OTOMOTİV DENETİM REHBERİ by ARTI5 MEDYA

TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

OTOMOTİV Hazırlayanlar: Ahmet YORULMAZ (Mühendis) Berker KARAGÖZ (Sanayi ve Teknoloji Uzm. Yrd.) Fatih KARAGÖZ (Sanayi ve Teknoloji Uzm. Yrd.) Gökhan ÖZKÖK (Mühendis) Hakan KENANOĞLU (Mühendis) Mehmet TAN (Mühendis) Çağrı BAYRAKTAR (PGD Denetçisi- Antalya) Mehmet TİZAR (PGD Denetçisi-Kocaeli) Ramazan DOĞULAR (PGD Denetçisi- Burdur) Süleyman AKGÜL (PGD Denetçisi-İzmir)

www.sanayi.gov.tr www.sug.sanayi.gov.tr “Bu kitapta yer alan rehberler, ürünlere ilişkin standartlardan önemli görülenler göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. İşbu Rehber Bakanlığımız PGD faaliyetlerine esas olmak üzere hazırlanmış olup, üreticinin Rehberde yer almamakla birlikte teknik düzenlemede bulunan diğer yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.”

Muhsin DERE Genel Müdür

ÖNSÖZ 2016 Yılı Denetim Programı çerçevesinde hazırlanan 9 adet Piyasa Gözetimi ve Denetimi Rehber Kitabından biri olan bu kitapta; otomotiv ürünlerine ait teknik bilgilerin yer aldığı 30 adet ürüne ilişkin 22 adet denetim rehberi bulunmaktadır. Her yıl yüz binlerce vatandaşımızın hayatını kaybetmesine, milyonlarca vatandaşımızın ise yaralanmasına sebep olan trafik kazalarının nedenleri ayrıntılı olarak incelendiğinde, her ne kadar sürücü ve yaya kusurlarının öne çıktığı görülse de, teknik yönden uygunsuz, kusurlu araç ve aksamlar, doğrudan veya dolaylı olarak trafik kazalarını etkilemekte, kaza sonucu ölüm veya yaralanma oranlarını artırmaktadır. Motorlu araçların ve aksamlarının yapım ve kullanım bakımından karayolu yapısına ve trafik güvenliğine uygunluğu; Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) tarafından yayımlanan regülasyonlar, Avrupa Birliği teknik mevzuatından uyumlaştırılan Tip Onayı Yönetmelikleri ve ilgili diğer teknik mevzuat kapsamında belgelendirilmekte olup, bu mevzuat kapsamında sektöre yönelik yapılacak olan denetim ve kontrol mekanizması büyük önem taşımaktadır. Bakanlığımızca gerçekleştirilen Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD) faaliyetleri ile bu ürünlerin ilgili teknik düzenlemelere uygunluğu denetlenerek, gerekli durumlarda idari yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu rehberler doğrultusunda yapılacak piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri ile piyasaya güvenli ürünlerin arz edilmesini sağlamak ve üretici, ithalatçı, dağıtıcı, satıcı gibi ürünlerin

www.sanayi.gov.tr www.sug.sanayi.gov.tr

piyasaya arz döngüsü içerisinde yer alan tarafları bilinçlendirmek ve bilgilendirmek hedeflenmektedir. Otomotiv Denetim Şubesi görev alanında yer alan ürünlere ilişkin hazırlanan bu 22 adet rehberde, risk analizi sonucunda ortaya çıkan ürünlerin (M,N ve O kategorisi araçlar, reflektörler, far ve sinyal üniteleri, kasklar, emniyet kemerleri, çocuk oto koltukları, LPG tankları ve aynalar) yanı sıra lastik verimlilik etiketi ve LPG dönüşüm tesisleri için alınması zorunlu olan Hizmet Yeterlilik Belgesine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Rehberlerin içeriğinde ürünü tanıtıcı genel bilgilerin yanı sıra, ürünün dahil olduğu teknik mevzuata, ürünün teknik düzenlemeye uygunluğunu ve güvenliğini tespit edebilmek için gerekli kriterleri içeren kontrol listelerine, güvensizlik şüphesi duyulması halinde alınması gereken numune miktarı ve ürüne ilişkin test/muayene/laboratuvar bilgilerine ilişkin detay bilgilere yer verilmiştir. Bu çerçevede, rehberlerin denetim personelimiz ile birlikte üreticilerimize de fayda sağlaması ve yol gösterici olması temennisiyle, ülkemizin her köşesinde PGD faaliyetlerinin en etkili şekilde yürütülmesi ve vatandaşlarımızın can ve mal güvenliğinin korunması amacıyla görev yapmakta olan çalışma arkadaşlarıma görevlerinde başarılar diliyor, rehberlerin hazırlanmasında emeği geçen PGD faaliyetlerinin yürütülmesine katkı sağlayan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı denetim personeline çalışmalarında kolaylıklar ve başarılar diliyor, rehberlerin hazırlanmasında emeği geçen tüm mesai arkadaşlarıma çalışmaları için teşekkür ediyorum.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

4-5

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

İÇİNDEKİLER OTOMOTİV MEVZUATINDA YER ALAN TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR.............................................. 10 M VE N KATEGORİSİ ARAÇLAR...............................................................................................................22 1. GİRİŞ ................................................................................................................................................22 2. AMAÇ................................................................................................................................................22 3. DAYANAK..........................................................................................................................................22 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER....................................................................................................22 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER ..............................................................................................................26 6. DENETİM SÜRECİ..............................................................................................................................27 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ..........................................................................................................35 O KATEGORİSİ ARAÇLAR.......................................................................................................................42 1. GİRİŞ.................................................................................................................................................42 2. AMAÇ................................................................................................................................................42 3. DAYANAK..........................................................................................................................................42 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER....................................................................................................43 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER...............................................................................................................53 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE..................................................................................................53 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ..........................................................................................................54 T KATEGORİSİ ARAÇLAR........................................................................................................................60 1. GİRİŞ.................................................................................................................................................60 2. AMAÇ................................................................................................................................................60 3. DAYANAK..........................................................................................................................................60 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER....................................................................................................60 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER ..............................................................................................................62 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE..................................................................................................62 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ .........................................................................................................63 İKİ VE ÜÇ TEKERLEKLİ MOPETLER (L1e ve L2e KATEGORİSİ ARAÇLAR).................................................. 70 1. GİRİŞ................................................................................................................................................. 70 2. AMAÇ................................................................................................................................................ 70 3. DAYANAK.......................................................................................................................................... 70 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................... 71 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER ..............................................................................................................73 6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ.......................................................................................................... 74 LASTİKLER............................................................................................................................................78 1. GİRİŞ.................................................................................................................................................78 2. AMAÇ................................................................................................................................................78 3. DAYANAK..........................................................................................................................................78 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER....................................................................................................79 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER...............................................................................................................86 6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ..........................................................................................................87 KORNALAR (SESLİ İKAZ CİHAZLARI)......................................................................................................90 1. GİRİŞ.................................................................................................................................................90

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

2. AMAÇ................................................................................................................................................90 3. DAYANAK..........................................................................................................................................90 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER....................................................................................................90 5. TİP ONAYI İŞARETİ.............................................................................................................................91 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE..................................................................................................92 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ..........................................................................................................92 YAKIT SİSTEMİ TADİLATI (AİTM SERİ TADİLAT TİP ONAYI BELGESİ).........................................................96 1. GİRİŞ.................................................................................................................................................96 2. AMAÇ................................................................................................................................................96 3. DAYANAK..........................................................................................................................................96 4. YAKIT SİSTEMİ TADİLATI HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER VE TANIMLAR.................................................97 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER ............................................................................................................ 105 6. DENETİM İLE İLGİLİ HUSUSLAR, İŞARETLEMELER VE DENETİM KONTROL LİSTELERİ....................... 105 7. ÜRÜN İLE İLGİLİ FOTOĞRAFLAR....................................................................................................... 108 BİREYSEL SESLİ VE GÖRÜNTÜLÜ CİHAZ TADİLATI................................................................................ 112 1. GİRİŞ .............................................................................................................................................. 112 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 112 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 112 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 112 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER ............................................................................................................ 112 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 112 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ ....................................................................................................... 113 YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMLERİ......................................................................................... 116 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 116 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 116 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 116 4. YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMLERİ HAKKINDA TEKNİK VE MEVZUATA DAİR BİLGİLER......... 116 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 119 6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 120 AMORTİSÖRLER.................................................................................................................................. 124 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 124 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 124 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 124 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 124 5. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 125 6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 126 ARAÇ LPG TANKI................................................................................................................................. 130 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 130 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 130 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 130 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 130 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 131 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 131 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 131

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

6-7

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

MARTOY (2007/46/AT) KAPSAMINDAKİ DOLAYLI GÖRÜŞ CİHAZLARI (AYNALAR)................................. 136 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 136 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 136 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 136 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 136 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 138 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 139 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 139 ÇOCUK OTO KOLTUKLARI.................................................................................................................... 142 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 142 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 142 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 142 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 143 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 144 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 144 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 144 EMNİYET KEMERLERİ........................................................................................................................... 150 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 150 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 150 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 151 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 151 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 153 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 154 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 154 FAR VE SİNYAL ÜNİTELERİ (M, N, O KATEGORİSİ ARAÇLAR İÇİN).......................................................... 158 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 158 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 158 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 158 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 159 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 164 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 164 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 165 FİLAMANLI AMPULLER........................................................................................................................ 168 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 168 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 168 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 168 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 169 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 170 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 171 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 171 8. KATEGORİ BAZINDA FİLAMANLI AMPUL ÖRNEKLERİ....................................................................... 172 MOTORLU ARAÇLARA LPG DÖNÜŞÜMÜ YAPAN İŞYERLERİ İÇİN HİZMET YETERLİLİK BELGESİ (HYB).... 182 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 182 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 182

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

3. DAYANAK........................................................................................................................................ 182 4. HİZMET YETERLİLİK BELGESİ HAKKINDA BİLGİLER.......................................................................... 182 5. HYB OLMAMASI DURUMUNDA KARŞILAŞILACAK RİSKLER.............................................................. 183 6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 183 KASKLAR............................................................................................................................................ 186 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 186 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 186 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 186 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 187 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 188 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 189 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 189 ÖN İKAZ ÜÇGENİ.................................................................................................................................. 194 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 194 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 194 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 194 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 195 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 196 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 196 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 197 REFLEKTİF ŞERİTLER (UNECE BM/AEK R-104 KAPSAMINDA)...............................................................200 1. GİRİŞ...............................................................................................................................................200 2. AMAÇ..............................................................................................................................................200 3. DAYANAK........................................................................................................................................200 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER..................................................................................................200 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER.............................................................................................................202 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................202 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................203 REFLEKTÖRLER (UNECE BM/AEK R – 69 KAPSAMINDA)......................................................................206 1. GİRİŞ...............................................................................................................................................206 2. AMAÇ..............................................................................................................................................206 3. DAYANAK........................................................................................................................................206 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER..................................................................................................206 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER.............................................................................................................208 6. NUMUNE ALMA,TEST VE MUAYENE.................................................................................................209 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................209 REFLEKTÖRLER (UNECE BM/AEK R-70 KAPSAMINDA)......................................................................... 214 1. GİRİŞ............................................................................................................................................... 214 2. AMAÇ.............................................................................................................................................. 214 3. DAYANAK........................................................................................................................................ 214 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER.................................................................................................. 214 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER............................................................................................................. 217 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE................................................................................................ 217 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ........................................................................................................ 218

OTOMOTİV MEVZUATINDA YER ALAN TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR Bu kısım, otomotiv mevzuatında yer alan temel kavramları ve tanımları açıklamak için hazırlanmıştır.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

10-11

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

OTOMOTİV MEVZUATINDA YER ALAN TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR • Tip Onayı Belgesi: Onay kuruluşunun belli bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünite tipinin onaylandığını ve teknik düzenlemeye uygunluğunu resmi olarak bildiren belgedir. • Ulusal Tip Onayı: Ulusal mevzuatta hüküm altına alınan ve geçerliliği ülke sınırlarıyla sınırlı olan bir tip onayı işlemidir. • AT Tip Onayı: Onay Kuruluşunun veya Avrupa Birliği üyesi ülkelerin onay kuruluşlarının, bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünite tipinin çerçeve yönetmeliklerde belirtilen düzenleyici mevzuatın ilgili idari hüküm ve teknik şartlarını sağladığını gösteren onaylama işlemidir. • Onay Kuruluşu: Bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünitenin tip onayından ya da münferit bir araç onayından her yönüyle sorumlu olan, yetkilendirme sürecini yürütmeye, onay belgelerini düzenlemeye ve gerektiğinde geri çekmeye, diğer onay kuruluşlarının başvurabileceği bir makam olarak hareket etmeye, teknik servisleri görevlendirmeye ve imalatçıların imalat uygunluğuyla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmesini temin etmeye yetkili olan, üye ülkelerdeki kurum veya kuruluştur. (Türkiye‘de Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) • Teknik Servis: Bir deney laboratuvarı olarak onay kuruluşu adına gerekli deneyleri ve değerlendirmeleri yapmak üzere Onay Kuruluşu tarafından görevlendirilmiş bir kuruluş veya kurumdur. • Uygunluk Belgesi: Bir aracın üretildiği tarihte yürürlükte bulunan mevzuata uygun olduğunu garanti etmek için araç imalatçısı tarafından alıcıya verilen bir beyandır. Firmalar üretmiş oldukları araçlarına, onay kuruluşundan Tip Onay belgesi alır ve bu Tip Onay belgesindeki onay numarası, uygunluk belgesine yazar. Hazırlanan bu uygunluk belgesi ile araç tescil işlemleri gerçekleştirilir. Uygunluk belgesi, aynı zamanda ilave teknik belgeler istemeksizin araçları tescil etmesi imkânını da sağlar. • E İşareti: Otomotiv ürünlerinin ilgili Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UN-ECE) regülasyonlarına uygunluğunu gösteren işarettir. • e İşareti: Otomotiv ürünlerinin ilgili Avrupa Topluluğu mevzuatına (AT Yönetmelikleri) uygunluğunu gösteren işarettir. • Pasif Güvenlik: Bir kaza ile karşılaşılması durumunda, kazanın olumsuz sonuçlarını olabildiğince azaltmak amacıyla yapılan bütün yapısal ve tasarım özelliklerini kapsamaktadır. (Hava yastıkları, emniyet kemeri, yan koruma tertibatları vs.) • Aktif Güvenlik: Kaza ihtimalinin azaltılması amacıyla araçta yer alan sistemler veya yapısal tasarım özelliklerini kapsamaktadır. (ABS, ESP, Reflektörler, Fren Lambaları vs.)

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

ARAÇ KATEGORİLERİ

• L Kategorisi Araçlar: Moped, motosiklet vb. araçlar L1e Kategorisi: İki Tekerlekli Mopetler L2e Kategorisi: Üç Tekerlekli Mopetler L3e Kategorisi: Motosikletler L4e Kategorisi: Yan Yolcu Sepetli Motosikletler L5e Kategorisi: Üç Tekerlekli Motosikletler L6e Kategorisi: Hafif Dört Tekerlekli Araçlar • M Kategorisi Araçlar: Yolcu taşıma amacıyla tasarlanmış ve imal edilmiş araçlar M1 Kategorisi: Yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak en fazla sekiz kişilik oturma yeri olan motorlu araçlar M2 Kategorisi: Yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak sekizden fazla oturma yeri olan ve azami kütlesi 5 ton’u aşmayan motorlu araçlar M3 Kategorisi: Yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak sekizden fazla oturma yeri olan ve azami kütlesi 5 ton’u aşan motorlu araçlar. • N Kategorisi Araçlar: Yük taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş araçlar N1 Kategorisi: Yük taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, azami kütlesi 3,5 ton’u aşmayan motorlu araçlar N2 Kategorisi: Yük taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, azami kütlesi 3,5 ton’u aşan, 12 ton’u aşmayan motorlu araçlar N3 Kategorisi: Yük taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, azami kütlesi 12 ton’u aşan motorlu araçlar. • O Kategorisi Araçlar: Römork ve yarı römorklar O1 Kategorisi: Azami kütlesi 0,75 ton’u aşmayan römorklar. O2 Kategorisi: Azami kütlesi 0,75 - 3,5 ton arasında olan römorklar. O3 Kategorisi: Azami kütlesi 3,5 - 10 ton arasında olan römorklar. O4 Kategorisi: Azami kütlesi 10 ton’u aşan römorklar. • T Kategorisi Araçlar: Tekerlekli Traktörler T1 Kategorisi: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan, sürücüye en yakın dingilin asgarî iz genişliği 1150 mm’den az olmayan, çalışır durumdaki yüksüz kütlesi 600 kg’dan fazla olan ve alt açıklığı 1000 mm’den fazla olmayan tekerlekli traktörler T2 Kategorisi: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan, asgarî iz genişliği 1150 mm’den az olan, çalışır durumdaki yüksüz kütlesi 600 kg’dan fazla olan ve alt açıklığı 600 mm’den fazla olmayan tekerlekli traktörler

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

12-13

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

T3 Kategorisi: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan ve çalışır durumdaki yüksüz kütlesi 600 kg’dan fazla olmayan tekerlekli traktörler T4 Kategorisi: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan, özel amaçlı tekerlekli traktörler T5 Kategorisi: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olan tekerlekli traktörler. • C Kategorisi Araçlar: Paletli Traktörler C1’den C5’e kadar sınıflandırma T kategorisindeki gibidir. • R Kategorisi Araçlar: Traktör Römorkları R1 Kategorisi: Her bir dingil için teknik olarak müsaade edilen kütlelerinin toplamı 1500 kg’ı aşmayan römorklar. R2 Kategorisi: Her bir dingil için teknik olarak müsaade edilen kütlelerinin toplamı 1500 kg’ı aşan, ancak 3500 kg’ı aşmayan römorklar. R3 Kategorisi: Her bir dingil için teknik olarak müsaade edilen kütlelerinin toplamı 3500 kg’ı aşan, ancak 21000 kg’ı aşmayan römorklar. R4 Kategorisi: Her bir dingil için teknik olarak müsaade edilen kütlelerinin toplamı 21000 kg’ı aşan römorklar.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 1: Otomotiv Sektöründe Gerçekleştirilen Gönüllü Geri Çağırma Faaliyetlerinde Uygulanacak İşlem Adımları

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

14-15

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Tablo 1: Ülkelere Göre Onay Kuruluşlarının Kodları 1

Almanya

Danimarka

Litvanya Türkiye

Fransa

Romanya

İtalya

Polonya

Azerbaycan

Hollanda

Portekiz

Makedonya

İsveç

Rusya

Japonya

Belçika

Yunanistan

Avustralya

Macaristan

İrlanda

Ukrayna

Çek Cumhuriyeti

Hırvatistan

Güney Afrika

İspanya

Slovenya

Yeni Zelanda

Sırbistan

Slovakya

Güney Kıbrıs

Birleşik Krallık

Belarus

Malta Güney Kore

Avusturya

Estonya

Lüksemburg

Bosna-Hersek

Malezya

İsviçre

Letonya

Tayland

Norveç

Bulgaristan

Arnavutluk

Finlandiya

Kazakistan

Karadağ

Tablo 2: Otomotiv Grubu Ürün Listesi ALT ÜRÜN

ÜRÜN ÇOCUK OTO KOLTUKLARI EMNİYET KEMERLERİ EMNİYET KEMERİ BAĞLANTI ELEMANLARI HAVA YASTIKLARI

GÜVENLİK EKİPMANLARI

CAMLAR (EMNİYET CAMLARI) KASKLAR HIZ SINIRLAYICI CİHAZLAR ARKA KORUMA DONANIMLARI TARIM VEYA ORMAN TRAKTÖRLERİNİN SÜRÜCÜ KOLTUĞU ÖNÜNE MONTE EDİLEN KORUMA ÇERÇEVESİ PATİNAJ ZİNCİRLERİ

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

KAPLAMA LASTİKLER LASTİKLER (TİCARİ ARAÇLAR) LASTİKLER (BİNEK ARAÇLAR) LASTİK VE DİĞER EKİPMANLAR

LASTİKLER(MOTOSİKLETLER VS.) TARIM ARAÇLARI VE RÖMORKLARININ LASTİKLERİ LASTİK VERİMLİLİK ETİKETİ JANTLAR MOTOSİKLET VE MOPED İÇ LASTİKLERİ FAR VE SİNYAL ÜNİTELERİ (MARTOY KAPSAMINDAKİ ARAÇLAR İÇİN) FAR VE SİNYAL ÜNİTELERİ (MOTOY KAPSAMINDAKİ ARAÇLAR İÇİN) FAR VE SİNYAL ÜNİTELERİ (TORTOY KAPSAMINDAKİ ARAÇLAR İÇİN) ÖN SİS FARLARI ARKA SİS LAMBALARI

AYDINLATMA VE IŞIKLI SİNYAL CİHAZLARI

ÇAMURLUK SİNYAL LAMBASI PARK LAMBALARI STOP LAMBASI GERİ VİTES LAMBALARI ARKA PLAKA LAMBALARI FİLAMANLI AMPUL BALAST (OTOMOTİV AYDINLATMA SİSTEMİ İÇİN) GERİ YANSITICI CİHAZLAR (R-3) REFLEKTÖRLER/ARKA İŞARET LEVHALARI (R-69)

REFLEKTÖRLER/ARKA İŞARET LEVHALARI (R-70) REFLEKTÖRLER (GERİ YANSITICILAR) REFLEKTİF ŞERİTLER (R-104) ÖN İKAZ ÜÇGENLERİ (R-27) AYNALAR (MARTOY KAPSAMINDAKİ ARAÇLAR İÇİN) AYNALAR

AYNALAR (MOTOY KAPSAMINDAKİ ARAÇLAR İÇİN) AYNALAR (TORTOY KAPSAMINDAKİ ARAÇLAR İÇİN) EGZOZ SİSTEMLERİ

EGZOZ SİSTEMLERİ

KATALİTİK KONVERTÖR EGZOZ EMİSYONU

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

16-17

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

FREN BALATALARI FREN SİSTEMLERİ

HİDROLİK FREN HORTUMLARI ÇEKİCİ İLE RÖMORK ARASINDAKİ HELEZON FREN HORTUMLARI M1 (OTOMOBİLLER)

M KATEGORİSİ ARAÇLAR

M2 (MİNİBÜS VE BENZERİ ARAÇLAR) M3 (OTOBÜSLER) N1 (AZAMİ KÜTLESİ 3.5 TON’U AŞMAYAN ARAÇLAR)

N KATEGORİSİ ARAÇLAR

N2 (AZAMİ KÜTLESİ 3.5 - 12 TON ARASINDA OLAN ARAÇLAR) N3 (AZAMİ KÜTLESİ 12 TON’U AŞAN ARAÇLAR) O1 (AZAMİ KÜTLESİ 0.75 TON’U AŞMAYAN ARAÇLAR)

O KATEGORİSİ ARAÇLAR

O2 (AZAMİ KÜTLESİ 0.75 – 3.5 TON ARASINDA OLAN ARAÇLAR) O3 (AZAMİ KÜTLESİ 3.5 – 10 TON ARASINDA OLAN ARAÇLAR) O4 (AZAMİ KÜTLESİ 10 TON'U AŞAN ARAÇLAR) L1E (İKİ TEKERLEKLİ MOPET) L2E (ÜÇ TEKERLEKLİ MOPET)

L KATEGORİSİ ARAÇLAR

L3E (MOTOSİKLET) L4E (YAN YOLCU SEPETLİ MOTOSİKLETLER) L5E (ÜÇ TEKERLEKLİ MOTOSİKLETLER) L6E (HAFİF DÖRT TEKERLEKLİ ARAÇLAR) T1 KATEGORİSİ ARAÇLAR(TEKERLEKLİ TRAKTÖRLER) - (BKZ: 2003/37/AT) T2 KATEGORİSİ ARAÇLAR(TEKERLEKLİ TRAKTÖRLER) - (BKZ: 2003/37/AT) T3 KATEGORİSİ ARAÇLAR(TEKERLEKLİ TRAKTÖRLER) - (BKZ: 2003/37/AT)

T4 KATEGORİSİ ARAÇLAR(TEKERLEKLİ TRAKTÖRLER) - (BKZ: 2003/37/AT) TARIM VEYA ORMAN T5 KATEGORİSİ ARAÇLAR(TEKERLEKLİ TRAKTÖRLER) - (BKZ: 2003/37/AT) TRAKTÖRLERİ KAPSAMINDAKİ C KATEGORİSİ ARAÇLAR(PALETLİ TRAKTÖRLER) - (BKZ: 2003/37/AT) ARAÇLAR R1 KATEGORİSİ ARAÇLAR (TRAKTÖR RÖMORKLARI) - (BKZ: 2003/37/AT) R2 KATEGORİSİ ARAÇLAR (TRAKTÖR RÖMORKLARI) - (BKZ: 2003/37/AT) R3 KATEGORİSİ ARAÇLAR (TRAKTÖR RÖMORKLARI) - (BKZ: 2003/37/AT) R4 KATEGORİSİ ARAÇLAR (TRAKTÖR RÖMORKLARI) - (BKZ: 2003/37/AT)

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

YAKIT TANKI ÇOKLU VALF BASINÇ REGULATÖRÜ / GAZLAŞTIRICI GAZ ENJEKTÖRÜ YAKIT POMPASI LPG DÖNÜŞÜM SİSTEMLERİ

LPG FİLTRESİ ELEKTRONİK KONTROL ÜNİTESİ SEVİYE GÖSTERGESİ DOLDURMA ÜNİTESİ MANİFOLD MUTLAK BASINÇ (MAP) SENSÖRÜ LPG DÖNÜŞÜMÜ HİZMET YETERLİLİK BELGESİ (HYB) DENETİMİ ELEKTRİKLİ, HİBRİD ELEKTRİKLİ, HİBRİD MOTORLU ARAÇ TADİLATI YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMİ TADİLATI BİREYSEL SESLİ VE GÖRÜNTÜLÜ CİHAZ TADİLATI ENGELLİ ERİŞİMİ İÇİN ARAÇ TADİLATI YAKIT SİSTEMİ TADİLATI

ARAÇLARIN İMAL, TADİL VE MONTAJI (AİTM) KAPSAMINDAKİ TADİLATLAR

MOTOR DEĞİŞİKLİĞİ VEYA TADİLATI ŞASİ TADİLATI ÇEKİ KANCASI İLAVESİ DİNGİL VEYA LASTİK İLAVESİ VEYA DİNGİL ÇIKARTILMASI KABİN VE KAROSERİ TADİLATI KLİMA SİSTEMLERİ TADİLATI FREN SİSTEMİ TADİLATI DİREKSİYON SİSTEMİ TADİLATI AKTARMA ORGANLARI TADİLATI

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

18-19

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

DİREKSİYON SİSTEMİ (MARTOY) DİREKSİYON SİSTEMİ (TORTOY) SÜRÜCÜ VE YOLCU KOLTUKLARI KOLTUK BAŞLIKLARI ISITMA VE SOĞUTMA SİSTEMLERİ KORNA (SESLİ İKAZ CİHAZLARI) AMORTİSÖR BAĞLANTI TERTİBATI ARKA KORUMA DONANIMLARI ÇAMURLUK ARAÇ KÜTLE VE BOYUTLARI ANTENLER (OTO RADYOLARINDA KULLANILAN) MOPED DOĞRU AKIM FLAŞÖRLERİ SÜRTÜNME KAPLAMALARI (DEBRİYAJLAR İÇİN, METAL-METALLİ VE METAL-SERAMİK) DİĞER

BUZ ÇÖZME-BUĞU GİDERME SİSTEMLERİ BUJİLER PAÇALIK SİSTEMLERİ İKİ TEKERLEKLİ MOTORLU ARAÇLARIN PARK AYAKLARI ÇEKİ KANCASI (MARTOY) ÇEKİ KANCASI VE GERİ HAREKET TERTİBATI (TORTOY) DIŞ ÇIKINTILAR ( TAVAN ÜSTÜ BAGAJ RAFLARI, KAYAK TAKIMLARI RAFLARI VEYA RADYO ALICI VE VERİCİ ANTENLER) MOTORLU ARAÇLARIN ÖN GÖRÜŞ ALANI TARIM VE ORMAN TRAKTÖRLERİNİN GÖRÜŞ ALANI MOTORLU ARAÇLARIN KUMANDA, İKAZ VE GÖSTERGELERİ İKİ VEYA ÜÇ TEKERLEKLİ ARAÇLARIN KUMANDA, İKAZ VE GÖSTERGELERİ MOTORLU ARAÇ KAPILARI TARIM VE ORMAN TRAKTÖRLERİNİN KAPILARI MOTORLU ARAÇLARIN YAKIT DEPOLARI İKİ VEYA ÜÇ TEKERLEKLİ ARAÇLARIN YAKIT DEPOLARI

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

LASTİK SUPAPLARI SİLECEK SİSTEMLERİ TAŞIT KABLOLARI ROTİLLER ROT BAŞI DÜZENLENMEMİŞ ALAN (OTOMOTİV)

DİFERANSİYEL HAVA FİLTRE ELEMANLARI SİLİNDİR GÖMLEKLERİ RADYATÖRLER SEGMANLAR ŞANZIMAN V-KAYIŞLARI

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

20-21

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

M VE N KATEGORİSİ ARAÇLAR Bu rehber; 2007/46/AT “Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY)” kapsamında M ve N kategorisi araçların piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

22-23

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

M VE N KATEGORİSİ ARAÇLAR 1. GİRİŞ Bu rehber; 2007/46/AT “Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY)” kapsamında M ve N kategorisi araçların piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. 2. AMAÇ M ve N kategori araçların piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri ile amaçlanan; • Riskli araçların piyasaya arzının engellenmesi ile araçlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, • Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, • Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, • 2007/46/AT “Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY)”, • Avrupa Birliği Direktifleri, • Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK) Regülasyonları esas alınarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Tanımlar • Aksam: Bir aracın parçası olarak kullanılmak üzere tasarlanmış, herhangi bir düzenleyici mevzuatın şartlarına tabi olan ve düzenleyici mevzuatın bu konuda açık hükümler içerdiği durumlarda araçtan bağımsız olarak tip onayı verilebilen bir tertibatı, • Araç: Bir motorlu araç veya römorku, • Araç tipi: MARTOY ekinde yer alan Ek II’nin Bölüm B’sinde belirtilen temel hususlar bakımından herhangi bir farklılık göstermeyen belirli bir kategoriye giren ve çeşitli varyant ve versiyonlar içerebilen aracı, • Araç kategorisi: Benzer tasarım özelliklerine sahip araçlar grubu, • AT: Avrupa Topluluğunu, • AT tip onayı belgesi: MARTOY ekinde yer alan Ek VI’da ya da ayrı bir yönetmelik veya düzenlemenin karşılık gelen ekinde belirtilen belge ile bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek IV’ün Bölüm I

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

•

• • •

•

• • • •

•

veya Bölüm II’sinde liste halinde verilen BM/AEK Regülasyonlarından herhangi birinin ilgili ekinde belirtilen ve tip onayı belgesine eşdeğer olduğu kabul edilen bildirim formunu, Ayrı teknik ünite: Bir aracın parçası olarak kullanılmak üzere tasarlanmış, herhangi bir düzenleyici mevzuatın hüküm ve şartlarına tabi olan ve düzenleyici mevzuatın bu konuda açık hükümler içerdiği durumlarda, sadece belirli bir veya birkaç araç tipiyle bağlantılı olarak, araçtan bağımsız bir şekilde tip onayı verilebilen bir tertibatı, Ayrı yönetmelik veya düzenleme: MARTOY ekinde yer alan Ek IV’ün Bölüm I’inde liste halinde verilen bir yönetmelik veya düzenleme ile bunların uygulanmasına ilişkin mevzuatı, Bakanlık: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını, Bilgi dokümanı (Tanıtım belgesi): MARTOY ekinde yer alan Ek I veya Ek III’te ya da ayrı bir yönetmelik veya düzenlemenin ilgili ekinde belirtilen, bir başvuru sahibi tarafından temin edilmesi gereken zorunlu bilgileri sıralayan ve elektronik ortamda da sunulabilen belgeyi, Bilgi dosyası (Tanıtım dosyası): Başvuru sahibi tarafından temin edilen her türlü bilgi dokümanı, dosya, veri, çizim, fotoğraf ve benzeri dokümanlar dahil olmak üzere elektronik ortamda da sunulabilen dosyanın bütününü, Bilgi paketi (Tanıtım paketi): Teknik servis veya Onay Kuruluşu tarafından kendi görev ve sorumlulukları çerçevesinde bilgi dosyasına ilave edilen deney raporları ve diğer bütün belgelerle birlikte oluşturulan ve elektronik ortamda da sunulabilen bilgi dosyasını, BM/AEK Regülasyonu: 30/9/1996 tarihli ve 96/8657 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile taraf olunan, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK) İç Ulaşım Komitesince hazırlanan 1958 Tekerlekli Araçların, Araçlara Takılan ve/veya Araçlarda Kullanılan Aksam ve Parçaların Müşterek Teknik Talimatlarının Kabulü ve Bu Talimatlar Temelinde Verilen Onayların Karşılıklı Tanınması Koşullarına Dair Anlaşma ekinde yer alan teknik düzenlemeyi, Çok aşamalı tip onayı: Aracın tamamlanma durumuna bağlı olarak, tamamlanmamış veya tamamlanmış bir araç tipinin bu Yönetmeliğin ilgili idari hüküm ve teknik şartlarını sağladığını gösteren onaylama usulünü, Düzenleyici mevzuat: Ayrı bir yönetmelik veya düzenleme ya da gözden geçirilen 1958 Anlaşması ekindeki BM/AEK Regülasyonunu, E İşareti: Otomotiv ürünlerinin ilgili Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UN-ECE) regülasyonlarına uygunluğunu gösteren işaretti, e İşareti: Otomotiv ürünlerinin ilgili Avrupa Topluluğu mevzuatına (AT Yönetmelikleri) uygunluğunu gösteren işaretti, Hibrit elektrikli araç: Mekanik tahrik için gerekli enerjiyi araç üzerinde depolanmış tüketilebilen bir yakıt veya akü, kondansatör, volan/jeneratör gibi elektrik enerjisi veya güç depolama cihazından alan aracı, İmalatçı: Tip onayı veya yetkilendirme sürecinin bütün aşamalarında ve imalat uygunluğunun sağlanmasında Onay Kuruluşuna karşı sorumlu olan ve onay sürecinin konusu olan araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünitenin bütün imalat aşamalarında doğrudan yer almasının şart olmadığı kişi veya kuruluş ile temsilcileri,

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

24-25

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• İmalatçı temsilcisi: İmalatçı tarafından MARTOY kapsamına giren konularda Onay Kuruluşu nezdinde imalatçıyı temsil etmek ve imalatçı adına hareket etmek üzere usulüne uygun bir şekilde görevlendirilmiş olan herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi, • Kademeli tip onayı: Araçla ilgili sistem, aksam ve ayrı teknik ünitelere ilişkin çeşitli AT tip onayı belgelerinin kademeli bir şekilde elde edildiği ve sonunda aracın tamamına tip onayı verilmesiyle sonuçlanan bir araç onay işlemini, • Karma tip onayı: Tüm araç onayının nihai aşamasında, bir veya daha fazla sistem için ayrı ayrı AT tip onayı belgesi verilmesi gerekmeksizin, bu sistemler için de onayların elde edildiği kademeli tip onayı işlemini, • Komisyon: Avrupa Komisyonunu, • Motorlu araç: Kendi güç tahriki ile hareket eden, en az dört tekerleği bulunan, azami tasarım hızı 25 km/h’den fazla olan, tam, tamamlanmış veya tamamlanmamış bir aracı, • M1 Kategorisi: Yolcu taşımasında kullanılan ve sürücü dahil en fazla 9 oturma yeri olan motorlu aracı, • M2 Kategorisi: Yolcu taşımasında kullanılan, sürücü dahil 9’dan fazla oturma yeri olan ve azami ağırlığı 5 tonu aşmayan motorlu aracı, • M3 Kategorisi: Yolcu taşımasında kullanılan, sürücü dahil 9’dan fazla oturma yeri olan ve azami ağırlığı 5 tonu aşan motorlu aracı, • N1 Kategorisi: Yük taşımasında kullanılan ve azami ağırlığı 3.5 tonu aşmayan motorlu aracı, • N2 Kategorisi: Yük taşımasında kullanılan ve azami ağırlığı 3.5 tonu aşan, ancak 12 tonu aşmayan motorlu aracı, • N3 Kategorisi: Yük taşımasında kullanılan ve azami ağırlığı 12 tonu aşan motorlu aracı, • Onay Kuruluşu: Bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünitenin tip onayından ya da münferit bir araç onayından her yönüyle sorumlu olan, yetkilendirme sürecini yürütmeye, onay belgelerini düzenlemeye ve gerektiğinde geri çekmeye, diğer onay kuruluşlarının başvurabileceği bir makam olarak hareket etmeye, teknik servisleri görevlendirmeye ve imalatçıların imalat uygunluğuyla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmesini temin etmeye yetkili olan, üye ülkelerdeki kurum veya kuruluşu ve Türkiye’de Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını, • Orijinal parça veya donanım: Bir aracın imalatçısı tarafından söz konusu aracın montajında kullanılacak parça veya donanımların imal edilmesi amacıyla sağlanan özellikler ve imalat stan-

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

dartlarına uygun olarak imal edilen, aynı imalat bandında imal edilen parça veya donanımı da kapsayan, aksi kanıtlanmadığı sürece parça imalatçısının, bu parçaların kalite açısından söz konusu aracın montajında kullanılacak aksamla aynı düzeyde ve araç imalatçısı tarafından belirlenen özellikler ve imalat standartlarına uygun olarak imal edilmiş olduğunu tasdik etmesi halinde, söz konusu parçaların orijinal parçalar olduğu kabul edilen parça veya donanımı, • Römork: Kendinden tahrikli olmayan, motorlu bir araç tarafından çekilmek üzere tasarımlanmış ve imal edilmiş tekerlekli bir aracı, • Sistem: Bir araçta bir veya birkaç özel işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirilmiş ve herhangi bir düzenleyici mevzuatın şartlarına tabi olan tertibat grubunu, • Tam araç: MARTOY ilgili teknik hüküm ve şartlarını karşılamak için herhangi bir şekilde tamamlanması gerekmeyen aracı, • Tamamlanmamış araç: MARTOY ilgili teknik hüküm ve şartlarını karşılamak için en az bir aşamadan daha geçmesi gereken herhangi bir aracı, • Tamamlanmış araç: Çok aşamalı tip onayı sürecinin sonunda ortaya çıkan ve MARTOY ilgili teknik şartlarını karşılayan bir aracı, • Tek aşamalı tip onayı: Bir aracın tek bir işlemde bir bütün olarak onaylandığı bir tip onayı işlemini, • Teknik servis: Bir deney laboratuvarı olarak onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek gerekli deneyleri yapmak veya bir uygunluk değerlendirme kuruluşu olarak yine onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek ilk değerlendirmeyi ve diğer deney veya muayeneleri yapmak üzere Onay Kuruluşu tarafından görevlendirilmiş bir kuruluş veya kurumu, • Temel araç: Çok aşamalı bir tip onayı sürecinin başlangıç aşamasında kullanılan herhangi bir aracı, • Tip onayı belgesi: Onay kuruluşunun belli bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünite tipinin onaylandığını resmi olarak bildiren belgeyi, • Uygunluk belgesi: MARTOY ekinde yer alan Ek IX’da belirtilen imalatçı tarafından düzenlenen ve bu Yönetmeliğe uygun olarak onay verilmiş bir seri tipine ait bir aracın, imal edildiği dönemde yürürlükte olan bütün düzenleyici mevzuata uygun olduğunu teyit eden belgeyi, • Üye ülke: Avrupa Birliği üyesi bir ülkeyi, • Yetkili kuruluş: Bir onay kuruluşunu, atanmış bir kuruluşu veya onlar adına hareket eden bir akreditasyon kurumunu, ifade eder.

