түстім. Қазақ салтында мұндай болмаса да, əкеден бес жасында қалған, ашаршылық жылдарында барлық жақын туыстарынан айырылған Ермұқан: «Менің өмірімді жалғастырсын», деп ұлына да Ермұқан деп өз атын қойды. Отағасы Тарих институты директорлығының орынбасарлығынан университетке ауысып, Қазақ КСР тарихы кафедрасының меңгерушісі, доцент, профессор жəне аспирантура жетекшісі болып жүрген кезінде 1950 жылдың жазында екінші ұлымыз Сермұқан дүниеге келді. – Бір қуаныш, бір реніш... алмасып тұрған екен. Осыған жалғаса «Правда» газетінің сойқанды төндірген солақай сыны шықты. – Иə, 1950 жылдың 26 желтоқсанында жарық көрген ол ызбарлы мақала «Қазақстан тарихының мəселелері маркстіклениндік тұрғыдан баяндалсын» деп ата лады. Авторлары Т.Шойынбаев, Х.Айдарова жəне А.Якунин. Ермұқан үшін, біздің отбасымыз үшін аса ауыр соққан 50-ші жылдардың бірінші жартысының бүкіл тауқыметтері мен тақсіреттері осы мақаладан басталды. Өзін арашалауға қанша жан салса да, биліктің қудалауынан құтыла алмады. Мақаланы талқылағаннан кейін Ермұқанды партия қатарынан шығарды, барлық ғылыми дəрежелері мен атақтарынан айырды,
Қазақ мемлекеттік университетіндегі жұмысынан босатты. Ауылдық мектепте мұғалім болуға рұқсат алу үшін қаншама бастықтың табалдырығын тоздыруға тура келді. Əуелі оны Алматы облысындағы Нарынқол ауданының мектебіне жіберді. Бірақ бір оқу тоқсаны аяқталмай жатып Жамбыл облысы, Шу ауданы, Новотроицк ауылындағы Горький атындағы мектепке ауыстырды. Себебі, Нарынқол шекаралы өңір болғандықтан Қытайға қашып кетуі «ықтимал» екен. Новотроицкіде бұрынғы студенті Ахметжан Тілеубергенов алдынан шықты. Басқа да жақсы адамдар табылды. Мектеп басшылары, мұғалімдер жер аударылған ғалымды оң қабақпен қарсы алды. Бұған ЖенПИ-де сабақ беріп жүрген жерімнен қысқы сессияда азаматыма барғанымда өзімнің де көзім жетті. Толып жатқан тұрмыс қиындықтарына қарамастан Ермұқан өзі де мойымады. Жазғы каникул кезінде «Қазақстанның Ресейге қосылуы» атты жаңа монографиясында баяндалған мəселелер жөнінде ғалымдармен ақылдасып, кітапханалар мен архивтерде жұмыс істеу үшін Мəскеуге барды. Бұл сапарынан қанаттанып оралды. Ғалымдар қолжазбаны оқып, жұмысын мақұлдапты, шамалы ғана ескертулер жасапты. – Халима апай, енді Бекмаханов өмірінің ең ауыр кезеңі – оны 25 жылға кескен соттың жайына көшсек?.. – 1952 жылдың 30 тамызында Ермұқанды Новотроицкіге шығарып салдым. Кеткісі келмей, бірдеңе сезгендей, мазасыз күй кешіп еді. Айтқандай-ақ, 5 қыркүйекте оны тұтқындап, Алматыға əкеліпті. Сол күні біздің үйде де тінту жүргізілді. Кешкі сағат 10-да жұмыстан келсем, үйдің есігі ашық тұр. Бір бейтаныс қазақ тінтуге құжат көрсетті. Ермұқанға бірдеңе болғанын сездім. Ас-су беруге рұқсатты табаннан тозып жүріп бір ай дегенде əрең алдым. Тергеу үш айға созылды. «Тергеу əдістері жайында жиркенішсіз еске түсіре алмаймын, – деп жазды Ермұқан өзі Қазақстан КП Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Жұмабай Шаяхметовке. – Тергеудің өн бойында қорқыту мен қоқан-лоққы қатар жүрді. Сол үшін барлық тəсілдерді пайдаланып тырысса да мен жекелеген адал адамдарды қаралай алмадым». Ерекең бұл арада Сəтбаев пен Əуезов жөнінде айтып тұр. Сот 1952 жылдың 2 желтоқсанында болды. Құлағымды тігіп жүріп, мұны ғайыптан білдім. Жоғарғы Соттың ғимараты Гоголь мен 8-ші март көшелерінің бұрышында болатын. Ермұқанды 4 солдат айдап алып келді. Ол маған жақындамақшы болған, мен де ұмтылдым, бірақ бізді айырып жіберді. Соттың үш күнінде көптеген куəлар келіп, кетіп жатты. Олардың арасында өзінің бұрынғы студенті Мұхтаров, ҚазМУ-де жұмыс істейтін əдебиетші ғалым Бейсенбай Кенжебаев болғаны есімде. Түрмеде отырған сыншы Есмағамбет Ысмайыловты куəгер ретінде арнайы Семейден алып келді. 4 желтоқсанда үкімді жария еткен кезде менің қатысуыма рұқсат берді. Көз жасы еріксіз сорғалаған Ермұқан маған қарады да отырды. Үкімді естігенде жылап жіберді. Мұндай əділетсіз, қатал үкімге қалай жыламассың! Онда: «...айыпталушы Бекмаханов өзінің тарих ғылымы саласындағы ғылыми қызметкер жағдайын пайдаланып 1942-1951 жылдардың өне бойында өз жұмыстарында тарихи фактілерді өңін айналдырып бұрмалаған, сөйлеген сөздерінде буржуазиялықұлтшылдық идеологияны насихаттаған, феодалдық-байлық құрылыс пен оның орыс халқына қарсы күресуші һəм Қазақстанда орта ғасырлық тəртіптерді сақтап қалуға ұмтылушы кертартпа хандары мен сұлтандарын мадақтаған. Ол өзінің буржуазиялық-ұлтшылдық көзқарастарын негіздеу үшін кертартпа ақындардың, сондай-ақ Кеңес өкіметіне қарсы күрескен халық жаулары – алашордашылардың шығармаларын пайдаланды. Нақ осы ұлтшылдық идеологияны таныстарының арасында да жүргізді», – деп жазылып, сот тергеуі осыларды анықтағанын жəне айыпталушы Бекмахановтың мойнына қойылғанын айтады. – Бұдан кейінгі өз жай-күйіңіз қалай болды? – Жол бойы қамығып жылап үйге қалай жеткенімді білмеймін. Үйде көз жасын көрсетуге, анамды, нағашы апайымды жəне балаларды ренжітуге болмайтынын түсіндім. Алматыдан əлдебір жаққа кетіп, Ермұқанды құтқарғым, бейнетін жеңілдеткім келді. Жұрт: «Мынау халық жауының əйелі», – деп көзіме шұқитындай көрінді. Өздері шығарғанын күтпей ЖенПИ-ден де, құрылыс техникумы мен №12 мектеп-интернатынан да өтініш жазып өзім кеттім. Сөйттім де күйеуіме араша түсуді жəне ісін қайта қарауды сұрап Бас прокуратураға өтініш түсіру үшін Мəскеуге аттандым. Ермұқанның досы Исаак Урэльевич Будовниц қорықпай-үрікпей Бас прокурорға шағым арыз жазуға көмектесті. А.Панкратовамен үйінде жолықтым. Ол кісі болған жайға өкініш білдіріп, Ермұқанның нақақтан күйіп кеткенін, мүмкіндік туған бетте оның ақталуына көмектесетінін айтты. Ол кезде Анна Михайловна Орталық Комитеттің мүшесі еді. Демек, 25 жылға сотталған, саяси сенімсіз адамға араша түсуге оның құқығы жоқ болатын. Бірақ ізгі жүректі орыс əйелі оған қарамады. Маған ақшалай көмек ұсынып еді, бас тарттым. Не істерге білмей, Тбилиси, Бакуге дейін бардым. 1953 жылдың наурыз күндері еді. Сталиннің қайтыс болған хабарына
грузин халқының қатты қайғырғанын көрдім. Мен болсам іштей осы жағдай Ермұқанның тағдырын жеңілдетер деп үміттендім. Ақыры, солай болды да. Елеусіздеу қыздар педучилищесінен жұмыс тауып, Ташкентте тұрақтадым. – Ермұқан аға ше? – Ермұқаннан көпке шейін хабар-ошар болмады. Баратын жердің жолы ұзақ қой. Ақыры, сарғайтып күттірген хат та келді. Ол Лена өзені бойымен, Иркутск облысын басып Бодайбо қаласына жеткенге дейінгі жолдың машақатын жазыпты. Өмірдің небір соққы, қиындықтарына қарамастан, менің ер азаматым, менің Ермұқаным мойымады, еңсесін түсірмеді. Түбінде бəрі дұрыс болатынына, қалпына келетініне, əділдік жеңетініне сенді. Тек шыдам, сабыр қажеттігін түсінді. Мен де өз хаттарымда оған жігер беруге тырыстым. Бодайбодан келген хаттардан өмірге құштарлық көзге ұратын, жабырқау мен кектену əсте байқалмайтын. Ермұқан өзі де қарап жатпады. Хрущевтің атына 16 беттік ұзақ арыз хат жолдады. Өзін 25 жылға не үшін кескенін егжей-тегжейлі баяндады. Ол амалсыздан Кенесары көтерілісін түсіндірудегі өз қателігін мойындауға мəжбүр болды. Мұндай арыз хатты Ермұқан Қазақстан басшысы Жұмабай Шаяхметовке де жазды. Осы арыз хаттар, сондай-ақ А.Панкратованың өтініші Бекмахановтың ісі тезірек қайта қаралуына септігін тигізді. Ермұқанды Бодайбодан Мəскеуге жеткізді. 1954 жылдың 16 ақпанында Лубянкадағы Бутырка абақтысында оның қолына ісі тоқтатылғаны туралы анықтама қағазын береді. Болған білместік жайға кешірім өтінілді. – Ойпырмай, қуанышта шек болмаған шығар? – Сібірдің суығы өкпесін тесіп, денсаулығын құртқан Ермұқан шипажайда емделіп демалудан да бас тартып, тек үйіне, отбасына, əйеліне, балаларына асықты. Үстіндегі түрме киімімен Анна Михайловнаның үйіне барды. Оның да қуанышы қойнына сыймай, Ермұқанды бастан-аяқ су жаңа етіп киіндірді. «Сенің достарың көп, бірақ дұшпандарың да бар. Сондықтан, жақсы киінуің керек», дейді ол кісі. Ермұқан Анна Михайловнаның осындай қамқорлығын, өзіне жасаған барша жақсылығын өмір бойы ұмытпай өтті. – Ермұқан аға өмірді қайтадан бастағандай болған екен-ау... – Сол жолы құстай ұшып тағы да Ташкентке жетті. Сосын отбасымызбен қайтадан Алматыда орнығып, тұрмысымызды түзеп, сүйікті ісімен қайта шұғылдануға мүмкіндік алды. Қызымыз Қарлығаш туды. 1957 жылы Мəскеуде КСРО Ғылым академиясының баспасынан «Қазақстанның Ресейге қосылуы» монографиясы жарық көрген соң шаруа оңға басты. Ермұқан докторлығын қайта қорғап, профессор атағын алды. Қазақ мемлекеттік университетінде «Қазақстан тарихы» кафедрасының негізін қалады. Қазақстан тарихы бойынша кандидаттық диссертациялар қорғау жөніндегі Ғылыми кеңестің төрағасы болды. Өзі республика мектептері үшін Қазақстан тарихы бойынша оқулықтар жаза бастады. Олар кезінде үздік оқулықтар саналды. 1962 жылы Қазақ КСР Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі болып сайланды. – Халима апай, атақты тарихшы есімін есте қалдыру орайында қандай жұмыстар атқарылды? Артындағы əулеті қалай? – Шүкір құдайға. «Орнында бар оңалар», деген ғой. Ерекеңнің артында қалған алты баласынан көптеген немере-шөберелері өсіп, өрбіп келеді. Нəйлəсі Мəскеуде өзі сияқты үлкен тарихшы ғалым. Сермұқанымыз техника ғылымдарының кандидаты. Тек өзімен аттас Ермұқан ғана өткен жылдары дүниеден өтіп кетті. Енді, екінші перзенті – кітаптары, ғылыми еңбектері десек, өзінің 90 жылдығына орай туған жеріндегі С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті 7 томдық шығармалар жинағын басып шығарды. Ерен еңбекті атақты жазушы Медеу Сəрсеке жасады. Оның «Ермұқан Бекмаханов» атты ғұмырнамасы Ерекеңе əзірге дейін тұрғызылған ең зор ескерткіш деп білемін. Бұл кітап қазақ жəне орыс тілдерінде 2011 жылы Астанадағы «Фолиант» баспасынан, сондай-ақ, Мəскеудегі атақты «ЖЗЛ» сериясымен жарық көргені маған да мақтаныш, елімізге де мерей. Қазірде əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде аудитория, Алматы қаласында көше, Павлодар жəне Жамбыл облыстарындағы екі мектеп Е.Бекмаханов атымен аталуда. Бұйырса, өзі тұрған, қазір отбасы тұрып жатқан үйіне ескерткіш-тақта орнап қалар деген ойдамыз. Осы күндердегі тағы бір қуанышым, таяуда «Қазақ КСР-інің ежелгі дəуірден бүгінгі күнге дейінгі тарихы» атты еңбектің 1943 жылғы басылымы қайта басылып шықты. Ермұқанның рухын елге алғаш танытқан атақты ұжымдық еңбек қой. Бəрімізге ыстық əрі қымбат. Біздің бір ауыз өтінішімізді жерде қалдырмай, осы кітаптың жоғалып кетуіне жол бермей, жарық көруіне демеуші болған Болатхан Тайжан атындағы Қорға, оның басшысы Мұхтар балама алғысым шексіз. Осындай ұрпақ Ермұқанның арманы болған. Бақыты да осы шығар!.. – Əңгімеңізге рахмет.