4.2. Genel Bilgiler M ve N kategorisi araçların tip onayı işlemleri kapsamında Avrupa Birliği tarafından direktif olarak yayımlanan ve Bakanlığımızca uyumlaştırılarak yürürlüğe konulan yönetmeliklerin tamamına www. mevzuat.gov.tr adresinden ve BM/AEK regülasyonlarına ise http://www.unece.org adresinden ulaşılabilmektedir. Tip onay başvuruları firmalar tarafından doğrudan onay kuruluşlarına veya onay kuru-

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

26-27

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

luşlarınca yetkilendirilen kurum ve kuruluşlara yapılmaktadır. Ülkemizde tip onayından sorumlu onay kuruluşu Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıdır. Tip onayları kademeli tip onayı, tek aşamalı tip onayı ve karma tip onayı olmak üzere üç gruba ayrılır. M ve N kategorisi araçlarda genellikle kademeli tip onayı tercih edilmektedir. Kademeli tip onayı başvurusunda, MARTOY Ek III’te istenen bilgileri içeren bir bilgi dosyasıyla birlikte, Ek IV veya Ek XI’de listelenen uygulanabilir düzenleyici mevzuatın her birine ait istenen tip onayı belgelerinin ekleriyle birlikte dosyada bulunur.

4.3. Tip Onay Belgesi

Şekil-2 Tip Onay Numarası Detay ve Anlamı

AT Yönetmelikleri “e” ifadesi ile gösterilir ve komple araç için “e” ifadeli AT Tip Onay belgesi verilir. Bu belge, AB üyesi ülkeler tarafından verilir ve ülkemizde de geçerlidir. Ancak, ülkemiz AB üyesi olmadığı için, Bakanlığımız tarafından komple araçlarda “e” ifadeli AT Tip Onay belgesi verilememekte; yalnızca “TR” ifadeli Ulusal Tip Onayı verebilmektedir. Tip onayı belgesinin tanıtım bildirimi üç bölümden oluşmaktadır. Bölüm I’de; kütle ve boyutlar gibi aracın yapısal özellikleri, motor, şanzıman, süspansiyonlar, donanımlar, gövde tipi gibi araca ilişkin genel bilgiler yer almaktadır. Bölüm II’de; araç tipinin varyant ve versiyonlarına göre kombinasyonları gösteren detaylı çizelgeler yer almaktadır. Bölüm III’de; araç tip onayını oluşturan aksam ve sistemlere ait tip onayı numaralarının yer almaktadır.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Sürücü ve yolcuların can ve mal güvenliğinin sağlanması bağlamında karayolları trafik mevzuatında belirtildiği üzere karayolunda seyreden araçların taşıması gereken asgari kriterler Bakanlığımızca yayımlanarak, yürürlüğe konulan tip onay mevzuatları ile hayata geçirilmiştir. Bilindiği üzere karayollarında seyreden araçların büyük bölümü M ve N kategorisi araçlardan oluşmaktadır. Dolayısıyla bu sınıftaki araçların yapım ve kullanım bakımından karayolu yapısına ve trafik güvenliğine uyma zorunluluğunu yerine getirmek üzere bütün yeni araçların ve bu araçlarda kullanılan sistem, aksam ve ayrı teknik ünitelerin asgari güvenlik gereklerini sağlaması gerekmektedir. M ve N kategorisi araçların taşıdığı riskleri belirtmek için araçların üzerinde bulunan aksam ve sistemlerin neler olduğunu sıralamak gerekecektir. M ve N kategorisi araçlarda zorunlu olarak bulunması gereken aksam ve sistemler MARTOY Ek IV’te belirtilmekte olup, aşağıdaki listede sırala

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

6. DENETİM SÜRECİ 6.1 Fiili Denetim Öncelikle denetimi planlanan aracın tip onayı, tanıtım bildirimi ve uygunluk belgesinin birer örneği firmadan temin edilir. Denetim kontrol formu ile birlikte denetimi gerçekleştirilecek araç teknik sorumlusunun da hazır bulunduğu uygun bir ortamda incelemeye alınır. Fiili denetimlerde denetçinin titiz bir şekilde denetim kontrol formunda belirtilen aksam ve sistem ilişkin numaraları, araç üzerindeki aksamlara bakmak suretiyle denetim kontrol formuna yazması gerekmektedir. Araç üzerindeki aksamlarda herhangi bir onay numarası bulunmadığı takdirde aksamın üzerinde onay numarasının bulunmadığı denetim kontrol formunda mutlaka belirtilir. Denetim kontrol formunda belirtilen tüm aksamlara ait onay numaralarının denetim kontrol formuna işlendikten sonra denetçiler ve aracın teknik sorumlusu tarafından denetim kontrol formu imzalanır. Teknik sorumlunun olmaması durumunda üretim Şekil-3 Yan geri görüş aynası müdürü tarafından imzalanır. Fiili denetim tamamlandıktan sonra denetçi üretim tesisinden ayrılır ve başka herhangi bir işlem yapılmaz.

6.2 Teknik Doküman Kontrolü Diğer ürünlerin aksine M ve N kategorisi araçların teknik doküman incelemesi fiziksel inceleme sonrasında gerçekleştirilir. Doküman kontrolleri yapılırken genellikle tanıtım bildiriminin Bölüm III kısmından yararlanılmaktadır. Burada yapılması gereken tanıtım bildiriminin Bölüm III kısmında belirtilen aksam veya sistem onayı numaralarının araç üzerinde fiilen tespit edilen ve denetim kontrol formuna işlenen aksam ve sistem onayı numaraları ile kıyaslanmasıdır. Yapılan kıyaslama neticesinde tanıtım bildiriminin Bölüm III kısmında belirtilen numaralar ile aracın aksam ve sistemleri üzerinde belirtilen numaraların uyuşmaması durumunda sonuç denetim raporuna işlenerek tip onayı, tanıtım bildirimi ve uygunluk belgesinin birer örneği ve denetim kontrol formu ile birlikte Genel Müdürlüğe bildirilir. Şekil-4 Tanıtım Bildirimi Bölüm III

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

28-29

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Martoy Ek IV Zorunlu Mevzuat Listesi Madde Konusu 1 1A

Müsaade edilebilir ses seviyeleri Ses seviyesi

Düzenleyici mevzuat

70/157/AT Yönetmeliği

X (1)

AB/540/2014 Yönetmeliği

Emisyonlar (Euro 5 ve 6) hafif (AT) 715/2007 hizmet araçları / bilgiye erişim Yönetmeliği

X (1)

Yakıt depoları/arka koruma tertibatları

70/221/AT Yönetmeliği

X (2)

Yangın risklerinin önlenmesi (sıvı yakıt depoları)

34 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Arkadan araç altına girmeye karşı koruma tertibatı (RUPDs) 58 sayılı BM/AEK ve bunların montajı; arkadan Regülasyonu araç altına girmeye karşı koruma (RUP)

Arka tescil plakası yeri

Arka plakanın monte edileceği AB/1003/2010 ve sabitleneceği alan Yönetmeliği

Direksiyon döndürme kuvveti

70/311/AT Yönetmeliği

Direksiyon tertibatı

79 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Kapı kilitleri ve menteşeleri

70/387/AT Yönetmeliği

Araç girişi ve manevra kabiliyeti (basamaklar, marşpiye ve el tutamakları)

AB/130/2012 Yönetmeliği

Kapı kilitleri ve kapı tutma aksamları

11 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Sesli ikaz

70/388/AT Yönetmeliği

28 sayılı BM/AEK Sesli ikaz cihazları ve sinyalleri Regülasyonu

Dolaylı görüş cihazları

2003/97/AT Yönetmeliği

Dolaylı görüş cihazları ve bu cihazların montajı

46 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Fren sistemi

71/320/AT Yönetmeliği

Araçların ve römorklarının fren 13 sayılı BM/AEK sistemi Regülasyonu

X (3)

70/222/AT Yönetmeliği

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Binek araçlarının fren sistemi

13-H sayılı BM/AEK Regülasyonu

X (4)

Radyo parazitleri (elektromanyetik uyumluluk)

72/245/AT Yönetmeliği

10A

Elektromanyetik uyumluluk

10 sayılı BM/AEK Regülasyonu

İç donanım

74/60/AT Yönetmeliği

12A

İç donanım

21 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Hırsızlığa karşı önlem ve immobilizer

74/61/AT Yönetmeliği

13A

Motorlu araçların yetkisiz kullanıma karşı korunması

18 sayılı BM/AEK Regülasyonu

X(4A)

X (4A)

X(4A)

13B

Motorlu araçların yetkisiz kullanıma karşı korunması

116 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Koruyucu direksiyon

74/297/AT Yönetmeliği

14A

Çarpışma halinde sürücünün direksiyon mekanizmasına karşı korunması

12 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Koltuk mukavemeti

74/408/AT Yönetmeliği

15A

Koltuklar, bağlantı düzenekleri ve koltuk başlıkları

17 sayılı BM/AEK Regülasyonu

X (4B)

15B

M2 ve M3 araçların koltukları

80 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Dış çıkıntılar

74/483/AT Yönetmeliği

16A

Dış çıkıntılar

26 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Hız göstergesi ve geri vites

75/443/AT Yönetmeliği

17A

Araç girişi ve manevra kabiliyeti (geri vites)

AB/130/2012 Yönetmeliği

17B

Montajı dahil hız göstergesi tertibatı

39 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Zorunlu etiketler

76/114/AT Yönetmeliği

18A

İmalatçının zorunlu etiketi ve araç tanıtım numarası

AB/19/2011 Yönetmeliği

Emniyet kemeri bağlantıları

76/115/AT Yönetmeliği

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

30-31

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

19A

Emniyet kemeri bağlantıları, Isofiks bağlantı sistemleri ve Isofiks üstten çocuk koltuğu bağlantı aparatı

14 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazlarının yerleştirilmesi

76/756/AT Yönetmeliği

20A

Aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazlarının araç üzerine montajı

48 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Geri yansıtıcılar (reflektörler)

76/757/AT Yönetmeliği

21A

Güç tahrikli araçlar ve römorklarının geri yansıtıcılı cihazları

3 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Uç hat işaret, ön konum (yan) arka konum (yan), stop, yan 76/758/AT Yönetmeliği işaret, gündüz sürüş lambaları

22A

Motorlu araçların ve römorklarının ön ve arka konum lambaları, stop lambaları ve uç hat işaret lambaları

7 sayılı BM/AEK Regülasyonu

22B

Güç tahrikli araçların gündüz sürüş lambaları

87 sayılı BM/AEK Regülasyonu

22C

Motorlu araçların ve römorklarının yan işaret lambaları

91 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Sinyal lambaları

76/759/AT Yönetmeliği

23A

Güç tahrikli araçlar ve römorklarının sinyal lambaları

6 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Arka tescil plaka lambaları

76/760/AT Yönetmeliği

24A

Güç tahrikli araçlar ve römorklarının arka tescil plakalarının aydınlatması

4 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Ön farlar (ampulleri dahil)

76/761/AT Yönetmeliği

25A

Güç tahrikli araçların asimetrik Avrupa tipi kısa huzme veya 31 sayılı BM/AEK uzun huzme veya ikisini birden Regülasyonu yayan atom farları (SB)

25B

Güç tahrikli araçların ve römorklarının onaylı farlarında kullanıma yönelik filamanlı lambalar

37 sayılı BM/AEK Regülasyonu

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

25C

Gaz deşarjlı ışık kaynaklarıyla 98 sayılı BM/AEK donatılmış motorlu araç farları Regülasyonu

25D

Güç tahrikli araçların onaylı gaz deşarjlı farlarında kullanıma yönelik gaz deşarjlı ışık kaynakları

25E

Asimetrik kısa huzme veya uzun huzme veya ikisini birden 112 sayılı BM/AEK yayan ve filamanlı lambalar Regülasyonu ve/veya LED modülleriyle donatılmış motorlu araç farları

25F

Motorlu araçların uyarlayıcı (adaptiv) ön aydınlatma sistemleri (AFS)

123 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Ön sis lambaları

76/762/AT Yönetmeliği

26A

Güç tahrikli araçların ön sis lambaları

19 sayılı BM/AEK Regülasyonu

77/389/AT Yönetmeliği

Çeki kancaları

99 sayılı BM/AEK Regülasyonu

27A

Çeki donanımı

AB/1005/2010 Yönetmeliği

Arka sis lambaları

77/538/AT Yönetmeliği

28A

Güç tahrikli araçların ve römorklarının arka sis lambaları

38 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Geri vites lambaları

77/539/AT Yönetmeliği

29A

Güç tahrikli araçların ve römorklarının geri vites lambaları

23 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Park lambaları

77/540/AT Yönetmeliği

30A

Güç tahrikli araçların park lambaları

77 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Emniyet kemerleri ve bağlama 77/541/AT Yönetmeliği sistemleri

31A

Emniyet kemerleri, bağlama sistemleri, çocuk emniyet sistemleri ve Isofiks çocuk emniyet sistemleri

16 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Ön görüş alanı

77/649/AT Yönetmeliği

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

32-33

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

32A

Ön görüş alanı

125 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Kumandaların, ikaz düzeninin ve göstergelerin tanıtımı

78/316/AT Yönetmeliği

33A

El kumandalarının, ikaz cihazlarının ve göstergelerin yeri ve tanımı

121 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Buz çözme/buğu giderme

78/317/AT Yönetmeliği

(5)

34A

Ön cam buz çözme ve buğu giderme sistemleri

AB/672/2010 Yönetmeliği

(5)

Cam yıkama/silme

78/318/AT Yönetmeliği

(6)

35A

Ön cam sileceği ve yıkama sistemleri

AB/1008/2010 Yönetmeliği

(6)

Isıtma sistemleri

2001/56/AT Yönetmeliği

36A

Isıtma sistemleri

122 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Çamurluklar

78/549/AT Yönetmeliği

37A

Çamurluklar

AB/1009/2010 Yönetmeliği

Koltuk başlıkları

78/932/AT Yönetmeliği

38A

Araç koltuklarına yerleşik yahut yerleşik olmayan koltuk başlıkları

25 sayılı BM/AEK Regülasyonu

(Mülga satır:RG-14/8/2014-29088)

Emisyonlar (Euro IV ve Euro V) 2005/55/AT Yönetmeliği Ağır hizmet araçları

X (8)

41A

Emisyonlar (Euro VI) Ağır hizmet araçları/bilgiye erişim

595/2009/AT Yönetmeliği

X (9)

Yan koruma

89/297/AT Yönetmeliği

42A

Yük araçlarının yan koruması

73 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Paçalık sistemleri

91/226/AT Yönetmeliği

43A

Paçalık sistemleri

AB/109/2011 Yönetmeliği

Kütleler ve boyutlar (otomobiller)

92/21/AT Yönetmeliği

44A

Kütleler ve boyutlar

AB/1230/2012 Yönetmeliği

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Emniyet camı

92/22/AT Yönetmeliği

45A

Emniyet cam malzemeleri ve bunların araçlara takılması

43 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Lastikler

92/23/AT Yönetmeliği

46A

Lastiklerin takılması

AB/458/2011 Yönetmeliği

46B

Motorlu araçların ve römorklarının havalı lastikleri (Sınıf C1)

30 sayılı BM/AEK Regülasyonu

46C

Ticari araçların ve römorklarının havalı lastikleri (Sınıf C2 ve C3)

54 sayılı BM/AEK Regülasyonu

46D

Yuvarlanma ses emisyonları, ıslak düzeyde tutunma ve yuvarlanma direnci (Sınıf C1, C2 ve C3)

117 sayılı BM/AEK Regülasyonu

46E

Geçici kullanım için yedek ünite, patlak yol alabilen lastikler/sistem ve lastik basıncı izleme sistemi

64 sayılı BM/AEK Regülasyonu

X (9A)

Hız sınırlayıcı cihazlar

92/24/AT Yönetmeliği

47A

Araçların hız sınırlaması

89 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Kütleler ve boyutlar (44 üncü sırada belirtilenin dışındaki araçlar)

48A

97/27/AT Yönetmeliği

Kütleler ve boyutlar

AB/1230/2012 Yönetmeliği

Kabinlerin dış çıkıntıları

92/114/AT Yönetmeliği

49A

Kabinin arka panelinin önündeki dış çıkıntılar bakımından ticari araçlar

61 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Bağlantı tertibatları

94/20/AT Yönetmeliği

X (10)

50A

Araç katarlarının mekanik kavrama aksamları

55 sayılı BM/AEK Regülasyonu

X (10)

50B

I. Kısa çeki düzeneği (CCD); II. Onaylı bir kısa çeki düzeneği (CCD) takılması

102 sayılı BM/AEK Regülasyonu

X (10)

Alev dayanıklılığı

95/28/AT Yönetmeliği

X (9A)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

34-35

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

51A

Belirli motorlu araç kategorilerinin iç tasarımında kullanılan malzemelerin yanma davranışı

118 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Otobüsler

2001/85/AT Yönetmeliği

107 sayılı BM/AEK Regülasyonu

52A

M2 ve M3 araçlar

52B

Büyük yolcu araçlarının üst yapısının dayanıklılığı

66 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Önden çarpma

96/79/AT Yönetmeliği

53A

Önden çarpma durumunda 94 sayılı BM/AEK araçta bulunanların korunması Regülasyonu

X (11)

Yandan çarpma

X (12)

54A

Yandan çarpma durumunda 95 sayılı BM/AEK araçta bulunanların korunması Regülasyonu

X (12)

(boş)

Tehlikeli madde taşıyan araçlar

98/91/AT Yönetmeliği

X (13)

56A

Tehlikeli madde taşıyan araçlar

105 sayılı BM/AEK Regülasyonu

X (13)

Ön koruma tertibatları

2000/40/AT Yönetmeliği

57A

Önden araç altına girmeye karşı koruma tertibatı (FUPDs) 93 sayılı BM/AEK ve bunların montajı; önden Regülasyonu araç altına girmeye karşı koruma (FUP)

Yaya korunması

(AT) 78/2009 Yönetmeliği

Geri dönüştürülebilirlik

2005/64/AT Yönetmeliği

(boş)

İklimlendirme sistemleri

2006/40/AT Yönetmeliği

X (14)

Hidrojen sistemi

(AT) 79/2009 Yönetmeliği

661/2009/AT Yönetmeliği

X (15)

AB/65/2012 Yönetmeliği

63 64

Genel Güvenlik Vites değiştirme göstergeleri

96/27/AT Yönetmeliği

X (11)

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Gelişmiş acil fren sistemi

AB/347/2012 Yönetmeliği

Şeritten ayrılma uyarı sistemi

AB/351/2012 Yönetmeliği

Sıvılaştırılmış petrol gazlarına (LPG) yönelik özel aksamlar ve bunların motorlu araçlara montajı

67 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Araç alarm sistemleri (VAS)

97 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Elektrik güvenliği

100 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Sıkıştırılmış doğal gaza (CNG) yönelik özel aksamlar ve bunların motorlu araçlara montajı

110 sayılı BM/AEK Regülasyonu

Kabin dayanımı

29 sayılı BM/AEK Regülasyonu

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ DENETİM KONTROL FORMU ARAÇ BİLGİLERİ Tip Onayı Numarası Marka Tip Varyant Versiyon Kategori Şase No Kapı Sayısı Gövde Tipi Dingil Sayısı Dümenlenebilir Dingiller (sayı ve konum) Tahrikli Dingiller (sayı ve konum) Motor Markası, Tipi Motor numarası Motor Onay Numaraları (1) Koltukların sayısı (şoför koltuğu dahil) Şanzıman Tip ve Özellikleri

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

36-37

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ÖN CAM VE DİĞER CAMLAR Marka

Ön cam

Tip Onay Numarası

Diğer Camlar Marka

Tip Onay Numarası

Konum

Tip Onay Numarası

Kategori

DOLAYLI GÖRÜŞ CİHAZLARI Konum

LASTİKLER Ölçüler

Yük İndeksi

Hız İndeksi

1. Dingil 2. Dingil 3. Dingil 4. Dingil 5. Dingil 6. Dingil PAÇALIK(2)

Marka-Tip

Tip Onay Numarası

İşaretlemeler

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

EMNİYET KEMERLERİ Konum

KORNA

YAKIT DEPOLARI(3)

Tip Onay Numarası

Marka-Tip

Adedi-Konumu

Kategori

Tip Onay Numarası

Özellikleri

BAĞLANTI ELEMANLARI

DİĞER AKSAMLAR(4)

Mevcudiyet

Açıklama

Cam Yıkama/Silme Sistemi Buz Çözme / Buğu Giderme Sistemi ESC (Elektronic Stability Control) Vites Değiştirme Göstergesi Lastik Basınç İzleme Sistemi Şeritten Ayrılma Uyarı Sistemi Gelişmiş Acil Fren Sistemi AYDINLATMA VE IŞIKLI SİNYAL CİHAZLARI Çeşidi ve Konumu Uzun Hüzme Main Beam Headlamp Kısa Hüzme Dipped Beam Headlamp Gündüz Yanan Lamba Daylight Lamp Ön Sis Front Fog Lamp Geri Vites Reversing Lamp

Tip Onay Numarası

Kategori

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

38-39

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Yön Belirtme Direction Indication Stop Lambası Stop Lamp Arka Plaka Lambası Rear registration plate lamp Ön Pozisyon Lambası Front position lamp Arka Pozisyon Lambası Rear position lamp Ön Sis Lambası Front fog lamp Arka Sis Lambası Rear fog lamp Park Lambası Parking lamp Yan İşaret Lambası Side-marker lamp Uç Hat İşaret Lambası End-outline marker lamp Üçgen Olmayan Arka Geri Yansıtıcı Rear retro-reflector, non-triangular Üçgen Arka Geri Yansıtıcı Rear retro-reflector, triangular Ön Geri Yansıtıcı Front retro-reflector, non-triangular Üçgen Olmayan Yan Geri Yansıtıcı Side retro-reflector, non-triangular Köşe Lambası Cornering lamp Dikkat Çekici İşaretlemeler Conspicuity marking Diğer Lambalar

Ön / Front Arka / Rear

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

KÜTLE-BOYUTLAR Uzunluk Yükseklik Genişlik Yürür vaziyette kütle Bu kütlenin dingiller arası dağılımı 1.

Dingil mesafeleri

2-3:

3-4:

1-2:

4-5:

5-6:

ELEKTROMANYETİK UYUMLULUĞU İLGİLENDİREN CİHAZLARIN LİSTESİ

(5)

Cihaz Tanımı

Tip Onay No (Varsa)

Özellikler

DİĞER TESPİTLER

Denetim yapılan Yer : Denetim Tarihi : Firma Teknik Sorumlunun Denetçilerin Adı Soyadı:

Adı Soyadı:

İmza :

Adı Soyadı:

İmza :

(1) Motor araç ile birlikte teste girdiyse onay numarası olmak zorunda değil. (2) M kategorisi araçlarda aranmaz. (3) O kategorisi araçlarda bulunmaz. (4) Araç üzerinde 2007/46/AT Ek IV de belirtilen kategoriler için zorunluluk tablosuna göre kontrol edilir ya da edilmez. (5) Araç üzerinde EMU ilgilendiren hususlar varsa kaydedilir. Sistem onaylarında bu hususların geçip geçmediğine bakılır. (ör: radyo, elektrikli camlar, otobüs yan panoları gibi)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

40-41

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

O KATEGORİSİ ARAÇLAR Bu rehber, treyler olarak tabir edilen O kategorisi araçlar (römork ve yarı römork) konusunda gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde ilgili personele yardımcı olması amacıyla hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

42-43

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

O KATEGORİSİ ARAÇLAR 1. GİRİŞ Çoğunlukla yük taşımacılığı için kullanılan O kategorisi araçların tasarımına ve kullanım amacına bağlı olarak azami kütlesi 40 tonu bulabilmektedir. Üretici firmalar tarafından Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği’ne (2007/46/AT) göre tip onayı belgesi alınıp, belgede belirtilen teknik özelliklere uygun olarak üretim yapılması gerekmektedir. İlgili teknik mevzuatta, bu araçların trafikte seyrederken insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından oluşturacağı risklerin minimuma indirilmesi için gerekli şartlar belirlenmiş olup, bu araçların teknik mevzuata uygun olarak yani güvenli olarak üretilmesi büyük önem arz etmektedir. Vurgulanması gereken bir diğer husus ise M ve N kategorisi araç üreticilerine kıyasla O kategorisi araç üreticisi firmaların sayısının Türkiye’de oldukça fazla oluşudur. Belirtilen hususlar değerlendirildiğinde, O kategorisi araçlar ile ilgili gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından taşıdığı önem dikkat çekmektedir. Bu rehber O kategorisi araçlar üretilirken uyulması gereken güvenlik gereklerini belirtmekte olup, gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde ilgili personele yardımcı olması amacıyla hazırlanmıştır.

2. AMAÇ O-kategorisi araçlara yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetiminin amacı: • Geniş kapsamlı bir tarama yapılarak üretici/ithalatçı firmalar ile marka/model bazında araçların tespiti, • Yapılan tespitler ışığında riskli araçlar ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, • Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Teknik düzenlemesine uygun olmadan üretilen araçların trafikte seyretmesini engelleyerek bu araçların sebep olabileceği yaralanma, can ve mal kayıplarının önlenmesi, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber: • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (2007/46/AT) ve alt yönetmelikleri,

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

• Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Teknik Düzenlemeleri (Regülasyonları) esas alınarak hazırlanmıştır

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER O kategorisi araçlar (römork ve yarı römork); yük/insan taşınması veya insanların yaşaması amacıyla, motorlu bir araç tarafından çekilmek üzere tasarlanmış ve imal edilmiş, kendinden tahrikli olmayan tekerlekli araçlardır. Piyasada treyler olarak da tabir edilmektedirler. Bu kategorideki araçlar azami kütlesine göre 4 alt kategoriye ayrılmaktadırlar: • • • •

O1 kategorisi: Azami kütlesi 0,75 ton’u aşmayan, O2 kategorisi: Azami kütlesi 0,75 ton’u aşan, 3,5 ton’u aşmayan, O3 kategorisi: Azami kütlesi 3,5 ton’u aşan, 10 ton’u aşmayan, O4 kategorisi: Azami kütlesi 10 ton’u aşan O kategorisi araçlardır.

O kategorisi araç üreticisi firmaların, Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliğine (2007/46/ AT) göre tip onayı belgesi almaları gerekmektedir. Onay Kuruluşu tarafından gerekli teknik şartları sağlayan imalatçı firmalara verilen tip onayı belgesi, firmanın ve üretilen araçların belgede belirtilen araç tipiyle ilgili belgenin verildiği tarihteki teknik mevzuatın gereklerini yerine getirdiğini belgelemekte olup, mevzuatta yeni hükümlerin yürürlüğe girmesi durumunda tip onayı belgesinin güncel mevzuata göre kapsam genişletmesinin (güncellemesinin) yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde söz konusu tip onayı belgesi yeni yürürlüğe giren şartları karşılamaması sebebiyle geçersiz duruma düşmektedir. Firmaların üretebileceği araç tipleri ve araçlara ait teknik detaylar tip onayı belgesinde belirtilmektedir. Firmaların tip onayı belgesinde belirtilen araç tipleri haricinde araç üretmesi veya aracı üretirken tip onayı belgesinde belirtilenlerden farklı aksam kullanması mevzuata aykırı bir uygulama olup, aynı zamanda insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehdit oluşturacak nitelik taşıyabilmektedir. Ayrıca, Onay Kuruluşu tarafından firmanın üretim tesisi incelenerek tip onayı belgesi verilmekte olup, firmanın tip onayı belgesinde belirtilenden farklı bir adreste üretim yapması mevzuata aykırı bir uygulamadır. Herhangi bir adres değişikliği olması durumunda firmanın Onay Kuruluşuna başvurması ve tip onayı belgesinde kapsam genişletmesi yaptırdıktan sonra üretime devam etmesi gerekmektedir. Üretilecek araçlarda kullanılacak aydınlatma elemanları, fren sistemi, dingiller, bağlantı tertibatı, paçalık sistemleri gibi aksamlar ile araca ait kütle ve boyutlar gibi fiziksel özellikler tip onayı belgesinde belirtilmiş olup, tip onayı verilmesi aşamasında Onay Kuruluşunca atanmış olan teknik servis tarafından testi yapılan prototip araç, aracın teknik dosyasında belirtilen özelliklere ve aksamlara sahip olması şartıyla ilgili testlerden geçerek tip onayı belgesini alabilmektedir. Dolayısıyla, tip onayı alındıktan sonraki üretim aşamasında da tip onayı belgesinde belirtilen aksamların kullanılması ve belgedeki özelliklere uygun araç üretilmesi gerekmektedir. Bu bölümde, O kategorisi araçların aksamlarına ilişkin özelliklere yer verilmiştir.

4.1. Araç Tanıtım Etiketi (AB/19/2011) Üretilen her bir araçta “Motorlu Araçların ve Römorklarının Araç Tanıtım Numarası ve İmalatçının

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

44-45

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Zorunlu Levhaları İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ne (AB/19/2011) göre; göze çarpan ve kolayca ulaşılabilir bir pozisyonda, takılı olduğu parça kullanımda değiştirmeye maruz kalmayacak şekilde imalatçı zorunlu levhası bulunması gerekmektedir. Söz konusu levhanın dikdörtgen şeklinde metal veya kendinden yapışan bir etiketten oluşması gerekmekte ve metal olması halinde araç üzerine perçinle sabitlenmesi gerekmektedir. Aşağıdaki bilgiler silinmeyecek bir şekilde imalatçı zorunlu levhası üzerine yazılmış olmalıdır: • • • • •

İmalatçı firma adı, Aracın tip onayı numarası, Araç tanıtım numarası (şasi numarası), Teknik olarak müsaade edilen azami yüklü kütle, Önden arkaya doğru sırasıyla listelenen her bir dingil üzerine düşen teknik olarak müsaade edilen azami kütle • O3 ve O4 kategorisi araçlarda, bir dingil grubu üzerindeki teknik olarak müsaade edilen azami kütle, (dingil grubuna karşılık gelen girdi “T” harfiyle tanımlanır) Araç tanıtım numarasının karakterlerinin yüksekliği 4 mm’den az olmamalı, araç tanıtım numarasının dışındaki bilgilerin karakterlerinin yüksekliği ise 2 mm’den az olmamalıdır. Bağlantı noktası ilk dingil olarak varsayılmakta ve “0” olarak numaralandırılmaktadır. Ayrıca, zorunlu olmamakla birlikte imalatçı tarafından, O3 ve O4 kategorisi araçlarda imalatçı zorunlu levhası üzerinde, tasarlanan tescilde/hizmette müsaade edilen azami yüklü kütleyi belirtilebilmektedir. Böyle bir durumda, kütlelerin belirtildiği imalatçı zorunlu levhası kısmı, iki sütuna ayrılmalıdır. Tasarlanan tescilde/hizmette müsaade edilen azami kütleler sol sütunda ve teknik olarak müsaade edilen azami yüklü kütleler de sağ sütunda belirtilmelidir. Aracın tescil edileceği ülkenin kodu da sol sütunun başlığı olarak belirtilmelidir. Bu duruma örnek bir levha aşağıda verilmiştir. REMORQUES HENSCHLER SA e6*2007/46*0098 YA9EBS37009000005 (BE) 34 000 kg

37 000 kg

0 – 8 000 kg

9 000 kg

1 – 10 000 kg

9 000 kg

2 – 10 000 kg

9 000 kg

3 – 10 000 kg

T. 27 000 kg

T. 30 000 kg

Şekil 1: İmalatçı zorunlu levhası örneği

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Araç üzerinde bulunması gereken bir diğer bilgi olan ve imalatçı tarafından üretilen her bir araca verilen araç tanıtım numarası (VIN - Vehicle Identification Number) 17 haneden oluşmaktadır. Araç tanıtım numarasının özelliklerine ilişkin bilgiler ekteki kontrol listesinde yer almaktadır.