АЛМАТЫ.
Əңгімелескен Қорғанбек АМАНЖОЛ, «Егемен Қазақстан».
8
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
Дүние жəне дағдарыс Жаңа ғасырдың алғашқы онжылдығының тағы бір белесі болып белгісіздіктің белгісі көп 2013 жыл табалдырықтан аттады. Күллі əлем үшін өткен жылдың байырқалы бағасын беріп, келіп жатқан жылдың міндетті межелерін белгілеп алатын жауапты шақ туды. Дегенмен, тап осы тұста Еуропаның елеңдеп, Американың алаңдап отырғаны анық байқалады. Бұған ең алдымен 2012 жылдың қорытындылары көпшілік күткендегіден көп төмен болып шыққаны себеп болған сияқты. Бұл жылғы қараша айында еуроаймақтағы жұмыссыздықтың деңгейі рекордтық мөлшерге жетті. Ал биылғы жылы кəрі құрлық елдерінің былтыр басталған үнемдеу бағытын бұрынғыдан бетер арттыра түспек ниетте екенін ескерсек, келер күндер кемеріндегі көкжиектің қандай түспен боялғалы тұрғанын пайымдау тағы қиын емес.
қызметкерлері мен əртүрлі кейіптегі сарапшылар жəне саясаткерлер жиналушы еді. Олардың барлығы дерлік бұл жолы естіген сөздеріне разылық білдірді. Барак Обаманың сөзінде елдегі ахуалдың расында оншалықты жоғары емес екені ашып айтылды. Сарапшылар мен саясаткерлер осыған да ерекше мəн бере қарап отыр. Бір таңқаларлық дерек, президент Барак Обама екінші президенттік мерзімі басталар алдындағы Конгрестегі бұл тарихи бірінші сөзін Авраам Линкольннің туған күні – 12
Бұдан бар-жоғы бір жыл ғана бұрын М.Рахой бастаған үкімет сенім көрсетудің бұрын-соңды болмаған тапшылығына тап болған еді. Былайынша айтқанда, дəл сол кездегідей үкіметке сенбеушілік, сенім көрсетпеушілік бұл елде болған емес. Бұл жолы сол сенім жоғалтушылық жемқорлық сипатындағы дау-шарғыға ұласып, оның соңы саяси дауға айнала бастады. Жұртты аяқ астынан топалаң тигендей дүрліктірген бұл оқиғаның алдында іштей үнсіз өткізген премьер-министр Рахой өткен сенбі
Елеѕдеулі Еуропа, алаѕдаулы Америка Серік ПІРНАЗАР,
«Егемен Қазақстан».
Былай қарағанда, АҚШ-та экономикалық ахуал, Федералдық резерв жүйесінің көзқарасынша, бəрі басқаша саналып отырғанына қарамастан, біршама қалыпқа келіп, түзеліп қалғандай болып көрінеді. Мұхиттың арғы бе тін дегі елдегі жұмыссыздықтың бүгінгі бейнесі күні кеше Украина теледидарының «Апта ішіндегі бизнес» хабарының жүргізушісі Олександр Вакулиннің London Capital Group орталығынан келген Саймон Дэнеммен жүргізген сұхбатында кеңінен сөз болды. Бұдан басқа, бұл телехабардың 2013 жылғы бірінші шығарылымында Еуропаның жетекші байланыс жүйелерінің бір-бірімен біріккелі жатқаны да барынша ұғынықты тілмен айтылды. Аталмыш репортаждарда журналистердің бейнелеп айтқанындай, бұл Па риждің ең атақты көшесі – Елисей алаңындағы Virgin сауда жүйесінің тоналып, жабылып қалғанымен бірдей оқиға болып табылады. Міне, Еуропадағы «бардан да, жоқтан да үнемдеу» саясатының жеткізіп отырған бір көрінісі осындай. Сонымен, əңгімеміздің əуелгі арнасын АҚШ-тан тартайық.
міндетінің Америка экономикасының локомотиві ретіндегі орта таптың рөлін қалпына келтіру болып табылатынын мəлімдеді. Былайша айтқанда, ел дəулетін «өгіздей өрге сүйрейтін» басқа емес, тап осы орта таптың адамдары екенін қапысыз мойындады. «Біздің аяқталмай қалған міндеттеріміз сол – бұл үкіметтің бірнеше адамның емес, көпшіліктің атынан жұмыс жасайтынына сенімді болу... Келіңіздер, осы кештен бастап, жер бетіндегі ең гүлденген елде бар күшін салып жұмыс жасайтындардың кедейлікте өмір сүрмеуге тиіс екенін жариялап, федералдық ауқымдағы ең төменгі айлық жалақыны сағатына 9 долларға дейін көтерейік. Біз бұған қол жеткізуге тиіспіз», деп ағынан жарылды АҚШ лидері Конгрестің биік мінберінде тұрып. Ол сонымен қатар, америкалықтарды өзінің экономикалық өсімді ынталандыру жөніндегі ұсынысының бюджет тапшылығын арттырмайтынына сендірді. Барак Обама сыртқы саясат туралы сөз қозғағанда, АҚШ жыл көлемінде Ауғанстаннан 34 мың əскери қызметкерді шығарып əке-
ақпан күні сөйледі. Ал АҚШ-тың қазіргі президенті бұрыннан оған тарихи тұлға ретінде зор құрметпен қараушы еді. Сондықтан биылғы қаңтарда болған өзінің инаугурациясы кезінде ол Линкольннің жеке пайдаланған Тəуратын ұстап тұрып ант берді. Алайда, қарапайымдылық үрдісіне бағып, Обаманың Конгреске жолдауын Линкольннің шараларымен салыстырудан аулақ болған күннің өзінде де, Құрама Штаттардың қазіргі лидерінің сөздерін ұлттық жəне сыртқы саясаттың маңызды бағыттарын анықтап алуға арналғанын ешкім жоққа шығара алмайды.
Биліктегі партия – жемқорлықтың ұясы «Құдай бір айналдырғанды шыр айналдырады». Жоғарыдағы АҚШ үшін іскерлердің белсенділіктеріне қолдау көрсету басты межелердің бірі болып жатса, Испания экономикасы үшін жаппай ынталандыру шараларын қолға алатын уақыт туған сияқты. Қалай дегенде де мұны елдің үкіметі айтып отыр. Бұл Мадридтің биыл қатаң үнемдеу саясатын ептеп жұмсартатынын
күні бірінші рет өзінің ары мен намысын қорғауға əрекет жасап бақты. «Мен бұған «бұл – жалған» деген екі сөзбен ғана жауап қайтара аламын. Мен ешқашан өзгенің затын алып, басқа біреуге берген емеспін. Маған қатысты мұндай «қара сома» партияның ішінде де, одан сырт басқа жақтарда да орын алған жоқ. Ешқашан. Сондықтан тағы да мұны «жалған» деп ашық айта аламын», деді үкімет басшысы сонда. Бірақ ол журналистердің бұ дан басқа сұрақтарына жауап беруден үзілдікесілді бас тартты. Жұрт аузында «Барсенас ісі» деген атпен тараған бұл жанжал 18 қаңтар күні басталды. Осы күні «Эль Мундо» газеті Халық партиясының бұрынғы қазынашысы Луис Барсенасты екі онжылдық көлемінде партияның басшыларына жеке компаниялардан түскен қаржыдан 5 мыңнан 15 мың еуроға дейін ақша беріп тұрды, деген айып таққан мақала жариялады. Басылым, бірақ, Рахойдың ешқашан ақша алмағанын да атап көрсетті. Алайда, өткен бейсенбі күні «Эль Паис» газеті партияның 1997 жылдан 2008 жылға дейінгі
жұмыссыздықты бастан кешіп отырған көптеген испаниялықтар үшін бұл жағдай шыдамның шарт сынған шағы болды. Бұл жерде Рахойдың жеке табысы жөніндегі декларациясын жария ететіні жөніндегі уəдесі де тоқтата алмады. «Оның салық декларациясынан біздің көретініміз көп болмаса керек. Бұл жердегі əңгіме декларацияланбаған кірістер туралы болып отыр. Енді оның отставкаға кетуіне қол жеткізу керек. Себебі, мемлекеттік жоғары лауазым иесі болып отырғандар жұртқа барлық жағынан үлгі бола алатын адамдар болуы тиіс. Ал бұлар өздерін қазір басқа қырларынан танытып тұр», деді осыған орай ереуілге шыққандардың бірі Мигель Гомес телеарналар тілшілеріне. Жəне бұл ойды бүгінде мыңдаған, тіпті, миллиондаған испан азаматтары қолдап отыр. Олар биліктегі партияның жемқорлықтың ұясы болып отырғанына қатты қапалы. «Ұрылардың үкіметі отставкаға кетсін!» деп жалаулатып көшеге шықты осы айдың басында ереуілшілер. Испанияны айналдырған шырғалаң бір бұл ғана емес. Дағдарыстың қамытына басын аямайақ сұғып алған мемлекетте күні кеше жемқорлық сипатындағы тағы бір оқиға қылаң берді. Қазір корольдің күйеу баласы Иньяки Урдангариннің бірнеше миллион еуроны қолды еткені туралы қауесет желдей есіп тұр. Бұл мəселе бойынша ол алдағы 23 ақпан күні сот алдында жауап бермекші. Осылайша, Испанияның билік басындағы партия мен премьер-министрдің төңірегіндегі жемқорлық жанжалы үшін төлейтін құны қымбат болғалы тұр. Бұл елдің Еуроодақтағы кірісінің 10 жылдық мемлекеттік облигациясы өткен дүйсенбіде былтырғы жылғы желтоқсанның ортасындағы деңгейге – жылдық 5,4 пайыз мөлшеріне түсіп кетті. Енді инвесторларда үрей жоқ. Қоғамның қысымымен Рахойдың үкіметі отставкаға кететін болса, оның тұсында басталып кеткен реформаның тағдыры не болмақ? Ал бонд кірісін көтеру екінші жа ғынан елдің қарызға қызметі
Əлем назарында – Обама жолдауы «Бейнетің қатты болса, татқаның тəтті болар». АҚШ президенті Барак Обаманың бұрнағы күні Конгресте сөйлеген сөзінің негізгі астарында осындай ой жатты. Бұл тақырыпқа ендеп енбес бұрын, алдымен өткен жылдың соңында Құрама Штаттар экономикасының бірден күрт қысқарып кеткеніне назар аударғанымыз жөн шығар. Ол Федералдық резерв жүйесінің нарықтық операциялар жөніндегі комитеті өзінің монетарлы саясатының бұдан арғы бағытын талдап жатқан кезде туындады. Сол тұста Американың Орталық банкі экономиканың дамуында бір ағаттықтың орын алғанын, соған орай өзінің іскерлік белсенділікті ынталандыру сая са тын тоқтата алмайтынын мə лім деп үлгерді. Осының бəрі елдегі экономикалық жағдайдың ушығып тұрғанына тағы да көз жеткіздіре түсті. Сондықтан да Барак Обаманың Конгреске дəстүрлі жолдауын бүкіл əлем жұртшылығы кірпік қақпай тыңдады. Ал АҚШ президенті негізінен орта тапты нығайту, жұмыс орындарын ашу, салық жүйесін реформалау жайларын қозғаған бұл жолғы үндеуін «Елдегі жағдай туралы» деп атады. Құрама Штаттардың екі палатасы алдында қатар сөйлеген Барак Обама өз сөзінде үкіметтің қазіргі таңдағы басты ұзақ мерзімді
«Банк ЦентрКредит» АҚ «Қазақстан Қор биржасы» АҚ-тың ресми тізіміне кіретін «БТА Банк» акционерлік қоғамының еншілес ұйымы «БТА Ипотека» АҚ-тың (бұдан кейін «Эмитент») BTAIb2, BTAIb5, BTAIb8, BTAIb9, BTAIb14 шығарылымдарының ипотекалық облигацияларын ұстаушылардың Өкілі болып табылады. Өкіл өз міндеттемелерін орындау мақсатында Эмитенттің облигацияларды ұстаушылар алдындағы өз міндеттемелерін орындауының қамтамасыздандыруы болып табылатын кепіл мүлкінің 01.01.2013 жылғы тізілімінің мəліметтері бойынша кепілдегі мүліктің жағдайын іріктеп тексерді. Кепіл затын іріктеп тексеру негізінде Өкіл ипотекалық облигацияларды қамтамасыз ету коэффициентінің қамсыздандырылуы жəне мəні облигациялар шығарылымдарының проспектілерінің жəне кепіл шарттарының талаптарына сəйкес келеді деп хабарлайды. Купондық сыйақы уақтылы жəне толық көлемде төленеді. Салыстырып тексеру қорытындысы бойынша Өкіл «БТА Ипотека» акционерлік қоғамына қарыздар бойынша деректердің есебін жүргізу жүйесіне ақпарат енгізу, кепіл затына мониторинг жүргізу бойынша болашақта бақылауды күшейтіп, ескертулерді жоюға қатысты қабылданған іс-шаралар туралы хабарлауды ұсынды. Эмитенттің облигацияларды ұстаушылар алдындағы міндеттемелерін орындауының қамсыздандыруы болып табылатын мүліктің жағдайына талдау жүргізу мақсатында берілген қажетті ақпараттың нақтылығы үшін «БТА Банк» акционерлік қоғамының еншілес ұйымы «БТА Ипотека» АҚ басшылығы жауап береді.