Şekil 2: Şasi numarası

WMI Kodu, dünyada bulunan tüm araç imalatçılarını tanımlamak için kullanılan, imalatçıya özel kodlardır. VDS Kodu, araç tipi, şasi tipi veya üstyapı tipi gibi araç tipini belirleyecek temel özellikleri içeren kodlardır. VIS Kodu, araçta bulunan özellikleri belirten kodlardır. Araç tanıtım numarası; tek bir hat üzerine, şasi, çerçeve veya diğer benzer yapılar üzerine basma veya mekanik çekiçleme yoluyla, açıkça görülebilir, ulaşılabilir ve tamamen silinmeyecek veya bozulmayacak bir konuma ve aracın sağ tarafına yerleştirilmelidir. Şasi üzerine vurulmuş olan VIN karakterlerinin yüksekliği 7 mm’den daha az olmamalı ve karakterler arasında boşluk olmamalıdır.

4.2. Arka Tescil Plakası Yeri (AB/1003/2010) “Motorlu Araçların ve Römorklarının Arka Tescil Plakasının Takıldığı ve Sabitlendiği Alan İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ne (AB/1003/2010) göre; motorlu araçların ve römorklarının arka kısmında tescil plakası takılması için bir alan bulunması gerekmektedir.

Şekil 3: Arka tescil plakası yeri

Bu alan, asgari 520 mm genişlik ve 120 mm yükseklik veya 340 mm genişlik ve 240 mm yükseklikten, düz veya düze yakın bir dikdörtgen zeminden oluşmalıdır. Plakanın alt kenarının yer zemininden yüksekliği 300 mm’den daha az olmamalıdır. Plakanın üst kenarının yer zemininden yüksekliği 1200 mm’yi aşmamalıdır. Ancak, aracın yapısı sebebiyle yükseklik koşullarına uymanın uygulanabilir olmadığı durumlarda, aracın yapısal özellikleri imkân verdiği kadar

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

46-47

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

bu limite yakın olması ve hiçbir durumda 2000 mm’yi aşmaması sağlandığında, azami yükseklik 1200 mm’yi aşabilmektedir. Denetimler esnasında, belirtilen yükseklikler araç yüklü değilken ölçülmelidir.

4.3. Arka Koruma Tertibatı (BM/AEK R-58) Kaza esnasında O3 ve O4 kategorisi araçların altına arkadan taşıt girişe karşı koruma sağlamak amacıyla arka koruma donanımı (RUP) bulundurmaları gerekmektedir. RUP aracın arkasına mümkün olduğu kadar yakın olarak monte edilmeli ve alt kenarı ile yer arasındaki boşluk, taşıt yüksüz olsa dahi, RUP’un bütün genişliği boyunca 550 mm’yi geçmemelidir.

Şekil 4: Arka koruma donanımı yüksekliği

RUP genişliği, zemine temas eden tekerleklerin yanakları hariç, tekerleklerin en dış kenarlarında ölçülen arka dingil genişliğini hiç bir noktada geçmemeli ve her iki tarafta 100 mm’den daha kısa olmamalıdır. Birden fazla arka dingil bulunması durumunda, genişliği en fazla olan arka dingilin genişliği göz önüne alınmalıdır.

Şekil 5: Arka koruma donanımı genişliği

RUP en kesitinin yüksekliği 100 mm’den az olmamalıdır. RUP yan uçları arkaya eğilmemeli ya da keskin bir dış uca sahip olmamalıdır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 6: Arka koruma donanımı kesit genişliği

4.4. Fren Sistemi (BM/AEK R-13) Üretilen araçların fren sisteminin BM/AEK R-13 teknik düzenlemesine göre tip onaylı olması gerekmektedir. Üreticiler tarafından tip onayı belgesi alınacak bir araç tipine ait prototip araç üretilmekte ve bu araca ait; belirli hızlarda ve yük durumlarındaki frenleme karakteristikleri, fren tepki süreleri, park durumunda park frenlerinin yeterliliği, frenleme için gerekli hava basıncı gibi fren sistemiyle ilgili özellikler incelenerek gerekli tüm teknik şartları sağlaması halinde tip onayı belgesi verilmektedir. Bu sebeple, denetlenen araç üzerinde bulunan fren sisteminin tip onaylı olması yeterli olmayıp, aynı zamanda MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı fren sisteminin olması gerekmektedir. Bu kapsamda, denetim esnasında araç üzerindeki fren sistemine ait bilgiler kontrol listesine kaydedilmelidir.

Şekil 7: Fren sistemi kontrol ünitesi

Ayrıca, fren karakteristiklerini doğrudan etkileyen aksamların başında yer alan dingiller (akslar) de araç tip onayında belirtilenlerle bire bir uyumlu olmalıdır. Bu sebeple, denetim esnasında dingillere ait marka/model/tip/yük kapasitesi gibi bilgiler de eksiksiz olarak kontrol listesine kaydedilmelidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

48-49

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

4.5. Aydınlatma ve Işıklı Sinyal Cihazları (BM/AEK R-48) Araçlar üzerinde kullanılacak aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazlarının özellikleri, araca yerleştirilmesi ve yerleştirildikten sonra sağlamaları gereken görünürlük özellikleri ile ilgili olarak BM/AEK R-48 teknik düzenlemesine göre tip onayı belgesi alınması gerekmektedir. Denetlenen araç üzerinde bulunan aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazlarının tip onaylı olması yeterli olmayıp, aynı zamanda MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı cihazların araç üzerinde olması gerekmektedir. Araçlarda kullanılan lambalar ayrı ayrı üretilmek yerine çoğunlukla grup olarak üretilmekte olup, lamba grubunun üzerinde tip onayı belgesi ve grubun içerdiği her bir lamba türüne ait kodlar yer almaktadır.

Şekil 8: Örnek lamba işaretlemeleri

Araçlarda bulunması gereken aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazları ve bu cihazlara ilişkin işaretlemeler kontrol listesinde verilmiştir.

4.6. Yan Koruma Donanımı (BM/AEK R-73) Yayalar, bisiklet ve motosiklet sürücüleri gibi korunması olmayan yol kullanıcılarının O3 ve O4 kategorisi araçların yanından geçerken altlarına düşme tehlikesine ve tekerlekler arasında kalma riskine karşı etkin korunmasını sağlayacak şekilde yan koruyucularla donatılarak tip onayı almaları gerekmektedir.

Şekil 9: Yan koruma donanımı

Taşıtın yapısı veya karakteristikleri sebebiyle yanlarındaki elemanları, yanal koruyucu eleman görevi yapacak şekilde tasarlanmış veya donatılmış araçlar yanal koruyucu tertibata sahip olarak kabul edilmektedirler.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Yanal koruyucu eleman, taşıtın toplam genişliğini artırmamalı ve dış yüzeylerinin esas kısmı, taşıtın en dış düzleminden (maksimum genişlikten) en fazla 120 mm içeride olmalıdır. Yanal koruyucunun arka tekerlekten sonraki ucu, en azından 250 mm boyunca arka lâstiklerin en dış kenarlarına göre 30 mm’den daha fazla içeride olmamalıdır.

Şekil 10: Yan koruma donanımının yerleşimi

Koruyucu eleman sürekli düz yüzeyden veya bir ya da daha fazla sayıdaki yatay raylardan veya bunların kombinasyonundan oluşabilir. Raylar kullanıldığında, raylar esas olarak düz yüzeyli olmalı, birbirlerinden 300 mm’den daha fazla uzakta ve O3 kategorisinde 50 mm’den, O4 kategorisinde ise 100 mm’den daha az yükseklikte olmamalıdır.

Şekil 11: Raylardan oluşan yan koruma donanımı ölçüleri

Bu donanım yarı römorklarda, eğer destek ayakları bulunuyorsa, destek ayaklarının enine orta düzleminin arkasına 250 mm’den daha fazla uzakta olmamalı; ancak hiçbir durumda ön kenardan, king pin merkezi boyunca geçen enine düzleme olan mesafe 2700 mm’yi geçmemelidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

50-51

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Şekil 12: Yan koruma donanımının araç üzerine yerleşimi

Yanal koruyucunun alt kenarı hiçbir noktada zeminden 550 mm’den daha yukarıda olmamalıdır.

Şekil 13: Yan koruma donanımı yüksekliği

Bu yönetmeliğin boyutlarla ilgili şartlarını yerine getirmeleri halinde, taşıta kalıcı olarak monte edilen yedek tekerlekler, akü kutusu, hava depoları, yakıt depoları, lâmbalar, reflektörler ve takım kutuları gibi elemanlar, yanal koruyucu olarak değerlendirilebilmektedirler. Yan koruyucu yapı; fren, hava veya yakıt borularının tutturulması için kullanılmamalıdır.

4.7. Elektromanyetik Uyumluluk (BM/AEK R-10) Elektromanyetik uyumluluk (Electro Magnetic Compatibility - EMC) onayı; araç üzerindeki elektronik ve elektrikli sistemlerin, araç üzerindeki benzer diğer sistemlerle etkileşim içerisine girmeden, ayrıca dışarıdan gelen elektromanyetik etkilerden etkilenmeyecek şekilde çalışabildiğini belgelemektedir. Römork ve yarı römorkların üzerinde elektrik motoru, soğutucu sistemleri gibi elektromanyetik kararlılığı etkileyecek ekipmanların bulunması durumunda, bu ekipmanların da BM/AEK R-10 teknik düzenlemesine göre tip onaylı olması gerekmektedir.

4.8. Mekanik Bağlantılar (BM/AEK R-55) O kategorisi araç (römork veya yarı römork) ile çekici araç arasındaki mekanik bağlantıyı sağlayan aksamlardır. Bu bağlantı elemanlarının BM/AEK R-55 teknik düzenlemesine göre tip onaylı olması gerekmektedir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Mekanik bağlantı elemanları yapısına göre BM/AEK R-55 teknik düzenlemesinde sınıflandırılmış olup, araç onayına aracın yükünü taşıyabilecek bağlantı elemanları dâhil edilmektedir. Denetlenen araç üzerinde bulunan bağlantı elemanlarının tip onaylı olması yeterli olmayıp, aynı zamanda MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı bağlantı elemanlarının araç üzerinde olması gerekmektedir. Bu sebeple, denetim esnasında dingillere ait marka/model/tip/yük kapasitesi gibi bilgiler de eksiksiz olarak kontrol listesine kaydedilmelidir.

Şekil 14: Mekanik bağlantı tertibatı ve araç üzerinde yerleşimi

4.9. Kütle ve Boyutlar (AB/1230/2012) MARTOY kapsamında üretilecek araçların insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehdit oluşturmaması için AB/1230/2012 yönetmeliğine göre tip onaylı olması ve tip onayı belgesinde belirtilen özelliklere uygun olarak üretilmesi gerekmektedir. Söz konusu yönetmelik; aracın maksimum kütlesi, dingiller üzerine düşen ağırlık dağılımları, maksimum uzunluk, genişlik ve yükseklik değerleri, dingiller arası mesafeler, manevra kabiliyeti gibi özelliklerine ilişkin hükümler içermektedir. Araçlar tip onayı belgesinde belirtilen kütle ve boyut özelliklerine uygun olarak üretilmediği takdirde; yük dağılımı, frenleme performansı, dönüş çapı gibi özellikleri değişmekte ve bu araçlar trafikte insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehdit oluşturabilmektedirler.

4.10. Paçalık Sistemleri (AB/109/2011) O3 ve O4 kategorisi araçlarda “Motorlu Araçların ve Römorklarının Belirli Sınıflarına Ait Paçalık Sistemleri İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ne (AB/109/2011) göre bulunması zorunlu olan paçalık sistemleri; çamurluk, yağmur kanatları, saçaklar gibi tertibatlardan oluşan, hareket halindeki aracın lastiklerinin yukarıya doğru fırlattığı suyun dağılmasını azaltmayı amaçlayan sistemlerdir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

52-53

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Şekil 15: Paçalık sistemine ait örnek şekiller

4.11. Lastikler (AB/458/2011) Üretilecek araçların, “Motorlu Araçların ve Römorklarının Lastiklerinin Yerleştirilmesi İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ni (AB/458/2011) içerecek şekilde geçerli bir tip onayı belgesine sahip olmaları gerekmektedir. Söz konusu yönetmelik araçlara takılacak lastiklerin boyutları, yük endeksi, hız endeksi gibi özellikleri ile ilgili şartlar içermektedir. Diğer aksamlarda olduğu gibi denetlenen araç üzerinde bulunan lastiklerin de tip onaylı olması yeterli olmayıp, MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu sebeple, denetim esnasında lastiklere ait boyutlar, yük endeksi, hız endeksi gibi bilgilerin kontrol listesine eksiksiz olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

4.12. Diğer aksamlar O kategorisi araçlarda, yukarıda bahsedilen aksam/sistemlerin yanı sıra; aracın özelliğine göre tip onayı gerektiren farklı sistemler de olabilmektedir. Örneğin; tehlikeli maddeleri taşımak amacıyla tasarlanan araçlarda (akaryakıt tankeri gibi) BM/AEK R-105 teknik düzenlemesi, dümenlenebilir dingile sahip araçlarda BM/AEK R-79 teknik düzenlemesi, karavan gibi cam bulunduran araçlarda BM/AEK R-44 teknik düzenlemesi, ısıtma sistemine sahip araçlarda BM/AEK R-122 teknik düzenlemesi gibi şartlar aranmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği’ne (2007/46/AT) göre alınmış geçerli bir tip onayı belgesine uygun olarak üretilmesi gereken bu araçlar teknik mevzuata uygun olarak üretilmediği takdirde; fren performansı ve kararlılığı, kütle ve boyutlar, aracın dönme yarıçapı, aracın gece koşullarında fark edilmesini sağlayacak aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazları, onlarca tonluk ağırlığı kontrolde tutan mekanik bağlantı tertibatı, aracın elektromanyetik kararlılığı, lastiklerin taşınacak yüke ve aracın tasarım hızına dayanıklılığı gibi hayati risk taşıyan koşullar açısından uygun olmayacağı için insan sağlığı, can ve mal güvenliği yönünden risk oluşturmaktadırlar. 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE O kategorisi araçların denetimi esnasında numune alınmayacak olup, denetimler duyusal inceleme ve muayene şeklinde gerçekleştirilecektir. Güvensizliğe sebep olacak herhangi bir husus tespit edildiğinde, gerekli yaptırımlar (idari yaptırım kararı vs.) denetim esnasında düzenlenen tutanaklara istinaden uygulanacaktır. Bu sebeple, denetimlerde tespitlerin doğru ve eksiksiz olarak yapılması, yapılan tespitlerin detaylı olarak fotoğraflarının çekilmesi, çekilen fotoğraflarda akşamların/sistemlerin onay numaralarının, marka/model/tip bilgilerinin okunabilir olmasına dikkat edilmesi ve kontrol listesinin her bir sayfasının firma yetkilileri ve denetçi personel tarafından imzalanması büyük önem taşımaktadır.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

54-55

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ ………-………………………. numaralı PGD tutanağının ekidir.

T.C. BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü O KATEGORİSİ ARAÇLAR İÇİN KONTROL LİSTESİ Firma Adı ve Adresi: Firma Adresi: İnceleme Tarihi: ARACA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER Araç Markası/Tipi: Araç Kategorisi: Tip Onay Numarası / Tarihi: Şasi Numarası

İMALATÇI ZORUNLU LEVHASI İmalatçı Zorunlu Levhası Üzerinde Bulunması Gereken Bilgiler

Var/Uygun

Yok/Uygunsuz

İmalatçı firma adı

Aracın tip onayı numarası

Araç tanıtım numarası (şasi numarası)

Teknik olarak müsaade edilen azami yüklü kütle

Önden arkaya doğru sırasıyla listelenen her bir dingil üzerine düşen teknik olarak müsaade edilen azami kütle

O3 ve O4 kategorisi araçlarda, bir dingil grubu üzerindeki teknik olarak müsaade edilen azami kütle (dingil grubuna karşılık gelen girdi “T” harfiyle tanımlanır)

Araç tanıtım numarasının karakterlerinin yüksekliği 4 mm’den az olmamalı

Araç tanıtım numarasının dışındaki bilgilerin karakterlerinin yüksekliği ise 2 mm’den az olmamalı

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Araç Tanıtım Numarası (Şasi Numarası - VIN)

Uygun

Uygunsuz

Tek bir hat üzerinde olmalıdır

Şasi, çerçeve veya diğer benzer yapılar üzerine basma veya mekanik çekiçleme ile işaretlenmiş olmalıdır

Açıkça görülebilir, ulaşılabilir ve tamamen silinmeyecek/bozulmayacak bir konumda olmalıdır

Aracın sağ tarafına yerleştirilmelidir

Şasi üzerindeki VIN karakterlerinin yüksekliği 7 mm’den az olmamalı ve karakterler arasında boşluk olmamalıdır

Arka Tescil Plakası Yeri Özellikleri

Uygun

Uygunsuz

Plaka yeri asgari 520 mm genişlik ve 120 mm yükseklikten veya 340 mm genişlik ve 240 mm yükseklikten, düz veya düze yakın bir dikdörtgen zeminden oluşmalıdır

Plakanın alt kenarının yer zemininden yüksekliği 300 mm’den daha az olmamalıdır

Plakanın üst kenarının yer zemininden yüksekliği 1200 mm’yi aşmamalıdır

Arka Koruma Donanımı (RUP) Özellikleri

Uygun

Uygunsuz

RUP alt kenarı ile yer arasındaki boşluk, taşıt yüksüz olsa dahi, RUP’un bütün genişliği boyunca 550 mm’yi geçmemelidir

RUP’ın genişliği, zemine temas eden tekerleklerin yanakları hariç, tekerleklerin en dış kenarlarında ölçülen arka dingil genişliğini hiç bir noktada geçmemeli ve her iki tarafta 100 mm’den daha kısa olmamalıdır

Donanım aracın arkasına mümkün olduğu kadar yakın olarak monte edilmeli ve araç yüklü değilken donanımın alt ucunun yerden yüksekliği hiç bir noktada 550 mm’den yüksek olmamalıdır

Traversin kesit yüksekliği 100 mm’den az olmamalı, yan uçları arkaya eğilmemeli veya keskin bir dış uca sahip olmamalıdır

Yan Koruma Donanımı Özellikleri

Uygun

Uygunsuz

Yan koruyucu eleman, aracın toplam genişliğini artırmamalı ve dış yüzeylerinin esas kısmı, taşıtın en dış düzleminden (maksimum genişlikten) en fazla 120 mm içeride olmalıdır.

Yan koruyucunun arka tekerlekten sonraki ucu, en azından 250 mm boyunca arka lâstiklerin en dış kenarlarına göre 30 mm’den daha fazla içeride olmamalıdır.

Yan koruyucu olarak raylar kullanıldığında, raylar düz yüzeyli olmalı, birbirlerinden 300 mm’den daha fazla uzakta ve O3 kategorisinde 50 mm’den, O4 kategorisinde ise 100 mm’den daha az yükseklikte olmamalıdır.

Yan koruyucu; yarı römorklarda, eğer destek ayakları bulunuyorsa, destek ayaklarının enine orta düzleminin arkasına 250 mm’den daha fazla uzakta olmamalı; ancak hiçbir durumda ön kenardan, king pin merkezi boyunca geçen enine düzleme olan mesafe 2700 mm’yi geçmemelidir.

ARKA TESCİL PLAKASI YERİ

ARKA KORUMA DONANIMI

YAN KORUMA DONANIMI

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

56-57

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Yanal koruyucunun alt kenarı hiçbir noktada zeminden 550 mm’den daha yukarıda olmamalıdır.

Yan koruyucu; fren, hava veya yakıt borularının tutturulması için kullanılmamalıdır.

DİNGİLLER Sayısı

Markası

Tipi/Modeli/Kapasitesi

Açıklama

LASTİKLER Marka

Ölçüler

Yük Endeksi

Hız Endeksi

Tip Onay No

1. Dingil 2. Dingil 3. Dingil 4. Dingil

AYDINLATMA VE IŞIKLI SİNYAL CİHAZLARI Aydınlatma Türü Yan İşaret Lambası

Sembol

Marka

SM1

Yan Geri Yansıtıcı (Üçgen Olmayan)

Ön Pozisyon Lambası

Ön Geri Yansıtıcı

Geri Vites Lambası

Yön Belirtme Lambası

Stop Lambası

Arka Pozisyon Lambası

Arka Sis Lambası

Üçgen Arka Geri Yansıtıcı

Tip Onay Numarası

IIIA

Arka Plaka Lambası

Uç Hat İşaret Lambası (Ön)

Uç Hat İşaret Lambası (Arka)

Dikkat Çekici İşaretlemeler (Reflektif Şerit) Diğer

PAÇALIK SİSTEMİ Var

Tip Onay No

Yok

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

BAĞLANTI ELEMANLARI (KING PIN) Markası

Sınıfı ve Kapasitesi

Tip Onay No

Açıklama

FREN SİSTEMİ Marka

Tip Onay No

Açıklama

Marka

Açıklama

EMC GEREKTİREN CİHAZLAR Ürün

BOYUTLAR (mm) Toplam Uzunluk King Pin – 1. Dingil Ön – King Pin Dingiller Arası Mesafe

1.-2. Dingil

2.-3. Dingil

3.-4. Dingil

4.-5. Dingil

Son Dingil – Arka Genişlik Yükseklik Diğer Uzunluklar

DİĞER TESPİTLER

Denetçi Adı Soyadı İmza

Denetçi

Firma yetkilisi

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

58-59

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

T KATEGORİSİ ARAÇLAR Bu rehber; 2003/37/AT “Tarım veya Orman Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (TORTOY) kapsamında yer alan Kategori T: Tekerlekli traktörler, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

60-61

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

T KATEGORİSİ ARAÇLAR 1. GİRİŞ Bu rehber; 2003/37/AT “Tarım veya Orman Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (TORTOY) kapsamında yer alan Kategori T: Tekerlekli traktörler, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. 2. AMAÇ Kategori T: Tekerlekli traktörler, Kategori C: Paletli traktörler, Kategori R: Römorklar ve Kategori S: Birbiriyle değiştirilebilir çekilen makinaların piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde amaç; • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanması, • Riskli araçların piyasaya arzının engellenmesi, • Üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanmasıdır.

3. • • • •

DAYANAK 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği 2003/37/AT “Tarım veya Orman Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (TORTOY)

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Tanımlar • Araç: Tarım veya ormancılıkta kullanılması tasarlanan tamamlanmış herhangi bir traktör ve bu traktörlerin çektiği römork veya birbiriyle değiştirilebilir çekilen makinalar ve sistemlerdir. • Tam/Tamamlanmış Araç: Çok aşamalı AT tip onayı işlemleri sonucu bu rehberde verilen Yönetmeliğin ilgili bütün şartlarını sağlayan araçtır. • Araç Kategorisi: Benzer tasarım özelliklerine sahip araçlar grubudur. • Aksam: Bir aracın parçası olarak tasarlanan, bu araçtan bağımsız olarak da tipi onaylanabilen bir tertibattır. • AT: Avrupa Topluluğu • AT Tip Onayı: Onay kuruluşu tarafından bir araç, aksam veya ayrı teknik ünite tipinin bu rehberde verilen Yönetmeliğin ilgili teknik şartlarını sağladığının belgelenmesi işlemidir. • AT Tip Onayı Belgesi: Onay kuruluşu tarafından sağlanacak bilgilerin hangileri olduğunu belirten formdur. • Aksam Tip Onayı Belgesi: Araç aksamlarının imalat ve teknik özelliklerini belirten formdur.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

• Bakanlık: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı • Teknik Dosya: Bu Yönetmelikte veya ayrı bir yönetmelikte sağlanan bilgi dokümanı gereğince başvuru sahibi tarafından teknik servise veya onay kuruluşuna sunulan ve bilgi, çizim ve fotoğrafları içeren komple klasör veya dosyadır. • İmalatçı: Tip onayı işlemlerinin bütün unsurlarından ve imalatın uygunluğunun sağlanmasından onay kuruluşuna karşı sorumlu olan ve araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünite imalatının bütün aşamalarıyla doğrudan ilgili olması dikkate alınmayan gerçek veya tüzel kişi; ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişi veya; Kendi kullanımı amacıyla, bir aracı, sistemi, aksamı veya ayrı teknik üniteyi tasarımlayan, tasarımlamış olan, imal eden veya imal etmiş olan herhangi bir gerçek veya tüzel kişi, Bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünite herhangi bir zamanda piyasaya arz edildiğinde veya hizmete girdiğinde bu Yönetmeliğe uygunluğu sağlamaktan sorumlu olan herhangi gerçek veya tüzel kişidir. • İmalatçı Temsilcisi: Bu rehberde verilen Yönetmeliğin kapsadığı alanda yetkili kuruluşa karşı imalatçıyı temsil etmek ve onun adına hareket etmek üzere imalatçı tarafından görevlendirilen, gerçek veya tüzel bir kişidir. • Komisyon: Avrupa Komisyonu • Onay Kuruluşu: Bir araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünite tipinin onayının bütün unsurlarından sorumlu olan, gerektiğinde tip onaylarını veren ve geri çeken, üye ülkelerdeki onay kuruluşları için temas noktası olarak hizmet veren kurumdur. • Teknik Servis: Bir deney laboratuvarı olarak onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek gerekli deneyleri yapmak veya bir uygunluk değerlendirme kuruluşu olarak yine onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek ilk değerlendirmeyi ve diğer deney veya muayeneleri yapmak üzere Onay Kuruluşu tarafından görevlendirilmiş akredite edilmiş kuruluş veya kurumdur. • Uygunluk Belgesi: Bu rehberde verilen Yönetmeliğe göre onaylanmış belirli bir aracın imalatı sırasında geçerli bütün düzenlemelere uygun olduğunu ve herhangi bir ilave denetleme yapılmadan bütün üye ülkelerde tescil edilebileceğini veya hizmete girebileceğini belirten, imalatçı tarafından verilen dokümandır. • Traktör: Ana fonksiyonu çekme gücü sağlamak olan ve tarım veya ormancılık işlerini yerine getirmek için tasarımlanmış birbirleriyle değiştirilebilen donanımı çekmek, itmek, taşımak veya tahrik etmek veya tarım veya orman römorklarını çekmek için özel olarak tasarımlanmış, en az iki dingilli, azamî tasarım hızı 6 km/h’den az olmayan, tekerlekli veya paletli, motorlu tarım veya orman traktörüdür. • Kategori T1 Tipi Tekerlekli Traktörler: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan, sürücüye en yakın dingilin asgarî iz genişliği 1150 mm’den az olmayan, çalışır durumdaki yüksüz kütlesi 600 kg’dan fazla olan ve alt açıklığı 1000 mm’den fazla olmayan tekerlekli traktörlerdir. • Kategori T2 Tipi Tekerlekli Traktörler: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan, asgarî

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

62-63

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

iz genişliği 1150 mm’den az olan, çalışır durumdaki yüksüz kütlesi 600 kg’dan fazla olan ve alt açıklığı 600 mm’den fazla olmayan tekerlekli traktörlerdir. Bununla birlikte, traktörün ağırlık merkezinin yüksekliği (zemine göre ölçülen), her bir dingil için ortalama asgarî iz genişliği ile bölündüğünde 0,90’ı aşarsa, azamî tasarım hızı 30 km/h’e kadar sınırlanır. • Kategori T3 Tipi Tekerlekli Traktörler: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan ve çalışır durumdaki yüksüz kütlesi 600 kg’dan fazla olmayan tekerlekli traktörlerdir. • Kategori T4 Tipi Tekerlekli Traktörler: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olmayan, özel amaçlı tekerlekli traktörlerdir. • Kategori T5 Tipi Tekerlekli Traktörler: Azamî tasarım hızı 40 km/h’den fazla olan tekerlekli traktörlerdir.

4.2. Teorik Bilgiler Avrupa Birliği tarafından direktif olarak yayımlanan ve Bakanlığımızca yönetmelik olarak uyumlaştırılarak yürürlüğe konulan motorlu araçlarla ilgili yönetmeliklerdir. Bu yönetmelikler, aksam, sistem ve ayrı teknik üniteleri ve komple araç tip onayını kapsar. Yönetmeliklerin tümüne mevzuat.gov.tr adresinden erişilebilir. AT Yönetmelikleri “e” ifadesi ile gösterilir ve komple araç için “e” ifadeli AT Tip Onay belgesi verilir. Bu belge, AB üyesi ülkeler tarafından verilir ve ülkemizde de geçerlidir. Ancak, ülkemiz AB üyesi olmadığı için, Bakanlığımız tarafından komple araçlarda “e” ifadeli AT Tip Onay belgesi verilememekte; yalnızca “TR” ifadeli Ulusal Tip Onayı verebilmektedir. AT Yönetmelik listesine aşağıdaki adresten ulaşılabilir. http://sgm.sanayi.gov.tr/Files/Attachments/OtherFiles/uygulamada-olan-otomotiv--1172013114657. pdf

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Traktörler ve bu traktörlerin çektiği römorklar veya çekilebilir makinaların yollarda ve kullanım yerlerinde kaza riskini azaltmak için uyarı, sinyal ve aydınlatma aksamları yeterli olmalıdır. Traktörler, kullanılırken arazinin engebeli olması traktörlerin devrilmesine sebep olabilmekte ve üst koruması olmayan traktörler kullanıcısı için hayati tehlike oluşturmaktadır. Traktörler ve bu traktörlerin çektiği römorklar veya çekilebilir makinaların temel güvenlik gereklerinin ve testlerinin zorunlu olmasından dolayı, denetimlerde tip onay işareti ve/veya tip onay belgesi aranması gereklidir.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Denetimler; tam/tamamlanmış traktör, bunların römorkları veya değiştirilebilir çekilebilir makinalarla ilgili tip onay belgesi ve aksam tip onay belgelerinde yer alan bilgilerin araçlar üzerinde muayenesi ve doğrulama işlemlerini içerir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Denetim tarihi: Denetlenen yer: Denetlenen yer temsilcinin adı soyadı ve imzası: Denetçilerin adı, soyadı ve imzası: Denetim Kontrol Formu TAMAMLANMIŞ TRAKTÖRLER VE BU TRAKTÖRLERİN ÇEKTİĞİ RÖMORKLAR VE ÇEKİLEBİLİR MAKİNALAR

S.No 1

NOTLAR

Genel

1.1

İmalatçı adı ve adresi

1.2

Marka/markalar

1.3

Tip

1.4

Ticarî adı/adları

1.5

Araç şasi numarası

1.6

Araç kategorisi

Karakteristik Özellikler

2.1

Dingil ve tekerlek sayısı:

2.2

Lastik özelliğine göre aracın azami kütleri/kütleleri (İmalatçı plakasından alınır)

Dingil No

Lastik Ebatları

Yük Değeri

Her dingil için müsaade edilen maksimum kütle değeri

1 2 3

2.3

Bağlantı tertibatı: Marka/model/tip: Yük :.....................(kg/N)

2.4

Bağlantı noktasının orta dingile olan uzaklığı: ...................(mm) Bağlantı noktasının yerden yüksekliği:

2.5

2.6

Maksimum :..............(mm) Minimum :..............(mm) Dingiller arası uzaklık:

(mm)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

64-65

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

2.7

Vites kutusu: İleri sayısı: Geri sayısı:

2.8

Korna: Markası/Konum/Tip Onay No:

2.9

Ön Bağlantı:

2.10

Aynalar: İç/Dış

Sayısı

Sınıfı

Onay no

4 2.11

Camlar Markası / Onay No

Konumu Devrilmeye karşı koruyucu yapılar ve yük platformları

2.12 Çerçeve / kabin / roll - bar Ön / arka:

Katlanır / sabit: Koruyucu yapı: Marka/Model/Tip: 2.13

Sürücü Koltuğu: Marka/model/tip:

2.14

Yük platformu (varsa) Ölçüleri: .................. (mm) Maksimum yük değeri: ...... (kg) Ön/arka dingil yük değerleri:...../.....(kg)

2.15

Aydınlatma Sayısı

Kısa

Marka

Onay No

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Uzun Ön Konum Ön Sinyal Arka Konum Stop Arka Sinyal Arka Yansıtıcı Uç Hat (Ön - arka) Plaka Park Geri Vites Sis (Ön Arka) Tepe Lambası İş Lambası

2.16

Ön Arka Römork Fren (varsa) Bağımsız: Hidrolik: Pnömatik:

3. Ürün Beraberinde Bulunması Gereken Belgelerin ve İçeriğinin Kontrolü S.No

Ürün Beraberinde Bulunması Gereken Belgeler ve İçeriğinde Yer Alması Gereken Belgeler

Uygun (X)

3.1

Kullanma kılavuzu (Türkçe olmalı)

3.2

Garanti belgesi

3.3

Araç servis bilgi ve belgeleri

3.4

Diğer belgeler (Araç, aksamlar, yan donanıma ait resim ve şemalar)

Uygun Değil Açıklamalar (X)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

66-67

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

4.Duyusal İnceleme S.No:

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Uygun (X)

4.1

Tip Onay işareti kolayca okunabilir ve görünebilir olmalıdır.

4.2

Tip onay ve aksam tip onay belgelerindeki bilgiler araç ve aksamları üzerinde kolayca okunabilir ve görünebilir olmalıdır.

Uygun Değil Açıklamalar (X)

5. Teknik Dosya Kontrolü (Denetçi tarafından gerek duyulması halinde yapılacak kontroldür.) Teknik Dosya İçeriğinde Yer Alması Gereken Dokümanların Kontrolü

Uygun (X)

Uygun Değil Açıklamalar (X)

5.1

Aracın genel bir tarifi

5.2

Aracın tasarım ve imalat bilgileri

5.3

Tip onay belgesi

5.4

Aksam tip onay belgeleri

5.5

Uygunluk belgesi

5.6

Aracın bütünü ve tüm aksam(larının) resim ve çizimleri, ölçüleri

5.7

Test raporları

5.8

Onaylanmış kuruluş bilgileri (görev almışsa)

Uygun (X)

Uygun Değil Açıklamalar (X)

S.No:

6. Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri S.No:

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

6.1

6.2

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

68-69

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

İKİ VE ÜÇ TEKERLEKLİ MOPETLER (L1e ve L2e KATEGORİSİ ARAÇLAR) İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (MOTOY) (2002/24/AT); İki tekerlekli motorlu araçların yapım ve kullanım bakımından karayolu yapısına ve trafik güvenliğine uygunluğunu yerine getirmek üzere, iki veya üç tekerlekli motorlu araçlara, aracı oluşturan aksamların ve ayrı teknik ünitelerin tek tek onaylarının toplanarak, Araç Tip Onayı Belgesi verilmesine ilişkin hükümleri ve bunların uygulanmasına ait usul ve esasları belirlemektedir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

70-71

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

İKİ VE ÜÇ TEKERLEKLİ MOPETLER (L1e ve L2e KATEGORİSİ ARAÇLAR) 1. GİRİŞ İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (MOTOY)(2002/24/AT); İki tekerlekli motorlu araçların yapım ve kullanım bakımından karayolu yapısına ve trafik güvenliğine uygunluğunu yerine getirmek üzere, iki veya üç tekerlekli motorlu araçlara, aracı oluşturan aksamların ve ayrı teknik ünitelerin tek tek onaylarının toplanarak, Araç Tip Onayı Belgesi verilmesine ilişkin hükümleri ve bunların uygulanmasına ait usul ve esasları belirlemektedir. Yönetmeliğe göre, bu araçlar 7 kategoride toplanmaktadır. Bu rehber içeriğinde mopet adı verilen L1e ve L2e kategorisi araçlara ilişkin bilgiler yer almaktadır. Piyasaya “Elektrikli Bisiklet” adı ile arz edilen ürünlerin bir kısmı motor gücü ve hız kapasitesi bakımından 2002/24/AT kapsamında L1e ve L2e kategorisinde değerlendirilmektedir.