АО «Банк ЦентрКредит» является Представителем держателей ипотечных облигаций выпусков BTAIb2, BTAIb5, BTAIb8, BTAIb9, BTAIb14 АО «Дочерняя организация акционерного общества «БТА Банк» «БТА Ипотека» (далее Эмитент), входящая в официальный список АО «Казахстанская фондовая биржа». В целях исполнения своих обязательств Представителем была проведена выборочная проверка состояния залогового имущества по данным реестров залога на 01.01.2013 г., являющегося обеспечением исполнения обязательств Эмитента перед держателями облигаций. На основании проведенной выборочной проверки предмета залога Представитель сообщает, что обеспечение и значение коэффициента обеспечения ипотечных облигаций соответствуют требованиям проспектов выпусков облигаций и договоров залога. Выплата купонных вознаграждений производится своевременно и в полном объеме. По результатам выборочной проверки, Представитель рекомендовал АО «БТА Ипотека» усилить последующий контроль за вводом информации в систему учета данных по займам, за мониторингом предмета залога, и уведомить о принятых мерах по устранению замечаний. Ответственность за достоверность предоставленной информации, необходимой для проведения анализа состояния имущества, являющегося обеспечением исполнения обязательств Эмитента перед держателями облигаций, несет руководство АО «Дочерняя организация акционерного общества «БТА Банк» «БТА Ипотека».
«Нұрдəулет К» ЖШС өз қызметін тоқтатқаны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзімде мына мекен-жайда қабылданады: Маңғыстау облысы, Бейнеу селосы, Қашаған көшесі, № 24 В.
Еске алу
Нўрлы бейнесі жадымызда саќталады тетінін мəлімдеді. «Келер жылдың соңына дейін америкалық əскерилер Ауғанстаннан үйлеріне оралады», деді ол. Президент сондай-ақ Ресейге ядролық қаружарақты екі жақты көптеп қысқарту жөнінде ұсыныс біл діретінін де жеткізді. Жолдауда қозғалған тағы бір тақырып АҚШ-та отты қару айналымына қатаң бақылау жасауды күшейту турасында болды. Сарапшылар Ақ үй басшысының сөзінен Америкада орын алып отырған экономикалық ахуалға айрықша алаңдаушылық бар екенін де аңғарды. Оның сөзін Капитолий төбешігінен екі орам жердегі «Юнион пабеде» бірнеше ондаған адам тыңдады. Əдетте мұнда Конгрестің штаттағы
жеткізді. Бірақ оның қалай жүзеге асырылатынын ешкім ашып айтқан жоқ. Бұл, бəлкім, Испанияның ендігі жерде Еуроодақтың өмір сүру кезеңіне қадам басатынын білдіретін шығар? Осы екі ортада Пиреней түбегіндегі елде жұмыссыздықтың деңгейі 26 пайызға дейін көтеріліп кетті. Мұны аз десеңіз, тіпті таяуда ғана миллиондаған испаниялық азаматтар ауыр экономикалық ахуалды бастан кешіп жатқан қазіргі шақта үкіметтің басшысы Мариано Рахойды тікелей шарпып өтетін жемқорлық жанжалы бұрқ ете қалды. Əлемнің көптеген елдерінің басылымдары осы күндері бұл мəселені талқылап, баға беруден өз беттерін аяп жатқан жоқ.
бухгалтериялық құ жаттарының фотосуреттерін жариялап, онда Мариано Рахойға жыл сайын 25 200 еуродан төленіп келгенін дəлелдеп берді. Бұған испан оппозициясы бірден назар аударып, осы ақпарды басты қаруға айналдырды. Осыған орай Социалистік партияның лидері премьер-министрдің жедел отставкаға кетуін талап етті. «Біз оның үкімет басшысы орынтағын босатып, орнын біздің еліміз қазір аса мұқтаж болып отырған күшті, сенімді жəне тұрақтылықты қалпына келтіретін жаңа премьер-министрге өткізуін сұраймыз», деп мəлімдеді социалистер жетекшісі Альфредо Перес Рубалькадо. Шынында да қатаң үнемдеу тəртібі мен 26 пайыздық
жолындағы шығынын арттыра түспек. Инвесторларды осының бəрі ойландырады. Бұл кезеңде Испаниядағы жұмыссыздар армиясының қатары 6 млн. адамның шегіне ілікті. Мейлінше дағдарысты жағдай жастары 25-тен 54-ке дейінгі тұрғындардың арасын қамтып отыр. Бұл топтағы жұмысы жоқ адамдардың саны бірден 200 мыңға артты да, қазір 4,5 млн. адамға жетті. Ал жұмыссыздардың барынша көп қатарын қызмет көрсету саласы мен құрылысшылар толтырыпты. Осылайша, бүгінгі таңда рекордтық көрсеткішке жетіп отырған Еуроодақтағы барлық жұмыссыздардың үштен бір бөлігі Испанияда тұрып жатқан болып шықты.
Алматы қаласы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті 2013 жылғы 5 наурызда 10 сағат 00 минутта республикалық мемлекеттік меншіктегі тұрақжайларды үш жыл мерзімге кейіннен сатып алу құқығынсыз мүліктік жалға (жалдауға) беру бойынша мына мекен-жайда тендер өткізу туралы хабарлайды: Алматы қ., Достық д-лы, 134. 1) Жалпы алаңы 1 517,1 ш.м. тұрақжай (цокольді қабат – 543,2 ш.м., 1-қабат – 398,1 ш.м., 2-қабат – 144,1 ш.м., 3-қабат – 239, 1 ш.м., Литер Б-192,6 ш.м.), орналасқан мекен-жайы: Алматы қ., Желтоқсан к-сі, 185. Тендер шарты: - мəліметтерді жəне телерадио хабарларын берудің ұлттық жер серіктік жүйесін құру жəне пайдалану; - телерадио хабарларын тарату жəне мəліметтерді беру бойынша қызметтерді тарату; - телерадио хабарларын таратуды ұйымдастыру бойынша лицензияларының болуы; - ең жоғары баға ұсынысы, айына 1 ш.м. үшін жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 780,0 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 1 200 000 теңге. 2) Жалпы алаңы 305,2 ш.м. тұрақжай, орналасқан мекен-жайы: Алматы қаласы, 1-шағын аудан, 36-үй. Баланс ұстаушы - «Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті» ШЖҚ РМК. Тендер шарты: - тамақтандыруды ұйымдастыру; - ең жоғары баға ұсынысы; - айына 1 ш.м. үшін жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 355,0 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 240 000 теңге. 3) Жалпы алаңы 411,6 ш.м. тұрақжай жабдығымен, орналасқан мекен-жайы: Алматы қ., Желтоқсан к-сі, 189. Баланс ұстаушы – «ҚР Бас прокуратурасы Шаруашылық басқармасы» ММ. Тендер шарты: - тамақтандыруды ұйымдастыру; - ең жоғары баға ұсынысы; - айына тұрақжайды 1 ш.м. үшін жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 355 теңге. - жабдықты жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 24 500 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 354 500 теңге. 4) Жалпы алаңы 439,1 ш.м. тұрақжай, орналасқан мекен-жайы: Алматы қ., Оспанов к-сі, 67 Б. Баланс ұстаушы – «Кардиология жəне ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институ-
ты» ШЖҚ РМК. Тендер шарты: - дипломнан кейінгі медициналық білім бойынша дəрігерлердің тұруы үшін кампус (жатақхана) құру; - медициналық кешендердің (жылжымалы) дəрігерлері үшін оқу зертханаларын құру; - ауылдық мекендердің тұрғындары үшін инновациялық медицина технологиясы бойынша білім беру орталығын құру; - ең жоғары баға ұсынысы; - айына 1 ш.м. үшін жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 1 100 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 500 000 теңге. 5) Жалпы алаңы 720 ш.м. тұрақжай, орналасқан мекен-жайы: Алматы қ., Байзақов к-сі, Жандосов к-сі қиылысы, 293/2. Тендер шарты: - кеңсе үшін пайдалану; - ең жоғары баға ұсынысы; - айына 1 ш.м. үшін жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 1 900 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 705 000 теңге. 6) Жалпы алаңы 5-қабатта 1073,6 ш.м. жəне 1-қабатта 49,0 ш.м. тұрақжай, орналасқан мекен-жайы: Алматы қ., Қалдаяқов к-сі, 21. Баланс ұстаушы - «Казаэропроект» РМК. Тендер шарты: - күзет қызметін ұйымдастыру; - күзет қызметіне лицензиясының болуы; - ең жоғары баға ұсынысы; - айына 1 ш.м. үшін жалдаудың бастапқы мөлшерлемесі 1 900 теңге. Тендерге қатысу үшін кепілді жарна 1 100 000 теңге. Кепілді жарна Кепілді жарна Алматы қаласы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің депозиттік шотына енгізіледі: № KZ 250705012170180006 ҚР Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетінде, Астана қ., БИН 120340013492, БИК KKMFKZ2A, бенефициар коды 11, мекеме коды 2170180 (банктік қызметтер
төлемақысына кепілді жарна мөлшері кірмейді). Кепілді жарна тендер жеңімпазының мынадай міндеттемелерін қамтамасыз ету болып табылады: 1) тендерде жеңіп шыққан жағдайда тендер нəтижелері туралы хаттамаға қол қою; 2) тендер нəтижелері туралы хаттамаға сəйкес республикалық мүлікті мүліктік жалға (жалдауға) шартты жалға берушімен жасау. Кепілді жарна жалға берушіге қайтарылмайды: 1) Тендер қатысушысына тендерге қатысудан жазбаша бас тартқан жағдайда оны өткізуге дейінгі үш күнтізбелік күн қалғанда; 2) Жеңімпазға тендер жеңімпазының ұсынысына сай келетін жағдайда шарт жасаудан ол бас тартқан жағдайда. Басқа жағдайларда кепілді жарнаны қайтару туралы өтініш берген күннен бастап он банктік күннен кешіктірілмейтін мерзімде қатысушының деректемелері көрсетіліп тендер қатысушысына қайтарылады. Кепілді жарналарды қайтару туралы тендер қатысушыларының өтініштері жалға берушінің шотына жарналар түскеннен кейін қабылданады. Үміткер тендерге қатысу үшін жалға беруші белгілеген мерзімде мына құжаттарды тапсыруы қажет: 1) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 28 қыркүйектегі №1102 қаулысымен бекітіліп республикалық мүлікті жалға (жалдауға) беру ережесінің 1 қосымшасында белгіленген нысан бойынша тендерге қатысуға өтінімі, оны тендер жеңімпазы деп жариялаған жағдайда, тендер қатысушысының жазбаша міндеттемесі, ақпараттық хабарламада жəне тендер қатысушысының өз ұсынысында көрсетілген тендер жағдайында шарт жасасуы қамтылады; 2) Тендер құжаттамасының топтамасы қосымшасымен бірге жазбаша түрде тендер шарты бойынша ұсыныс басқа құжаттардан бөлек жапсырылған конверттерге салынып беріледі; 3) Заңды тұлғалар үшін – құрылтайшы құжаттарды (құрылтайшы шарт пен жарғы) мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің көшірмелері жəне салыстыру үшін түпнұсқаны міндетті түрде ұсына отырып салық төлеушінің куəлігі немесе аталған құжаттардың нотариалды
куəландырылған көшірмелері; Жеке тұлғалар үшін – жеке кəсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куəліктің көшірмелері, жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжатты, салыстыру үшін түпнұсқаны міндетті түрде көрсете отырып салық төлеушінің куəлігі мен үй кітапшасы немесе аталған құжаттардың нотариалды куəландырылған көшірмелері; 4) акционерлік қоғамдар үшін – бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілімінен көшірме үзіндіні; жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін – серіктестік қатысушыларының тізілімінен көшірме үзіндіні (серіктестік қатысушыларының тізілімін жүргізу жағдайында); 5) шетелдік заңды тұлғалар үшін – қазақ жəне орыс тілдеріне аударылып нотариалды расталған құрылтайшы құжаттар; 6) кепілді жарнаның аударылғандығын растайтын төлем тапсырмасының көшірмесі; 7) өтініш беру сəтінде салық берешегінің болмауы туралы салық органынан анықтама. - тендерге қатысуға тілек білдіруші тұлғалардан өтінімдер қабылдау жəне тіркеу қажетті құжаттардың толық жиынтығы болуы жағдайында жүргізіледі. - Қазақстан Республикасының заңнамасына немесе құрылтайшы құжаттарға сəйкес қызметтің сол түрлерімен айналысуға құқығы жоқ заңды тұлға тендер қатысушысы бола алмайды, оны жүзеге асыру тендер шарты болып табылады. - нысанды пайдалану бойынша ұсынысы жəне мөлшерлеме бойынша жалдау ақысы жабық конвертке салынып беріледі. - тендер қатысушыларынан өтінімдер қабылдау жəне тіркеу ақпараттық хабарлама жарияланған күнінен бастап жүргізіледі жəне тендер басталуға дейін жиырма төрт сағат қалғанда мына мекен-жайда аяқталады: Алматы қ., Достық д-лы, 134. - нысан үшін ең жоғары жалдау ақысының сомасын ұсынған жəне тендерлік құжаттамада қамтылған барлық талаптарға сай келетін тендер қатысушысы тендер жеңімпазы болып танылады. - тендер туралы қосымша ақпаратты 313-07-79 (78) телефоны арқылы алуға болады.
Қайғының ең үлкені асқар таудың құлауы, жарық күннің сөнуі – ананың перзентке деген махаббатын, аяулы алақанының жылуын енді ешқашан сезе алмау екен. 2012 жылы жаздың жайма-шуақ күнінде, тату-тəтті өмір сүріп жатқан отбасымызға қайғы бұлты үйіріліп, тағдырдың тосыннан келген ауыр сынағына тап болып ардақты анамыз, қамқор əжеміз Раиса ХҰСАЙЫНҚЫЗЫНАН айырылып қалдық. Ойламаған жерден осындай қайғыға душар болдық. Сонау жастық шақта Шымкент қаласында танысып, отау құрып, жарты ғасырдан астам уақыт бір шаңырақтың түтінін түтеткен, бір ұл, үш қыз тəрбиелеп өсірген, сегіз немересін тəрбиелеп өсіріп жеткізген жарым, балаларымның анасы жүзінен мейірімі, көмейінен жылы сөзі төгілген ерекше сүйкімді жан еді. Бар саналы өмірін қазақ мектептерінде шəкірт тəрбиелеуге арнады. Оқушыларына аналарындай болып, түлектерін биіктерге ұшырған, əрқайсысының жетістіктерін естіп, қуанып отыратын ұстаз еді. Анамыз ағайын-туысқандарға, көршілерге сыйлы болатын. Үйге кім келсе де қарсы алып, дастарқанын жайып отыратын, бəріміздің жоғары білім алып əр салада маман болғанымызды қалайтын. Бəріміз анамыздың еңбегін ақтап маман атандық. Қыздарын құтты орнына қондырды, ұлын аяқтандырды, келінінің қолынан шай ішіп, немерелерін сүйді. Біз де анамыздың сенімін ақтап жүрміз. Анамыздың нұрлы бейнесі əрдайым жадымызда сақталады. Мəңгілік, бақилық боп кетсеңіз де өмірден, ардақты ана кетпейсіз ешуақытта жүректен. Еске алушылар: жұбайы Полат, балалары: Баян, Марат, Роза, Жəмилə, немерелері: Лаура, Əмір, Əйгерім, Əділ, Айша, Кəмилə, Шолпан, Сəбина.
Апайым бір жыл болды өткеніңе, Қайғыртып бəрімізді кеткеніңе. Бөкең мен балалар да үй тұрғызып, Басыңда көздің жасын төккеніне. Келмессіз енді қайтып сағынсақ та, Аллаға жалбарынып, жалынсақ та, Аламыз өзіңізді еске жиі, Тағдырдың жазуына бағынсақ та. Біз сізден көп көргенбіз өнегені, Жаныңның жақсылығы бөлек еді. Дос-жаран, құдалардың айтатыны: Сіздей жан бұл өмірде керек еді. Күлкің де, əзілің де жарасымды, Өзіңдей сағынамыз нақ асылды. Тамаша сыйластығың, қолың ашық,
Мол еді дастарқаның дала сынды. Артыңда: «Анам-ау» – деп жылап қалған, Ұл-қызың, немерелер, бəрі де аман. Тек қана шаңыраққа тірек болған, Жоқ боп тұр өзіңіздей асыл адам. Əкесін мəпелейді ұрпағыңыз, Артыңда еңселеніп тұр тағыңыз. Атасын əлпештеген немерелер, Өмірде қалған сіздің гүл-бағыңыз. Апайым, жатқан жерің мамық болсын, Алдыңыз пейіш төрі, жарық болсын. Артыңыз қайырлы боп əрқашанда, Асыңда аңсаған көп халық болсын.
Еске алушылар: бауыры Төлеубек, келіні Жамал Мұсатаевтар.
Раиса Хұсайынқызы Қынат келінінің жылдық асы 2013 жылғы 23 ақпанда Алматы қаласы, Қалдаяқов көшесі, №50, «Арайлым» мейрамханасында сағат 13.00-де беріледі. Телефон: 291-70-77.
Шəкен Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ жəне Қазақстан Кинематографистер одағы қазақ кино өнерінің ақсақалы, Қазақ КСР халық əртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, кинорежиссер Ораз Əбішевке ұлы Абылай ОРАЗҰЛЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.
Дґѕгеленген дїние їйіѕізде Дүйсенбі, 18 ақпан
Сейсенбі, 19 ақпан
Сəрсенбі, 20 ақпан
7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.15 13.50 14.50 15.15 15.45 15.55 17.00 17.30 17.50 18.05 19.05 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.25 7.00 9.30 9.40 10.00 11.05 11.25 12.30 12.45 13.20 13.50 14.50 15.20 15.45 15.55 17.00 17.30 17.50 18.05 19.05 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.25 02.00 02.15 02.45 03.35
«Таңшолпан». Жаңалықтар. «Жан жылуы». «Апта.Kz». «Арнайы репортаж». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Келбет». «Ақсауыт». «Кешір мені». Телехикая. «Алаш алыптары». Деректі фильм. «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Джеспен бірге табайық!». Мультхикая. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Менің Қазақстаным». Жаңалықтар. «Өзекжарды». «Парыз». Телехикая. «Қылмыс пен жаза». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Алаң». «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Sport.KZ». «Беймəлім қылмыскер». Кино. «Өзекжарды». «Кітапхана». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран.
Сағат 17.00-ге дейін профилактика 17.00 Жаңалықтар. 17.15 «Топжарған». 17.50 «Профессионал». 18.00 Жаңалықтар. 18.15 «Белгісіз аймақтар». Телехикая. 19.10 «Біз». Ток-шоу. 20.00 Жаңалықтар. 20.30 Индустрияландыру күнделігі. 20.50 «Профессионал». 21.00 Жаңалықтар. 21.30 «Долина волков». Телесериал. 23.15 Футбол. 23.45 Жаңалықтар 00.15 «След». Кино. 00.55 Жаңалықтар. 01.25 «Өмір тынысы». Телехикая. 02.20- Жаңалықтар. 04.00
Сағат 17.00-ге дейін профилактика 17.00 «Триумф любви». Телесериал. 17.50 «Рипли ханым». Телехикая. 19.00 «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. 19.30 «Жарайсың». 20.00 «Судьбы сестер». Телесериал. 21.40 «Аңыз етіп айтар мені де». Телесериал. 22.40 «Закрытая школа». Телесериал. 23.30 «Жарайсың». 00.00 Ауа райы. 00.05 «Сүйінші». 00.35 Ауа райы.
9.00 9.05 9.35 10.05 10.10 12.00 12.50 13.00
13.50 14.40 15.05 15.20 16.00 16.50 17.30 18.10 18.30 18.55 19.00
19.50 20.00 20.20 20.30 21.00 21.05 23.30
00.10 01.00
Əнұран, аңдатпа. «Алтын көмбе». «Əлі есімде». Телеафиша. «Мона Лизаның жымиысы». Кино. «Жүздесу». «Қазақтың қолөнері». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Таутұлға». Концерт. «Синдбад». Телехикая. «Күй-тартыс». «Қолтаңба». «Қазақстанның жиырма кереметі». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Сурет-ғұмыр». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Шаңырақ». «Қазақтың қолөнері». «Қазақ даласының құпиялары». Қайалық. Деректі топтама. «Құмсағат». «Хареба и Гоги». Кино. ҚР еңбек сіңірген қайраткері Рымкеш Жұмаділованың шығармашылық кеші. «Синдбад». Телехикая. Аңдатпа, əнұран.
9
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.05 13.55 14.55 15.20 15.45 15.55 17.00 17.30 17.50 18.05 19.00 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 02.05 02.20 02.40 03.30 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.15 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.15 17.00 17.15
17.50 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30 23.00 23.30 00.30 01.00 02.0004.00
“Таңшолпан”. Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Sport.kz». «Алаң». «Кешір мені». Телехикая. «Ұлы Жібек жолы бойымен...». Деректі фильм. «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Джеспен бірге табайық!». Мультхикая. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Жүзден жүйрік». Жаңалықтар. «Тағылым». «Парыз». Телехикая. «Алаш алыптары». Деректі фильм. «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай…» «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Робин мен Мэриан». Кино. «Еңбек түбі – береке». «Қылмыс пен жаза». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Сулейман Великолепный». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». Индустрияландыру күнделігі. Жаңалықтар. «Тікен арасындағы əн». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. Футбол. Жаңалықтар. «Əлеуметтік еңбек қатынастарының тиімді моделін құру». Деректі фильм. «Профессионал». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. «Казахстан: социальные проекты». «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «След». Кино. Жаңалықтар. «Өмір тынысы». Телехикая. Жаңалықтар.