2. AMAÇ L1e (İki Tekerlekli Mopet) ve L2e (Üç Tekerlekli Mopet) sınıfı araçlara yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taramasının gerçekleştirilmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının bertaraf edilmesinin sağlanması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile bu araçlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • 4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun • Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik • Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği • 2002/24/AT İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliğine (MOTOY) dayanılarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Ürün Hakkındaki Tanımlar 2002/24/AT İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliğine göre mopetler tekerlek sayısına ve motor güç değerlerine göre L1e ve L2e kategorisinde sınıflandırılmaktadır. 1) İki tekerlekli tip olması durumunda aşağıdaki motor özelliklerine sahip; i) İçten yanmalı tip durumunda, silindir kapasitesi 50 cm³’ü geçmeyen veya ii) Elektrik motorlularda azami sürekli anma gücü 4 kW’ı geçmeyen araçlar L1e kategorisi kapsamında değerlendirilmektedir. 2) Üç tekerlekli tip olması durumunda aşağıdaki motor özelliklerine sahip; i) Pozitif ateşlemeli tip ise, silindir kapasitesi 50 cm³’ü geçmeyen veya ii) Diğer içten yanmalı motorlarda azamî net motor gücü 4 kW’ı geçmeyen veya iii) Elektrik motorlularda azamî sürekli anma gücü 4 kW’ı geçmeyen araçlar L2e kategorisi kapsamında değerlendirilmektedir.

4.2. Mevzuat Kapsamı Dışında Kalan Araçlar ve Uygulama Dışı Hususlar 2002/24/AT İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (MOTOY) kapsamı dışında kalan araçlar ve uygulama dışında olan hususlar aşağıda belirtilmiştir. 1) Azamî tasarım hızı 6 km/h’yi geçmeyen araçlar 2) Yaya kontrollü olarak kullanıma yönelik araçlar 3) Fiziksel engellilerin kullanımına yönelik araçlar 4) Karayolu veya karayolu dışındaki şartlarda yapılan yarışmalarda kullanıma yönelik araçlar 5) 92/61/AT Yönetmeliğinin uygulanma tarihinden önce kullanımda olan araçlar 6) Tarımsal veya benzeri amaçlar için kullanılan traktör veya makinalar 7) Simetrik olarak yerleştirilmiş, bir tekerleği önde, iki tekerleği arkada olan, özellikle karayolu dışında eğlence amaçlı kullanıma yönelik araçlar 8) Azamî sürekli anma gücü 0,25 kW olan ve gücü tedricî olarak azalıp nihayetinde 25 km/h’ye ulaştıktan sonra veya pedal çevrilmeye ara verildikten hemen sonra kesilen bir yardımcı elektrik motoru ile donatılmış pedal destekli bisikletler

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

72-73

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

4.3. Tip Onay İşaretlemesi Tip Onay Numarası aşağıdakileri içermelidir. Bölüm 1: Küçük harf “e” yi takiben tip onayını veren üye ülkenin ayrım kodu (numarası). Bölüm 2: Temel yönetmeliğin numarası. Bölüm 3: Tip onayına uygulanabilir son olarak değiştirilmiş yönetmeliğin numarası. Bölüm 4: Temel tip onay numarasını göstermek için dört karakterli bir sıra numarası (uygulanabildiğinde başlarına 0’lar konularak). Her bir temel yönetmelik için bu sıra 0001“den başlamalıdır. Bölüm 5: Kapsam genişletmeyi göstermek için iki karakterli bir sıra numarası (uygulanabildiğinde başlarına 0“lar konularak). Her bir tip onay numarası için bu sıra 00’dan başlamalıdır. e11*2002/24*1289*00 İngiltere tarafından 2002/24 AT Yönetmeliğine göre verilen araç tip onay belgesi örneği e4*2002/24*2285*03 Hollanda tarafından 2002/24 AT Yönetmeliğine göre verilen araç tip onay belgesi örneği (3.kapsam genişletmesi)

4.4. İmalatçı Bilgi Plakası ve Araç Tanıtım Numarası 4.4.1. İmalatçı Bilgi Plakası Araçlarda, aşağıda bir örneği yer alan bir plaka ve işaretleme bulunmalıdır. Bu plaka ve işaretlemeler imalatçı veya imalatçı temsilcisi tarafından iliştirilmelidir. - İmalatçı bilgi plakası, kullanım esnasında normal olarak değiştirilmeyen kısma kolayca ulaşılabilir bir noktada sıkıca takılmalıdır. Aşağıdaki bilgiler sırasıyla, silinmez bir şekilde ve kolayca görülebilir olmalıdır. Araç bilgi plakasında aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

1 - İmalatçının adı, 2 - İki veya üç tekerlekli motorlu araçların tip onayı konusunda MOTOY’un 8 inci maddesi açıklandığı şekilde tip onay işareti, 3 - Araç tanıtım numarası (VIN), 4 - Statik ses seviyesi: …..devir/dakikada (min-1) …..db(A) STELLA FABRICA MOTOCICLI e3 5364 3GSKLM3AC8B120000 80 dB(A) - 3750 devir/dakika

Tablo -2: Araç Bilgi Plakası

Yukarıdaki plaka örneğinde, ilgili araç ‘Stella Fabrica Motocicli’ Fabrikasında imal edilmiş ve 5364 sayısı ile İtalya (e3)’da tip onayı alınmıştır. Statik ses seviyesi, 3750 devir/dakikada 80 dB(A) olarak gösterilmektedir.

4.4.2. Araç Tanıtım Numarası Araç tanıtım numarası imalatçının bilgi plakasında yer almalıdır. Ayrıca, kolayca ulaşılabilen bir noktada, şasi veya çerçeve üzerinde silinmesini veya değişmesini önleyecek şekilde çekiçlenmeli veya damgalanmalı ve aracın sağ yarısı üzerinde yer almalıdır.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Tip onay belgesi bulunmadan piyasaya arz edilen L1e ve L2e kategorisi araçlar 2002/24/AT Yönetmeliğinin gereklerini sağlamadığından dolayı karayolu trafik güvenliği açısından tehlike arz etmektedir. “Elektrikli Bisiklet” adı ile piyasaya arz edilen ürünlerin bir kısmı motor gücü ve hız kapasitesi bakımından 2002/24/AT kapsamında L1e ve L2e kategorisinde değerlendirilmektedir. 2002/24/AT Yönetmeliğinin 2. Maddesine göre azami motor gücü 0.25 kW, azami 25 km/h altında olan bu araçlar kapsam dışı olarak belirlenmiştir. Bu bakımdan denetimler sırasında “elektrikli bisiklet” olarak satılan ürünler motor gücü ve azami hız bakımından değerlendirilerek, 2002/24/AT kapsamındaki

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

74-75

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ürünler için tip onay belgesi aranmalı, 2002/24/AT kapsamı dışında yer alan elektrikli bisikletler ise 2006/42/AT Makina Emniyeti Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmelidir.

6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Tip Onay Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı geçerli seviyede mi?

Tip Onay Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki işaretler eşleşiyor mu?

Tip Onay Numarası kolayca görünebilir ve okunabilir şekilde mi?

Uygun

Uygun Değil Açıklamalar

Uygun

Uygun Değil

İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Araç Bilgi Plakası mevcut mu?

Bilgi Plakası Üzerinde Araç Tanıtım Numarası Mevcut mu?

Araç Bilgi Plakası üzerinde Tip Onay No mevcut mu?

Araç Tanıtım Numarası ayrıca şase veya çerçeve üzerinde bulunuyor mu?

Aracın aksamlarının üzerinde “e”, “E” işareti ve tip onay numaraları mevcut mu?

Araç Tanıtım Numarası kolayca görünebilir ve okunabilir şekilde mi?

Açıklamalar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

76-77

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

LASTİKLER Motorlu araçların hareketli aksamlarından biri olan lastikler, araç kaynaklı kazaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Rehber içerisinde M, N ve O kategorisi araçlar için tasarlanan lastikler, kaplama lastikler ve lastik verimlilik etiketlemesine ilişkin bilgiler yer almaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

78-79

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

LASTİKLER 1. GİRİŞ Motorlu araçların hareketli aksamlarından biri olan lastikler, araç kaynaklı kazaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Rehber içerisinde M, N ve O kategorisi araçlar için tasarlanan lastikler, kaplama lastikler ve lastik verimlilik etiketlemesine ilişkin bilgiler yer almaktadır. 2. AMAÇ Lastiklere yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ve bertaraf edilmesinin sağlanması • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve akşamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır. 3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği 1222/2009/AT Lastiklerin Yakıt Verimliliği ve Diğer Esas Parametreler Gözetilerek Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik • UNECE (BM/AEK) R-30 Binek Araçların Havalı Lastikleri ile İlgili Teknik Düzenleme • UNECE (BM/AEK) R-54 Ticari Taşıtlar ve Römorklarının Havalı Lastikleri ile İlgili Teknik Düzenleme • UNECE (BM/AEK) R-108 Motorlu Araçlar ve Römorkları İçin Kaplanmış Havalı (Pnömatik) Lastiklerin İmalatı ile İlgili Teknik Düzenleme • UNECE (BM/AEK) R-109 Ticari Taşıtlar ve Römorkları İçin Kaplanmış Havalı (Pnömatik) Lastiklerin İmalatı ile İlgili Teknik Düzenleme • UNECE (BM/AEK) R-117 Yuvarlanma Ses Emisyonları Bakımından Lastiklerin Onayı ile İlgili Teknik Düzenleme esas alınarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Ürün Hakkındaki Tanımlar 4.1.1. Lastiğin Temel Kısımları Lastikler başlıca 4 ana bölümden meydana gelmektedir. Şekil 1’de görüldüğü üzere sırt, yanak, topuk ve omuz kısımlarından oluşur • Sırt: Lastiğin zemine temas ettiği kauçuk bölümüdür. Yola tutunmayı, çekişi, su atmayı, soğumayı sağlayan kanal ve bloklardan oluşmuştur. Üretim sırasında kuşakların üstüne yerleştirilir. Lastiğin sırt deseni üretim sürecindeki pişirme sırasında sırt karışımının kalıp içinde şekillenmesi ile olur. • Yanak: Lastiğin çevresi boyunca sırt ve topuk bölgeleri arasında kalan, yola temas etmeyen kauçuk kısmıdır. Lastiğin yanak kısmında, yüksek mukavemetli ve hava etkilerine karşı dayanıklı karışım kullanılır. Gövdeyi yandan gelecek sürtünmelere karşı korur ve lastiğe esneklik sağlar. • Topuk: Lastiğin janta temas eden bölgesinde bulunan lastik bileşenlerinin tümüdür. Yan yana gelmiş ve kauçuk karışımı ile birbirine bağlanmış topuk teli demeti, topuk dolgusu ve jant yastığı başlıca topuk bileşenleridir. Topuk, lastiğin janta iyi oturmasını ve sıkıca bağlanmasını sağlar • Omuz: Lastiğin sırtından yanak kısmına geçiş yaptığı kalın kauçuktan yapılmış üst yanak bölgesidir. Sırt ısısını dışarı atabilmek için pencereli yapıdadır. Yanak ile sırt arasındaki kalın geçiş bölgesidir. Dışarıdan gelecek yanal darbelere karşı gövdeyi korur.

Şekil 1 - Lastiği oluşturan temel kısımları

4.2. Ürün Sınıfları 4.2.1. Yapısına ve Kullanım Durumuna Göre Lastik Çeşitleri Araç lastiklerinin gövdesi, çelik kuşaklar ve lastiğe mukavemet ve esneklik veren bir tekstil ürünü olan kord bezi katmanlarından meydana gelmektedir. Bu katmanların yerleşimine göre lastikler 3 sınıfa ayrılır: • Çapraz Katlı (Diagonal): Gövdeyi oluşturan kord bezleri damaktan damağa çapraz olarak yerleştirilmiştir. Zor esneyen, sert, yüke dayanıklı bir lastik türüdür. Lastiğin ilk üretildiği 1890’lı yıllardan bu yana günümüzde azalmakla birlikte özellikle ağır vasıtalarda başarı ile kullanılmaktadır. Lastik üzerinde “D” harfi ile ifade edilir. • Çapraz Katlı Kuşaklı: Konvansiyonel lastiklerdeki gibi çapraz katlı kord bezlerinin üzerinde çepeçevre bir de kuşak bulunur. İlk kez 1967’de ortaya çıkmış ancak daha sonra kullanımı terkedilmiştir. Lastik üzerinde “B” harfi ile ifade edilir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

80-81

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• Radyal: Kord bezleri diğer iki tipin aksine bir damaktan diğerine düz aynı yönde yerleştirilmiş ve üzerlerine sırt altını çepeçevre kaplayan tekstil veya çelik kuşaklar geçirilmiştir. Günümüzde özellikle çelik kuşaklı radyaller tüm araç tiplerinin en önemli lastiği haline gelmiştir. Lastik üzerinde “R” harfi ile ifade edilir.

Şekil 2 - Katmanların Diziliş Durumuna Göre Lastik Tipleri

2.2. Mevzuatta Yer Alan Lastik Sınıfları Lastikler ürün yapısının dışında teknik mevzuata göre 3 sınıfa ayrılmış olup, ayrıntılı olarak Tablo 1’de yer almaktadır. Buna göre: • C1 Sınıfı Lastikler: Esas olarak M1, N1, O1 ve O2 kategorisi araçlar için tasarımlanan lastikleri, • C2 Sınıfı Lastikler: Tekli durumda yük kapasite endeksi ≤ 121 ve hız kategori sembolü ≥ “N” olan esas olarak M2, M3, N, O3 ve O4 kategorisi araçlar için tasarımlanan lastikleri, • C3 Sınıfı Lastikler: Aşağıdaki yük kapasitesi endekslerinden birisi ile esas olarak M2, M3, N,O3 ve O4 kategorisi araçlar için tasarımlanan lastikleri ifade eder: 1) Tekli durumda yük kapasite endeksi ≤ 121 ve hız kategori sembolü ≤ “M” 2) Tekli durumda yük kapasite endeksi ≥ 122

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Tablo 1 - Araç Sınıfları, Yük ve Hız Endekslerine Göre Lastik Çeşitleri

3. Lastik Üzerindeki İşaretlemeler Lastik yanağı üzerinde bulunan işaretler lastik ve jant ebadı, kesit genişliği, lastik kalınlık oranı, performans ve üretim bilgilerini içerir. Bunların bir kısmı doğrudan, bir kısmı da dolaylı olarak kullanıcıyı ilgilendirmektedir. Örnek: Aşağıda görülen resimde görülen 205/55 R 16 91V boyutunda bir lastik incelendiğinde 205 sayısı mm cinsinden lastik genişliğini, 55 sayısı lastik kesit yüksekliğinin lastik genişliğine oranını ifade eder. Başka bir deyişle bu lastiğin kesit yüksekliği 205 mm’nin %55’ine eşittir. R harfi lastiğin radyal gövde yapısına sahip olduğunu, 16 ise lastiğin takılabileceği jantın inç olarak çapını ifade eder.

Şekil 3 - Lastik Üzerinde Belirtilen Teknik Semboller ve Anlamları

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

82-83

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Hız Kategori Sembolleri: Bir otomobil lastiğinde, lastiğin dayanabileceği en fazla hızı, ticari araç lastiklerinde ise lastiğin taşıyabileceği, yük kapasite endeksine karşılık gelen kütledeki hızı ifade eder.

Şekil 4 - Lastik Hız Kategori Sembolleri

Mevzuatta, kış lastikleri sırt deseni, sırt bileşimi veya yapısı, esas olarak kış şartlarında araç hareketini başlatma veya sürdürme kabiliyetine göre normal bir lastikten daha iyi bir performans elde etmek için tasarımlanan lastiği olarak tanımlanmaktadır. Kış lastikleri için gövde üzerinde M+S işareti veya kar tanesi işareti yer alır.

Şekil 5 - Kış Lastiği İçin Kullanılan Semboller

Yük Kapasite Endeksi: bir lastiğin, imalatçısı tarafından belirtilen kullanım istemlerine uygun olarak işletildiğinde ve ortak hız kategorisine karşılık gelen hızda tekli veya tek ve çift kullanımda lastiğin taşıyabileceği yükü gösteren tek veya çift rakamdır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Tablo 2 - Yük Kapasite Endeksi Değerleri Yük Kapasite Endeksi

Azami Kütle (kg)

Yük Kapasite Endeksi

Azami Kütle (kg)

Yük Kapasite Endeksi

Azami Kütle (kg)

Yük Kapasite Endeksi

Azami Kütle (kg)

190

100

800

150

3 350

46,2

195

101

825

151

3 450

47,5

200

102

850

152

3 550

48,7

206

103

875

153

3 650

212

104

900

154

3 750

51,5

218

105

925

155

3 875

224

106

950

156

4 000

54,5

230

107

975

157

4 125

236

108

1 000

158

4 250

240

109

1 030

159

4 375

250

110

1 060

160

4 500

61,5

257

111

1 090

161

4 625

265

112

1 120

162

4 750

272

113

1 150

163

4 875

280

114

1 180

164

5 000

290

115

1 215

165

5 150

300

116

1 250

166

5 300

307

117

1 285

167

5 450

315

118

1 320

168

5 600

77,5

325

119

1 360

169

5 800

335

120

1 400

170

6 000

82,5

345

121

1 450

171

6 150

355

122

1 500

172

6 300

87,5

365

123

1 550

173

6 500

375

124

1 600

174

6 700

92,5

387

125

1 650

175

6 900

400

126

1 700

176

7 100

97,5

412

127

1 750

177

7 300

100

425

128

1 800

178

7 500

103

437

129

1 850

179

7 750

106

450

130

1 900

180

8 000

109

462

131

1 950

181

8 250

112

475

132

2 000

182

8 500

115

487

133

2 060

183

8 750

118

500

134

2 120

184

9 000

121

515

135

2 180

185

9 250

125

530

136

2 240

186

9 500

128

545

137

2 300

187

9 750

132

560

138

2 360

188

10 000

136

580

139

2 430

189

10 300

140

600

140

2 500

190

10 600

145

615

141

2 575

191

10 900

150

630

142

2 650

192

11 200

155

650

143

2 725

193

11 500

160

670

144

2 800

194

11 800

165

690

145

2 900

195

12 150

170

710

146

3 000

196

12 500

175

730

147

3 075

197

12 850

180

750

148

3 150

198

13 200

185

775

149

3 250

199

13 600

190

100

800

150

3 350

200

14 000

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

84-85

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Lastik gövdesi üzerinde teknik özelliklerin yanı sıra üretimle ilgili olarak Şekil 5’te belirtilen kısaltma ve semboller de yer almaktadır.

Şekil 6 - Lastik Üzerinde Belirtilen Üretim ile İlgili Semboller ve Anlamlar

Tablo 3 - Farklı Birim Sistemleri İçin Basınç Çevrim Tablosu

4. Kaplama Lastikler Lastik kaplama aşınmış olan lastiğin sırtının yenilenmesidir. Gelişen lastik teknolojisi, lastiklerin gövdesinin birkaç kez kaplanmasına olanak sağlamaktadır. Yeni bir lastiğin maliyeti yaklaşık olarak %70 gövde %30 sırt şeklindedir. Kaplama işlemi, yeni lastik fiyatına oranla %50’den daha az bir maliyetle lastiği yenileyerek kilometre başına maliyeti düşürmektedir. Boyutundan dolayı yüksek kâr getirisi olduğundan otobüs ve kamyon gibi ağır tonajlı araçların

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

lastiklerinin kaplanması daha fazla tercih edilmektedir. Lastik kaplama işlemi için 2 ayrı yöntem bulunmaktadır: • Sıcak Kaplama Sistemi: Türüne göre hazırlanmış lastik hamurunun 160oC de belli basınç altında, belli zaman diliminde, profilize edilmiş kalıplar içerisinde şekillendirilip kimyasal işlemlerle yenilenmesidir. Bu sistem kaplama teknolojisinin ilk uygulaması olup özellikle iş makineleri lastiklerinde kullanılmaktadır. • Soğuk Kaplama Sistemi: Kullanılmış lastiğin yüzeyinin tıraşlanıp, yüzeyindeki çukur ve deliklerin yama yapılarak şerit veya ring halindeki kauçuğun gövde üzerine adapte edilmesidir. Yapıştırma işlemi sonunda lastik 90 – 110oC sıcaklık aralığında, 4,5-6 bar basınçlı ortamda 4 saate yakın pişirilerek, son incelemenin ardından kullanıma hale getirilir. Sıcak kaplama sistemine göre daha yaygın olarak kullanılmaktadır.

Şekil 7 - Raspalama (Tıraşlama) İçin Kullanılan Makina Grubu

Şekil 8 - Sırt Geçirme İşlemi

24.08.2008 tarih ve 26946 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Motorlu Taşıtlar Ve Römorklarının Kaplanmış Havalı (Pnömatik) Lastikleri İmalatının Uygulaması İle İlgili Yönetmelik” in 8 inci maddesinde “R-108 veya R-109’a uygun olarak imal edilen, tip onayı belgesini haiz “E” işareti taşıyan kaplanmış havalı lastikler piyasaya arz edilir veya hizmete sokulur.” hükmü yer almakta almaktadır. Kaplanmş lastik imalatı yapan işyerleri için R-108 ve/veya R-109 şartlarına uygun olarak alınmış tip onay belgesi aranmalıdır.

5. Lastik Verimlilik Etiketi Avrupa Birliği ve Türkiye’de eş zamanlı olarak yürürlüğe giren 1222/2009 (AT) Yönetmeliği ile Avrupa ve Türkiye pazarındaki lastikler için etiket uygulaması zorunlu hale gelmektedir. Bu etiket, ev aletlerinin üzerinde görülen enerji verimliliğini gösteren etiketlere benzemektedir. Etiket 3 ana konuyu içermektedir: • Islak Zemin Yol Tutuşu: Bir lastiğin ıslak koşullarda ne kadar iyi fren yaptığını derecelendirir. Performans aralığı A (en güvenli, en kısa mesafede durma) ile G (en güvensiz, en uzun fren mesafesi) arasındadır.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

86-87

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• Yuvarlanma Direnci: Lastiğin dönüş esnasında zeminle olan temasından kaynaklanan ısı ve enerji kaybıdır. Lastik malzemesine bağlı olarak değişmektedir. Yakıt tüketimine etkisi büyüktür. • Ses Seviyesi: Lastiğin oluşturduğu dış ses şekle göre 3 ayrı kategoride sınıflandırılır. 1 dalga: mevcut AB limitinin en az 3 dB altında olduğunu, 2 dalga: mevcut AB limitinin 3 dB’ye kadar altında olduğunu, 3 dalga: mevcut AB limitine uyumlu olduğunu belirtir.

Şekil 9 - Örnek Lastik Etiketi ve Ölçüleri

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Tip onay süreci ürünün temel güvenlik özelliklerini de içeren testleri de kapsadığından dolayı, denetim esnasında tip onay işareti ve/veya tip onay belgesi bulunmayan bir ürünle karşılaşıldığında, bu durum güvensizlik şüphesi olarak değerlendirilmelidir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Lastik Verimlilik Etiketi ile İlgili İşaret Kontrolü No

İşaret ve Etiket Kontrolüne İlişkin Hususlar

Etiket üzerinde Avrupa Birliği logosu, ilgili mevzuat sayısı ve lastik sınıfı yer almalıdır.

Etiket büyüklüğü, yazı ölçüleri aşağıdaki örnek etiketteki gibi olmalıdır.

Etiket rengi arka planı beyaz olacak şekilde örnek etiketteki gibi olmalıdır.

Yakıt tasarruf sınıfı için A ile G arası derecelendirilmiş olmalıdır.

Islak tutuş sınıfı A ile G arası derecelendirilmiş olmalıdır.

Dış yuvarlanma gürültüsü değeri dB birimi ile yazılmış olmalıdır.

Lastik veya özdeş lastik grubuna ait etiket lastik üzerinde teşhir edilmelidir veya aynı etiket formatında basılı bir doküman lastik veya lastik grubunun hemen yanında bulunmalıdır.

Tedarikçiler, etikete ait teknik tanıtıcı materyali internet sitelerinde bulundurmak zorundadırlar.

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Ürüne İlişkin Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

88-89

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

KORNALAR (SESLİ İKAZ CİHAZLARI) Karayolunda bulunan araçların trafik güvenliği ve kaza önlemede uyarıcı olmaları açısından korna (sesli ikaz cihazları) büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, kara yollarında bulunan L1e ve L2e kategorisi hariç tüm motorlu araçlarda kullanılmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

90-91

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

KORNALAR (SESLİ İKAZ CİHAZLARI) 1. GİRİŞ Karayolunda bulunan araçların trafik güvenliği ve kaza önlemede uyarıcı olmaları açısından korna (sesli ikaz cihazları) büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, kara yollarında bulunan L1e ve L2e kategorisi hariç tüm motorlu araçlarda kullanılmaktadır. 2. AMAÇ Kornalara yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde denetçi personele yol gösterilmesi, • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi, • Tespit edilen ürünlerin uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ve bertaraf edilmesinin sağlanması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve aksamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır. 3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, UNECE (BM/AEK) R-28 Sesli İkaz Cihazları ve Sesli Sinyallerle İlgili Olarak Motorlu Taşıtların Onayı ile İlgili Hükümler • 93/30/AT İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Sesli İkaz Cihazları ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği esas alınarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER Sesli İkaz Cihazı (AWD): L(yalnızca L3, L4, L5), M ve N kategorisi motorlu araçlara takılmak üzere tasarımlanmış doğru veya alternatif akımla veya basınçlı hava ile çalışan cihazlardır. Sesli ikaz cihazları kullanılan araç sınıflarına göre 2 alt sınıfta değerlendirilmektedir. Sınıf I: 7 kW veya daha düşük bir güce sahip motosikletlerde kullanılmak üzere tasarlanmış cihazlar Sınıf II: 7 kW’dan daha büyük bir güce sahip motosikletler ile M ve N kategorilerindeki aşıtlarda kullanılmak üzere tasarlanmış cihazlar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Teknik Düzenleme Hakkında Genel Bilgiler “UNECE(BM/AEK) R-28 Sesli İkaz Cihazları ve Sesli Sinyallerle İlgili Olarak Motorlu Taşıtların Onayı ile İlgili Hükümler” e ülkemiz 12/07/1999 tarihinde taraf olmuştur.

Şekil 1: Ürüne İlişkin Örnekler

5. TİP ONAYI İŞARETİ • UNECE(BM/AEK) R-28 teknik düzenlemesine göre ürün işaretlemesi Aşağıdaki şekilde yer alan onay işaretini taşıyan sesli ikaz cihazı Hollanda’da (E4) 2439 numarası ile onaylanmıştır. Onay numarası dairenin yakınına yerleştirilmeli ve E işaretinin altına veya üstüne ya da sağına veya soluna yerleştirilmelidir. Onay numarasına ait rakamlar E harfi ile aynı tarafta olmalı ve aynı tarafa bakmalıdır. İşaretlemede “I” ve “II” şeklinde ürün sınıfı belirtilmelidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

92-93

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• 93/30/AT İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların Sesli İkaz Cihazları ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğine Göre Ürün İşaretlemesi Aşağıdaki şekilde yer alan onay işaretini taşıyan sesli ikaz cihazı Belçika’da (e6) 0004 numarası ile onaylanmıştır.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Ürüne ilişkin test ve muayene işlemleri, TSE bünyesinde yer alan laboratuvarlarda yapılamadığından dolayı, TSE tarafından belirlenecek diğer laboratuvarlarda yaptırılacaktır. Denetim esnasında güvensizlik şüphesi duyulması halinde, her takımda 2 adet olmak üzere 3 takım numune alınacaktır. Numuneler, bedeli ödenmeden üretici veya dağıtıcıdan, piyasa gözetimi ve denetimi tutanağının ilgili bölümü doldurularak alınıp, 3 takımdan biri şahit numune olarak ilgili İl Müdürlüğünde muhafaza edilecektir. Kalan 2 takımdan birisi tutanağın bir nüshası ile üreticiye veya ithalatçıya teslim edilip, diğeri ise yine tutanağın bir nüshası ile muayene ve test için ilgili laboratuvara gönderilecektir.

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyut ve şekil özellikleri yönetmeliğe uygun mu?

İmalatçının adı ve ticari markası var mı?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesi’nde yer alan yönetmelik seviyesi güncel mi?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Duyusal İnceleme No Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Uygun (✔)

Onay işareti kolayca okunabilir ve silinmez olmalıdır.

Ürün, uygun şekilde görev yapacak ve normal kullanım koşullarında bu özelliklerini sağlayacak şekilde yapılmış olmalıdır.

Ürünün dış yüzeyi pürüzlü olmamalı ve bulunabilecek çıkıntılar, kolayca temizlenmesine engel olmamalıdır.

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

94-95

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

YAKIT SİSTEMİ TADİLATI (AİTM SERİ TADİLAT TİP ONAYI BELGESİ) Bu rehber, Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik ve Yönetmelik ekinde (EkIV) yer alan “yakıt sistemi tadilatı (dönüşüm)” başlığı altında denetlenecek, LPG-CNG dönüşümü yapan işyeri ile dönüşümün ve dönüşüm elemanlarının (lpg-cng tankı, enjektör, regülatör, şamandıra, filtre vs) mevzuata uygun olup olmadığının tespitinde denetim personeline yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

96-97

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

YAKIT SİSTEMİ TADİLATI (AİTM SERİ TADİLAT TİP ONAYI BELGESİ) 1. GİRİŞ Bu rehber, Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik ve Yönetmelik ekinde (EkIV) yer alan “yakıt sistemi tadilatı (dönüşüm)” başlığı altında denetlenecek, LPG-CNG dönüşümü yapan işyeri ile dönüşümün ve dönüşüm elemanlarının (lpg-cng tankı, enjektör, regülatör, şamandıra, filtre vs) mevzuata uygun olup olmadığının tespitinde denetim personeline yardımcı olmak için hazırlanmıştır. 2. AMAÇ Bu rehber; • Gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde denetçi personele yol gösterilmesi, • Geniş kapsamlı bir tarama ile marka/model/tip bazında yerli/ithal ayrımı yapılarak, envanter çıkartılması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve akşamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Özellikle ithal ürünlerin teknik düzenlemelerine uygunluğunun belirlenmesi ve uygunsuzlukları tespit edilen ürünlerin uygun hale getirilmelerinin sağlanarak, haksız rekabetin önlenmesi ve tüketicinin korunmasının temin edilmesi, • Denetimler ve sonucunda alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması, • Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, • AİTM Seri Tadilat Tip Onayı Belgesi’ne sahip olmadan yakıt tadilatı (dönüşümü) yapan işletmelerin tespit edilerek, firmaya yönelik gerekli yaptırımların uygulanması, amacıyla hazırlanmıştır.

3. DAYANAK Bu rehber; • • • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkında Kanun, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik (A.İ.T.M.), ECE R-67.01 Yanma Sistemlerinde Sıvılaştırılmış Petrol Gazı Kullanan Motorlu Taşıtların Özel Donanımının Onayı, • ECE R 110 Motorlu Taşıtlar; Tahrik Sisteminde Sıkıştırılmış Doğal Gaz (CNG) Kullanan Motorlu Taşıtların Özel Aksamlarının, Tahrik Sisteminde Sıkıştırılmış Doğal Gaz (CNG) Kullanımı İçin Tip Onaylı Özel Aksamların Montajı Konusunda Taşıtların Onayı İle İlgili Hükümler, esas alınarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. YAKIT SİSTEMİ TADİLATI HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER VE TANIMLAR 1. AİTM Yönetmeliği ile İlgili Kısımlar Yakıt sistemi tadilatı 28/11/2008 tarihli ve 27068 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan “Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik” ve ekinde ( EkIV ) bahsedilmiş olup konu ile ilgili maddeler aşağıda belirtilmiştir. 4.18- Yakıt Sistemi Tadilatı 4.18.1- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun (BM/ AEK) 1958 Cenevre Antlaşması çerçevesinde yayımlanan ECE R-67 Regülasyonu ve ECE R-110 Regülasyonunda belirtilen emniyet ve teknik esaslar dikkate alınarak, araçlarda alternatif yakıt olarak kullanılmak üzere, Likit Petrol Gazı (LPG), Sıkıştırılmış Doğal Gaz (CNG) ve Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) tadilatı yapılabilir. 4.18.2- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Araçlarda kullanılan aksam ve parçalar; yakıt olarak LPG kullanacak araçlarda ECE R-67 Regülasyonunda, CNG veya LNG kullanılacak araçlarda ECE R-110 Regülasyonunda belirtilen teknik esaslara, LNG depo tankı ve aksesuarları ise ilgili Amerikan veya uluslararası standartlara göre imal edildiğini belgeleyen sertifikalara sahip olmalıdır. 4.18.2.1- Firmalar, tadilat işlemlerini yaptıkları işyerleri için, Türk Standartları Enstitüsü’nden (TSE) Hizmet Yeterlilik Belgesi almak zorundadır. 4.18.2.2- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Firmalar, aksam ve parçaların prototip araç üzerine montajını yaptıktan sonra, Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlarca düzenlenecek “Yakıt Sistemi Uygunluk Raporu”nu alacaklardır. 4.18.2.3- Bakanlık veya Bakanlığın Yetki verdiği kuruluştan Yetki Belgesi almış Makine Mühendislerine çizdirilen tadilata ait projeler, Bakanlık veya yetki verdiği kuruluşça onaylanır. 4.18.2.4- Tadilat yapılan araçlarda eski, kullanılmış, standart dışı malzemeler kullanılamaz. 4.18.2.5- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Araçlarda LPG, CNG ve LNG dönüşüm işlemleri, projesine uygun ve dönüşümle ilgili eğitim almış uzman kişilerce yapılacaktır. 4.18.3- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Seri tadilat olarak LPG, CNG ve LNG dönüşüm montaj işlemlerini yapan firmalar için, madde 4.18.2, madde 4.18.2.1, madde 4.18.2.2, madde 4.18.2.3, madde 4.18.2.4 ve madde 4.18.2.5’te belirtilen hususları sağlamak kaydıyla, Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş tarafından AİTM Tip Onay Belgesi verilir. 4.18.3.1- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Münferit olarak LPG, CNG ve LNG dönüşümü yapılan araçlar için, madde 4.18.2, madde 4.18.2.1, madde 4.18.2.2, madde 4.18.2.3, madde 4.18.2.4 ve madde 4.18.2.5’te belirtilen hususları sağlamak kaydıyla, Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş tarafından Münferit Araç Uygunluk Belgesi onaylanır. 4.18.4- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) LPG, CNG ve LNG yakıt sistemi tadilatı yapılan araçların trafiğe tescil edilebilmesi için, aracın montajının projesine uygun olarak yapıldığına dair Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlarca düzenlenecek “Montaj Tespit Raporu” ve “Gaz Sızdırmazlık Raporu”nun alınması gereklidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

98-99

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

4.18.4.1- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonundan veya Makine Mühendisleri Odasından temin edilen, örneği bu Ekin Şekil-1, Şekil-2 ve Şekil-3’ünde gösterilen, LPG yakıtı kullanan araçlarda üzerinde LPG yazısı, CNG veya LNG yakıtı kullanan araçlarda ise üzerinde CNG veya LNG yazısı bulunan yansıtıcılı (reflektif) etiketler, araçların ön ve arka camlarının sağ üst köşelerine yapıştırılacaktır. 4.18.4.2- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Araçlarda LPG, CNG ve LNG dönüşümlerinde araca montajı yapılan yakıt tankının üzerinde, LPG, CNG ve LNG dönüşümünü yapan Firmanın adı, adresi ve dönüşüm tarihi, LPG, CNG ve LNG tankı imalatçısı firmanın adı, adresi ve imal yılını belirten bir etiket, sökülemeyecek şekilde bulunacaktır. 4.18.5- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Yakıt sistemi tadilatla, LPG, CNG ve LNG’ye dönüştürülen araçların trafiğe kayıt ve tescil işlemleri, Karayolları Trafik Kanunu’nun 32 nci maddesine ve bu Yönetmelik esaslarına göre yapılacaktır. 4.18.6- Araçlarda yakıt sistemi dönüşümü ile ilgili her türlü teknik ve mali sorumluluk; araç projelerini hazırlayan Makine Mühendislerine, Yakıt Sistemi Uygunluk Raporunu veren Kuruluşa, aksam ve parçaları imal veya ithal eden firmalara, dönüşüm montajı yapan firmalara aittir. 4.18.7- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) LPG, CNG ve LNG yakıt sistemine dönüştürülen araçların periyodik muayenelerinde; Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlar tarafından düzenlenen Gaz Sızdırmazlık Raporu aranır. Yetkilendirilmiş araç muayene istasyonlarınca düzenlenen onaylı araç muayene raporu da Gaz Sızdırmazlık Raporu yerine geçer. Ayrıca, araç muayenesinde yetkilendirilmiş herhangi bir kurum/kuruluştan temin edilmiş geçerli bir Gaz Sızdırmazlık Raporunun ibraz edilmesi halinde bu rapor muayene istasyonlarınca kabul edilir. LPG, CNG ve LNG yakıt sisteminde aksam ve parçaların değiştirilmesi durumunda, bu işlemin uygunluğuna ilişkin Montaj Tespit Raporunun ibrazı gereklidir. 4.18.8- Bakanlıktan veya yetki verdiği Kuruluştan kendi firmaları adına AİTM Tip Onay Belgesi alan firmalar, belgelerini diğer firmaların araç dönüşüm işlemlerinde kullandırdıkları takdirde, bu firmaların belgeleri iptal edilir. 4.18.9- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) Araçlarda bulunan LPG ve CNG tankının her 10 yılda bir değiştirilmesi zorunludur. 4.18.10- (Değişik:RG-26/6/2012-28335) LPG, CNG ve LNG yakıtı kullanan araçlar kapalı garajlarda park edilemez. Ayrıca aynı Yönetmeliğin “AİTM Tadilat Başvurusu” başlığı altında “3.9-(Değişik:RG-30/11/2010-27771) LPG/CNG dönüşümü için tadilat setlerinde*, “motor emisyon seviyesi Euro 3 ve üzerinde ise ECE-R115 teknik düzenlemesi onayı aranır.” hükmü yer almaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

ECE R-67 Regülasyonu ile ilgili Kısımlar (Dönüşüm elemanlarını-tadilat setlerini kapsar.) Özel donanım aşağıdakileri içerir (Dönüşüm elemanları-tadilat setleri): a) Depo, b) Depoya bağlanmış aksesuarlar, c) Buharlaştırıcı/basınç ayarlayıcısı, d) Kapama vanası, e) Gaz enjeksiyon (akıtma) cihazı, enjektör veya gaz karıştırıcı parça, f) Gaz dozaj ünitesi, ayrı veya gaz enjeksiyon cihazıyla birleştirilmiş, g) Esnek hortumlar, h) Doldurma ünitesi, i) Geri dönüşsüz vana, j) Gaz borusu basınç tahliye vanası, k) Filtre ünitesi, l) Basınç veya sıcaklık algılayıcısı, m) Yakıt pompası, n) Servis bağlantısı, o) Elektronik kumanda ünitesi p) Yakıt hattı, r) Basınç tahliye cihazı Depo: Sıvılaştırılmış petrol gazının depolanması için kullanılan herhangi bir tank. Depolar silindirik gövdeli, iki yan ucu dönel küresel veya eliptik şeklinde olabilir.