02.40 02.55 03.40 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.15 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.25 16.05 16.45 17.00 17.15 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30 23.00 23.30
9.15 9.55 10.00 11.40 12.00 12.30 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.40 22.40 23.30 00.00 00.05 00.35
9.00 9.05 9.45 10.05 10.10 12.20 13.00 13.50 14.40 15.05 15.35 16.00 16.50 17.30 18.15 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.30 21.00 22.40 00.00 01.00
«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «Мүмкін емес...». Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Джей Зидің өмірі». Деректі сериал. «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «Бесінші бұрыш». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «Рипли ханым». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Платье моей мечты». Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телехикая. «Джейннің даңқы». Телехикая. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы.
Əнұран, аңдатпа. «Өркениет». Ток-шоу. «Шаңырақ». «Телеафиша». «Хареба и Гоги». Кино. «Сол жылдар». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Жетісаз». «Келбет». «Синдбад». Телехикая. «Шəкен Айманов». Деректі фильм. «Көкжиек». «Мирас». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Сурет-ғұмыр». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Легенды и мифы оперного...». «Қазақ даласының құпиялары». Ақыртас. Деректі топтама. «Ақсарай». «Қиян». Кино. Концерт. Аңдатпа, əнұран.
Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Сулейман Великолепный». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». «Казахстан: социальные проекты». Жаңалықтар. «Тікен арасындағы əн». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Бармысың, бауырым!» «Ас арқау». Жаңалықтар. «Жалдамалы баспана нарығының дамуы». Деректі фильм. Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. Индустрияландыру күнделігі. «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал. Жаңалықтар. «След». Кино.
7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.35 13.50 14.50 15.15 15.40 15.55 17.00 17.30 17.50 18.05 19.05 19.30 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30 00.05 00.25 02.45 03.25 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.15 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.05 16.30 17.00 17.15 17.35 18.00 18.15 19.15 20.00 20.30 20.50 21.00 21.30
«Таңшолпан». Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Толағай». Отбасылар сайысы. «Ғажайыпстанға саяхат». «Кешір мені». Телехикая. «Ұлы Жібек жолы бойымен...». Деректі фильм. «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Джеспен бірге табайық!». Мультхикая. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Жүзден жүйрік». Жаңалықтар. «Қазақтың қолөнері». «Парыз». Телехикая. «Жаңа Қазақстан-2050». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай…». «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Жаңа Қазақстан-2050». «Үшінші деңгейлі қарым-қатынас». Кино. «Өркениет». Аңдатпа, əнұран. Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Сулейман Великолепный». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». «Индустрияландыру күнделігі». Жаңалықтар. «Тікен арасындағы əн». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Азық-түлік мəселесі». «Ұлт саулығы». Жаңалықтар. «Үкімет пен əлеумет». «Профессионал». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. «Қазақстан: əлеуметтік жобалар». «Профессионал». Жаңалықтар. «Долина волков». Телесериал.
Жұма, 22 ақпан
7.00 9.30 9.45 10.35 11.25 12.30 12.45 13.20 13.50 14.50 15.15 15.40 15.55 17.00 17.30 17.50 18.10 18.30 19.00 19.30 20.30 21.05 21.55 22.20 22.40 23.30 00.05 00.30 02.25 02.55 7.00 9.00 9.10 10.00 10.10 11.00 11.10 11.15 13.00 13.15 13.40 14.00 14.15 15.15 16.10 17.00 17.15 17.35 18.00 18.15 19.10 20.00 20.30 21.00
“Таңшолпан”. Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Менің Қазақстаным». «Жарқын бейне». «Кешір мені». Телехикая. «Таутұлға». «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Джеспен бірге табайық!». Мультхикая. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Телеғұмыр». Жаңалықтар. «Өзекжарды». «Парламент». «Жиһанкез». «Иман айнасы». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай». «Жайдарман». «Өзекжарды». «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Парламент». «Американың сүйікті жұлдыздары». Кино. «Ғасырлар пернесі». Аңдатпа, əнұран. Іске сəт! Жаңалықтар. «Қайта оянған махаббат». Телехикая. Жаңалықтар. «Біз». Жаңалықтар. «Балаларға өмір сыйлаңыз». «Сулейман Великолепный». Телесериал. Жаңалықтар. «Көзқарас». «Қазақстан: əлеуметтік жобалар». Жаңалықтар. «Тікен арасындағы əн». Телехикая. «Секреты в раю». Кино. «Əскери іс». Жаңалықтар. Шешім қабылданды «Профессионал». Жаңалықтар. «Белгісіз аймақтар». Телехикая. «Біз». Ток-шоу. Жаңалықтар. Арнайы репортаж. Жаңалықтар.
ТОЛЫ ДЇНИЕ
Сенбі, 23 ақпан
7.00 7.55 8.00 10.00 10.30 12.00 12.20 13.05 13.20 13.50 15.25 15.55 16.05 16.30 17.05 17.30 17.50 19.35 20.05 20.30 21.05
22.35 23.00 23.35 01.20 03.00 7.00 8.35 9.55 10.00 10.10 10.30 11.00 11.10 11.40 12.00 12.30 13.00 13.15 14.00 14.15 16.15 17.00 17.15 18.00 18.15 20.00 20.30 21.00 21.30 22.20 23.50 00.20 00.50 02.0005.00
9.00 9.25 9.30 9.55 10.00 10.20 10.50 11.30 12.40 00.30 Жаңалықтар. 01.00 «Өмір тынысы». Телехикая. 02.00- Жаңалықтар. 04.00 8.30 8.55 9.00 9.15
8.30 8.55 9.00
“Таңшолпан”. Жаңалықтар. «Əке серті». Телехикая. «Айтуға оңай...». «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. Жаңалықтар. «Иман айнасы». «Сыр сұхбат». «Кешір мені». Телехикая. «Ұлы Жібек жолы бойымен...». Деректі фильм. «Хайуанаттар əлеміне саяхат». Деректі фильм. «Джеспен бірге табайық!». Мультхикая. «Ұлы əмірші Куаң Ге То». Телехикая. «Жүзден жүйрік». Жаңалықтар. «Өзекжарды». «Парыз». Телехикая. «Елорда». «Кешір мені». Телехикая. Жаңалықтар. «Айтуға оңай…». «Əке серті». Телехикая. «Келін». Телехикая. Жаңалықтар. «Елорда». «Өмір соңына таяған шақта». Кино. «Өзекжарды». «Алдап көр». Телехикая. Аңдатпа, əнұран.
Бейсенбі, 21 ақпан
9.55 10.00 11.40
12.00 12.30 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.40 22.40 23.30 00.00 00.05 00.35
9.00 9.05 9.35 10.05 11.25 12.00 12.30 13.00 13.50 14.40 15.05 15.40 16.00 16.50 17.30 18.00 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.30 21.00 21.10 23.05 23.10 00.05 01.00
«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Шарықтау: рэпер 50 cent туралы тəуелсіз оқиғалар». Деректі фильм. «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «Что наша жизнь...». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «Рипли ханым». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Той көйлегін таңдай біл». Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телехикая. «Джейннің даңқы». Телехикая. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы.
Əнұран, аңдатпа. «Кітапхана». «Неслучайные встречи». «Қиян». Кино. Дирижер Жалғас Бегіндіковтің шығармашылық кеші. «Легенды и мифы оперного...». «Ақан сері əндері». Деректі фильм. «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. Концерт. «Шығармашылық қиғаштығы». «Синдбад». Телехикая. «Əн-айтыс». «Кітапхана». Концерт. «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Сурет-ғұмыр». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Раскрытая партитура». «Қазақ даласының құпиялары». Тараз. Деректі топтама. «Қазақтың қолөнері». «Эд Вуд». Кино. «Сурет-ғұмыр». Концерт. «Синдбад». Телехикая. Аңдатпа, əнұран.
13.00 23.00 23.30 00.30 01.00
Жаңалықтар. «След». Кино. Жаңалықтар. «Өмір тынысы». Телехикая. 02.00- Жаңалықтар. 04.00 8.30 8.55 9.00 9.20 9.55 10.00 11.40 12.00 12.30 13.20 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.00 19.30 20.00 21.40 22.40 23.30 00.00 00.05 00.35
9.00 9.05 9.50 10.20 12.15 13.00 14.00 14.50 15.15 15.35 15.55 16.00 16.50 17.30 17.50 17.55 18.05 18.30 18.55 19.00 19.50 20.00 20.30 21.00 21.05 22.40 00.10 01.00
«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. «Əзіл-Tube» бағдарламасы. Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Сенім. Білім.kz». «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». Деректі фильм. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «Рипли ханым». Телехикая. «Эшли Пейдждің ғажайып сəн киімі». Реалити-шоу. «Той көйлегін таңдай біл».Реалити-шоу. «Жарайсың». «Судьбы сестер». Телехикая. «Джейннің даңқы». Телехикая. «Закрытая школа». Телесериал. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы.
Əнұран, аңдатпа. «Көкжиек». «Раскрытая партитура». «Эд Вуд». Кино. Концерт. «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Музыка əлемінде». «Келесі аялдама». «Сурет-ғұмыр». «Синдбад». Телехикая. «Маңғыстау мақамдары». Концерт. «Қылқалам». «Сурет-ғұмыр». «Дала дауысы». «Сөнбес сəуле». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Құмсағат». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Қазақтың қолөнері». «Ғасырлар пернесі». «Қазақ даласының құпиялары». Бозоқ. Деректі топтама. «Телеафиша». «Весна 1941-го». Кино. Қазақстан өнер шеберлерінің концерті. «Синдбад». Телехикая. Аңдатпа, əнұран.
21.30 «Долина волков». Телесериал. 23.00 Жаңалықтар. 00.00 «След». Кино. 00.30 Жаңалықтар. 01.00 «Өмір тынысы». Телехикая. 02.00- Жаңалықтар. 04.00 8.30 8.55 9.00 9.20 9.55 10.00 11.40 12.00 12.30 13.20 13.40 14.00 14.50 15.40 16.10 16.40 17.30 18.40 19.30 20.00 21.40 22.40 23.30 00.20 00.50 00.55 01.20 9.00 9.05 9.25 10.05 11.40 12.30 13.00 13.50 14.40 15.05 16.00 16.40 17.30 18.00 18.30 19.00 19.50 20.10 20.40 20.45 21.50 23.55 01.00
«Сүйінші». Ауа райы. «Рупперт Қонжық». Мультсериал. Мультфильм. Ауа райы. «Цена жизни». Телесериал. «Даңқтың көлеңкелі жақтары». Деректі сериал. «Жарайсың». «Желіккендер». Телехикая. «FreshmanЫ». «Жанама əсер». «Закрытая школа». Телесериал. «Жарқын бейнелер». «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Сүйінші». «Триумф любви». Телесериал. «Рипли ханым». Телехикая. «Бесінші бұрыш». «Жарайсың». «Судьба сестер». Телесериал. «Фобия» – қорқыныш пен үрейге толы реалити-шоу. «Закрытая школа». Телесериал. «10 поводов влюбиться». Реалити-шоу. «Жарайсың». Ауа райы. «Сүйінші». Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Қылқалам». «Өркениет». «Весна 1941-го». Кино. Концерт. «Ғасырлар пернесі». «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Сегіз қырлы». «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. Концерт. «Синдбад». Кино. «Алтын домбыра». Екінші дəстүрлі əн-күй фестивалі. «Əлі есімде». «Əнді сүйсең, менше сүй». Концерт. «Голливудтың жарқын жұлдыздары». Деректі хикая. «Тастанды Том Джонстың бастан кешкендері». Телехикая. «Музыка əлемінде». «Қазақ даласының құпиялары». Талхиз. Деректі топтама. «Телеафиша». «Ақсарай». «Эвита». Кино. Концерт. Аңдатпа, əнұран.