Depoya bağlı aksesuarlar Ayrı veya birleşik olabilen aşağıdaki donanım: a) % 80 durdurmalı vana, b) Seviye göstergesi c) Basınç tahliye vanası, d) Aşırı akış valfli uzaktan kumandalı servis vanası e) Yakıt pompası f) Çoklu vana,

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

100-101

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

g) Gaz sızdırmaz mahfaza, h) Güç kaynağı elemanları, i) Geri dönüşsüz vana, j) Basınç tahliye cihazı. • 80 durdurmalı vana: Depo doldurma kapasitesini azami % 80 ile sınırlayan bir cihazdır. • Seviye göstergesi: Depo içindeki sıvı seviyesini belirleyen bir cihazdır. • Basınç tahliye vanası (boşaltma vanası): Depo içinde basınç artışında gazı tahliye ederek basınç artışını sınırlayan bir cihazdır. • Basınç tahliye cihazı: Yangın durumunda, depo içindeki LPG’yi tahliye etmek suretiyle depoyu patlamaya karşı koruyan bir cihazdır. • Aşırı akış valfli uzaktan kumandalı servis vanası: LPG’nin gazlaştırıcıya/basınç regülatörüne gitmesini ve kesilmesini sağlayan bir cihaz. Servis vanasının elektronik kumanda ünitesi ile kumanda edilmesine uzaktan kumanda denir. Taşıtın motoru çalışmazken, valf kapalıdır. Aşırı akış valfi, LPG akışını sınırlayan bir cihazdır. • Yakıt pompası: Yakıt pompasının sağladığı basınç yardımıyla, deponun basıncını artırmak suretiyle motora sıvı LPG gitmesini sağlayan bir cihazdır. • Çoklu vana: Madde 2.5.1 ila Madde 2.5.3 ve Madde 2.5.8’de belirtilen aksesuarların tamamını veya bir kısmını içeren bir tertibattır. • Gaz sızdırmaz mahfaza: Aksesuarları koruyan ve herhangi bir sızıntıyı açık havaya bırakan bir cihaz. • Güç kaynağı elemanları (yakıt pompası/harekete geçiriciler/yakıt seviye algılayıcısı) • Geri dönüşsüz vana: Sıvı LPG’nin tek yönde akmasına müsaade eden ve ters yönde akmasını önleyen bir cihazdır. • Gazlaştırıcı: LPG’yi sıvı halden gaz haline getirmek amacı ile tasarımlanan bir tertibattır. • Basınç regülatörü: Sıvılaştırılmış petrol gazının basıncını düşürmek ve ayarlamak için tasarımlanan bir cihazdır. • Kapama vanası: LPG’nin akışını kesen bir cihazdır. • Gaz borusu basınç tahliye vanası: Borularda, önceden ayarlanan değerin üzerinde meydana gelen basıncı önleyen bir cihazdır. • Gaz enjeksiyon cihazı veya enjektör veya gaz karıştırıcı parça: Sıvı veya gaz haline getirilen LPG’nin motora girişini sağlayan bir cihazdır. • Gaz dozaj ünitesi: Gaz enjeksiyon cihazı ile birleşik veya ayrı olabilen, motora giden gaz akışını ölçen ve/veya dağıtan bir tertibattır. • Elektronik kumanda ünitesi: Motorun LPG tüketimini kumanda eden ve kaza sebebiyle yakıt besleme borusunun kırılması veya motorun durması halinde LPG sisteminde kapama vanalarına giden gücü otomatik olarak kesen bir tertibattır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Basınç veya sıcaklık algılayıcısı: Basınç veya sıcaklık ölçen bir cihazdır. • LPG Filtre ünitesi: Diğer elemanlarla birlikte olabilen, LPG’yi süzen bir tertibattır. • Esnek hortumlar: Değişik basınçlarda sıvı veya gaz durumundaki sıvılaştırılmış petrol gazını bir noktadan diğerine taşıyan borulardır. • Doldurma ünitesi: Deponun doldurulmasına yarayan bir cihazdır. Doldurma ünitesi, deponun durdurma vanasının % 80’nine tabi olarak bu eleman ile birleşik veya taşıtın dış kısmındaki bir doldurma ünitesi şeklinde olabilir. • Servis bağlantısı: Yakıt deposu ile motor arasında bulunan yakıt hattındaki bağlantıdır. Tek tip yakıtla çalışan bir taşıtın yakıtı bittiğinde, motor, servis bağlantısına bağlanabilen servis yakıt deposu yoluyla çalıştırılabilir. • Yakıt hattı: Yakıt enjeksiyon cihazlarını birbirine bağlayan bir boru veya kanaldır. • Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG): Esas itibariyle aşağıdaki hidrokarbonların birleşiminden oluşan herhangi bir mamul: Propan, propene (propylene), normal bütan, izobütan, izobütilen, büten(bütilen) ve etan.

Şekil 2: LPG işaretlemesi

Şekil 3: CNG işaretlemesi

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

102-103

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Örnek Aitm Seri Tadilat Tip Onay Belgesi

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Örnek Aksam Onayı Tip Onayı Belgesi

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

104-105

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Örnek Hizmet Yeterllik Belgesi (HYB)

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Mevzuata uygun olmayan yerlerde gerçekleştirilen dönüşümler ile dönüşüm elemanlarının mevzuata uygun olmaması neticesinde; • Ürünün kendinden beklenilen görevi yerine getirememesi, yani taşıt LPG ile değil de benzin ile çalışmaya devam etmesi nedeniyle araç kullanıcısına ekonomik yönden fazladan külfet oluşturması, • Benzinden gaza geçiş aşamasında taşıtın aniden durması ve beklenmeyen kaza oluşma riski, • Aracın arka tarafından gelen ufak bir darbe sonucu bile LPG yakıt tankında olası patlama ve yangın meydana gelmesi, • LPG’nin iletiminin sağlandığı hortumlarda akıntı, sızıntı sonucu yangın riski, • Aracın tasarım ve üretiminde oluşturulan emniyet şartlarının bozulması ve üretici garantisinin kalkması, • ECE R-67 regülasyonuna uygun olmayan parçalarla yapılan dönüşüm sonrası regülasyonda öngörülen emniyet şartlarının sağlanmaması, • LPG sisteminin çalışması için gerekli elektriksel bağlantılarının uygun yapılmaması sonucunda kısa devre, şasi ve ark gibi yangına neden olabilecek risklerin oluşması, • LPG yakıt tankının gerekli teknik şartları yerine getirilmeden araca bağlanması (LPG tank bağlantılarının uygun olmaması) sonucunda, oluşacak bir kazada tankın bağlantılarından koparak yolculara zarar vermesi, gibi istenilmeyen durumlar meydana gelebilir.

6. DENETİM İLE İLGİLİ HUSUSLAR, İŞARETLEMELER VE DENETİM KONTROL LİSTELERİ LPG dönüşümü yapan işyerlerinin denetimlerinde yol gösterici olması açısından aşağıdaki açıklamaların yapılmasında fayda görülmüştür. 1- A.İ.T.M. Yönetmelik Ek - IV’ün 4.18.2.1 no’lu maddesinde LPG dönüşümü yapan firmalar için “Firmalar, tadilat işlemlerini yaptıkları işyerleri için, Türk Standartları Enstitüsü’nden (TSE) Hizmet Yeterlilik Belgesi almak zorundadır.” hükmü yer almaktadır. Bu çerçevede yapılan denetimlerde iş yeri için TSE’den gerekli belgenin alınıp alınmadığı kontrol edilmelidir. Belgenin bulunmaması halinde ise 1705 sayılı Kanunun 6’ncı maddesi hükümleri uyarınca işlem yapılması gerekmektedir. 2- A.İ.T.M. Yönetmeliği Ek - IV Madde 4.18.3’te seri olarak LPG dönüşüm montaj işlemleri yapan firmalar için gerekli şartları taşıyanlara Bakanlık veya Bakanlığın yetki verdiği kuruluş tarafından AİTM Tip Onay Belgesinin verileceği belirtilmiştir. Yapılacak denetim faaliyetinde AİTM Tip Onay Belgesinin bulunup bulunmadığının tespit edilmesi, Tip Onay Belgesinin bulunmadığı hallerde ise 4703 sayılı Kanuna göre işlem yapılması gerekmektedir. 3- LPG sistemleri montajında kullanılmakta olan ürünlerin teknik düzenlemelerine uygun olmaları gerekir. Bu kapsamda montajı yapılan ürünlerin ilgili teknik düzenlemelere uygun olup olmadığının 4703 sayılı Kanun çerçevesinde denetlenmesi gerekmektedir. LPG dönüşümü kapsamında kullanılan ürünlerin ECE-R67 Regülasyonunda belirtilen teknik esaslara uygun olması ve bu ürünler üzerinde E işareti (E ya da e) taşıması zorunludur. Denetimler esnasında ürünler üzerinde bu işaretlerin bulunma-

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

106-107

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

dığının tespiti halinde 4703 sayılı Kanunda belirtilen idari yaptırımların uygulanması gerekmektedir. 4- A.İ.T.M. Yönetmeliği Ek - IV Madde 4.18.8’de “Bakanlıktan veya yetki verdiği Kuruluştan kendi firmaları adına AİTM Tip Onayı Belgesi alan firmalar, belgelerini diğer firmaların araç dönüşüm işlemlerinde kullandırdıkları takdirde, bu firmaların belgeleri iptal edilir.” hükmü yer almaktadır. Bu bağlamda araç dönüşüm işlemlerinde başka firmaların AİTM Tip Onayı Belgesini kullanan firmaların tespit edilmesi durumunda Bakanlığımıza bildirilmesi gerekmektedir. 5- Firmanın girişinde bulunan tabelanın incelenmesi neticesinde, firmada LPG yapıldığına dair şüphe oluşuyor fakat firma yetkilisi dönüşüm işi değil yalnızca bakım onarım işi yapıldığını beyan ediyorsa, söz konusu firmanın fatura kayıtlarının incelenmesi ve faturalarda LPG montajı, dönüşümü gibi ifadelerin yer alması ile fatura miktarının bakım onarım işlemine nispeten yüksek oranda bulunması halinde idari yaptırım uygulanması yerinde olacaktır.

Onay İşaretlemesinin Düzenlenmesi

Yanma sistemlerinde LPG kullanımı için özel donanımın yerleştirilmesi konusunda, bir taşıta iliştirilen yukarıdaki onay işareti, bu taşıtın Regülasyon No. 67’ye uygun olarak 012439 onay numarası ile, Hollanda da (E4) onaylanmış olduğunu gösterir. Onay numarasının ilk iki rakamı, onayın 01 değişiklik serileri ile değiştirilen Regülasyon No.67’nin özelliklerine uygun olarak verildiğini gösterir.

CNG aksamına iliştirilmiş yukarıdaki onay işareti, bu aksamın İtalyada (E3) Yönetmelik No.110’a göre 002439 onay numarası ile onaylandığını gösterir. Onay numarasının ilk iki rakamı onayın, Yönetmelik No.110 un orijinal haline (ilk seviyesi) göre verildiğini gösterir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

1. İşaret ve Belge Kontrolü S.No

Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler (Yazılı Uyarı)

Denetimin yapıldığı firma adı ve adresi ile AİTM Seri Tadilat Tip Onay Belgesindeki belirtilen imalatçının adı ve adresi uyumlu olmalıdır.

Denetim sırasında yakıt sistem tadilatında kullanılan LPG/CNG kit (tadilat kiti, dönüşüm elemanları) markası ilgili AİTM Seri Tadilat Tip Onay Belgesindeki belirtilen kit markası aynı olmalıdır.

Denetim sırasında yakıt sistem tadilatında kullanılan aracın markası, tipi ve varyantı ilgili AİTM Seri Tadilat Tip Onay Belgesindeki ile aynı olmalıdır.

Tip Onay Belgesi üzerinde silinti kazıntı tahrifat olmamalıdır. Belge üzerinde herhangi bir düzeltme yapılmamış olmalıdır.

Ürün üzerindeki Onay İşareti kolayca okunabilir ve silinmez olmalıdır.

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

2. Firmanın Sahip Olması Gereken Belgelerin ve İçeriğinin Kontrolü S.No

Ürün Beraberinde Bulunması Gereken Belgeler ve İçeriğinde Yer Alması Gereken Bilgiler

Yakıt Sistem Tadilatı yapılan işletmenin TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi var mı?

TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi mevcut ise Hizmet Yeterlilik Belgesi Vize Tarihi geçmiş mi?

İş yerinde, “araçların LPG dönüşümü Mühendis Yetki” belgesine sahip mühendisi var mı?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

3. Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri S.No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

Not: *Tadilat seti: Bir tadilatın yapılabilmesi için üretilen, gerekli bütün aksam ve parçalardan oluşan, ilgili yönetmelik kapsamında prototip araçlar üzerinde gerekli deneyler yapılarak, Onay Kuruluşu tarafından bir veya daha fazla tanımlanmış araç tipi ile ilgili olarak uygunluk onayı verilen set.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

108-109

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

7. ÜRÜN İLE İLGİLİ FOTOĞRAFLAR

Şekil 1- Dolum Ağzı (Doldurma Ünitesi)

Şekil 2 – Enjektör

Şekil 3- LPG Tankı

Şekil 5– Elektronik Kontrol Ünitesi(ECU)

Şekil 4 – Multivalf

Şekil 6- LPG Filtresi

Şekil 7 – Gaz Sızdırmaz Mahfaza

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 8– Map Sensörü (manifold absolute pressure-manifold mutlak basıncı) (Basınc Sıcaklık Sensörü)

Şekil 10- Gaz Kesici (Gaz Valfi-Kapama Valfi)

Şekil 9- LPG buharlaştırıcı (regülatör)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

110-111

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

BİREYSEL SESLİ VE GÖRÜNTÜLÜ CİHAZ TADİLATI Bu rehber; M2 ve M3 kategorisi araçlarda tadilat yoluyla bireysel sesli ve görüntülü cihaz montajı yapan firmalarda gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

112-113

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

BİREYSEL SESLİ VE GÖRÜNTÜLÜ CİHAZ TADİLATI 1. GİRİŞ Bu rehber; M2 ve M3 kategorisi araçlarda tadilat yoluyla bireysel sesli ve görüntülü cihaz montajı yapan firmalarda gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. 2. AMAÇ Tadilat yoluyla bireysel sesli ve görüntülü cihaz takılan M2 ve M3 kategorisi araçlarla ilgili olarak, AİTM seri tadilat/münferit tadilat tip onay belgesi ve teknik servis raporları olmayan firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır. 3. • • • •

DAYANAK 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği (AİTM) Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik 72/245/AT Motorlu Araçların Elektromanyetik Uyumluluk (Radyo Paraziti) ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (1/11/2014 tarihinde 661/2009/AT Yönetmeliği ile yürürlükten kaldırılmaktadır.) • 661/2009/AT Motorlu Araçların ve Bunlar için Tasarlanan Römorklar, Sistemler, Aksamlar ve Ayrı Teknik Ünitelerin Genel Güvenliği ile ilgili Tip Onayı Yönetmeliği • ECE-R10 – Araç elektroniğinde, radyo frekansı, emisyon gibi farklı test gereklerini içeren tip onay testinin teknik düzenlemesi 4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER • Bireysel Sesli ve Görüntülü Cihaz: Yolcuların yararlanması için araçlara sonradan monte edilen cihazlar. • AİTM Tip Onayı Belgesi: Onay kuruluşu tarafından sağlanacak bilgilerin hangileri olduğunu belirten form • Teknik Servis: Bir deney laboratuvarı olarak onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek gerekli deneyleri yapmak veya bir uygunluk değerlendirme kuruluşu olarak yine onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek ilk değerlendirmeyi ve diğer deney veya muayeneleri yapmak üzere onay kuruluşu tarafından görevlendirilmiş akredite edilmiş kuruluş veya kurum. • Teknik Servis Raporu: Teknik servisler tarafından aksamlar üzerinden yapılan deney ve testlerin sonucunu gösteren onaylı belge 5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER M2 ve M3 kategorisi araçlarda kullanılan bireysel sesli ve görüntülü cihaz tadilatı önem arz etmektedir. Bu tür cihazların EMC – Elektro Manyetik uyumluluğu da önem arz etmektedir. 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Tadilat yoluyla bireysel sesli ve görüntülü cihaz takılan M2 ve M3 kategorisi araçlarla ilgili olarak, seri

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

tadilat/münferit tadilatı yapan firmalardan AİTM tip onay belgesi ve teknik servis raporları olmayanların tespit edilmesidir.

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Denetim tarihi: Tadilat yapan firma: Tadilat yapan firma temsilcinin adı soyadı ve imzası: Denetçilerin adı, soyadı ve imzası: 1.İşaret ve Bilgi Kontrolü S.No

M2 Ve M3 Kategorisi Araçlara Bireysel Ses ve Görüntü Cihazı Tadilatı Yapan Firmalarda Olması Gerek Bilgiler

Uygun (✔) Uygun Değil (X) Açıklamalar

1.1

Araç marka/tipi

1.2

Araç kategorisi

1.3

Monte edilen bireysel ses ve görüntü cihaz marka/tip/modeli

2. Tip Onayı Belgesi Kontrolü / Duyusal İnceleme 2.1

AİTM tip onay belgesi kontrolü

2.2

2005 model ve sonrası M2 ve M3 kategorisi araçlarda yapılan bireysel sesli görüntülü cihaz tadilatı için manyetik uyumlulukla ilgili 72/245/ AT Yönetmeliği veya ECE-R10 teknik düzenlemesinin şartlarının karşılandığının AİTM tip onayı belgesi veya teknik servis raporları üzerinde doğrulanması

2.3.

Araç üzerinde inceleme yapılması durumunda bireysel sesli görüntülü cihaz bilgilerinin kontrolü

3. Teknik Dosya Kontrolü (Denetçi tarafından gerek duyulması halinde yapılacak kontroldür.)

Uygun (✔) Uygun Değil (X) Açıklamalar

3.1

Aracın ve araca montajı yapılan bireysel ses ve görüntü cihazının genel bir tarifi ve işlev tanımı

3.2

Bireysel ses ve görüntü cihazının resimleri montaj çizimleri

3.3

AİTM tip onay belgesi ve teknik servis raporları

4. Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri

Uygun (✔) Uygun Değil (X) Açıklamalar

4.1

4.2

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

114-115

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMLERİ Bu rehber; yangın algılama ve alarm sistemlerinin tarifine, tadilat yoluyla yangın algılama ve alarm sistemleri takılan ilk defa tip onayı alınarak imal edilecek yeni tip araçlarla, tip onayı mevcut M2 (yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak sekizden fazla oturma yeri olan ve azami kütlesi 5 ton’u aşmayan motorlu araçlar) ve M3 (yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak sekizden fazla oturma yeri olan ve azami kütlesi 5 ton’u aşan motorlu araçlar) kategorisi araçların, muayene ve piyasaya arz şekline dair bilgilendirme sağlar.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

116-117

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMLERİ 1. GİRİŞ Bu rehber; yangın algılama ve alarm sistemlerinin tarifine, tadilat yoluyla yangın algılama ve alarm sistemleri takılan ilk defa tip onayı alınarak imal edilecek yeni tip araçlarla, tip onayı mevcut M2 (yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak sekizden fazla oturma yeri olan ve azami kütlesi 5 ton’u aşmayan motorlu araçlar) ve M3 (yolcu taşıma amacıyla tasarımlanmış ve imal edilmiş, sürücü koltuğuna ilave olarak sekizden fazla oturma yeri olan ve azami kütlesi 5 ton’u aşan motorlu araçlar) kategorisi araçların, muayene ve piyasaya arz şekline dair bilgilendirme sağlar. 2. AMAÇ Yangın algılama ve alarm sistemleri takılan araçlara yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Tadilat yoluyla yangın algılama ve alarm sistemleri takan firmaların tespiti ve ilgili yönetmelik ve teknik düzenlemeler kapsamında değerlendirilmeleri, • Tespit edilen bu araçların uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, • Yapılan tespitler ışığında riskli araçların ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, • Haksız rekabetin önlenmesi, seri tadilat üreticileri ve temel araç imalatçılarının belirli uygunluk seviyelerine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.

3. • • •

DAYANAK 4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik (A.İ.T.M Yönetmeliği)

4. YANGIN ALGILAMA VE ALARM SİSTEMLERİ HAKKINDA TEKNİK VE MEVZUATA DAİR BİLGİLER Yangın algılama ve alarm sistemlerini kısaca tanımlayacak olursak, sistemde bulunan duman, ısı ve alev detektörleri motor bölümündeki veya araç içerisinde risk oluşturan diğer alanlarda anormal sıcaklık artışlarına müdahale edilmesi için hazırlanan sistemlerdir. Bu müdahale otomatik veya manuel olabilir. Riskli Bölgeler; motor odası, egzoz bölümü, akü odası, fren balataları ve lastikler, sigorta odası ve kablo tesisatı.

1. Bir yangın alarm sisteminde şu ekipmanlar bulunur: Yangın alarm kontrol paneli: Yangın ihbar sisteminin kontrol merkezidir. Algılayıcılardan alınan elektriksel sinyaller burada işlenerek siren ve ikaz ledleri gibi çıkış elemanlarına aktarılır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

2. Dedektörler: Isı, duman, alev gibi yangın unsurlarını algılayarak elektriksel sinyal olarak bilgileri panele aktaran sensör (algılayıcı)lerdir. 3. Yangın butonları: Yangının henüz başlangıç aşamasında veya yangın, patlama ihtimalinin görüldüğü zaman alarmın çalıştırılabildiği butonlardır. 4. Sirenler: Yangın ihbar paneli yangın var bilgisini aldıktan sonra sirene çıkış verir. Yüksek ses şiddeti ile tehlikeyi haber verir.

Şekil 1 – Sistemin Parçaları

Diğer taraftan; 26/06/2012 tarih ve 28335 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Araçların İmal, Tadilat ve Montajı Hakkındaki Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” gereği ülkemizde yolcu taşıyan araçlarda (M2-M3 kategorisi araçlar) yangın algılama ve alarm sistemi zorunlu hale gelmiştir. Söz konusu AİTM Yönetmeliğinin ilgili maddeleri şu şekildedir.

Yangın algılama ve alarm sistemleri Geçici Madde 2 – (Ek:RG‐26/6/2012‐28335) (1) İlk defa tip onayı alınarak imal edilecek yeni tip M2 ve M3 kategorisi araçlar 1/11/2012 tarihinden itibaren, aynı kategorideki tip onayı mevcut araçlar ise 1/11/2013 tarihinden itibaren Ek VII’nin 1.54, 1.54.1, 1.54.2, 1.54.3, 1.54.4, 1.54.4.1, 1.54.4.2, 1.54.4.3 ve 1.54.5 numaralı maddelerinin hükümlerine uymak zorundadır.

Önceden tescil edilmiş araçlar Geçici Madde 3 – (Ek:RG‐26/6/2012‐28335) (1) 2005 model ve sonrası M2 ve M3 kategorisi araçlar, 1/1/2014 tarihinden itibaren Ek VII’nin 1.54, 1.54.1, 1.54.2, 1.54.3, 1.54.4, 1.54.4.1, 1.54.4.2, 1.54.4.3 ve 1.54.5 numaralı maddelerinin hükümlerine uygun hale gelmek zorundadır.

Ek Madde 4 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) (1) Tadilat yoluyla Ek VII’nin 1.54.1 ve 1.54.2 numaralı maddelerinde belirtilen yangın algılama ve alarm sistemleri takılan araçların uygunluğu yetkili teknik servisler tarafından bir rapor ile tevsik edi-

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

118-119

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

lir.” (bu madde için denetimde firmanın sahip olduğu TSE Seri Tadilat Tip Onayı Belgesinin incelenmesi yeterlidir. ) Yönetmeliğin Ek VII kısmında ise konu ile ilgili olarak aşağıda yer alan hükümler mevcuttur.

1.54 – Yangın algılama ve alarm sistemleri (Ek:RG-26/6/2012-28335) 1.54.1 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Araçların, sürücü bölmesi arkasında yer alan motora (motorun en ön noktası, sürücünün arkasındaki ilk koltuk sırasının gerisinde olandır) sahip olmaları ve sürücü bölmesi, motor bölmesi ve yanmalı bir ısıtıcı bulunan her bir bölmede aşırı sıcaklık oluşması durumunda araçlar, sesli ve görsel (sinyal) işaret ile sürücüyü uyaran bir alarm sistemiyle donatılır. 1.54.2 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Ayrıca araçların tuvalet bölmeleri, sürücü uyuma bölmeleri ve diğer ayrı bölmeleri, aşırı sıcaklık oluşması durumunda sesli ve görsel (sinyal) işaret ile sürücüyü uyaran bir alarm sistemiyle donatılır. 1.54.3 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Madde 1.54.1’de belirtilen alarm sistemi, motor bölmesindeki ve yanmalı bir ısıtıcı bulunan her bir bölmedeki normal çalışma süresince meydana gelen aşırı değerdeki sıcaklığı algılayacak şekilde tasarımlanır. 1.54.4 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Motor bölmesinin aşağıdaki kısımlarında ve yanmalı bir ısıtıcı bulunan her bir bölmede aşırı sıcaklık gözlenmesi durumunda, madde 1.54.3’ün hükümlerini yerine getireceği göz önünde tutulur. 1.54.4.1 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Sızıntı olması durumunda, yanıcı akışkanların (sıvı veya gaz) çalışma sıcaklıkları, yanıcı akışkanların (sıvı veya gaz) tutuşma sıcaklığına eşit veya daha büyük olan, sızıntıya maruz kalan kompresör veya egzoz sistemi gibi aksamlar dahil motora monteli aksamlarla temas edebileceği kısımlarda, 1.54.4.2 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Sızıntı olması durumunda, yanıcı akışkanların (sıvı veya gaz) çalışma sıcaklığı, yanıcı akışkanların (sıvı veya gaz) tutuşma sıcaklığına eşit veya daha büyük olan bağımsız bir ısıtıcı cihaz gibi korumalı bir aksamla temas edebileceği kısımlarda, 1.54.4.3 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Sızıntı olması durumunda, yanıcı akışkanların (sıvı veya gaz) arıza durumunda çalışma sıcaklığı, yanıcı akışkanların (sıvı veya gaz) tutuşma sıcaklığına eşit veya daha büyük olabilen şarj dinamosu (alternatör) gibi aksamla temas edebileceği kısımlarda, 1.54.5 – (Ek:RG-26/6/2012-28335) Motor başlatma cihazı ne zaman çalıştırılırsa çalıştırılsın, aracın pozisyonuna bakılmaksızın, alarm sistemi motor durdurulana kadar kullanılabilir durumda olmalıdır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 2 Sistemin Örnek Yerleşimi

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Mevzuata uygun olmadan tadilatı gerçekleştirilen yangın algılama sistemi, kendinden beklenen çalışmayı sağlayamaması neticesinde yolcu taşımada kullanılan araçta yangın çıkması, hatta yangın sonucu ölümlerin meydana gelmesine neden olabilir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

120-121

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Denetim esas olarak firma nezdinde aşağıda yer alan kontrol listesine göre yapılmalıdır. No

İşaret ve Belge Kontrolü ile İlgili Bilgiler

Denetimin yapıldığı firma adı ve adresi ile AİTM Seri/Münferit Tadilat Tip Onay Belgesindeki belirtilen imalatçının adı ve adresi uyumlu olmalıdır.

Tip Onay Belgesi üzerinde silinti kazıntı tahrifat olmamalıdır. Belge üzerinde herhangi bir düzeltme yapılmamış olmalıdır.

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Diğer taraftan, firmanın denetimi esnasında, M2 veya M3 kategorisi (minibüs-otobüs) araçta montajı gerçekleştirilen henüz piyasaya arz edilmemiş ürün ile karşılaşırsa aşağıda yer alan denetim kontrol listesine göre inceleme tamamlanmalıdır. No

Ürünün Montajı ile İlgili Bilgiler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Araçların, sürücü bölmesi arkasında yer alan motora (motorun en ön noktası, sürücünün arkasındaki ilk koltuk sırasının gerisinde olandır) sahip olmaları ve sürücü bölmesi, motor bölmesi ve yanmalı bir ısıtıcı bulunan her bir bölmede aşırı sıcaklık oluşması durumunda araçlar, sesli ve görsel (sinyal) işaret ile sürücüyü uyaran bir alarm sistemiyle donatılmış mı? (AİTM Ek VII – 1.54.1) Araçların tuvalet bölmeleri, sürücü uyuma bölmeleri ve diğer ayrı bölmeleri, aşırı sıcaklık oluşması durumunda sesli ve görsel (sinyal) işaret ile sürücüyü uyaran bir alarm sistemiyle donatılmış mı? (AİTM Ek VII – 1.54.2)

1. maddede bahsedilen alarm sistemi düzgün çalışıyor mu? (AİTM Ek VII – 1.54.3 ve 1.54.4)

Kontak açıldıktan kapatılana kadar aracın pozisyonuna bakılmaksızın sistem çalışıyor mu?

Ürün ECE R-10(Elektromanyetik Uyumluluk) kapsamında belgeli mi? İşaretlemesi uygun mu?

Yangın algılama tadilatında gerçekleştirilen aracın markası, tipi ve varyantı ilgili AİTM Seri/Münferit Tadilat Tip Onay Belgesindeki ile aynı mı?

Bununla birlikte yalnızca ürün (montajı yapılmamış yangın algılama sistemi) denetimi gerçekleştirilirken aşağıda yer alan tabloya göre denetim yapılmalıdır. No

Ürün ile İlgili Bilgiler

Ürün ECE R-10(Elektromanyetik Uyumluluk) kapsamında belgeli mi?

Ürünün ECE R-10(Elektromanyetik Uyumluluk) kapsamında işaretlemesi uygun mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

122-123

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

AMORTİSÖRLER Bu rehber, karayolu taşıtlarının süspansiyon sistemlerinde kullanılan geleneksel ve strat (taşıyıcı) teleskopik amortisörlerinin tarifine, numune alma ve muayene ile piyasaya arz şekline dairdir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

124-125

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

AMORTİSÖRLER 1. GİRİŞ Bu rehber, karayolu taşıtlarının süspansiyon sistemlerinde kullanılan geleneksel ve strat (taşıyıcı) teleskopik amortisörlerinin tarifine, numune alma ve muayene ile piyasaya arz şekline dairdir. 2. AMAÇ Amortisörlere yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • • • •

Geniş kapsamlı bir tarama yapılarak marka/model bazında ürünlerin tespiti, Tespit edilen ürünlerin uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, TS 3034 Karayolu Taşıtları- Süspansiyon Sistemleri Amortisörler Standardı, TS 1715 EN 12329- Metallerin Korozyondan Korunması- Demir veya Çeliklerin Üzerinde İlave İşlemle Elektrobirikimli Çinko Kaplamalar Standardı, • TS EN 12540 Metallerin Korozyondan Korunması - Elektrolitik Birikimli Nikel, Nikel Artı Krom, Bakır Artı Nikel ve Bakır Artı Nikel Artı Krom Kaplamalar standartlarına dayanılarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER Amortisörler yapılışlarına göre; Geleneksel teleskopik ve Strat (taşıyıcı) teleskopik olmak üzere iki sınıftır. Geleneksel teleskopik amortisör: Karayolu taşıtlarının süspansiyon sistemlerinde meydana gelen salınımları sönümlemek için kullanılan bir elemandır. Çift borulu amortisör: Basınç borusu (iç boru) ve rezerve (gövde) borusu olmak üzere iki borudan oluşan amortisördür. Amortisörler bağlantı şekillerine göre ise; Halkalı bağlantılı, Saplamalı bağlantılı ve Braket (destekli) bağlantılı olmak üzere üç türdür.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 1: Amortisör Çalışma Prensibi

Şekil 2: Amortisör örneği

Amortisörlerin borularında kırık, çatlak, ezik bulunmamalı ve dikişsiz olarak çekme yoluyla imal edilmelidir. Piston millerinde paslanma, özellikle bağlantı yerlerinde bağlantıların işlevlerini engelleyebilecek kaynak vb. kusurlar bulunmamalıdır. Ayrıca, piston milini ve keçeyi tozdan korumak amacıyla toz tüpü (koruyucu) koyulabilir. Amortisörler, mümkün olduğunca düşey konumda monte edilmelidir. Taşıtın karoseri yapısı sebebiyle açılı montaj gerektiğinde, özel maksatlılar hariç, bu açı düşeyle 45°‘den daha küçük değerde olmalıdır. Amortisörlerde – 40°C ilâ + 50°C arasındaki çalışmalarda, istenen özellikleri sağlayabilen madenî hidrolik yağı kullanılmalıdır. Yağların akma noktası en yüksek – 40°C ve parlama noktası en az, kapalı durumda 135°C ve açık durumda 145°C olmalıdır. Amortisörlerin dış yüzeyleri, korozyona karşı TS 1715 EN 12329’a göre çinko kaplanmış veya koruyucu bir madde ile boyanmış olmalıdır. Kaplama ve boyalar korozyondan etkilenmemelidir. Amortisörlerin çalışması esnasında, ana gövdede meydana gelen hidrolik akış sesinin haricinde bir ses duyulmamalıdır ve piston mili çevresinde yağ kaçağı meydana gelmemelidir. Piston milleri, TS EN 12540’a göre sert krom kaplanmış olmalı ve kaplamada herhangi bir bozulma görülmemelidir.

5. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Alınacak numune sayısı aşağıdaki parti büyüklüğüne göre değişmektedir. Parti Büyüklüğü

Numune Sayısı

500 ve daha az

500 - 3000

3000 - 20000

20000’den çok

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

126-127

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

500 ve daha az sayıda ürün için numune miktarı: Dördü şahit numune olmak üzere on iki adet bedeli ödenmeden üretici veya dağıtıcıdan piyasa gözetimi ve denetimi tutanağın ilgili bölümü doldurularak alınacaktır. Alınan numunelerin; dört adedi ile tutanağın bir nüshası üreticiye veya ithalatçıya teslim edilecektir. Diğer dört adedi ile tutanağın bir nüshası, Türk Standartları Enstitüsüne gönderilecek olup, şahit numuneler ise ilgili il müdürlüğünce muhafaza edilecektir. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Makine Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. • No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 88 Faks: 0 (262) 723 16 14 E-Posta: makinalab@tse.org.tr

6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret ve Belge Kontrolü No Ürün Üzerinde ve Belgelerde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler

Uygun (✔) Uygun Değil (X) Açıklamalar

Ürün üzerinde standardın işaret ve numarası (TS 3034 şeklinde) ?

Ürün üzerinde mamulün imal edildiği yıl ve ayı kapsayan seri numarası var mı?

Ürünün gövdesi üzerinde sınıfı, tipi, türü ve çeşidi yazıyor mu?

Ürün üzerinde imalatçının veya sorumlu satıcısının adı, ticarî markası veya tanıtma işareti var mı?

Denetimin yapıldığı firma adı ile TSE Uygunluk Belgesi'ndeki "Belge Sahibi Kuruluşun Adı" bölümü uyumlu olmalıdır.

Firmanın faaliyet gösterdiği adres ile TSE Uygunluk Belgesi'ndeki "Belge Sahibi Kuruluşun Adresi" bölümü aynı olmalıdır.

Belgenin "Geçerlilik Tarihi" uygun olmalıdır.

Belgede “İlgili Türk Standardı’nda TS 3034 / Karayolu Taşıtları - Süspansiyon sistemleri –Amortisörler yazıyor olmalıdır.

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔) Uygun Değil (X)

Açıklamalar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

128-129

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ARAÇ LPG TANKI Bu rehber, sıvılaştırılmış petrol gazının depolanması için kullanılan herhangi bir tankın (motorlu taşıtların kaynak yapılmış çelik tanklarının), numune alma ve muayene ile piyasaya arz şekline dairdir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

130-131

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ARAÇ LPG TANKI 1. GİRİŞ Bu rehber, sıvılaştırılmış petrol gazının depolanması için kullanılan herhangi bir tankın (motorlu taşıtların kaynak yapılmış çelik tanklarının), numune alma ve muayene ile piyasaya arz şekline dairdir. 2. AMAÇ Bu rehber; • • • •

3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği UNECE (BM/AEK) R-67-1 Yanma Sistemlerinde Sıvılaştırılmış Petrol Gazı Kullanan Motorlu Taşıtların Özel Donanımlarının Onayı ve Bu Tür Donanımların Yerleştirilmesi Konusunda Yanma Sistemlerinde Sıvılaştırılmış Petrol Gazı Kullanan Özel Donanım Takılı Bir Taşıtın Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme, • TS 12095-1 Otomotiv- Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG) Sistem Bileşenleri-Yakıt Tankları Standardı esas alınarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER Bir tank aşağıdaki şekillerde olabilir:

Şekil 1: Küresel Tank

Şekil 2: Silindirik Tank

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Ayrıca silindirik tanklar dışında kullanım amacına göre özel tanklar da olabilir. Tanka bağlı aksesuar olarak ayrı veya birleşik olabilen donanımlar şunlardır: % 80 durdurmalı valf, seviye göstergesi, basınç tahliye valfi, taşma valfli uzaktan kumandalı servis valfi, yakıt pompası, çoklu valf, gaz sızdırmaz mahfaza, güç kaynağı elemanları, geri dönüşsüz valf, basınç tahliye cihazı.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Bu ürün, yeterli tedbirler alınmadığında can ve mal güvenliği açısından ciddi zararlar oluşturulabilecek riskler taşımaktadır. Yakıt tankının yerleştirilmesi hususunda dikkat edilmesi gerekenler, • Yakıt tankı, taşıta kalıcı olarak yerleştirilmeli ve motor bölümüne yerleştirilmemelidir. • Yakıt tankı, tank imalâtçısının talimatlarına göre doğru konumda yerleştirilmelidir. • Yakıt tankı, tankın kalıcı olarak sabitlenen yerleri dışında, metalin metal ile teması olmayacak şekilde yerleştirilmelidir. • Yakıt tankı, kendisini motorlu taşıta bağlayacak şekilde kalıcı olarak sabitleme noktalarına sahip olmalı veya tank, tank çerçevesi ve şeritleri ile motorlu taşıta takılmalıdır. • Taşıt kullanıma hazır olduğunda, yakıt tankı yol yüzeyinden en az 200 mm yükseklikte olmalıdır.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Numune miktarı: Biri şahit numune olmak üzere 3 adet bedeli ödenmeden üretici veya dağıtıcıdan piyasa gözetimi ve denetimi tutanağın ilgili bölümü doldurularak alınacaktır. Alınan numunelerin; bir adedi ile tutanağın bir nüshası üreticiye veya ithalat çıya teslim edilecektir. Diğeri ise tutanağın bir nüshası, Türk Standartları Enstitüsüne gönderilecek olup, şahit numuneler ise ilgili İl Müdürlüğünce muhafaza edilecektir. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Makine Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 88 Faks: 0 (262) 723 16 14 E-Posta: makinalab@tse.org.tr

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Her tank, üzerinde aşağıdaki bilgilerin açıkça okunabilir ve silinmez bir şekilde bulunduğu ve tanka kaynaklı olacak şekilde bir işaret plakası taşımalıdır. Daire çapı, a ≥ 5 mm

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

132-133

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Not 1 - Bir tanka konulan yukardaki onay işareti, bu tankın Yönetmelik No.67’ye uygun olarak 002439 onay numarası altında, Hollanda da (E4) onaylanmış olduğunu gösterir. Not 2 - 4 rakamı, Hollanda’nın uluslararası ülke numarasıdır. Not 3 - 002439 numarası, yetkili merciî tarafından imalâtçıya verilen bir onay numarasına örnek oluşturur. İşaret ve Belge Kontrolü No

Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler

Ürün üzerinde E işareti var mı?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

İmalâtçının adı ve ticari markası (tanktaki başka bir yere kalıcı olarak işaretlenmediyse) var mı?

Çap, mm cinsinden (silindirik tankta)?

Yükseklik, mm cinsinden (özel tanklarda)?

“LPG” işareti bulunuyor mu?

Bar cinsinden hidrolik deney basıncı nedir? Hidrolik deneyin yapıldığı yıl ve ay (örneğin, 99/01) nedir?

Tanka bir pompa takıldığında, “pompa iç tarafta” işareti ve pompayı tanımlayan işaret var mı?

“En fazla doldurma oranı: % 80” yazısı var mı?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Onay işareti kolayca okunabilir ve silinmez olmalıdır.

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

134-135

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

MARTOY (2007/46/AT) KAPSAMINDAKİ DOLAYLI GÖRÜŞ CİHAZLARI (AYNALAR) Bu rehber “Motorlu Taşıtlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği” kapsamına giren araçlarda kullanılmak üzere tasarlanan dolaylı görüş cihazlarının (aynalar) tasarım, üretim ve depolanması aşamalarında uyulması gereken güvenlik gereklerini belirtmektedir. Aynalar, aracın çevresinde bulunan ve doğrudan görüşle gözlenemeyen trafik alanını gözlemlemek için araç sürücüsü tarafından kullanılmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

136-137

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

MARTOY (2007/46/AT) KAPSAMINDAKİ DOLAYLI GÖRÜŞ CİHAZLARI (AYNALAR) 1. GİRİŞ Bu rehber “Motorlu Taşıtlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği” kapsamına giren araçlarda kullanılmak üzere tasarlanan dolaylı görüş cihazlarının (aynalar) tasarım, üretim ve depolanması aşamalarında uyulması gereken güvenlik gereklerini belirtmektedir. Aynalar, aracın çevresinde bulunan ve doğrudan görüşle gözlenemeyen trafik alanını gözlemlemek için araç sürücüsü tarafından kullanılmaktadır. 2. AMAÇ Aynalara yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • • • •

Geniş kapsamlı bir tarama yapılarak marka/model bazında ürünlerin tespiti, Tespit edilen ürünlerin uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, Tip Onayı Belgesi ve mevzuata uygun Tip Onayı İşareti taşımayan ürünlerin piyasada dolaşımının engellenmesi, • Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanuna, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmeliğe, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliğine, BM/AEK R-46 Dolaylı Görüş Cihazları Ve Bu Cihazların Montajı Bakımından Motorlu Taşıtların Onayı İle İlgili Hükümler Teknik Düzenlemesine dayanılarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Aynalar İle İlgili Temel Kavramlar Ayna: Işığın tamamına yakın bir kısmını düzgün olarak yansıtan, camın bir tarafının gümüş veya başka bir metalle kaplanması sonucu elde edilen cisimdir. İlk aynalar metal yüzeylerin parlatılmasıyla elde edilmiştir. Daha sonraları ise cam levhaların bir yüzeyi civa amalgamları ile kaplanarak aynalar üretilmeye başlanmıştır. Günümüzde ise genellikle cam levhaların bir yüzü, ince bir gümüş tabakası (bazen alüminyum, altın, platin kullanılır) ile sırlanarak elde edilir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Görüş Alanı: Üç boyutlu bir mekânın veya nesnenin bir dolaylı görüş cihazı yardımıyla gözlemlenebildiği ve görülebilir hâle getirildiği bölümdür. Bir aynanın iki kenarına gözden gönderilen ışınlar şekildeki gibi aynada yansır. Yansıyan bu ışınlar ile ayna arasında kalan alan görüş alanıdır. Bu yansıyan ışınların üzerinden geçtiği noktalar ve bu ışınlar arasında kalan noktaları görebilmek mümkündür.

Şekil 1: Görüş alanı

Aynalar yansıtıcı yüzey biçimlerine göre düzlem ayna ve küresel ayna olarak ayrılırlar. Düzlem aynada; cismin görüntüsü ayna düzlemine göre simetrik ve aynı büyüklüktedir; fakat sağı ve solu yer değiştirmiştir. Sol el, görüntünün sağ tarafında görünür. Küresel Çukur (Konkav) Aynada; görüntü cismin aynaya uzaklığına göre değişir. Çukur aynalardaki görüntü cisimden daha büyüktür. Çukur aynalarda ayna eksenine paralel gelen ışınlar, tek bir noktada (odak noktasında) toplanır. Bu tür aynalarda yalnız görüntünün büyüklüğü değişmez. Görüntünün aynaya uzaklığı, cismin aynaya uzaklığından daha azdır. Otomobillerdeki geriyi görme aynalarında arkadan gelen otomobiller daha yakında gibi görülür. Gerçek uzaklıklarını anlamak için dönüp bakmak gerekir. Otomobil farlarında, projektörlerde, güneş fırınlarında kullanılır. Çok büyük astronomi teleskoplarında yansıtıcı (reflektör) denilen içbükey aynalar vardır. Küresel Tümsek (Konveks) Aynalarda; cisimlerin görüntüsü cisimden daha küçüktür. Ancak bu aynaların görüş alanı çukur ya da düz aynalardan daha geniştir. “Dolaylı Görüş Cihazları ve Bu Cihazların Montajı Bakımından Motorlu Taşıtların Onayı İle İlgili Hükümler (ECE R-46)” Teknik Düzenlemesinde aynalar; “Madde 15.2.4’te tarif edilen görüş alanları içerisinde taşıtın arka, yan veya ön tarafında açık bir görüş vermek için tasarlanan, periskop benzeri cihazlar hariç, herhangi bir cihaz” olarak tanımlanmıştır.

4.2. Mevzuattaki Ayna Çeşitleri a. İç Ayna: Aracın yolcu bölmesine takılabilen aynalardır. b. Dış Ayna: Aracın dış yüzeyine takılabilen aynalardır. c. Gözlem Aynası (Görüş Aynası): R-46 Madde 15.2.4’te tarif edilenlerden farklı görüş alanları sunmak amacıyla taşıtın içine veya dışına takılabilen Madde 2.1.1’de tarif edilenlerden farklı bir aynadır.

4.3. Ayna Sınıfları Aynı sınıftaki aynalar bir veya birkaç ortak özelliğe veya işleve sahip olan aynalardır. Aynalar aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: a. Sınıf I: ‘İç dikiz aynası’ R-46 Madde 15.2.4.1’de tarif edilen görüş alanını sağlar. b. Sınıf II ve Sınıf III: ‘Ana dış dikiz aynası’ R-46 Madde 15.2.4.2 ve Madde 15.2.4.3’te tarif edilen görüş alanlarını sağlar.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

138-139

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

c. Sınıf IV: ‘Geniş açılı dış ayna’ R-46 Madde 15.2.4.4’te tarif edilen görüş alanını sağlar. d. Sınıf V: ‘Yakın mesafe dış aynası’ R-46 Madde 15.2.4.5’te tarif edilen görüş alanını sağlar. e. Sınıf VI: ‘Ön ayna’ R-46 Madde 15.2.4.6’da tarif edilen görüş alanını sağlar.

4.4. Aynalar Üzerinde Yer Alması Gereken İşaretlemeler Aynalar üzerinde ECE R-46 Teknik Düzenlemesine göre tip onayı işareti ve numarası bulunmalıdır. Aynalar üzerinde bulunması gereken işaretlemeler ve özellikleri VII. Bölümdeki kontrol listesinde detaylı olarak verilmiştir. Aşağıda sınıf II motorlu taşıt aynası üzerinde bulunması gereken örnek bir işaretleme verilmiştir.

Şekil 2: Tip Onay işareti örneği (a= en az 12 mm olmalıdır)

Bir dolaylı görüş cihazına iliştirilmiş olan yukarıdaki onay işareti, aynanın Regülasyon 46’ya göre 022439 onay numarasıyla Hollanda’da (E4) onaylanmış bir Sınıf II dikiz aynası olduğunu gösterir. Onay numarasının ilk iki basamağı, bu onayların verildiği tarihte, Regülasyon 46’nın 02 serisi değişiklikleri hâlihazırda içerdiğini gösterir. Onay numarası ve ilave sembol, daireye yakın ve “E” harfinin yukarısına veya aşağısına veya soluna veya sağına yerleştirilmelidir. İlave sembol onay numarasının tam aksi tarafında olmalıdır. Aynaların araç üzerine yerleştirilebilmesi için aksam tip onayının yanı sıra, dolaylı görüş cihazlarının montajı bakımından tip onayı da alınması gerekmektedir.

Şekil 3: Otomobil Aynaları

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Teknik düzenlemesine uygun olarak üretilmeyen bir motorlu taşıt aynası; • Temel eğrinin veya ayna boyutlarının uygunsuz olması durumunda, görüş alanının yeterli açıyı sağlamaması, • Yüzey katsayısının olması gereken değerden faklı olması durumunda, gerideki cisimleri olması gerekenden daha farklı bir uzaklıkta göstermesi,

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

• Ayna camının iç kısmındaki kaplamanın (sır) deforme olması durumunda yansıtma katsayısının düşmesi ve gereken yansıtma görevini tam olarak yerine getirememesi, • Yansıtıcı yüzeyin, normal kullanım sırasında kötü hava şartlarına maruz kaldığında yansıtma özelliklerini yitirmesi, gibi riskler taşımaktadır.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Denetim esnasında aynalarla ilgili güvensizlik şüphesi duyulması halinde her bir takımda dört adet olmak üzere 3 takım numune alınmalıdır. Ürünlerin testi TSE laboratuvarlarında yapılamadığından TSE tarafından tespit edilecek bir laboratuvarda yaptırılacaktır. 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ 1. İşaret ve Belge Kontrolü No

Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

İmalatçının ticari ismi veya markası (ECE R-46 Madde 4.1)

“E” harfi ve hemen arkasından onayı veren ülkenin ayrım numarasını birlikte çevreleyen bir daire (ECE R-46 Madde 5.4.1)

Tip Onay numarası (ECE R-46 Madde 5.4.2)

Ayna tipinin ait olduğu sınıfı belirten I, II, III, IV, V veya VI şeklinde ilave bir sembol (ECE R-46 Madde 5.4.3)

İlave sembol “E” harfini çevreleyen dairenin hemen yanında herhangi uygun bir konuma yerleştirilmelidir. (ECE R-46 Madde 5.4.3)

Onay işareti ve ilave sembol açıkça okunabilir ve silinmez olmalıdır. (ECE R-46 Madde 5.5)

İşaret, cihaz taşıta monte edildiğinde okunabilir olmalıdır. (ECE R-46 Madde 4.2)

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

140-141

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ÇOCUK OTO KOLTUKLARI Bu rehber, üç veya daha fazla tekerleği olan güç tahrikli taşıtlara takılması uygun olan ancak, katlanır (açılır kapanır koltuk) veya yan tarafa bakan koltuklarda kullanılmak üzere tasarlanmamış çocuk bağlama sistemlerini kapsar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

142-143

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ÇOCUK OTO KOLTUKLARI 1. GİRİŞ Bu rehber, üç veya daha fazla tekerleği olan güç tahrikli taşıtlara takılması uygun olan ancak, katlanır (açılır kapanır koltuk) veya yan tarafa bakan koltuklarda kullanılmak üzere tasarlanmamış çocuk bağlama sistemlerini kapsar 1 Haziran 2010 tarihinden itibaren, hususi binek otomobiller, Ticari taksiler, Dolmuşlar, Şehir içi ve şehirlerarası yolcu taşımacılığında kullanılan tüm servis araçlarında(M1, N1, N2 ve N3 sınıfı araçlarda), boyu 150 santimetreden kısa ve kilosu 36 kilodan az çocukların otomobilde Çocuk Oto Koltuğuna oturması zorunlu hale gelmiştir. Ancak, 150 cm’den uzun çocuklar çocuk bağlama sistemleri yerine ön koltukta oturmamak şartıyla diğer koltuklardaki emniyet kemerlerini kullanabilirler. Çocuk bağlama sistemleri olmayan M1, N1, N2 ve N3 sınıfı araçlarda üç yaşın altındaki çocuklar taşınamazlar. Çocukların ticari taksilerde seyahatleri sırasında, çocuk bağlama sistemleri kullanmaları, yok ise arka koltukta oturmaları zorunludur. Çocuk bağlama sistemleri kullanma zorunluluğu, 1995 yılı itibariyle ülkemizde imali yapılan veya yurtdışından ithaline izin verilen otomobillerde, diğer araçlar için ise 01.08.1998 tarihinden sonra üretilenlerde uygulanır.

2. AMAÇ Çocuklar, otomobilde uygun olmayan bir çocuk koltuğu ile seyahat ettiğinde veya çocuk koltuğu yanlış monte edildiğinde, koltuktan fırlamakta, cam ya da ön koltuklara şiddetle çarpabilmektedir. Bu rehber, piyasada bulunan çocuk koltuklarının uygunluk düzeyini tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır. Ayrıca gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • • • •

Geniş kapsamlı bir tarama yapılarak marka/model bazında ürünlerintespiti, Tespit edilen ürünlerin uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması. • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, UNECE (BM/AEK) R-44 Güç Tahrikli Taşıtlarda Çocuk Oturakları İçin Bağlama Tertibatının Onayı İle İlgili Hükümler (Çocuk Bağlama Sistemi) Teknik Düzenleme, • UNECE (BM/AEK) R-129 Gelişmiş Çocuk Bağlanma Sistemlerinin Onayı İle İlgili Teknik Düzenlemesine dayanılarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER Çocuk bağlama tertibatları beş kütle grubuna ayrılır. • • • • •

Kütlesi 10 kg’dan daha az olan çocuklar için, Grup 0, Kütlesi 13 kg’dan daha az olan çocuklar için, Grup 0 +, Kütlesi 9-18 kg arasında olan çocuklar için, Grup I, Kütlesi 15-25 kg arasındaki çocuklara için, Grup II, Kütlesi 22-36 kg arasındaki çocuklar için, Grup III.

Şekil 1: Kütle Grubuna Göre Çocuk Koltukları

Çocuk Koltuğu aracın gidiş yönüne göre ters olarak öne veya arka koltuğa yerleştirilmelidir. Aracın koltuğuna emniyet kemeri ile sabitlenmelidir. Ayrıca, çocuğun kendisi de oto çocuk koltuğuna emniyet kemer ile bağlanmış olmalıdır. Çocuğun başı oto çocuk koltuğundan dışarı taşmaya başladığında koltuk artık küçük geliyor demektir ve daha büyük ve gidiş yönüne göre montaj yapılabilen bir modele geçilmelidir. Emniyet kemerinin çocuğun boynuna gelmemesine dikkat edilmelidir. Çocukların emniyet kemerini koltuk altından geçirmemelidir.

Şekil 2: Boy uzunluğuna göre koltuk kullanımı

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

144-145

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Çocuklar, ancak 12 yaşından sonra, özel koltukları olmadan büyüklerin kullandığı emniyet kemerini kullanarak emniyetli şekilde seyahat edebilirler. Bu yaşa kadar bebek koruma puseti, çocuk koltuğu veya yükseltici oturak kullanmak gereklidir.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Keskin kenarlar veya çıkıntılar çocukta veya taşıtta bulunan diğer kişilerde yaralanma tehlikesini en aza indirecek şekilde olmalıdır. 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Çocuk bağlama tertibatına ait 4 adet numune gerekmektedir. Çocuk bağlama tertibatında kullanılan kolan bağlama tertibatının her bir kategorisi için 10 m uzunluğunda kemer gerekmektedir. Deneyi yapmaktan sorumlu teknik 39 servisin isteği üzerine ilâve numuneler gerekebilir. Alınan numunelerin test ve muayeneleri Güç Tahrikli Taşıtlarda Çocuk Oturakları İçin Bağlama Tertibatının Onayı ile İlgili Hükümlere göre yapılacaktır. Buna göre numune miktarı: Dördü şahit numune olmak üzere on iki adet bedeli ödenmeden üretici veya dağıtıcıdan piyasa gözetimi ve denetimi tutanağın ilgili bölümü doldurularak alınacaktır. Alınan numunelerin; dört adedi ile tutanağın bir nüshası üreticiye veya ithalatçıya teslim edilecektir. Diğer dört adedi ile tutanağın bir nüshası, Türk Standartları Enstitüsüne gönderilecek olup, şahit numuneler ise ilgili il müdürlüğünce muhafaza edilecektir. “Ürünün test ve muayeneleri TSE tarafından yapılamadığından diğer test ve muayene kuruluşlarına yaptırılacaktır.”

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Yukarıdaki onay işaretini taşıyan çocuk bağlama sistemi, herhangi bir taşıta takılabilen ve 9-36 kg kütle aralığında (Grup I- Grup III) kullanılabilen bir tertibattır. 032439 onay numarası ile Hollanda’da (E4) onaylanmıştır. Bu onay numarası, 03 serisi değişikliklerle değiştirilmiş olan güç tahrikli taşıtların çocuk yolcuları için bağlama tertibatlarının (çocuk bağlama sistemi) onayı ile ilgili özelliklere uygun olarak onayın verildiğini gösterir. Onaylanan her tip için bir onay numarası verilmelidir. İlk iki rakam (12 Eylül 1995 tarihinde yürürlüğe girmiş değişikliklerin 03 serisine uygun olarak halihazırda 03) yönetmeliğin yayımlandığı zamanda yönetmeliğe yapılan en son temel teknik değişiklikleri içeren değişiklik serilerini göstermelidir. Aynı anlaşmalı taraf, bu yönetmelik kapsamındaki çocuk bağlama tertibatının başka tipine aynı numarayı vermemelidir.

Şekil 3: Çocuk koltuğunun hava yastığına göre ters istikamette bulunması gerektiğini gösteren etiket işaretlemesi

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Yukarıdaki onay işaretini taşıyan çocuk bağlama sistemi, herhangi bir taşıta takılabilen ve 9-36 kg kütle aralığında (Grup I- Grup III) kullanılabilen bir tertibattır. 032439 onay numarası ile Hollanda’da (E4) onaylanmıştır. Bu onay numarası, 03 serisi değişikliklerle değiştirilmiş olan güç tahrikli taşıtların çocuk yolcuları için bağlama tertibatlarının (çocuk bağlama sistemi) onayı ile ilgili özelliklere uygun olarak onayın verildiğini gösterir. Onaylanan her tip için bir onay numarası verilmelidir. İlk iki rakam (12 Eylül 1995 tarihinde yürürlüğe girmiş değişikliklerin 03 serisine uygun olarak halihazırda 03) yönetmeliğin yayınlandığı zamanda yönetmeliğe yapılan en son temel teknik değişiklikleri içeren değişiklik serilerini göstermelidir. Aynı anlaşmalı taraf, bu yönetmelik kapsamındaki çocuk bağlama tertibatının başka tipine aynı numarayı vermemelidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

146-147

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

İşaret ve Belge Kontrolü No

Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler

“E” harfi, takiben onayı veren ülkenin ayrım numarasını birlikte çevreleyen bir daire var mı?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

İmalatçının veya sorumlu satıcısının adı, ticarî markası veya tanıtma işareti?

İmalat yılı var mı?

Arkaya bakan çocuk bağlama tertibatları, “Aşırı tehlike-Hava yastıkları ile donatılmış yolcu koltuklarında kullanmayınız“ ikazı ile birlikte, yerleştirilmiş konumda görülebilir olan kalıcı bir etikete sahip olmalıdır. Bu etiket tertibatın satıldığı ülke dilinde olmalıdır. Bu durumlar karşılanıyor mu?

Onaylanan her tip için bir onay numarası verilmiş mi?

Çocuk bağlama tertibatının tasarımlandığı kütle aralıkları, yani (0-10) kg, (0-13) kg, (9-18) kg, (15-25) kg, (22-36) kg, (0-18) kg, (9-25) kg, (15-36) kg, (0-25) kg, (9-36) kg, (0-36) kg yazısı bulunuyor mu?

Çocuk başının çocuk bağlantısı içine dayandığı acil alanda ve çocuk bağlama sisteminin görünür yüzeyinde, arkaya bakan çocuk bağlantılar sabit bir şekilde tutturulmuş üzerinde Şekil-3’teki etiket bulunuyor mu?

Uygun (✔) Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Onay işareti kolayca okunabilir ve silinmez olmalıdır.

Ürün, uygun şekilde görev yapacak ve normal kullanım koşullarında bu özelliklerini sağlayacak şekilde yapılmış olmalıdır.

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

148-149

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

EMNİYET KEMERLERİ Bir emniyet kemerinin temel işlevi çarpma anında oluşabilecek etkileri vücudun daha güçlü bölgelerine yönlendirerek ölüm ve yaralanma riskini azaltmaktır. Bu açıdan emniyet kemerleri kaza önleyici değil, başta kafa ve göğüs yaralanmaları olmak üzere olası bazı yaralanma türlerine karşı geliştirilmiş koruyucu düzenekler olup, motorlu araç sürücüleri ve yolcuları tarafından kullanılmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

150-151

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

EMNİYET KEMERLERİ 1. GİRİŞ Emniyet kemerleri, motorlu taşıtlarda iç güvenliği etkileyecek olan pasif güvenlik elemanlarının başında yer almaktadır. Çarpma sonucu savrulan bir cisim ya da insan bedeni eninde sonunda bir engelle durdurulur. Bir çarpma anında araç saniyenin onda birinde durmasına rağmen; araç içindeki eşyalar ve araçta bulunan kişiler eğer emniyet kemeri takılı değilse direksiyon, kontrol paneli ya da ön cam tarafından durdurulana kadar aynı hızdaki hareketlerine devam edeceklerdir. Bir emniyet kemerinin temel işlevi çarpma anında oluşabilecek etkileri vücudun daha güçlü bölgelerine yönlendirerek ölüm ve yaralanma riskini azaltmaktır. Bu açıdan emniyet kemerleri kaza önleyici değil, başta kafa ve göğüs yaralanmaları olmak üzere olası bazı yaralanma türlerine karşı geliştirilmiş koruyucu düzenekler olup, motorlu araç sürücüleri ve yolcuları tarafından kullanılmaktadır. Doğru takılmış bir emniyet kemeri: • • • • •

Çarpma etkisiyle vücutta meydana gelen sarsıntının kademe kademe azalmasını sağlamakta, Kaza anında meydana gelen çarpma etkisini vücut yapısındaki en güçlü noktalara yöneltmekte, Çarpma etkisinin vücutta tek noktada toplanmayıp dağılmasını sağlamakta, Çarpma anında koltuktan fırlamayı engellemekte, Hassas ve en önemli organların yer aldığı kafa ve omuriliğin herhangi bir yere çarpmasını önlemektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde, emniyet kemerleri ile ilgili gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından taşıdığı önem dikkat çekmektedir. Bu rehber emniyet kemerlerinin tasarım, üretim ve depolanması aşamalarında uyulması gereken güvenlik gereklerini belirtmekte olup, gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde ilgili personele yardımcı olması amacıyla hazırlanmıştır.

2. AMAÇ Emniyet kemerlerine yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • • • •

Kapsamlı bir tarama yapılarak marka/model bazında ürünlerin tespiti, Tespit edilen ürünlerin uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Teknik düzenlemesine uygun olmadan üretilen emniyet kemerleri sebebiyle meydana gelebilecek yaralanma, can ve mal kayıplarının önlenmesi, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

3. DAYANAK Bu rehber; • 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanuna, • Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmeliğe, • Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliğine, • BM/AEK R-16 “I. Güç Tahrikli Taşıtlarda Yetişkin Yolcular İçin Emniyet Kemerlerinin ve Bağlama Sistemlerinin II. Emniyet Kemerleri İle Donatılmış Taşıtların Onayı İle İlgili Hükümler” Teknik Düzenlemesine dayanılarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER

Şekil 1: a) Emniyet Kemeri Sistemi

b) Yükseklik Ayar Mekanizması

Sürücü ve yolcu sınırlama sitemlerinden olan emniyet kemerleri, iç güvenliği etkileyecek olan pasif güvenlik elemanlarının başında yer alır. Bir emniyet kemerinin temel işlevi; çarpma anında oluşabilecek etkileri vücudun daha güçlü bölgelerine yönlendirmek, sürücü ve yolcunun araç iç parçalarına çarpmasını engelleyerek ölüm ve yaralanma riskini azaltmaktır. Bu açıdan emniyet kemerleri kaza önleyici değil, başta kafa ve göğüs yaralanmaları olmak üzere olası bazı yaralanma türlerine karşı geliştirilmiş koruyucu düzeneklerdir.

Şekil 2: Emniyet Kemeri Parçaları

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

152-153

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

4.1. Emniyet Kemeri Çeşitleri Emniyet kemerleri tiplerine göre üçe ayrılır: a. Karın Altı Kemeri Bağlaması yalnızca kullanıcının karın altından yapılan kemerlerdir.

Şekil 3: Karın Altı Kemeri

b. Çapraz Kemerler (İki Noktalı) Kullanıcının göğsünün ön tarafından geçerek bir omuzdan diğer taraftaki kalçasına uzanan ve çapraz olarak bağlanan kemerlerdir.

Şekil 4: İki Noktalı Kemer

c. Üç Noktalı Kemerler Çapraz kemer ve karın altı kemerden oluşan ve araca üç noktadan monte edilmiş olan kemerlerdir. Acil durum kilit toplayıcı (ELR) özellikli üç noktalı emniyet kemeri, takan kişi hareket ettikçe otomatik olarak açılıp toplanır ancak, ani bir durma veya sarsıntı anında koruma amacıyla otomatik olarak kilitlenir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 5: Üç Noktalı Kemer

4.2. Emniyet Kemerleri Üzerinde Bulunması Gereken İşaretlemeler ECE R-16 teknik düzenlemesine göre onaylanmış bir emniyet kemeri sistemi, imalâtçının ismi, isminin baş harfi, ticari ismi veya markası ile birlikte açık ve silinmeyecek bir şekilde tip onayı işareti taşımalıdır.