13.50 14.20 15.00 16.00 16.40 19.00 19.50 20.30 21.00 22.40 00.05 01.10 01.30 9.00 9.05 9.20 9.50 11.55 12.00 12.30 12.50 13.30
13.40 14.25 15.15 16.05 16.35 17.10 18.00 18.20 18.30 19.00 19.30 20.20 20.30 21.20 23.05 00.05 01.00
ДҮБІРГЕ
«Саяхатшы Дара». Мультхикая. «Алдар көсенің басынан кешкен хикаялары». Мультфильм. «Келін». Телехикая. «Жиһанкез». «Хас сұлу мен бойжеткен». Кино. Мультфильмдер. «Телқоңыр». «Қазақтың қолөнері». «Алаш алыптары». Деректі фильм. «Əке серті». Телехикая. «Ас мəзірі». «Тағылым». «Елорда». «Жүзден жүйрік». «Жан жылуы». Жаңалықтар. «Дениз». Телехикая. «Ғибратты ғұмыр». «Арнайы репортаж». Жаңалықтар. «Əн мен сəн шеруі». Дизайнер Берік Исмайловтың сəн үлгілері, ҚР эстрада жұлдыздарының қатысуымен. «Жайдарман». Жаңалықтар. «Ерлі-зайыпты Моргандар». Кино. «Дениз». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. «Мио менің Мио». Кино. «Мəншүк туралы аңыз». Кино. «Балаларға өмір сыйлаңыз». Жаңалықтар. «Народный эксперт». «Ұлт саулығы». Денсаулық бағдарламасы. Жаңалықтар. «Ас мəзірі». «Азық-түлік мəселесі». «Контуры на карте». «Сəби жүрек». Телехикая. Жаңалықтар. «Əзіл-кеш». Жаңалықтар. «Арыс жағасында». Ретро-фестиваль. «Аймақтар аламаны». Күнделік. Жаңалықтар. «Бармысың, бауырым?». Жаңалықтар. «Родня». Кино. Жаңалықтар. «Ерлік ел есінде». Деректі фильм. Жаңалықтар. «Хабар stars». Музыкалық бағдарлама. «Аймақтар аламаны». Жаңалықтар. Жаңалықтар. «Мұхаммед Əлидің тарихы». Деректі фильм. WSB. Dolce & Gabbana Italia Thunder – Астана Арланс. Миланнан тікелей көрсетілім. «Смешарики». Мультсериал. Ауа райы. «Бакуган: Жанкешті жауынгерлер». Мультсериал. Ауа райы. «Сенім.Білім.kz». «Даңқтың көлеңкелі жақтары». Деректі сериал. «Суперпапа». Реалитишоу. «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Маша и медведь». Мультсериал. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». «Петя и волк». Симфониялық ертегі. «Əсем əуен «Ел арнада». Концерт. «Жаным». Телехикая. «Жасырмай». «Махаббат дəурені». Кино. «Фобия» – қорқыныш пен үрейге толы реалити-шоу. «Бағдаршам». «Что наша жизнь...». «Пусть ангелы хранят». Телесериал. «Липучка». Кино. Ауа райы. «Қияли Бетти». Телехикая. Ауа райы. Əнұран, аңдатпа. «Мирас». «Леонардо». Кино. «Эвита». Кино. «Сурет-ғұмыр». «Неслучайные встречи». Мəдениет жаңалықтары. «Əн-айтыс». «Алдар көсенің басынан кешкен таңғажайып оқиғалары». Мультфильм. «Таланттың жеке тағдыры». Деректі хикая. «Ортақ дос». Кино. «Дала-думан». «Леонардо». Кино. Концерт. «Ежелгі империялардың құпиялары». Деректі фильм. Мəдениет жаңалықтары. «Қазақтың қолөнері». «Сағындырған əндерай». Ретроконцерт. «Алтын көмбе». «Ортақ дос». Кино. «Қазақтың қолөнері». «Жүздесу». «Робин и Мэриан». Кино. «Өз елім». Қадыр Мырза Əлінің əн-жыр кеші. «Ежелгі империялардың құпиялары». Деректі фильм. Аңдатпа, əнұран.
Жексенбі, 24 ақпан
7.00 7.55 8.05 10.00 10.30 11.20 11.55 12.30 13.15 13.50 15.20 15.30 15.55 16.25 17.00 17.30 17.50 19.30 20.30 21.35
23.10 23.55 01.45 02.30 04.10 7.00 8.20 9.15 10.00 10.30 11.00 11.15 11.40 12.10 12.30 15.30 16.30 17.20 18.30 20.00 21.00 22.00 22.30 00.40 02.1503.45
9.00 9.15 9.20 10.45 10.50 11.10 11.30 12.30 13.00 13.50 14.30 15.00 16.00 17.00 17.50 19.30 20.00 21.00 22.30 23.20 23.25 01.05
9.00 9.05 9.20 9.40 10.10 11.55 12.00 12.30 12.50 13.35
13.40 14.25 15.15 16.05 16.35 16.40 17.00 18.00 18.20 18.30 19.00 19.40 20.30 21.10 23.30 23.50 23.55 01.00
«Саяхатшы Дара». Мультхикая. «Алдар көсенің басынан кешкен хикаялары». Мультфильм. «Келін». Телехикая. «Ас мəзірі». «Толағай». «Ақсауыт». «Сыр-сұхбат». «Көкпар». Ұлттық ойын. «Телеғұмыр». «Əке серті». Телехикая. «Алдар көсенің басынан кешкен хикаялары». Мультфильм. «Жаңа Қазақстан-2050». «Жиһанкез». «Жүзден жүйрік». «Алтын таға». Халықтық лотерея. «Ғажайыпстанға саяхат». Мультфильм. «Дениз». Телехикая. «Угай, арман». «Қоңыр» тобының əн кеші. «Апта.kz». «ІХМаусымашар-2013». Жайдарман фестивалі. Астана. 2-күн. «Телқоңыр». «Мінсіз бейтаныс». Кино. «Көкпар». «Дениз». Телехикая. Аңдатпа, əнұран. «Қияметтің қыл көпірі». Балаларға базарлық. «Қара сыйқыршының сыйлығы». Балаларға базарлық. «Бірлігіміз жарасқан!». Ұлт ынтымағы. «Айбын». «Топжарған». «Халықтық сарапшы». «Robot.kz». «Əскери іс». «Ас арқау». «И в печали и в радости». Кино. Тікелей эфирде – ТВ Бинго. «Хабар stars». Музыкалық бағдарлама. «Əзіл-кеш». «Аймақтар аламаны». «Жеті күн». «Жеті күн». «Бюро расследований». «Девятые врата». Кино. «Бақытты қыз». Кино. «Күйрету формуласы». Кино.
«Смешарики». Мультсериал. Ауа райы. «Бакуган: Жанкешті жауынгерлер». Мультсериал. Ауа райы. «Жанама əсер». «FreshmanЫ». «Н20 жəй ғана су қос». Жастар телехикаясы. «Маша и медведь». Мультсериал. «ХХІ ғасыр көшбасшысы». «Суперпапа». Реалитишоу. «Даңқтың көлеңкелі жақтары». Деректі сериал. «Жаным». Телехикая. «Бəрі есімде». Тамара Асармен бірге. «Жас қанат-2012». «Сыныптастар». Кино. «Əзіл-Tube» бағдарламасы. «Мүмкін емес…». «Пусть ангелы хранят». Телесериал. «10 поводов влюбиться». Реалити-шоу. Ауа райы. «Қияли Бетти». Кино. Ауа райы.
Əнұран, аңдатпа. «Мирас». «Қазақстанның жиырма кереметі». «Леонардо». Кино. «Робин и Мэриан». Кино. «Құмсағат». «Əлі есімде». Мəдениет жаңалықтары. Концерт. «Алдар көсенің басынан кешкен таңғажайып оқиғалары». Мультфильм. «Таланттың жеке тағдыры». Деректі хикая. «Мұңға орану». Кино. «Саз толғау». «Леонардо». Кино. «Құмсағат». «Дала даусы». «Мəжит Бегалин». Деректі фильм. Мəдениет жаңалықтары. «Қазақтың қолөнері». «Сағындырған əндерай». Ретроконцерт. «Өркениет». «Мұңға орану». Кино. «Сол жылдар...». «Жоғалған əлем». Кино. «Музыка əлемінде». «Сурет-ғұмыр». «Мəжит Бегалин». Деректі фильм. Аңдатпа, əнұран.
Президент пен премьерминистр ќол алысты Мамадияр ЖАҚЫП, «Егемен Қазақстан».
Грузиядағы саяси дағдарыс жұртқа белгілі. Парламенттік сайлауда жеңіске жеткен премьер-министр Бидзина Иванишвили президент Михаил Саакашвилиді мойындамай келді. Енді тіл табысқан көрінеді.
Расында, бұл – күтпеген жаңалық. Бұл елдегі биліктің екі тармағының мəмілеге келуі мүмкін еместей көрінген жəне жұрт ол қалайда бір қатты қақтығысқа апарып соқтырады деген ойда жүрген. Өткен демалыс күндері президент пен премьер-министр бір-біріне негізгі мəселелер бойынша пікір алысуға дайын екендіктері жөнінде мəлімдемелер жасапты. Президент пен премьер-министр арасындағы тайталас əр елде де болып жатады. Ал оның Грузиядағы түрінің сипаты өзгешелеу. Елде парламенттік-президенттік жүйе қалыптасқанмен, президенттің парламентте сөйлеуіне жол бермеу шектен шыққан жағдай еді. Мұны да президенттің өз əрекеттерінің салдары деп түсіндіруге болар. Саакашвилидің билікке келуі, елде жүргізген саясаты туралы əңгіме көп. Ең алдымен, өзінің билікке жетуіне көмектескен достарымен ренжісіп, олар оппонентке айналды. Оның жемқорлықпен күресіне, құқық қорғау органдарындағы сыбайластықты жойғанына жұрт таңданса да, өз қарсыластарын түрмеге тоғытқанын айыптады. Ресеймен соғысуы да, Абхазия мен Оңтүстік Осетиядан айрылуы да беделін түсірді. Батысқа бет бұрып, АҚШ-пен достасуын құптағандар көп болса да, Ресеймен ат құйрығын кесісуін құптамағандар да бар. Бір сөзбен айтқанда, өзі билік тізгінін ұстаған кезде достан гөрі қарсыластарды көп тапты. Оның «Біртұтас ұлттық қозғалыс» (БҰҚ) партиясының парламенттік сайлауда жеңілуінің басты себебі осында еді. Барлық билікке қарсыластарды «Грузия арманы» бло гына біріктірген миллиардер Бидзина Иванишвили үкімет басына
келісімен, Саакашвилиге қарсы пəрменді əрекеттерге көшті. Оның жақтастарын билік құрамынан кетіруімен шектелмей, қудалауға да алды. Саяси əрекеттері үшін сотталған деп біраз адамды түрмеден босатты. Олардың арасында шын мəніндегі қылмыскерлер де болуы мүмкін. Енді олар Саакашвилиге қарсы күреске белсенді қатысты. Биліктің екі тармағының бірбіріне қарсы болуы елдің мүддесіне мүлде қайшы еді. Өзекті мəселелерді шешу орнына олар бір-бірінің беделін түсіруге көбірек назар аударды. Жоғарыда айтқандай, парламент көпшілік дауыспен президенттің онда дəстүрлі ұлтқа арнап сөз сөйлеуіне қарсы болды. Саакашвили сонда өзінің «Елдегі жағдай туралы» баяндамасын ұлттық кітапханада жасамақ еді. Кешегі түрмеден босағандар оған да мүмкіндік бермей, сол жерде Тбилиси қаласының əкімі Гиги Угулаваны жəне БҰҚ партиясының біраз мүшелерін сабап тастады. Президент бұдан кейін баяндамасын өз резиденциясында жасауға мəжбүр болды. Осы жерде жұрт күтпеген жағдай орын алды. Көшеге шыққан шерушілер президент резиденциясын да қоршап алып, оған шабуыл жасау ниеттерін де білдірген. Сонда резиденциядан шыққан АҚШ елшісі Ричард Норманд шерушілерге арнап сөз сөйледі. Ел мүддесі үшін президент пен премьер-министрдің өзара пікір алысуына мүмкіндік берейік, күш қолдану қиындықтан шығудың жолы емес, деді. Жұрт уəжге тоқтады ма, АҚШ беделіне тоқтады ма, əйтеуір, елшінің ұсынысын қабылдап, тарқасты. Əңгіме ниетте ғой. Келісімге отырған соң тіл табысуға жол да табылады. Осы жерде президент Саакашвилидің премьер-министрді отставкаға жіберу құқын осы күнге дейін пайдаланбағанын да атап айтқан жөн болар. Енді ондай талапты конституциядан да алып тастауға келісімін білдірді. Мұны Иванишвили де бірден құп алды. Осының бəрі оларды ел мүддесі төңірегінде қайта табыстырар деген ойға жетелейді.