Şekil 6: Emniyet Kemeri İşaretlemesi Örneği

Yukarıdaki onay işareti, yönetmeliğin onay tarihindeki 04 serisi değişiklikleri içerdiğini, kemerin 042439 numarası altında Hollanda’da (E4) onaylandığını ve üç nokta kemer (“A”) olduğunu ve enerji sönümleyici ile (“e”) donatıldığını göstermektedir.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Çarpışma esnasındaki eylemsizlik kuvvetinin etkisiyle emniyet kemerinin makara sistemi kilitlenerek sürücü ve yolcunun araç iç parçalarına çarpması engellenerek hareketleri sınırlanmaktadır. Makara sisteminin teknik düzenlemelere uygun olmaması durumunda, kaza esnasında makara kilit sisteminin devreye girmemesi, dolayısıyla sürücü ve yolcuların araç içerisindeki parçalara çarpması veya araç içerisinde savrulması riski ortaya çıkmaktadır. Emniyet kemerinin kumaşı ilgili teknik düzenlemedeki şartları karşılamayacak şekilde üretilmesi durumunda, kaza esnasında kemerin kopma riski bulunmaktadır. Emniyet kemerinin kumaşının uygun olmamasında doğacak bir diğer risk ise kaza esnasında kumaşın sürücü veya yolcuların vücudunda kesik, ezik ve yaralanmalara sebebiyet verebilmesidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

154-155

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Denetim esnasında güvensizlik şüphesi duyulması durumunda, her bir takımda 6 adet olmak üzere 3 takım numune alınmalıdır. Ürünlerin testi TSE laboratuvarlarında yapılamadığından TSE tarafından tespit edilecek bir laboratuvarda yaptırılacaktır. 7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret ve Belge Kontrolü No

Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

İmalâtçının ismi, isminin baş harfi, ticari ismi veya markası (ECE R-16 Madde 4)

“E” harfi ve hemen arkasından onayı veren ülkenin ayrım numarasını birlikte çevreleyen bir daire (ECE R-16 Madde 5.3.4.1.1 )

Tip Onay numarası (ECE R-16 Madde 5.3.4.1.2 )

Üç noktalı kemer için “A” harfi, karın altı kemer için “B” harfi ve özel tip kemerler için “S” harfi (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.1 )

Enerji sönümleyici tertibatlı bir kemer için “e” harfi (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.2.1 )

Bir geri sarıcılı kemer için “r” harfi ve bunu takiben geri sarıcının sembolü (1, 2, 3, 4 veya 4N) ve kullanılan geri sarıcının tehlike anında kilitleme yapan çoklu hassasiyetli geri sarıcı olması durumunda “m” harfi (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.2.2 )

Ön yükleme tertibatlı emniyet kemerleri için “p” harfi (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.2.3 )

Üzerinde gerginlik azaltıcı tertibat bulunan bir geri sarıcılı emniyet kemeri için “t” harfi (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.2.4 )

4N tipi bir geri sarıcı ile donatılmış kemerler, M1 kategorisi taşıtlarda kullanımının yasak olduğunu belirtmek için, bir dikdörtgen içinde M1 kategorisi taşıtın üzerinde çarpı işareti bulunan bir sembol taşımalıdır (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.2.5 )

Önünde hava yastığı ile korunan ön kenar oturma konumunda kullanılmak için tasarlanmış emniyet kemerlerinde, içerisinde “AIRBAG” kelimesi bulunan bir dikdörtgen ile işaretlenmelidir. (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.2.6 )

Emniyet kemerinin bağlama sisteminin bir parçası olması durumunda, Madde 4’te belirtilen sembolden önce “Z” harfi yerleştirilmelidir. (ECE R-16 Madde 5.3.4.2.3 )

Onay işareti ve ilave sembol açıkça okunabilir ve silinmez olmalıdır. (ECE R-16 Madde 5.3.6)

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

156-157

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

FAR VE SİNYAL ÜNİTELERİ (M, N, O KATEGORİSİ ARAÇLAR İÇİN) 2007/46/AT Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY) kapsamında yer alan M, N, O kategorisi araçlar için tasarlanan ve üretilen far ve sinyal üniteleri için toplam 17 adet teknik düzenleme bulunmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

158-159

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

FAR VE SİNYAL ÜNİTELERİ (M, N, O KATEGORİSİ ARAÇLAR İÇİN) 1. GİRİŞ 2007/46/AT Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY) kapsamında yer alan M, N, O kategorisi araçlar için tasarlanan ve üretilen far ve sinyal üniteleri için toplam 17 adet teknik düzenleme bulunmaktadır. Her teknik düzenleme içerisinde ürüne ilişkin bilgilerin yanı sıra onay işareti ve tip onayı belgesi ile ilgili örnekler yer almakta olup, bu rehberde ise piyasada daha yaygın bulunan UNECE (BM/AEK) R-6, UNECE (BM/AEK) R-7 teknik düzenlemeleri kapsamında belgelendirilen ürünlere ilişkin hususlara yer verilmiştir. Sis farları ise bu rehber dışında tutulmuştur. 2. AMAÇ Far ve sinyal ünitelerine yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının bertaraf edilmesinin sağlanması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve akşamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • 4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun • Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik • Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği • 2007/46/AT Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY) • UNECE (BM/AEK) R-6 Motorlu Araçlar ve Bunların Römorklarının Sinyal Lambalarının Onayı ile İlgili Teknik Düzenleme • UNECE (BM/AEK) R-7 Motorlu Araçlar ve Bunların Römorklarının Ön ve Arka Konum (Yan) Lambaları, Stop Lambaları ve Uç Hat İşaret Lambalarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme esas alınarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Ürün Hakkındaki Tanımlar • Sinyal Ünitesi (Yön Belirticisi): Sürücü tarafından kullanıldığında, kullanıcının niyetine bağlı olarak taşıtın gidiş yönünü belirtmek amacıyla motorlu taşıt veya römork üzerine yerleştirilen bir cihazdır. • Ön Yan Konum Lambası: Önden bakıldığında, taşıtın varlığını ve genişliğini göstermek için kullanılan lamba. A harfi ile ifade edilmektedir. • Arka Yan Konum Lambası: Arkadan bakıldığında, taşıtın varlığını ve genişliğini göstermek için kullanılan lamba. R1 (sabit ışık şiddeti üretenler için) veya R2 (değişken ışık şiddeti üretenler için) ile ifade edilmektedir. • Fren Lambası: Taşıtın sürücüsünün servis frenini uyguladığını taşıtın arkasındaki diğer karayolu kullanıcılarına, göstermek için kullanılan lamba. S harfi ile ifade edilmektedir. • Uç Dış Kenar İşaret Lambası: En dış kenarların yanında ve taşıtın üstüne mümkün olduğu kadar yakın bir yere takılan ve taşıtın toplam genişliğini açık bir şekilde göstermek için tasarlanan bir lamba. Bazı güç tahrikli taşıt ve römorklarda, bu lamba, taşıtın yan konum lambalarını tamamlamak ve taşıtın dış hatlarına özel dikkat çekmek için tasarlanmıştır. Yalnızca kısa huzme özelliklerini yerine getiren farlar HC harfleri, yalnızca uzun huzme özelliklerini yerine getiren farlar HR harfleri, hem uzun huzme hem de kısa huzme olarak yerine getiren farlar HCR harfleri ile ifade edilmektedir.

Şekil 1: M1 kategorisi bir araçta yer alan far ve sinyal üniteleri

4.2. Teknik Düzenlemeye Ait Bilgiler 2007/46/AT Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY) kapsamında yer alan M, N, O kategorisi araçlar için tasarlanan ve üretilen far ve sinyal üniteleri için toplam 17 adet teknik düzenleme bulunmaktadır.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

160-161

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

TEKNİK DÜZENLEME ADI

UNECE (BM/AEK) R-1 UNECE (BM/AEK) R-2

Motorlu Araçların Asimetrik Uzun Hüzme ve/veya Kısa Hüzme Yayan ve R2 Kategorisi Filamanlı Lambalar Bulunan Farların Onayları İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-5

Motorlu Araçların Avrupa Tip Asimetrik Uzun Hüzme, Kısa Hüzme veya Her İkisini Yayan Atom Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-6

Motorlu Araçlar ve Bunların Römorklarının Sinyal Lambalarının Onayı ile İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-7

Motorlu Araçlar ve Bunların Römorklarının Ön ve Arka Konum (Yan) Lambaları, Stop Lambaları ve Uç Hat İşaret Lambalarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-8

Motorlu Araçların Asimetrik Uzun Hüzme, Kısa Hüzme veya İkisini de Yayan Halojen Filamanlı Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-20

Asimetrik Kısa Hüzme, Uzun Hüzme veya İkisini de Yayan ve Halojen Filamanlı Ampullerle (H4) Donatılmış Olan, Motorlu Araç Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-23

Motorlu Araçların ve Römorklarının Geri Vites Lambalarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-31

Asimetrik Kısa Hüzme, Uzun Hüzme veya İkisini de Yayan Halojen Atom Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-77

Motorlu Araçların Park Lambalarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R–87

Motorlu Araçlar İçin Gündüz Sürüş Lambaların Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-91

Motorlu Araçların ve Römorklarının Yan İşaret Lambalarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-98

Gaz Boşalmalı (Deşarjlı) Işık Kaynakları İle Donatılan Motorlu Araç Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-112

Asimetrik Kısa Hüzme, Uzun Hüzme veya İkisini de Yayan ve Halojen Filamanlı Ampullerle Donatılmış Motorlu Araç Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-113

Simetrik Kısa Hüzme, Uzun Hüzme veya İkisini de Yayan ve Halojen Filamanlı Ampullerle Donatılmış Motorlu Araç Farlarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-119

Motorlu Araçların Köşe Lambalarının Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

UNECE (BM/AEK) R-123

Motorlu Araçların Uyarlayıcı (Adaptif) Ön Aydınlatma Sistemlerinin Onayı İle İlgili Teknik Düzenleme

Tablo 1: M,N,O kategorisi araçlarda bulunan far ve sinyal üniteleri için geçerli teknik düzenleme listesi

4.3. Onay İşaretinin Yerleştirilmesi a. UNECE (BM/AEK) R-6 Teknik Düzenlemesine Göre Onay İşaretinin Yerleştirilmesi

Şekil 2: UNECE (BM/AEK) R-6 Teknik Düzenlemesinde yer alan işaretleme örneği ve ürün sınıfları

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 2’de yer alan onay işaretini taşıyan sınıf 5 sinyal lambası, İtalya’da (E3) 216 onay numarası ile onaylanmıştır. Yatay ok ile aracın hangi tarafına monte edileceğini göstermektedir. Ok, taşıtın ön tarafına doğru yönlendirilmiştir. Düşey ok, bu cihaz için zeminden 750 mm’ye eşit veya daha az, müsaade edilen bir takılma yüksekliğini gösterir. “5D” sembolüne yakın olan numara, onayın, 01 numaralı değişiklik serisine uygun olarak verildiğini gösterir. b. UNECE (BM/AEK) R-7 Teknik Düzenlemesine Göre Onay İşaretinin Yerleştirilmesi i. Ön Yan Konum Lambası Şekil 3’te gösterilen onay işaretini taşıyan tertibat, UNECE (BM/ AEK) R-7’ye göre 221 onay numarasıyla Hollanda’da (E4) onaylanmış bir ön yan konum lambasıdır. “A” sembolünün yakınında yer alan sayı, onayın, 02 numaralı değişiklik serisine uygun olarak verildiğini gösterir. Yatay ok, istenen fotometrik özelliklerin yatayda 80° açıya kadar sağlandığı tarafı belirtir. Düşey ok, bu tertibat için yerden 750 mm’ye eşit veya daha küçük bir montaj yüksekliğine müsaade edildiğini gösterir.

Şekil 3: Ön Yan Konum Lambası

ii. Arka Yan Konum Lambası Şekil 4’te gösterilen onay işaretini taşıyan tertibat, UNECE (BM/ AEK) R-7’ye göre 221 onay numarasıyla Hollanda’da (E4) onaylanmış bir arka yan konum lambasıdır. “R1D” sembolünün altında yer alan sayı, onayın, 02 numaralı değişiklik serisine uygun olarak verildiğini gösterir. Bir okun olmaması, hem sağ hem sol tarafta, istenen fotometrik özelliklerin yatayda 80° açıya kadar sağlandığını belirtir.

Şekil 4: Arka Yan Konum Lambası İşaretleme Örneği

iii. Fren Lambası Şekil 5’te gösterilen onay işaretini taşıyan tertibat, Regülasyon 7’ye göre 221 onay numarasıyla Hollanda’da (E4) onaylanmış bir fren lambasıdır. “S1” sembolünün altında yer alan sayı, onayın, 02 numaralı değişiklik serisine uygun olarak verildiğini gösterir. c. Bağımsız Lambaların İşaretlenmesi

Şekil 5: Fren Lambası İşaretleme Örneği

Şekil 6’de gösterilen onay işaretini taşıyan tertibat 1432 onay numarasıyla İspanya’da (E9) onaylanmış farklı tipteki lambaların bir arada bulunduğu bir far ve sinyal ünitesidir. Şekil 6: Bağımsız Lambalar İçin İşaretleme Örneği

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

162-163

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• F sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-38’in ilk haline göre onaylanmış bir arka sis lambası. • 2a sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-6’nın 01 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir arka yön gösterici lamba. • AR sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-23’ün ilk haline göre onaylanmış bir geri vites lambası (AR). • R sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-7’nin 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir kırmızı arka yan konum lambası • S1 sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-7’nin 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir fren lambası ifade edilmektedir. d. İki veya Daha Fazla Lambanın Aynı Ünitenin Parçası Olması Halinde, Gruplandırılmış, Birleştirilmiş veya Karşılıklı Olarak Birleştirilmiş Lambaların Basitleştirilmiş İşaretlemesi Onay işaretlerinin Şekil 7’de yer alan üç örneği, iki veya daha fazla lambanın gruplandırılmış, birleştirilmiş veya karşılıklı olarak birleştirilmiş aynı ünitenin parçası olması hâlinde, bir aydınlatma tertibatının işaretlenmesi için muhtemel üç değişik durumu gösterir. Onay işareti arka lamba ve sinyalleri içeren ünitenin 3333 onay numarasıyla Hollanda’da (E4) onaylanmış olduğunu aşağıdaki bilgilerle birlikte gösterir. • IA sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-3’ün 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir geri yansıtıcı cihaz (reflektör). • 2b sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-6’nın 01 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir arka yön gösterici lamba. • R2 sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-7’nin 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir arka yan konum lambası • F2 sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-38’in ilk haline göre onaylanmış bir arka sis lambası. • AR sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-23’ün ilk haline göre onaylanmış bir geri vites lambası (AR). • S1 sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-7’nin 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir fren lambası ifade edilmektedir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Şekil 7: Far ve sinyal üniteleri(ön) için geçerli 3 farklı işaretleme örneği

Şekil 8’de yer alan onay işaretinin üç örneği aşağıdakilerden oluşan bir onay işareti taşıyan aydınlatma tertibatına uygulanır. • A sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-7’nin 01 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir ön yan konum lambası • HCR sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-7’nin 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış 86.250 cd ile 111.250 cd arasındaki bir azami ışık şiddetine sahip - 30” sayısı ile gösterilen - bir uzun huzmesi bulunan kısa hüzmeli far (Çift yönlü ok işareti farın hem sağdan ve hem soldan trafik düzeni için tasarlandığını gösterir) • B sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-19’un 02 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir ön sis farı • 1a sembolü ile UNECE (BM/AEK) R-6’nın 01 numaralı değişiklik serisine göre onaylanmış bir sinyal lambası (yön belirticisi) ifade edilmektedir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

164-165

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Şekil 8: Far ve sinyal üniteleri(arka) için geçerli 3 farklı işaretleme örneği

(Düşey ve yatay çizgiler, ışıklı sinyal tertibatının şeklini şema hâlinde göstermektedir. Bunlar onay işaretinin parçası değildir.)

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Far ve sinyal ünitelerinin işlevini yerine getirmemesi trafik güvenliğini etkilemektedir. Işık miktarının yetersiz olması durumunda yeterli aydınlatma sağlanamamakta ve aracın diğer sürücüler ve yayalar tarafından fark edilmesi zorlaşmaktadır. Işık miktarının gereğinden fazla olması ise diğer sürücüleri etkilemektedir. Tip onayı yönetmelikleri kapsamında ürünlere güvenliğe ilişkin testler sonrası belgelendirilmektedir. Bu bağlamda tip onayı belgesi bulunmayan bir ürün güvensizlik şüphesi olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Tip onay süreci ürünün temel güvenlik özelliklerini de içeren testleri de kapsadığından dolayı, denetim esnasında tip onay işareti ve/veya tip onay belgesi bulunmayan bir ürünle karşılaşıldığında, bu durum güvensizlik şüphesi olarak değerlendirilmelidir.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Denetim esnasında her takımda 3 adet olmak üzere 3 takım numune alınmalıdır. Test kuruluşuna ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Elektroteknik Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 26 Faks: 0 (262) 723 16 20

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Onay işareti, tertibat taşıta takıldığında veya motor, bagaj kaputu veya kapı gibi hareketli kısımlar açıldığında, her durumda görünebilir olmalıdır

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

166-167

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

FİLAMANLI AMPULLER Bu rehber, filamanlı ampullerin tasarım ve üretiminde uyulması gereken güvenlik gereklerini temel seviyede belirtmekte olup, denetlenecek ürünlerin mevzuata uygun olarak üretilip üretilmediğinin tespitinde denetim personeline yardımcı olması için hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

168-169

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

FİLAMANLI AMPULLER 1. GİRİŞ Bu rehber, filamanlı ampullerin tasarım ve üretiminde uyulması gereken güvenlik gereklerini temel seviyede belirtmekte olup, denetlenecek ürünlerin mevzuata uygun olarak üretilip üretilmediğinin tespitinde denetim personeline yardımcı olması için hazırlanmıştır. Elektrikli ampullerden akım geçtiğinde akkor duruma gelen ince iletken tel olarak adlandırılan ve genellikle tungsten adı verilin metalden yapılan filaman, lambalarda ısınmayı ve ışımayı sağlayan parçadır. Rehberin hazırlanmasında BM/AEK 37 “Motorlu Taşıtlar-Güç tahrikli taşıtların ve römorklarının onaylanmış lâmba ünitelerinde kullanılan filâmanlı lâmbaların onayı ile ilgili hükümler” isimli teknik düzenlemeden faydalanılmış olup, bu düzenleme güç tahrikli taşıtlar ile römorklarının onaylanmış lâmba ünitelerinde kullanılmaları için tasarımlanmış filâmanlı lâmbaları kapsar.

Şekil 1: Filaman

2. AMAÇ Bu rehber; • Gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde denetçi personele yol gösterilmesi, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması, • Tip onayı belgesi olmadan faaliyet gösteren firmaların tespit edilerek belge alması için firmanın yönlendirilmesi, (Aksi takdirde gerekli idari yaptırımlar uygulanmalıdır) • Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasını sağlanması, • Yapılan tespitler ışığında riskli ürünler ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının yasaklanarak ürünün bertaraf edilmesinin sağlanması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve aksamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılmasına katkı sağlanması, amacıyla hazırlanmıştır.

3. DAYANAK Bu rehber aşağıda belirtilen teknik düzenleme ve yönetmelikler göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır: • 4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun • Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği • 2007/46/AT Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (MARTOY) • BM/AEK 37 “Motorlu Taşıtlar-Güç tahrikli taşıtların ve römorklarının onaylanmış lâmba ünitelerinde kullanılan filâmanlı lâmbaların onayı ile ilgili hükümler”

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1-Ürün İle İlgili Tarif ve Tanımlar • Kategori: Standartlaştırılmış filâmanlı lâmbaların farklı temel tasarımının bir ifadesi. Her kategorinin, “H4”, “P21W”, “T4W” gibi özel gösterimi vardır. • Tip: Farklı “tipteki” filâmanlı lâmbalar, aşağıdaki temel hususlar bakımından farklılıklar gösteren aynı kategori içerisindeki lâmbalardır. • Ampul rengi: Beyaz ışık yayan bir filâmanlı lâmbanın diğer karakteristiklerini değiştirmeden sadece rengini değiştirmek için tasarlanan, bir belirgin sarı ampul veya bir ilâve belirgin sarı dış ampul farklı bir filâmanlı lâmba tipi meydana getirmez. • Beyan gerilimi: Filâmanlı lâmba üzerine işaretlenmiş gerilimdir (V). • Beyan gücü: İlgili kategorinin uluslararası gösterimi ile birleşebilen filâmanlı lâmba üzerine işaretlenmiş güçtür. (W). • Standard (etalon) filâmanlı lâmba: Aydınlatma ve ışıklı sinyal tertibatlarının fotometrik deneylerinde kullanılan, beyaz veya kehribar rengi ışık yayan ve daraltılmış boyut toleranslarına sahip filâmanlı bir lâmbadır. Standard filâmanlı lâmbalar her kategori için sadece bir gerilim değerinde belirtilir. • Cihaz: Bir veya birden fazla fonksiyonları yapmak için kullanılan bir aksam veya aksamların bileşimidir. • Lâmba: Yolu aydınlatmak veya diğer yol kullanıcılarına ışıklı işaret vermek maksadıyla tasarlanmış bir cihazdır. Arka plâka lâmbaları ve geri yansıtıcılar da, lâmbalar olarak dikkate alınır. • Filâmanlı Lâmbaların Işık Kaynağı: Filamanın kendisidir. Birden fazla filâmanlı lâmbalar için her biri, bir ışık kaynağını oluşturmalıdır.

4.2 Onay İşaretinin Düzenlenmesi ve İşaretleme İle İlgili Örnekler Filâmanlı lâmbaların başlığı veya ampulü üzerinde aşağıdaki bilgiler bulundurulmalıdır. • Başvuru sahibinin ticarî adı veya işareti, • Beyan gerilimi. Bununla birlikte, sadece müsaade edilen ampul çapı • 7,5 mm’yi aşmayan 12 V standartlaştırılmış filâmanlı lâmba tiplerinde beyan geriliminin işaretlenmesine gerek yoktur. • İlgili kategorinin uluslararası gösterimi. Filâmanlı lâmba tipinin müsaade edilen ampul çapı 7,5 mm’yi aşmadığında, bu gösterimin güç karakteri “W”’nin işaretlenmesine gerek yoktur.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

170-171

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• Beyan gücü (çift filâmanlı lâmbalarda sırasıyla ana filâman/ikincil filâman). İlgili filâmanlı lâmba kategorisinin uluslararası gösteriminin bir parçası ise bunun ayrı olarak belirtilmesine gerek yoktur. • Standartlaştırılmış filâmanlı lâmba tiplerinde beyan geriliminin işaretlenmesine gerek yoktur. Halojen filâmanlı lâmbalar, “U” ile işaretlenmelidir • Bunların dışındaki işaretlemeler de aydınlatma karakteristiklerini olumsuz yönde etkilememek şartıyla basılabilir. • Ayrıca; a. “E” harfini ve takiben onayı veren ülkenin ayrım numarasını çevreleyen bir kesik daire, b. Kesik daireye yakın yerleştirilmiş onay numarası. c. Onay numarası ve izleyen ilave sembol (veya semboller), bulunmalıdır. Bununla birlikte işaret ve işaretlemeler açıkça okunabilmeli ve silinmez olmalıdır.

Şekil 2 – Ampul üzeri işaretleme

Şekil 3 - Onay işaretinin düzenlenmesi

Bir filâmanlı lâmbaya takılmış yukarıda gösterilen onay işareti, A1 onay kodu altında İngiltere’de (E11) onaylanmış olan bir lâmbayı belirtir. Onay kodunun ilk karakteri, değişikliklerin 02 serisi ve Regülasyon No:37’nin şartlarına uygun olarak onayın verildiğini gösterir.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Filâmanlı lâmbalar, normal kullanımlarında düzgün çalışacak ve bu çalışmasını sürdürecek şekilde ilgili mevzuat çerçevesinde tasarımlanmalı ve üretilmelidir. Bu lâmbalar aynı zamanda tasarımda ve imalâtta herhangi bir hata göstermemelidir. Aksi takdirde belgesiz ve teknik mevzuata uygun olmayan filamanlı lambalar; Şekil 4-İşaretleme Örneği

• Çok fazla ışıma yaparak diğer sürücülerin gözünü alma, • Gerektiğinden az ışık saçarak diğer araçlar için yeterince gözükür olamama,

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

• Normal kullanımlarda maruz kalabilecekleri titreşimlerde kendinden beklenen çalışmayı sağlayamama, • Ürünün belli bir süre çalışarak ısındıktan sonra üründe şekil değişikliği, çatlama veya renk değişikliği görülmesi, gibi riskleri taşıyabilir.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Yapılan denetimler sonucunda üründe güvensizlik şüphesi uyandırabilecek herhangi bir husus tespit edilirse test ve muayenesi gerçekleştirilmek üzere denetlenen üründen numune alınacaktır. Bir takımda 2 adet ürün olmak üzere şahit numunelerle birlikte 3 takım numune alınması gerekmektedir. (teste gönderilmek üzere alınan takımda 3 adet numune olması tavsiye edilir) Alınan bu üç takım numuneden bir takımı aşağıda bilgileri verilen test kuruluşuna test ve muayenesi yaptırılmak üzere gönderilmelidir. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Elektroteknik Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No: 10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 26 Faks: 0 (262) 723 16 20

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

Onay işareti kolayca okunabilir ve silinmez özellikte mi?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası ve bilgileri eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Ürün Kontrolüne İlişkin Hususlar

Başlıklar sağlam ve ampule sıkıca tespit edilmiş mi?

Filâmanlı lâmba ampullerinde, lâmba verimini ve optik performansı bozabilecek hiçbir çizik veya leke var mı?

Ürün üzerinde gözle görülür hata var mı? ( çatlaklık-filamanda kopukluk vs)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

172-173

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

8. KATEGORİ BAZINDA FİLAMANLI AMPUL ÖRNEKLERİ

Kategori R2

Kategori H1

Kategori H3

Kategori H4

Kategori P21/4W

Kategori P21/5W

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Kategori R10W ve RY10W

Kategori C5W

Kategori C21W

Kategori T4W

Kategori W5W

Kategori W3W

Kategori S1, S2

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

174-175

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Kategori S3

Kategori HS1

Kategori HS2

Kategori PY21W

Kategori H6W

Kategori HB3 ve Kategori HB3A HB3

Kategori HB4 ve Kategori HB4A HB4

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Kategori H7

Kategori H27W/1 ve Kategori H27W/2 H27W/1

Kategori P27W

Kategori P27/7W

Kategori WY5W

Kategori H21W

Kategori W21W

H27W/2

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

176-177

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Kategori W21/5W

Kategori W2,3W

Kategori H8 ve Kategori H8A

Kategori W16W

Kategori HIR1

Kategori PY27/7W

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Kategori HIR2

Kategori H9 ve Kategori H9A

Kategori H10

Kategori H11 ve Kategori H11A

Kategori H12

Kategori WY21W

Kategori WY2,3W

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

178-179

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Kategori P19W, Kategori PY19W, Kategori PS19W ve Kategori PSY 19W

Kategori P24W, Kategori PY24W, Kategori PS24W ve Kategori PSY24W

Kategori H13 ve Kategori H13A

Kategori WP21W ve Kategori WPY21W

Kategori H14

Şekil 5: Filamanlı Ampul Çeşitleri

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

180-181

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

MOTORLU ARAÇLARA LPG DÖNÜŞÜMÜ YAPAN İŞYERLERİ İÇİN HİZMET YETERLİLİK BELGESİ (HYB) Benzinle çalışan motorlu taşıtların yakıt sistemi tadilat yoluyla LPG ile çalışabilir hale getirilebilmektedir. Özellikle ülkemizde LPG’nin benzine oranla daha ekonomik olması sebebiyle, yakıt sistemi tadilatı oldukça rağbet görmektedir. Otomobillerin yaklaşık % 41’inin LPG’li olduğu ülkemizde LPG dönüşümü yapan çok sayıda işyeri mevcuttur.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

182-183

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

MOTORLU ARAÇLARA LPG DÖNÜŞÜMÜ YAPAN İŞYERLERİ İÇİN HİZMET YETERLİLİK BELGESİ (HYB) 1. GİRİŞ Benzinle çalışan motorlu taşıtların yakıt sistemi tadilat yoluyla LPG ile çalışabilir hale getirilebilmektedir. Özellikle ülkemizde LPG’nin benzine oranla daha ekonomik olması sebebiyle, yakıt sistemi tadilatı oldukça rağbet görmektedir. Otomobillerin yaklaşık % 41’inin LPG’li olduğu ülkemizde LPG dönüşümü yapan çok sayıda işyeri mevcuttur. Bu rehber motorlu taşıtlara LPG dönüşümü yapan işyerlerinin sahip olması gereken Türk Standardları Enstitüsü Hizmet Yeterlilik Belgesi (TSE-HYB) hakkında bilgiler içermektedir. Hizmet Yeterlilik Belgesi, LPG dönüşümü yapan herhangi bir işyerinin ilgili standartlarda belirtilen teknik şartları sağladığını belirten ve TSE tarafından verilen bir belgedir.

2. AMAÇ LPG Hizmet Yeterlilik Belgesine yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • • • •

Geniş kapsamlı bir tarama yapılarak LPG dönüşümü yapan işyerlerinin tespiti, Tespit edilen işyerlerinin uygunluk seviyelerinin belirlenmesi, Yapılan tespitler ışığında risk teşkil eden firmaların belirlenmesi, Haksız rekabetin önlenmesi, LPG dönüşümü yapan firmaların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Can ve mal güvenliğini doğrudan etkileyen LPG sisteminin dönüşümünün yetkisiz kişilerce yapılmasının engellenmesi, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkında Kanuna, • Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmeliğe (A.İ.T.M.), • 12664-1 Karayolu Taşıtları Yakıt Sistemlerinin, Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG) Kullanımı İçin Dönüşümünü Yapan Yerler - Genel Kurallar Standardına dayanılarak hazırlanmıştır.

4. HİZMET YETERLİLİK BELGESİ HAKKINDA BİLGİLER Hizmet Yeterlilik Belgesi, LPG dönüşümü yapan herhangi bir işyerinin “TS 12664-1 Karayolu Taşıtları Yakıt Sistemlerinin, Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG) Kullanımı İçin Dönüşümünü Yapan Yerler - Genel Kurallar” standardında belirtilen teknik şartları ve yeterlilikleri sağladığını belirten ve TSE tarafından verilen bir belgedir. “Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik”in Ek IV’ün 4.18.2.1 maddesinde yer alan “Firmalar, tadilat işlemlerini yaptıkları işyerleri için, Türk Standartları Enstitüsü’nden (TSE) Hizmet

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

Yeterlilik Belgesi almak zorundadır.” hükmü gereğince bir aracın yakıt sistemini tadilat yoluyla LPG’ye dönüştüren firmaların HYB almaları gerekmektedir. HYB’nin alınması için uyulması gereken TS 12664-1 Standardı; işyerinde kullanılan lambaların patlama korumalı olması, yangınla ilgili tedbirlerin alınması, havalandırmanın yeterli olması, gaz detektörleri ve alarm sistemi bulunması gibi güvenlik şartlarının yanı sıra işyerinin bazı fiziksel özellikleri ve yakıt sisteminin LPG’ye dönüşümünü gerçekleştirecek personel ile ilgili birtakım şartları da içermektedir. Bu yüzden LPG dönüşümünün belgelendirilmiş işyerlerinde yetkili kişilerce yapılması insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır.

5. HYB OLMAMASI DURUMUNDA KARŞILAŞILACAK RİSKLER İşyerinde; kullanılan lambaların patlama korumalı olması, yangınla ilgili tedbirlerin alınması, havalandırmanın yeterli olması, gaz detektörleri ve alarm sistemi bulunması gibi şartların bir veya birkaçının sağlanmıyor olma ihtimali oldukça yüksektir ki, bu durum insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturacaktır. Bunun yanı sıra, HYB’siz bir işyerinde LPG dönüşümü yapılan bir aracın, konusunda yetkilendirilmiş mühendis tarafından çizilmesi gereken araç tadilat projesinin yetkisiz kişiler tarafından çizilmesi, yakıt sistemi bileşenlerinin yetkisiz kişilerce montajının yapılması, bu aracın trafiğe tescil edilebilmesi için ise belgelendirilmiş bir firmanın belgelerinin usulsüz bir şekilde kullanılması durumu ortaya çıkmaktadır. Bu durum ise piyasada haksız rekabete sebep olarak, bazı firmaların işyerlerini belgelendirme işleminden kaçınmalarına sebep olmaktadır.

6. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret ve Belge Kontrolü No Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler Belge No: 1

Denetimin yapıldığı firma adı ile HYB'deki "Firmanın Adı" bölümü uyumlu olmalıdır.

Firmanın faaliyet gösterdiği adres ile belgedeki "Firmanın Adresi" bölümü aynı olmalıdır.

LPG dönüşümünün yapıldığı işyeri adresi ile HYB'deki "Hizmet Yeri Adresi" bölümü aynı olmalıdır.

Belgenin "Geçerlilik Tarihi" uygun olmalıdır.

HYB'nin "Verilen Hizmetin Kapsamı" bölümünde standart numarası (12664-1), standart adı, dönüşümde kullanılan LPG kit markaları yer almalıdır.

Belge No ile TSE internet sitesi e-hizmetler/belgeli firma arama bölümünden yapılan sorgulama sonucu belge durumu "yürürlükte" olmalıdır.

Uygun (✔) Uygun Değil (X)

Açıklamalar

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

184-185

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

KASKLAR Kask, mopedler veya motosikletlerin sürücüleri ve yolcuları için, giyen kişinin başının darbelere karşı korunması amacıyla tasarımlanmış bir başlıktır. Aynı zamanda seyir esnasında hava şartlarından ve rüzgârın neden olacağı kulaklardaki uğultuyu, rüzgârın yüze ve gözlere çarpmasını engelleyerek, bazı çeşitli böcek ve diğer nesnelerden koruyup sürüş konforu sağlar.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

186-187

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

KASKLAR 1. GİRİŞ Kask, mopedler veya motosikletlerin sürücüleri ve yolcuları için, giyen kişinin başının darbelere karşı korunması amacıyla tasarımlanmış bir başlıktır. Aynı zamanda seyir esnasında hava şartlarından ve rüzgârın neden olacağı kulaklardaki uğultuyu, rüzgârın yüze ve gözlere çarpmasını engelleyerek, bazı çeşitli böcek ve diğer nesnelerden koruyup sürüş konforu sağlar. Bu rehber yan arabası bulunan veya bulunmayan mopedler veya motosikletlerin sürücüleri ve yolcuları için koruyucu başlıklara ve bu başlıklara takılmış veya takılmak amacıyla tasarımlanmış siperler için hazırlanmıştır.

2. AMAÇ Yapılan birçok araştırmada, ölümle sonuçlanan motosiklet kazalarında kask kullanılmadığı ortaya çıkmıştır. Kask, kaza anında yaralanmayı en aza indirmektedir. Araçlardaki emniyet kemeri gibi, kask da güvenlik için kaçınılmaz bir güvenlik ürünüdür. Bu rehber piyasada bulunan kaskların uygunluğunu ortaya çıkarmak amacıyla hazırlanmıştır. Ayrıca gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • • • •

3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, UNECE (BM/AEK) R-22 Mopedler Ve Motosikletlerin Sürücüleri Ve Yolcuları İçin Koruyucu Başlıklar (Kasklar) Ve Bunların Siperliklerinin Onayı İle İlgili Hükümler yönetmeliğine dayanılarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Kaskın Kısımları

Şekil 1: Bir motosiklet kaskında 4 temel parça bulunur: dış yüzey, darbe emici iç yüzey, konforlu ped ve iyi bir sabitleme sistemi.

Dış Yüzey: Genellikle aynı aileden olan güçlendirilmiş fiber bileşimi ya da termoplastikten (polikarbonat gibi) yapılmıştır. Bu çok güçlü bir maddedir ve sert bir şeye çarptığında korumak üzere tasarlanmıştır. Darbe ile oluşan enerjiyi kafaya ulaşmadan dağıtmayı sağlar. Ancak bu, korumak için tek başına yeterli değildir. Dış yüzeyin içinde aynı derecede önemli, genellikle geliştirilmiş polistrenden (çoğunlukla strafor gibi olduğu düşünülen) yapılmış darbe emici bir iç yüzey vardır. Bu yoğun tabaka, kafa hareket etmeye devam etmek isterken oluşan darbeyi emer. Her iki yüzey ve astar, sert darbelerde oluşan basıncı tamamen dağıtır. Bazı kaskların dış yüzeyleri şiddetli darbelerde çatlayabilir ya da kırılabilir. Bunun nedeni kaskın darbeyle oluşan basıncı emmesidir. Bir kaza sonrasında kullanılan kask hasar görmemiş gibi görünebilir. Ancak koruma etkisi azalmış olabileceğinden değiştirilmelidir. Konforlu ped: Yumuşak köpük ve kumaştan oluşan kafanızı saran tabakadır. Bazı kasklarda bu kısım temizlik için sökülüp takılabilmektedir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

188-189

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Sabitleme sistemi (çene kayışı): Kaza anında kaskın kafada kalmasını sağlar. Kayış, kaskın her iki yanına bağlıdır.

Şekil 2: Kaskın Bileşenleri

Kaskların kısımları ise daha detaylı olarak şu bileşenlerden oluşur; Koruyucu başlık, kabuk, rahatlık yastığı, çene kayışı, çenelik, üst kenar, alt yüz örtüsü, siperlik, koruyucu gözlük ve kullandıktan sonra atılabilir koruyucu film.