Келісіп жасалєан шешім шикі болмайды Дəстүрлі Қауіпсіздік жөніндегі Мюнхен конференциясында Иранның ядролық бағдарламасына байланысты «алтылықтың» Иранмен келіссөзінің кезекті раунды осы ақпан айының 26-сы күні Алматыда өтетіндігі туралы хабар əлемге тез тарап, жұртшылықтың құптаған ықыласын тудырды.
Бұл жөнінде Иран сыртқы істер министрі Али Акбар Салехи мəлімдеді. Əрине, ол өз басшыларымен келіспей, мұндай мəлімдеме жасамайды. Ал «алтылық» жағының ойын бұл өзі жақсы хабар екен деп, Еуроодақтың сыртқы істер жə не қауіпсіздік саясаты жөніндегі жоғарғы өкілі Кэтрин Эштонның арнаулы өкілі Майкл Манн білдірді. Алдын ала өзара келісім болғандықтан, солай деп отырғаны да белгілі. Жалпы, «алтылық» жағы үнемі Иранды келіссөзге шақырады. Қандай да бір желеу тауып, келіссөзден қашқалақтайтын ирандықтар. Иранның орынсыздау бір қадамына байланысты оны шектеу үшін БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі санкция белгілесе болды, Иран президенті Махмұд Ахмадинежад қылт ете қалып, келіссөзден қашады, МАГАТЭ-ні елге кіргізбей қояды. Бұл өзі дəстүрге айналған жай. Қарапайым қисынға қарағанда, «алтылық» пен Иран арасында келіссөз жүргізіліп, ол белгілі бір келісімге қол жеткізсе, əлемдік бір үлкен қайшылық шешіліп жатар еді. Ондай келісімнің беделіне ешқандай күмəн болмайды. Оған «алтылықтың» құрамының өзі дəлел: АҚШ, Қытай, Ресей, Ұлыбритания, Франция жəне Германия. Алғашқы бес ел – БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшелері. Содан да «алтылық» пен Иран арасында қол жеткен келісімді БҰҰ-ның шешіміндей қабылдауға да болар еді. Əңгіменің түйіні – Иранның өз дерінің ядролық бағдарламасы
тек бейбіт мақсатты көздейді деген мəлімдемелеріне сенімсіздік. Халықаралық бас ұйым оларға ниеттерің таза болса, оның бəрін ашық жүргізіңдер, МАГАТЭ-ге есіктеріңді ашыңдар, дейді. Ал Иран бұл талапты орындамайды. Оның үстіне жаңа қару-жарақтарды сынап, Израиль сияқты елді жер бетінен құртып жібереміз деп мəлімдеп жатады. Кең көлемді келісім осының бəріне нүкте қояр еді ғой деп үміт етеді жұрт. Мұндай келіссөздің болмай, келісімге қол жетпей келе жатқанының бір себебі – сол «алтылық» ішіндегі алауыздық. Ресей мен Қытай қатаң талап қою орнына Иранның мүддесін қорғаштайды. Мұның себептері де бар: Қытай Иран мұнайына зəру, ал Ресей Ирандағы Бушер АЭСін салып берген. Иран «алтылық» арасындағы алауыздықты тиімді пайдаланып, уақыт оздырып, уранды байыту жолындағы əрекеттерін, жаңа қаруларды сынауын жалғастырып келеді. Мұны əлем жұртшылығы қауіп санайды, мəселенің келіссөз жолымен шешілгенін қалайды. Халықаралық санкциялар Иранға да оңай соғып отырған жоқ. Ол өз мұнайы мен газын өткізетін жер таппай отыр. Сол санкцияларға байланысты біраз ел одан бас тартуға мəжбүр. Мюнхен конференциясынан кейін де АҚШ өз санкцияларын күшейтіп, Иран мұнайын сатып алатын елдер санын қысқартты. Оны Иранға қатысты мəжбүрлеу шарасы деп те қабылдауға болар. Бүгінге дейін БҰҰ Иранға қарсы төрт санкция жариялады. Жаңа келіссөз жұрттың бəріне қажет. Келіссөз біздің елімізде өтсе, оған барлық жағдай жасаймыз деп еліміз Сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысовтың сол Мюнхенде-ақ мəлімдеме жасағаны содан. Ал келіссөзде келісімге қол жетер болса, ол адамзатқа игілік, бізге де абырой.
10
www.egemen.kz
15 ақпан 2013 жыл
Атамекен
Спорт нотариустың баттитып тұрып басып берген мөріндей «дерегі» мен «дəйегі» қызықтыратын. Апам айтқан Келіншектауды осыдан оншақты жыл бұрын көрдім. Содан бері жыл аралатып барып тұрамын. Бала кезден құлағыма сіңіп қалған аңыздың əсері ме, Келіншектауға қарап тұра бергім келді. Өйткені, қарап тұрсаң өркеш-өркеш таулар, бейнебір, көш-керуен сияқты өзінің жарасымды сауық-сайранымен, сəн-салтанатымен, əн-жырымен жылымдай жылжып кетіп бара жатқан сияқты көрінеді. Əлбетте, қарап тұрып: «Анау алдыңғысы бос кетіп бара жатқан түйеден аумайды екен, ал екіншісі... сəукеле киіп, болып-толып отырған қыңыр қалыңдықтың өзі шығар», деймін іштей. «Тасқа айналған» тасбауыр қызды да аяп кетем кейде. Кім біледі, қыңырлығынан емес, бетінен ешкім қақпай өсірген еркелігінен тапқан шығар қарғысты. Жə... Бірақ бізге қалам алдырған мəселе аңыздың астар-əдібі емес,
Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».
Бұл тау туралы аңызды алғаш рет бала кезімде естіп едім. Отбасындағы əңгімеде Байжансай, Шаян жəне Теріскей жақты көп айтатын Бұлбике апам: – Баяғы өткен заманда, – деп бастайтын кəнігі ертегішілердің кəдімгі тəсіліне салып, – Қаратаудың қойнау-қолаты мен жазиралы жазығын емін-еркін жайлаған бір бай болыпты. Сол байдың ерке қызы күндердің күнінде өзіне лайықты жігітпен уағда байласып, оны əкесі де құп көріп, отыз күн ойын, қырық күн тойын жасап, тоқсан түйеге жасау-жабдығын тиеп, шығарып салады. Ұзақ жолға бағыт алған қызыл ды-жасылды керуен ауылай мақтан қара үзіп шыққаннан кейін, байлық пен мансапқа мас қыз көшті тоқтатып, көңіл кө те ріп, бой жазғысы келмей ме. Сөйтіп, Балдысу деген жерге ке ліп тоқтапты-мыс. Əлқисса, көш тің сəн-салтанатына көңілі
Келіншектау толған қыз жасауларын жасындай жарқ-жұрқ еткен жанарынан тағы бір өткізеді. Барлық киімкешектері қымбат маталардан тігіліпті. Барлық бұйымдарына алтын мен гауһар қадалыпты. Əкесі байғұс, тіпті, итаяғына дейін ескерген екен, бірақ онысын алтынмен аптатқызбапты, күміспен күптеткізбепті, жай əшейін кəдуілгі ағаштан жондырған екен. Мұны көрген кілтетпе қыз жау шапқандай əкесіне хабаршы жібереді. Ал ол болса итаяқтың алтынмен апталып, күміспен күптелмегеніне ашуланған қыздың «саф алтыннан жаңа итаяқ жасатып берсін» деген қыңыр тілегін ауылға қитұрқыландыра жеткізеді. Басқа-басқа, жар дегенде жалғыз қызынан мұндай қаталдықты күтпеген əке жаны күйзеліп: – Ата-ана мейіріміне деген
мысқалдай рахметі жоқ, қарыз бен парызды түсінбейтін о, тасжүрек неме-ай... Сол көшің тоқтаған жерге тас болып қатып қал, білдің бе, тас болып қатып қал, – деп күңіреніпті. Бұл қырсық қыздың сəн-салтанатқа бөленген көші мен үлде мен бүлдеге оранған қошеметшілері керуеннің басы мен аяғына қиқу салып енді қозғала берген тұс екен. Сол заматта бəрі тасқа айналып, қатыпты да қалыпты, дейді де апа: «Əне, əке қарғысы – оқ» деген осы», – деп əңгімесін түйіндейтін. Жоғарыдағы аңызды естігелі де, міне, арада жарты ғасырға жуық уақыт өтіпті. Бірақ мені əңгіменің адам сенбес оқиғасы емес, апамның: «Сол тас болып қатып қалған көш бүгінде Келіншектау деп аталады. Мына Созақ жаққа барсаңдар, оны өз көздеріңмен көресіңдер», – дейтін
Қылмыс
Ўрыєа кґмектескен кїзетшініѕ ґзі екен Оралхан ДƏУІТ,
«Егемен Қазақстан».
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша қаржы полициясы департаментінің қызметкерлері «ҚұмкөлПавлодар-Шымкент» мұнай құбырлары арқылы мұнайды ұрлаған қылмыстық топты құрықтады. Олар Оңтүстік Қазақстан жəне Жамбыл облыстарының аймағында ұрланған мұнайды тасымалдаумен айналысқан. Ұрының алыстан келмейтіні белгілі. Облыстық қаржы полициясы департаменті баспасөз қызметінің мəліметіне қарағанда, «SEMSER Security», «Күзет агенттігі» ЖШС-ның директоры Н.Молтаевтың қызмет өкілеттігін пайдаланып, бірнеше тұлғалардан тұратын қылмыстық топпен байланысып жəне олардың ұзақ уақыт бойы «Құмкөл-Павлодар-Шымкент» құбырларынан мұнай ұрлауына қамқоршы болған, қызметі үшін ірі мөлшерде ақшалай сыйақы алып отырғаны анықталды. Одан бөлек, 9 адамнан тұратын қылмыстық топ жəне оның ұйымдастырушысы Б.Нақылбеков ұсталды. Ол да шикі мұнайды ұрлау мақсатымен қылмыстық топ құрып, мұнай құбырларына заңсыз қосылу арқылы Оңтүстік Қазақстан жəне Жамбыл облыстарының аймағында ұрланған мұнайды тасымалдаумен айналысқан.
«ЕГЕМЕНДІ»
Олардан ұрланған мұнайды «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» автодəлізінде құрылыс жүргізетін асфальтбетон зауыттары сатып алып отырыпты. Қылмыстық топқа қамқоршылық көрсеткені үшін Н.Молтаевқа жалпы сомасы 900 мың теңге көлемінде ақша берілгені бірнеше рет тіркеліп, оның тұрғын үйіне тексеру жұмыстарын жүргізу барысында аталған соманың 300 мың теңгесі табылған. Жалпы, қылмыстық топпен аса ірі мөлшерде, яғни 11,0 млн. теңгені құрайтын 400 тонна мұнай ұрланған. Аталған дерек бойынша ҚК-нің 175-бабы 4-бөлігінің «б» тармағымен (ұрлық) қылмыстық іс қозғалды. Қазіргі таңда барлық айыптылар сот санкциясымен қамауға алынды. Сондай-ақ, 26 қаңтарда «Береке» ЖШС-ның бөлім бастығы, «Шымкентдорстрой» ӨК-нің директоры жəне «Түлкібас жолдары» ЖШС-ның асфальт зауытының бастығына қатысты мұнайдың жəне мұнай өнімдерінің шығарылуының заңдылығын растайтын құжаттарсыз оларды тасымалдау, иелену, өткізу, сақтау, сондай-ақ мұнайды өңдеу жəне заңсыз жолмен алынған ақша қаражатын немесе өзге мүлікті заңдастыру деректері бойынша қылмыстық істер қозғалды.
қазақ халқының ғажайыптарға толы атамекен атты аңсарында жатқандай. Қараңыз: Келіншектау, Оқжетпес, Жұмбақтас! Айта берсең əр өңірден табиғат-мүсін ші «шотпен шапқан» осындай тағы бір-бір шедеврдің менмұндалап шыға келетіні өтірік емес. Шайтанкөл ше? Соның бəрі бір-бір аңыз, бір-бір тарих, бір-бір ескерткіш емес пе?!. Осы табиғат таңғажайыптары шет елде болса, олар қайтер еді? Бір ғана мысал, америкалықтар Колорадо шатқалындағы табиғатмүсіншінің «қолымен» жасалған ғажайып таулар мен құз жартастарды сол қалпында сақтау мақсатында сонау 1908 жылы-ақ Гранд-Каньон аумағын ұлттық паркке айналдырыпты. Оның сұлулығын тамашалау үшін туристерге қолайлы жағдай да
жа салған. Соның арқасында бүгінде Гранд-Каньонды дүние жүзіндегі көзі ашық, көкірегі ояу жұрттың бəрі біледі. Одан кейін онда қаншама шытырман оқиғалы көркем фильмдер түсірілді. Қаншама фотосуретшілердің көр месіне «азық» болды. Қаншама роман, повестердің желісіне айналды? Ал біздің Келіншектау, Оқжетпес, Жұмбақтас... Қапелімде тілімізге түспей отырған басқа да таңғажайыптарымыз ше? Көркем фильмдерге арқау болу арқылы дүниежүзілік «прокатқа» шықты ма? Фотографтардың «нысанасына» ілініп, табиғат таңғажайыбы ретінде əлем жұртшылығын тамсандырды ма? Қиял-ғажайып əңгіме, хикаяттардың өзегіне айналып, шартарапты шарлап жүр ме? Батыс пен шығыстың туристерін магнитше тартатын тосын да қызық жобаларға тамызық болды ма? Ой таразысына салсаң, оның «иə» дегеннен гөрі «жоқ» деген жағы басымырақ болып кете береді. Əлбетте, тəуелсіздікке дейінгі кеңестік империя тұсында америкалықтардай ауызды айға білей алмадық. Енді, міне, аңсаған азаттығымыздың жиырма жылдығын да тойлап тастадық. Алға батыл қадам жасап жатырмыз. Бейнелеп айтсақ, ел ес жиып, етегін жапқалы қашан. Мемлекетіміз мəдениетімізді, мəдениетіміз мемлекетімізді дамытуға септесіп жатыр. Бағдарламалар да, бағдарла маларды баянды етер қаржы да бар. Сондықтан енді бір ізгі ниетті табиғат тылсымына да аударып, ондағы Келіншектау, Оқжетпес, Жұмбақтас, Шайтанкөл жəне тағы басқа да ел аумағындағы табиғаттың төлтума мұраларын өңір аясынан шығарып, бар болмысбояуымен əлемге таныту жағын қолға алса қалай болар еді деген ойды қаузап отырған жайымыз бар. Өйткені, асқар таудай арқа сүйер атамекеніміздегі Табиғатананың өзегін жарып шыққан арда ескерткіштердің санаулы ғана санатынан ғой бұлар. ТАРАЗ – СОЗАҚ – ТАРАЗ.
д ю т э о т о Ф
Биылғы жылдың басынан бері газет сайты кириллицамен қатар, латын əліпбиімен жəне төте жазумен де жарық көруде.
Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.
Бір кїндік жалаќыларын аударды
“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР
Дастан КЕНЖАЛИН, «Егемен Қазақстан».
Осы күні шаршы алаңда Украина мен Өзбекстан жəне Қазақстан мен Əзербайжан құрама командалары кездесті. Бұл айқаста өзбек боксшылары Украина ұлттық құрамасын 8:2 есебімен жеңсе, біздің былғары қолғап шеберлеріміз Əзербайжан командасын 9:1 есебімен айқын басымдықпен ұтты. Украина командасында өткен жылғы Олимпиадаға қатысқан 60 кило салмақтағы Павел Ищенко мен 75 килодағы Евгений Хитров қана жеңіске жетті. Ал Қазақстан құрамасында бір ғана 91 кило салмақтағы
Оңтүстік Қазақстан облысының Сарыағаш, Созақ аудандарында дауылдар мен су көшкіндерінің зардаптарын жою жұмыстары жалғасуда. Табиғаттың тосын құбылыстарынан зардап шеккендерге Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің ұжымы да көмек қолын ұсынып, арнайы ашылған есеп-шотқа бір күндік жалақыларын, барлығы 4 миллион 200 мың теңге қаржы аударды. «Егемен-ақпарат».
Жарыстар кїнделігі БОКС. Венгрияның Дебрецен қаласында өткен «Иштван Боскай мемориалы» халықаралық турнирінде 52 кило салмақ дəрежесінде Азат Махметов алтын жүлдені жеңіп алды. Осы сында Мейірім Нұрсұлтанов (62 кг) күміс медальді иеленсе, Рүстем Рүстемов (56 кг), Ерік Елжанов (75 кг) пен аса ауыр салмақтағы Олжас Боқаев қола медальмен оралды. ХОККЕЙ. Құрлықтық хоккей лигасына қатысып жатқан Астананың «Барыс» командасы Мəскеудің «Динамосын» 4:2 есебімен ұтты. Ойынның бірінші кезеңінде Вадим Краснослободцев есепті ашып, «Барысты» алға шығарса, екінші кезеңде шабуылшы Брэндон Боченски екінші шайбаны соқты. Үшінші кезеңде Константин Руденко есепті еселеді. Ал, ойынның соңғы минуттарында Талғат Жайлауов есепті 4:0-ге дейін жеткізді. Осыдан кейін «Динамо» есін жиып, қатарынан екі шайба соқты. Осы ойынан кейін «Барыс» тағы үш ұпай алып, турнир кестесін 82 ұпаймен 9-шы орынға көтерілді. Енді, «Барыс» 17 ақпан күні Құрлықтық хоккей лигасының көшбасшысы «СКА» (Санкт-Петербург) командасымен кездеседі. ШАҢҒЫ. Алматыда шаңғының қоссайыс түрінен өткен Əлем кубогында австриялық 20 жасар спортшы Марио Зайдль тұғырдан секіруде 142 метр нəтиже көрсетіп, əлемдік рекордты жаңартты. Бұл бəсекеде бірінші орынды Турин Олимпиадасының күміс жүлдегері германиялық Бьорн Кирхайзен, екінші орынды жапон Акито Ватабе, ал, үшінші орынды Олимпиада жəне əлем чемпионы австриялық Кристоф Билер иеленді. Екінші күні болған 10 мың қашықтыққа жарысуда Кристоф Билер жеңімпаз атанса, күміс жүлдеге Акито Ватабе, қола медальға чехиялық Мирослав Дворак ие болды. ТЕННИС. Қазақстандық теннисші Сесиль Каратанчева Колумбияның Кали қаласында өтіп жатқан Челленджер сериясының турнирінде румыниялық теннисші Александру Канадцуні 6:4, 5:7, 6:2 есебімен ұтып, ширек финалға жолдама алды. Қазір Каратанчева WTA рейтингінде 129-шы орында болса, одан ұтылған 22 жасар румын қызы 100-ші орнын сақтап тұр. Енді, Каратанчева жартылай финалға шығу үшін ресейлік Нина Братчикованы жеңген колумбиялық Каталина Кастаньомен кездеседі.
Мұндай құжат елімізде бұрынсоңды қабылданған емес. Бұл бас таманы былтыр Астанада Қазақстан бокс федерациясының президенті Тимур Құлыбаевтың қолдауымен құрылған «Спорттық жекпе-жек жəне күш қол да нылатын спорт түрлері конфедерациясы» көтеріп отыр. Енді, міне, осы меморандум аясында отандық спортшыларға үлкен спорттағы карьерасын аяқтағаннан кейін, денешынықтыру жəне спорт саласында білім алуына жағдай жасалмақ. Олардың тек қазақ жəне орыс тілдерін ғана емес, сондайақ, шетел тілін меңгерген жоғары білікті жаттықтырушы, спорт менеджері атануына жол ашылып отыр. Сонымен бірге, келісім бойынша «Халықаралық бағдарламалар орталығы» «Болашақ» стипендиясын тағайындауда басымдыққа ие мамандықтар тізімін жасақтау үшін сараптама жүргізіп, Спорт жəне дене тəрбиесі істері жөніндегі агенттігі мен конфедерацияға спорт жəне денешынықтыру сала сы бойынша мамандарды
МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А. АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.
БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz
МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728) 27-05-70; Атырау – (712-2) 32-94-07; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:
Антон Пинчуктің жеңілісі болмаса, бəрі лайықты деңгейде өнер көрсетті. Бізге, əсіресе, 60 килодағы ел чемпионы Берік Абдрахманов пен 75 кило салмақтағы тағы бір Қазақстан чемпионы 19 жасар Жəнібек Əлімханұлының айқасы ұнады. Ол өзінен тəжірибелі қарсыласын екінші раундта нокдаунға жіберіп, 17:7 есебімен ұтты. Ал Берік болса, қарсыласынан 17:9 есебімен басым түсті. Осы айқаста əзербайжандық жеңіл салмақтағы Мунасиб Мамедов те біздің Біржан Жақыптан ұтылса да жақсы қырынан көрінді. Енді, бүгін Қазақстан құрамасы Өзбекстанмен, ал Əзербайжан Украинамен кездеседі.
«Спорттық жекпе-жек жəне күш қолданылатын спорт түрлері конфедерациясы» кауымдастығының заңды тұлғалар бірлестігі, Спорт жəне дене тəрбиесі істері агенттігі мен «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ қазақстандық спортшыларды халықаралық «Болашақ» стипендиясының иегерлері қатарына қабылдау туралы өзара түсіністік жəне ынтымақтастық меморандумына қол қойды.
бүкіл əлем қазақтары оқи алады
Меншік иесі:
Жігіттер жарап тўр
Ел намысын ќорєаєандар ескерусіз ќалмайды
Оңтүстік Қазақстан облысы.
www.egemen.kz/lat - латын www.egemen.kz/tote - төте жазу www.egemen.kz/pdf - PDF
Кеше Астанада Қазақстан Бокс федерациясының ұйымдастыруымен осымен үшінші рет жалауы желбіреген «Төрт елдің турнирі» басталып, оның алғашқы жекпе-жектері өтті.
Көкшетау – (716-2) 25-76-91; Павлодар – (718-2) 57-18-09; Қарағанды – (721-2) 43-94-72; Семей – (722-2) 52-26-86; Қостанай – (714-2) 39-12-15; Тараз – (726-2) 43-37-33; Қызылорда – (724-2) 27-00-85 Шымкент – 8 (701) 404-36-29; Орал – (711-2) 28-80-35; Петропавл – (715-2) 50-72-50. Өскемен – (723-2) 25-28-41; Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru А Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама мен хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.
Газет мына қалалардағы: 010008, Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Мистоль» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» КМК баспаханаларында басылып шықты.
оқытатын, біліктілігін арттыратын, қайта даярлаудан өткізетін оқу орындары жөнінде мəліметтер базасын жасауда, кəсіби жəне ғылыми тəжірибеден өткізуді ұйымдастыруда қолұшын бермек. Кадрларды даярлаудан өзге, меморандум аясында конфедерация мен агенттік арасында елімізде спорт жəне денешынықтыру саласын дамытуда туындаған мəселелерді шешу жолдары, ақпарат алмасу сияқты бағыттар да қарастырылған. Аталған конфедерацияның баспасөз қызметінің хабарлауынша, ынтымақтастықтың басты мақсаты – елімізде күш-жігерді біріктірудің арқасында спорт жəне дене шынықтыру саласының, оның ішінде спорттық жекпежек пен күш қолданылатын спорт түрлерінің тұрақты дамуын қамтамасыз ету, Елбасы жүктеген тапсырмалардың тиімді жүзеге асуына ықпал ету, спорт жəне денешынықтыру жөніндегі мемлекеттік бағдарламаларды əзірлеп, іске асуына септігін тигізу.
Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.
Таралымы 200 601 дана. Нөмірдің кезекші редакторы
Лəйла ЕДІЛҚЫЗЫ.
Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 5 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Жұбанов к-сі, 24/1, «Издательство БМ» ЖШС-те басылды, тел. 93-98-25. Тапсырыс №171 ek