4.2. Kaskı Yenileme Kask, bir kaza yapıldığında muhtemelen darbe emme özelliğini kaybettiğinden yenisinin alınması gerekmektedir. Bu nedenle kask 2 ila 4 yılda bir değiştirilmelidir. Çünkü koruma kalitesi zamana ve kullanıma bağlı olarak azalmaktadır. Kaskın çene kayışı aşınabilir ya da sabitleme noktası artık tutmayabilir; dış yüzeyi aşınmış ya da zarar görmüş olabilir. Kask yenilemenin en yaygın nedenlerinden birisi de kaskların sürekli geliştirilmesidir. Birkaç yıl sonra alınan kask, şu an kullanılan kasktan daha iyi (daha güçlü, daha hafif, daha rahat) olabilmektedir. Kaskın görüş açısının geniş ve ses yalıtımı ile konforunun iyi olması gerekmektedir. Kaskın ön camı (Vizör) kısmının buğulanmaya karşı folyosunun olmasına özen gösterilmelidir. Vizörün UV ışıklarına karşı hassasiyeti test edilmiş olmalıdır. Gözü yoracak ve güneş ışıklarını direk alacak, plastik vizörlerden kaçınılmalı ve vizör için ayrıca uluslararası standart ibaresi bulunması tercih sebebi olmalıdır.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER 1. Kask, kullanıcının işitme yeteneğini tehlikeli şekilde etkilememelidir. Baş ile kabuk arasındaki boşlukta sıcaklık, anormal şekilde artmamalıdır. Bunu önlemek için, kabukta havalandırma delikleri bulunabilir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

2. Kabuğun dış yüzeyinden 2 mm’den daha büyük olan bütün çıkıntılar veya düzensizlikler kesiklere neden olmayacak şekilde tasarlanmalıdır. 3. Bastırılarak bağlanan bağlantılar haricîndeki diğer çıkıntılar, yeterince yuvarlatılmış olmalıdır. 4. Başlığın iç tarafında, içe yönelik keskin kenarlar bulunmamalıdır. 5. Rijit, çıkıntılı iç kısımlar, başa iletilen gerilmelerin aşırı bir etki yapmasını önlemek için yastık ile kaplanmalıdır.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Yapılan denetimler sonucunda güvensizlik şüphesi uyandırabilecek herhangi bir husus bulunursa ilgili standartlar kapsamında test ve muayene gerçekleştirilmek üzere denetlenen üründen numune alınacaktır. Test ve muayeneler UNECE (BM/AEK) R-22 teknik düzenlemelerine göre yapılacaktır. Numuneler 3 takım ve her bir takımda 2 adet olmak üzere bedeli ödenmeden üretici veya dağıtıcıdan piyasa gözetimi ve denetimi tutanağının ilgili bölümü doldurularak alınacaktır. Alınan 3 takımdan biri şahit numune olarak ilgili İl Müdürlüğünde muhafaza edilecektir. Kalan 2 takımdan biri tutanağın bir nüshası ile üreticiye veya ithalatçıya teslim edilip, diğeri ise yine tutanağın bir nüshası ile Türk Standartları Enstitüsüne gönderilecektir. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Makine Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 88 Faks: 0 (262) 723 16 14 • E-Posta: makinalab@tse.org.tr

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ Piyasaya arz edilmiş olan her koruyucu başlık, ulusal lisanda veya ürünün gönderildiği ülkenin lisanlarından birine göre aşağıdaki işaretlemeleri içeren açıkça görülebilir bir etiketi taşımalıdır. Bu etikette, kaskın beden numarası, ağırlığı, markası, modeli bulunur. ECE kaskın güvenlik testlerinden geçtiğini gösterir. Kask UNECE (BM/AEK) R-22 teknik düzenlemesine uygun olmalıdır.

Şekil 3: Siperliksiz veya Bir veya Daha Fazla Tipte Siperlikli Koruyucu Başlık İçin Onay İşaretinin Düzenlenmesine Ait Örnek

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

190-191

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Şekil 4: Koruyucu Başlığa Takılan Bir Siperlik İçin Onay İşaretinin Düzenlenmesine Ait Örnek

Bir siperliğe tutturulan yukarıdaki onay işareti, ilgili siperliğin FX2 referansına göre Hollanda’da (E4) onaylanmış olduğunu ve onaylı başlığın bütünleyici bir parçasını oluşturduğunu göstermektedir. İşaret ve Belge Kontrolü No

Ürün Üzerinde Bulunması Gereken Bilgi ve İşaretler

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyut ve şekil özellikleri yönetmeliğe uygun mu?

Bu onay numarası ile birlikte; -Bir kısa çizgi (tire) ve sembol, -Başlıkta alt yüz örtüsü yoksa “J”, -Başlıkta alt yüz örtüsü varsa “P” veya -Başlıkta koruyucusuz alt yüz örtüsü varsa “NP” sembolü var mı?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Onay işareti kolayca okunabilir ve silinmez olmalıdır.

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

192-193

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ÖN İKAZ ÜÇGENİ Karayolunda trafikte bulunan araçların görülebilirliği trafik güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Kaza sonrası veya arıza anında araç çevresine yerleştirilen ön ikaz üçgeni (reflektör) ile sürücü ve yayaların uyarılması sağlanarak başka kazaların oluşması engellenmektedir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

194-195

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

ÖN İKAZ ÜÇGENİ 1. GİRİŞ Karayolunda trafikte bulunan araçların görülebilirliği trafik güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Kaza sonrası veya arıza anında araç çevresine yerleştirilen ön ikaz üçgeni (reflektör) ile sürücü ve yayaların uyarılması sağlanarak başka kazaların oluşması engellenmektedir.

Şekil 1: Ön ikaz üçgeninin yerleştirilmesi

2. AMAÇ Ön ikaz üçgenlerine yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının bertaraf edilmesinin sağlanması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve aksamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği UNECE (BM/AEK) R-27 Ön İkaz Üçgenlerinin Onayı ile İlgili Hükümler esas alınarak hazırlanmıştır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Ürün Hakkındaki Tanımlar • Ön İkaz Üçgeni: Duran bir aracın varlığını gece ve gündüz belli ederek kaza sonrası veya arıza anında diğer sürücü ve yayaları uyarmak için araç çevresine yerleştirilen üçgen uyarı levhasıdır. • Floresans Malzeme: Bazı maddeler ultraviyole veya mavi ışık kaynaklarının yanına getirildiklerinde, genelde etkileyen ışık dalga boyundan daha büyük bir dalga boyunda ışınım yayarlar. Bu olaya floresanslık denir. Gündüz ve alacakaranlıkta floresans renkler normal renklerden daha parlaktır. Çünkü üzerine düşen ışının bir kısmını geri yansıtırlar ve buna ilave olarak ışık yayarlar. Geceleyin normal renklerden daha parlak değildirler. • Geri Yansıtıcı/Reflektif Malzeme: Doğrusal olarak gönderilen ışınımın oldukça büyük bir kısmını yansıtan yüzey veya cihazdır.

Şekil 2: Ön ikaz üçgeninin destek parçaları farklı biçimlerde tasarlanabilir

4.2. Teknik Düzenlemeye Ait Bilgiler UNECE (BM/AEK) R-27 teknik düzenlemesi ilk olarak 15.09.1972 tarihinde yayımlanmış olup, şu an 03.03.1985 tarihli 03 numaralı değişiklik serisi uygulanmaktadır. Ülkemizde ise 07.07.2000 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

4.3. Tip Onayı İşareti Şekil 3’te yer alan tip onayı işaretini taşıyan ön ikaz üçgeni Hollanda’da (E4) 03216 numarası ile onaylanmıştır. Onay numarasında yer alan 27R ifadesi tip onayının “UNECE (BM/AEK) R-27 Ön İkaz Üçgenlerinin Onayı ile İlgili Hükümler” kapsamında alındığını; onay numarasının ilk iki rakamı, onayın, 03 numaralı değişiklik serisine uygun olarak verildiğini gösterir. Onay numarası daireye yakın olacak şekilde ve E harfinin altına, üstüne, sağına yerleştirilmelidir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

196-197

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Şekil 3: UNECE (BM/AEK) R-27 Teknik Düzenlemesine uygun örnek işaretleme

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Piyasada yansıtıcı özelliği olmayan pek çok ön ikaz üçgeni bulunmaktadır. Günışığında net olarak belirgin olmasa da, denetim esnasında uygulanacak kuvvetli ışıkla (el feneri ve cep telefonu/fotoğraf makinesi flaşı gibi.) ürünün yansıtıcı özelliği tespit edilebilmektedir. Tip onay süreci ürünün temel güvenlik özelliklerini de içeren testleri de kapsadığından dolayı, denetim esnasında tip onay işareti ve/ veya tip onay belgesi bulunmayan bir ürünle karşılaşıldığında, bu durum güvensizlik şüphesi olarak değerlendirilmelidir. 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Denetim esnasında güvensizlik şüphesi duyulması halinde her takımda 3 adet olmak üzere 3 takım numune alınmalıdır. Test kuruluşuna ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Elektroteknik Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 26 Faks: 0 (262) 723 16 20 • E-Posta: makinalab@tse.org.tr

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Ön ikaz üçgeninin ortası boş ve en dışta geri yansıtma şeridi ile içte flüoresan şeritten oluşan kırmızı bir çerçeve ile çevrili olmalı ve tamamı yol yüzeyinden belli bir yükseklikte durmalıdır. Orta boşluk, flüoresan ve geri yansıtıcı şeritler eş merkezli eşkenar üçgenler ile çevrelenmelidir. (R-27 Madde 6.1)

Ön ikaz üçgeninin ön yüzü kolay temizlenebilir olmalı, özellikle pürüzlü olmamalıdır. (R-27 Madde 6.5)

Ön ikaz üçgeni ve desteği keskin kenarlar ve köşeler ihtiva etmemelidir. (R-27 Madde 6.6)

Ürünün renk ve boyutları teknik düzenlemede yer alan ölçülere uygun olmalıdır. (R-27 Ek-3)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

198-199

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

REFLEKTİF ŞERİTLER (UNECE BM/AEK R-104 KAPSAMINDA) Ağır ve uzun taşıtlar ve bunların römorklarının görünürlüğünü ve tanınmasını artırmak için kullanılan geri yansıtıcı işaretlemeler kullanılmaktadır. İşaretlemenin amacı, görünürlüğü arttırmak ve yol kullanıcılarının ağır ve uzun araçları fark etmelerini kolaylaştırmaktır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

200-201

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

REFLEKTİF ŞERİTLER (UNECE BM/AEK R-104 KAPSAMINDA) 1. GİRİŞ Ağır ve uzun taşıtlar ve bunların römorklarının görünürlüğünü ve tanınmasını artırmak için kullanılan geri yansıtıcı işaretlemeler kullanılmaktadır. İşaretlemenin amacı, görünürlüğü arttırmak ve yol kullanıcılarının ağır ve uzun araçları fark etmelerini kolaylaştırmaktır. 2. AMAÇ Geri yansıtıcı işaretleme malzemelerine yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının bertaraf edilmesinin sağlanması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve akşamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • 4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, • Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, • UNECE BM/AEK R-104 Ağır ve Uzun Taşıtlar ve Römorkları İçin Geri Yansıtıcı İşaretlemelerin Onayı İle İlgili Hükümler esas alınarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1.Ürün Hakkındaki Tanımlar • Geri yansıtma: Aydınlanma akısının geldiği yöne yakın yönlerde geri döndüğü ve bu özelliğin aydınlanma akısı yönünün çok büyük değişmelerinde bile korunduğu yansımadır. • Geri yansıtıcı işaretleme malzemesi: Doğrudan aydınlatıldığında, geliş ışınımının nispeten büyük bir bölümünün geri yansıdığı bir yüzey veya cihazdır.

4.2.Ürünün Taşıması Gereken Temel Özellikler • Geri yansıtıcı işaretleme malzemeleri fonksiyonlarını yeterince yerine getirecek ve normal kulla-

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

nım halinde devam ettirecek şekilde imal edilmelidir. İlâveten, etkin çalışmalarına veya iyi şartlarda devamlılıklarını sürdürmelerine zarar verecek tasarım veya imalât hataları içermemelidir. • Geri yansıtıcı işaretleme malzemeleri veya parçaları kolay sökülebilir olmamalıdır. • Geri yansıtıcı işaretleme malzemelerinin dış yüzeyi kolay temizlenir olmalıdır. Bundan dolayı, kolay temizlemeyi engelleyebilecek çıkıntı ve tümsekler olmamalıdır.

4.3. Ürünün Özel Şartları • Geri yansıtıcı işaretleme malzemeleri, yönetmelikte yer alan şekil ve boyutlar kolorimetrik, fotometrik, fiziksel ve mekanik özellikleri de yerine getirmelidir. • Geri yansıtıcı logolar, ayırt edici işaretlemeler veya harfler/karakterlerden tanıtımlar uygun olmalıdır. Toplam geri yansıtıcı alan 2 m²’den küçükse Sınıf “D” işaretleme malzemelerinden oluşabilir. Toplam geri yansıtıcı alan en az 2 m² ise Sınıf “E” kullanılmalıdır. • “D” sınıfı işaretleme malzemeleri için geri yansıtma kat sayısının azami değerleri yönetmelik, Ek 7, Çizelge 2’de tanımlanan değerden küçük veya ona eşit olup ayırt edici işaretlemelerde, grafiklerde kullanılmaları amaçlanmıştır. • “E” sınıfı işaretleme malzemeleri için geri yansıtma kat sayısının maksimum değerleri yönetmelik Ek 7, Çizelge 2’de tanımlanan değerlerin yüzde 33’ünden küçük veya ona eşittir. • Kullanımda Sınıf “E” nin tamamen renkli logoları ve işaretlemeleri için baskı işlemlerinde zemin veya art alan olarak amaçlanan beyaz geri yansıtıcı işaretleme malzemeleri, basılmamış boş alanlar olmaksızın Sınıf “D” malzemeler için yönetmelik Ek 7 Çizelge 2’deki özelliklere uygun olabilir ve bu malzemeler Sınıf “D/E” olarak işaretlenmelidir.

Şekil 1: - Geri yansıtıcı işaretleme malzemesi

4.4. Tip Onayı İşareti Aşağıdaki onay işaretlemesini taşıyan geri yansıtıcı işaretleme malzemesi 0001148 onay numarasıyla Almanya’da (E1) onaylanmıştır. Onay numarasının ilk iki rakamı onayın 104 numaralı Yönetmeliğin ilk şeklindeki şartlara uygun olarak verildiğini göstermektedir. “C” sembolüyse, kontur/şerit işaretlemesi için amaçlanan geri yansıtıcı malzemenin sınıfını göstermektedir. “D” sembolü ayırt edici işaretleme/grafik malzemesinin sınırlı bir alan için amaçlandığını, “E” sembolü de ayırt edici işaretleme/grafik malzemesinin genişletilmiş alan için amaçlandığını gösterir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

202-203

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Not: Onay numarası ve ilâve sembol daireye yakın ve “E” harfinin yukarısına veya aşağısına veya onun sağına veya soluna konulmalıdır. Onay numarasının rakamları “E” harfinin aynı tarafında bulunmalı ve aynı yöne bakmalıdır. Onay numarasıyla ilâve sembol çap doğrultusunda birbirlerinin karşısına gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Diğer sembollerle karışmalarını önlemek amacıyla onay numaraları olarak Romen rakamları kullanılmamalıdır.

Şekil 2: Tip Onay İşareti Şekil

3: Tip Onay İşareti ve Örneği

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Piyasaya geri yansıtıcı işaretleme malzemesi adı altında arz edilmiş yansıtıcı özelliği olmayan pek çok ürün bulunabilmektedir. Günışığında net olarak belirgin olmasa da, denetim esnasında uygulanacak kuvvetli ışıkla (el feneri, cep telefonu/fotoğraf makinesi flaşı gibi) ürünün yansıtıcı özelliği tespit edilebilmektedir. 6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE UNECE BM/AEK R-104 kapsamındaki ürünler (şerit reflektörler) için her takımda 5 adet ürün olmak üzere toplam 3 takım numune alınır. (Toplamda 15 adet) Her numune en az 3 metre uzunluğunda şeritlerden oluşmalıdır. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Elektroteknik Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 26 Faks: 0 (262) 723 16 20

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

Ürünün sınıfı C,D,E olarak belirtilmiş mi?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Uygun (✔)

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Geri yansıtıcı işaretleme malzemeleri fonksiyonlarını yeterince yerine getirecek ve normal kullanım halinde devam ettirecek şekilde imal edilmelidir. İlâveten, etkin çalışmalarına veya iyi şartlarda devamlılıklarını sürdürmelerine zarar verecek tasarım veya imalât hataları içermemelidir. (R-104Madde 6.1)

Geri yansıtıcı işaretleme malzemeleri veya parçaları kolay sökülebilir olmamalıdır. (R-104 Madde 6.2)

Geri yansıtıcı işaretleme malzemelerinin dış yüzeyi kolay temizlenir olmalıdır. Bundan dolayı, kolay temizlemeyi engelleyebilecek çıkıntı ve tümsekler olmamalıdır. (R-104 Madde 6.4)

İşaretlemeler, işaretleme malzemesinin dışından açıkça okunmalı ve silinmez olmalıdır. (R-104 Madde 4.2)

Uygun (✔)

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

204-205

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

REFLEKTÖRLER (UNECE BM/AEK R – 69 KAPSAMINDA) Tasarımı gereği 30 km/saatten daha hızlı seyahat edemeyen, Yavaş-Hareket Eden Taşıtların (YHET) ve römorklarının arkasının görünürlüğünü arttırmak ve bu taşıtların kolayca tanınmasını sağlamak amacıyla arka işaret levhaları kullanılmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

206-207

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

REFLEKTÖRLER (UNECE BM/AEK R – 69 KAPSAMINDA) 1. GİRİŞ Tasarımı gereği 30 km/saatten daha hızlı seyahat edemeyen, Yavaş-Hareket Eden Taşıtların (YHET) ve römorklarının arkasının görünürlüğünü arttırmak ve bu taşıtların kolayca tanınmasını sağlamak amacıyla arka işaret levhaları kullanılmaktadır. 2. AMAÇ Bu rehber; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi, • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının bertaraf edilmesinin sağlanması, • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması, • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve akşamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması, • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanması, amacıyla hazırlanmıştır.

3. DAYANAK Bu rehber; • 4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, • Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, • UNECE BM/AEK R-69 Yavaş Hareket Eden Taşıtlar (Yapısı Gereği) ve Römorkları İçin Arka İşaret Levhalarım Onayı İle İlgili Hükümler, esas alınarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1.Ürün Hakkındaki Tanımlar • YHET arka işaret levhası: Yansıtıcı ve flüoresans malzeme veya cihaz bulunan özel bir yüzey yapısına sahip, köşeleri kesilmiş, üçgen bir levhadır. • Numune: Taşıt üzerine monte edilmeye hazır ve mevcut üretimin numunesi, bütün, tamamlanmış bir YHET arka işaret levhasıdır. • Yansıma: Işığın, geldiği doğrultuya yakın bir doğrultuda geri döndüğü yansımadır; ışık çok değişik doğrultulardan gelse bile, bu özellik devam etmektedir.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

• Yansıtıcı malzeme: Doğrusal olarak gönderilen ışınımın oldukça büyük bir kısmını yansıtan yüzey veya malzemedir. • Yansıtıcı cihaz: Bir veya daha fazla yansıtıcı optik parçadan oluşan ve kullanıma hazır bir ünitedir.

4.2. Ürünün Taşıması Gereken Temel Özellikler • YHET arka işaret levhaları uygun şekilde görev yapacak ve normal kullanım koşullarında bu özelliklerini sağlayacak şekilde yapılmış olmalıdır. Ayrıca, verimli çalışmasına veya iyi durumda korunmasına engel olacak herhangi bir dizayn veya imalat hatası olmamalıdır. • Yansıtıcı/flüoresans YHET arka işaret levhalarının parçaları kolayca sökülebilir durumda olmamalıdır. • Civata, perçin vs. ile YHET arka işaret levhası takma yöntemi, levha ile taşıtın arka tarafı arasında sürekli ve dayanıklı bir bağlantı sağlayacak şekilde olmalıdır. • Yansıtıcı/flüoresans YHET arka işaret levhasının dış yüzeyi kolayca temizlenebilir olmalıdır. Bu nedenle yüzey pürüzlü olmamalı ve bulunabilecek çıkıntılar, kolayca temizlenmesine engel olmamalıdır. • YHET arka işaret levhaları, yönetmelikte belirtilen boyut, şekil, yapı, kolorimetrik, fotometrik, fiziksel ve mekaniksel şartlara uygun olmalıdır.

Şekil 1: Traktör Yansıtıcısı

4.3.Ürünün Özel Şartları (Yansıtıcı/Flüoresans (YHET) Arka İşaret Levhasının Şekli ve Boyutları) • Şekil: Levhalar, yavaş hareket eden taşıt arkasına bir ucu yukarıya doğru yerleştirilecek şekilde, köşeleri kesilmiş, eşkenar üçgen şeklinde olmalıdır. • Yapısı: Levhaların ortasında kırmızı flüoresans, kenarlarında yansıtıcılı tabaka veya kaplama veya köşeleri küp şeklinde plastik yansıtıcılardan yapılmış kırmızı yansıtıcı bulunmalıdır.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

208-209

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

• Boyutları: Flüoresans üçgenin taban kenar uzunluğu en az 350 mm, en fazla 365 mm olmalıdır. Kırmızı yansıtıcı kenarın ışık yayan yüzeyinin genişliği en az 45 mm, en fazla 48 mm olmalıdır.

Şekil 2: YHET ve Römorkları İçin Arka İşaret Levhası

Şekil 3: YHET ve Römorkları İçin Arka İşaret Levhası

4.4. Tip Onayı İşareti Aşağıdaki onay işaretini taşıyan YHET arka işaret levhası Almanya’da (E1), 00111 numarası ile onaylanmıştır. Onay numarası, onayın, bu yönetmeliğin orijinal formundaki şartlara göre tasdiklendiğini göstermektedir.

Şekil 4: Tip Onayı İşareti

NOT - Onay numarası daireye yakın bir yere ve E harfinin altına veya üstüne veya sağına veya soluna yerleştirilecektir. Onay numarası rakamları E harfinin bulunduğu yüzeyde ve aynı yönde olacaktır. Diğer sembollerle karıştırılmasını engellemek amacıyla onay numarası olarak Romen rakamlarının kullanılmasından kaçınılmalıdır.

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Kırsal kesimde tarımsal faaliyetler için kullanılan traktör ve traktör römorklarının akşam ve gece vakitlerinde trafiğe çıkmaları ve bu araçlarda standartlara uygun olmayan yansıtıcıların kullanılmasıyla can ve mal kaybına neden olan trafik kazaları meydana gelmektedir. Özellikle geceleri meydana gelen traktör römorku kaynaklı trafik kazalarının genelinde traktör römorklarının arka kısmında bulunan

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

standartlara uygun olmayan yansıtıcı reflektörlerin bulunması sebep olarak gösterilebilir. Standartlara uygun olmayan ve YHET arka işaret levhası adı altında piyasaya arz edilmiş yansıtıcı özelliği olmayan pek çok ürün bulunmaktadır. Günışığında net olarak belirgin olmasa da, denetim esnasında uygulanacak kuvvetli ışıkla (el feneri, cep telefonu/fotoğraf makinesi flaşı gibi) bu ürünlerin yansıtıcı özelliği tespit edilebilmektedir.

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE UNECE BM/AEK R-69 kapsamındaki ürünler için her takımda 4 adet ürün olmak üzere toplam 3 takım numune alınır.(Toplamda 12 adet) • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Elektroteknik Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 26 Faks: 0 (262) 723 16 20

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyutu yönetmeliğe uygun mu?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

YHET arka işaret levhaları uygun şekilde görev yapacak ve normal kullanım koşullarında bu özelliklerini sağlayacak şekilde yapılmış olmalıdır. Ayrıca, verimli çalışmasına veya iyi durumda korunmasına engel olacak herhangi bir dizayn veya imalat hatası olmamalıdır. (R-69 Madde 6.1)

Yansıtıcı/flüoresans YHET arka işaret levhalarının parçaları kolayca sökülebilir durumda olmamalıdır. (R-69 Madde 6.2)

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

210-211

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

Civata, perçin vs. ile YHET arka işaret levhası takma yöntemi, levha ile taşıtın arka tarafı arasında sürekli ve dayanıklı bir bağlantı sağlayacak şekilde olmalıdır. (R-69 Madde 6.3)

Yansıtıcı/flüoresans YHET arka işaret levhasının dış yüzeyi kolayca temizlenebilir olmalıdır. Bu nedenle yüzey pürüzlü olmamalı ve bulunabilecek çıkıntılar, kolayca temizlenmesine engel olmamalıdır. (R-69 Madde 6.4)

YHET arka işaret levhasında aşağıdakiler bulunmalıdır: Ticari adı veya markası, Yansıtıcı sistemi değişik duruş pozisyonları için uygun olmayan levhalarda, taşıta monte edildiğinde levhanın en üst kısmına gelecek yerine yatay olarak yazılmış, "ÜST" kelimesi. İşaretler, levhanın yansıtıcı veya flüoresans bölgesinde veya kenarında olacak ve işaret levhası taşıt üzerine takıldığında dışarıdan görünebilir olmalıdır. İşaretler kolayca okunur ve silinemez olmalıdır. (R-69 Madde 4)

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Uygun (✔)

Uygun Değil (X)

Açıklamalar

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

212-213

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

REFLEKTÖRLER (UNECE BM/AEK R – 70 KAPSAMINDA) Karayolunda bulunan araçların görülebilirliği trafik güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, yavaş hareket eden ağır ve uzun taşıtlarda arka işaret levhaları (reflektörler) kullanılmaktadır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

214-215

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

REFLEKTÖRLER (UNECE BM/AEK R-70 KAPSAMINDA) 1. GİRİŞ Karayolunda bulunan araçların görülebilirliği trafik güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, yavaş hareket eden ağır ve uzun taşıtlarda arka işaret levhaları (reflektörler) kullanılmaktadır. 2. AMAÇ Reflektörlere yönelik piyasa gözetimi ve denetimindeki amaç; • Geniş kapsamlı bir ürün araştırmasının yapılarak marka/model ve işlev bazında ürünlerin tespit edilerek piyasa taraması gerçekleştirilmesi • İthalat aşamasında bu ürünlere yönelik denetim gerçekleştirilmediğinden tüketicinin korunması amacıyla riskli ürünlerin belirlenerek bu ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ve bertaraf edilmesinin sağlanması • Firmalar arası haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulması • Riskli ürünlerin piyasaya arzının engellenmesi ile araç ve akşamlardan kaynaklanan trafik kazalarının azaltılması • Tip onay belgesi olmayan ürün ve firmaların tespit edilerek gerekli yaptırımların uygulanmasıdır.

3. DAYANAK Bu rehber; • • • •

4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği UNECE (BM/AEK) R-70 Ağır ve Uzun Taşıtlar İçin Arka İşaret Levhaları Onayı ile İlgili Hükümler esas alınarak hazırlanmıştır.

4. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER 4.1. Ürün Hakkındaki Tanımlar • Arka işaret levhası: Yansıtıcı ve flüoresans malzeme veya cihaz bulunan özel bir yüzey yapısına sahip, köşeleri kesilmiş, dikdörtgen bir levhadır. • Floresans Malzeme: Bazı maddeler ultraviyole veya mavi ışık kaynaklarının yanına getirildiklerinde, genelde etkileyen ışık dalga boyundan daha büyük bir dalga boyunda ışınım yayarlar. Bu olaya floresanslık denir. Gündüz ve alacakaranlıkta floresans renkler normal renklerden daha parlaktır. Çünkü üzerine düşen ışının bir kısmını geri yansıtırlar ve buna ilave olarak ışık yayarlar. Geceleyin normal renklerden daha parlak değildirler. • Geri Yansıtıcı/Reflektif Malzeme: Doğrusal olarak gönderilen ışınımın oldukça büyük bir kısmını yansıtan yüzey veya cihazdır.

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

4.2. Ürün Sınıfları Arka İşaret Levhaları (Reflektörler) malzeme yapısı ve kullanım alanına göre 4 alt sınıfa ayrılmıştır.

Şekil 1: Kullanım Alanlarına Göre Reflektör Çeşitleri

• Sınıf 1: Ağır motorlu taşıtlar (kamyonlar ve çekiciler) için kırmızı flüoresanslı ve alternatif sarı yansıtıcı şeritli arka işaret levhaları. • Sınıf 2: Uzun taşıtlar (römorklar ve yarı-römorklar) için kırmızı flüoresans kenarlı ve ortası sarı yansıtıcılı olan arka işaret levhaları. • Sınıf 3: Ağır motorlu taşıtlar (kamyonlar ve çekiciler) için kırmızı yansıtıcılı ve alternatif sarı yansıtıcı şeritli arka işaret levhaları. • Sınıf 4: Uzun taşıtlar (römorklar ve yarı römorklar) için kırmızı yansıtıcı kenarlı ve ortası sarı yansıtıcılı olan arka işaret levhaları,

Şekil 2: Sınıf 1 ve Sınıf 3 Reflektörler (Kamyon ve Çekiciler İçin)

Şekil 3: Sınıf 2 ve Sınıf 4 Reflektörler (Römork ve Yarı Römorklar İçin)

4.3. Teknik Düzenlemeye Ait Bilgiler “UNECE (BM/AEK) R-70 Ağır ve Uzun Taşıtlar İçin Arka İşaret Levhaları Onayı ile İlgili Hükümler” ilk olarak 15.05.1987 tarihinde yayımlanmış olup, şu an 27.09.1997 tarihli versiyonu uygulanmaktadır. Ülkemizde ise 28.12.1998 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

216-217

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

4.4. Şekil ve Boyut Özellikleri • Levhalar taşıtların arkasına monte edilmek için dikdörtgen biçiminde olmalıdır. • Römork ve yarı römorklara monte etmek için tasarlanan levhalar, kırmızı flüoresans çerçeveli sarı geri yansıtıcı zemine sahip olmalıdır (Sınıf 2 ve Sınıf 4) • Kamyon ve çekicilere monte edilmek için tasarlanan levhalar kırmızı flüoresans malzemeler veya cihazlar ve sarı geri yansıtıcının meyilli şeritler halinde kesilmiş alternatifi ile V şeklinde olmalıdır. (Sınıf 1 ve Sınıf 3) • Flüoresans ve geri yansıtıcı malzemeler ile 1, 2 veya 4 işaret levhasından meydana gelen arka işaret levhaları setinin minimum toplam uzunluğu 1130 mm, maksimum toplam uzunluğu 2300 mm olmalıdır. • Arka işaret levhasının genişliği: çekici ve kamyonlar için: 140 mm ± 10 mm., treyler ve yarı treyler için: 200 mm+30 mm olmalıdır. • Treyler ve yarı treyler için arka işaret levhalarının kırmızı flüoresans çerçevenin genişliği 40 mm ± 1 mm olmalıdır. • V şeklindeki bandın eğimli şeritlerinin açısı 45° ± 5° olmalıdır. Şeritlerin genişliği 100 mm ± 2,5 mm olmalıdır. 4.5. Tip Onayı İşareti Şekil 4’te yer alan onay işaretini taşıyan arka işaret levhası Almanya’da (E1) 01148 numarası ile onaylanmıştır. Onay numarasının ilk iki rakamı, onayın 01 numaralı değişiklik serisine uygun olarak verildiğini gösterir. “RF” sembolü reflektörün (yansıtıcı/flüoresans malzeme) Sınıf 1 ve Sınıf 2 olduğunu, “RR” sembolü reflektörün (sadece yansıtıcı malzeme) Sınıf 3 ve Sınıf 4 olduğunu ifade eder. Onay numarası daireye yakın olacak şekilde ve E harfinin altına, üstüne, sağına veya soluna yerleştirilmelidir. Onay numarasının rakamları “E” ile aynı tarafta olmalı ve aynı yöne bakmalıdır. Onay numarası ve ek sembol birbirine tam zıt konumda yerleştirilmelidir

Şekil 4: UNECE (BM/AEK) R-70 Teknik Düzenlemesine uygun örnek işaretleme

2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Ürün Rehberleri OTOMOTİV

5. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER Piyasaya reflektör adı altında arz edilmiş yansıtıcı özelliği olmayan pek çok ürün bulunmaktadır. Aşağıdaki örnekte de görüldüğü üzere tip onaylı (solda) ve tip onayı belgesi bulunmayan (sağda) iki ürün arasındaki fark açıkça görülmektedir. Günışığında net olarak belirgin olmasa da, denetim esnasında uygulanacak kuvvetli ışıkla (el feneri, cep telefonu/fotoğraf makinesi flaşı gibi) ürünün yansıtıcı özelliği tespit edilebilmektedir. Tip onay süreci ürünün temel güvenlik özelliklerini de içeren testleri de kapsadığından dolayı, denetim esnasında tip onay işareti ve/veya tip onay belgesi bulunmayan bir ürünle karşılaşıldığında, bu durum güvensizlik şüphesi olarak değerlendirilmelidir.

Şekil 5: A) Tip Onayı Belgesi olan bir ürün B) Tip Onayı Belgesi bulunmayan bir ürün

6. NUMUNE ALMA, TEST VE MUAYENE Denetim esnasında güvensizlik şüphesi duyulması halinde her takımda 4 adet olmak üzere 3 takım numune alınmalıdır. Test kuruluşuna ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır. • Test Kuruluşu: TSE Deney ve Kalibrasyon Merkezi Başkanlığı, Elektroteknik ve Makine Laboratuvar Grup Başkanlığı, Elektroteknik Laboratuvarı Gebze Müdürlüğü • İletişim Bilgileri: TSE Kalite Kampüsü Cumhuriyet Mah. 2258. Sk. No:10 H Blok Çayırova Tren İstasyonu Yanı Gebze/KOCAELİ • Tel: 0 (262) 723 15 26 Faks: 0 (262) 723 16 20

T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

218

Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü

7. DENETİM KONTROL LİSTELERİ İşaret Kontrolü No

İşaret Kontrolüne İlişkin Hususlar

Ürün üzerinde E işareti bulunuyor mu?

İşaretin boyut ve şekil özellikleri yönetmeliğe uygun mu?

Ürünün sınıfı RR veya RF olarak belirtilmiş mi?

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Uygun (✔)

Uygun Değil (X) Açıklamalar

Tip Onayı Belgesi Kontrolü No

Tip Onayı Belgesi Kontrolüne İlişkin Hususlar

Tip Onayı Belgesi var mı?

Tip Onayı Belgesinde yer alan bilgilerle ürün üzerindeki tip onay numarası eşleşiyor mu?

Duyusal İnceleme No

Duyusal İncelemeye İlişkin Hususlar

Onay işareti kolayca okunabilir ve silinmez olmalıdır. (R-70 Madde 5.5)

Ürün, uygun şekilde görev yapacak ve normal kullanım koşullarında bu özelliklerini sağlayacak şekilde yapılmış olmalıdır. (Yansıtma özelliğinin kontrolü) (R-70 Madde 6.1)

Ürünün dış yüzeyi kolayca temizlenebilir olmalıdır. Bu nedenle, yüzey pürüzlü olmamalı ve bulunabilecek çıkıntılar, kolayca temizlenmesine engel olmamalıdır. (R-70 Madde 6.4)

Ürünün renk ve boyutları teknik düzenlemede yer alan ölçülere uygun olmalıdır. (R-70 Ek-5)

Denetçi Tarafından Belirlenen Diğer Uygunsuzluk Tespitleri No

Denetçi Tarafından Yapılan Diğer Tespitler

Notlar: