1
Mundua aldatzeko albisteak
ARANTZABELA IKASTOLA 2015-2016
5. B
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
2
PERTSONA TXIRO BATI LOTERIA TOKATU ZAIO 100.000 eko saria tokatu saio. AARON 2016ko otsailaren 1ean Gasteizko pertsona txiro bati loteria tokatu zaio eta Afrikako zen bere ama.
Diru hori oso ongi etorriko zaio etxe bat erosteko eta bere familiari janaria emateko.
Aurreko egunean emakume batek boleto bat oparitu zion eta 100.000$ tokatu zaizkio.
Otsailaren 1ean arratsaldean emakumeari eskerrak eman zizkion eta orain oso pozik dago.Emakumea ere oso pozik dago.
AFRIKAKO ALTXORRA Afrikako pertsona batek aurkitu du altxor bat Enar. Gaur 2016-02-2 Afrikan aurkitu dute altxor bat. Nola? Putzu batean ura zakatzean. Diru asko aurkitu dute. Milagro bat da.1000000‌ diru daukate. Orain Afrikako emakumeak, umeak eta gizonak
oso pozik daude. Ez dakite zer egin diru askorekin. Orain Afrikan ez dago pobrezarik. Afrikako umeak putzu guztietan begiratzen ari dira, diru gehiago dagoela.
50 etorkin hil dira, euri gutxi egitea gaitik. LAMIN Kanariar uharteetara iritsi diren hiru txalupetan zihoazen 94 etorkinen helburua.Baina euri gutxi zela eta, etorkinak zihoazen bi txalupa hondoratu egin ziren eta gutxienez 50 pertsona hil ziren atzo.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
3
AMERIKAKO ABERATSAK POBREI DIRUA EMATEN ARI ZIREN XABI U. Aberatsak 27/8/2004 hasi ziren dirua ematen ze urte horretan jende asko hiltzen ari zen pobreziagatik
URTE HONETAN, 1600 ETORKIN EUROPARA
eta mila pertsona zeuden dirua eskatzen kaletik zerbait hartzeko
URTARRILEAN IRITSI DIRA
URTE HONETAN, PASADEN URTEAN BAINO 700 ETORKIN GEHIAGO ETORRI DIRA EUROPARA ENEKO 1600 etorkin hauetatik gutxienez, erdia, umeak dira, eta asko itotzen dira, Europa eta Afrika banatzen duten itsasoaren erdian, igeri egiten ez dakitelako. Gurutze goriko langileek, etorkinei laguntzen diete ez itotzen eta lurrera heltzen ere. Guztiak etortzen dira, beraien herrialdetan gerran daudelako edota
ez dagoelako edan daiteke ur asko, ezta janaririk. 30 egun (gutxi gorabehera) izango dituzte gela batzuetan kalean ez egotearren. Ondoren, guztiak izango dute etxe bat bizitzeko bakarrik beraientzat, edota, beste pertsona batzuen etxean bizitzen, horrela ez dira beraien herrialdera itzuliko, eta ez dira kalean egongo.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
4
1000 IMIGRANTE SALBATU DIRA GERRATIK GORKA Sirian salbatu dira imigrante asko militarren gaitik Sirian pertsona asko hiltzen dira baina hori bukatu da. Militarren gaitik Sirian ez egongo heriotza gehiagorik.
dira
Atzo imigrante batzuk zeukaten zauriak bakarrik eta beste batzuk hil egin dira ospitalean (% 17 hilak, %47 zauriak bakarrik eta % 36 ondo).452 mutil eta 302 neska salbatu dira zauriekin bakarrik.
SIRIAKO GERRA AMAITU EGIN DA Estatu Batutako militarrek gerra irabazi dute eta gerra bukatu egin da Hegoi Sirian gerrak arazo asko sortu ditu eta Estatu Batuek gelditu dute gerra. 2016eko Martxoaren 30an Siriako gerra amaitu zen. Sirian ,Estatu Batuek gerra garaitu dute 100 bonba botatzen, baina lehenengo F22ek jendea pikutara bidali eta gero bonbak bota jende asko hil gabe.
Gerra horrek ez zuelako zentzurik. Siriarentzat ona izan da gertaera hau. Jendea herrialdera bueltatzen ari da. Hori dela eta estatuak 100 miloi euro eman ditu dena konpontzeko. Jendeak gogor egingo du lan herrialdearen alde.
F-22 bat agertzen da
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
5
NESTLEREN HILTZEN DA.
ERRUZ
JENDEA
Nestlek ez zien eman errekurtsorik amei. ANDONI
2 arkitekto zaleak erruina bat aurkitu zuten. Joan zirenean ikustera jende pilo bat hilda zegoen, orduan konturatzen dira Mexikoko lurrikararen zonalde afektuena dela. Jende gutxi geratu zen bizitzarekin gehienak emakumeak ziren bere umeekin.
Nesleren erruz jende gutxi hori hil. Nestlek ez zien amei janaria eman orduan Nestlek esan zion:‌ -Ordaintzen duzue edo ez dago janarik. Osasuna konturatu zenean Nestleri denuntzia bat jarri zioten eta Nestlek ONG bat sortu zuten.
HAURREK LAN EGITEN LANTEGI BAT AURKITU DA
ZUTEN
UMEAK AIEN FAMILIEKIN ELKARTUKO DIRA HODEI Afrikan haur baten abisuari esker poliziak haurrek lan egiten zuten lantegi bat aurkitu zen atzo. Haurrak
haien familiengana eramango dira eta poliziak lantegiko jabea atxilotu du.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
6
UME POBREAK LAGUNDU DITUZTE Nestle enpresa itxi eta denuntziatu dute MAIALEN MAULEĂ“N DIAZ DE ALDA Poliziak kartzelara eraman zituzten Nestle enpresako batzuk, ume pobre eta txikiak erabiltzea gaitik lana egiteko.
Ume hauek zuten lana zen Nestle enpresak egiten zituen gauza guztiak, ondo zeuden begiratu, ondo jarri‌
Nestle enpresakoek familia pobreei ume txikiak kentzen zizkion esaten janaria eta arropa berria emango ziela, baina umeak janariaren eta ohearen ordez lan egin behar zuten.
Poliziak enteratu ziren Nestle enpresako mutil batek (Mikel) esan zioenean, orduan poliziak joan, umeak lagundu eta Nestle enpresako batzuk kartzelara eraman.
Umeak egunero altxatu oso goiz beren lekuetan jarri eta goizeko 08:30etatik gaueko 22:00etara lan egin behar zuten. Ordu bat zuten gosaltzeko, beste bat bazkaltzeko eta betea afaltzeko.
Ume txikiak laguntzeko etxea eta familia bilatzen saiatu dira, beraien gurasoen baimenarekin eta besteak beraien gurasoekin bidali dituzte.
Umeak orain pozik daude. Beraien familiekin daude.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
7
5 URTEKO ETORKIN NIGERIARRA DERRIGORTU DUTE LAN EGITEKO. Primark dendako zuzendariaren erruz gertatu zen. JUNE 2016 - 01 - 01ean gertatu zen . Jendea behar zuten eta etorkina kalean dirua askatzen hari zen eta sekuestratu zuten . Umea tren bidean lo egiten aurkitu zuen zuzendariak . Zuzendaria tren bidean aurkitu zuen eta sekuestratu zuten .
Umea han lan egiten zuten ume guztiekin ihes egin zuen eta gizarte asegurantzak , umeak beraien etxetara beraien gurasoekin eraman zituzten . Zuzendaria 25 urte sartu zuten kartzelan sartu zuten eta Primark denda itxi zuten.
Eta orain umea pozik dago.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
8
INOIZ IKUSITAKO DOHAINTZARIK HANDIENA Pertsona misteriotsu batek 100.000.000.000â‚Ź eman dio UNICEFeri. OHIAN UNICEF harrituta geratu da dohaintza honekin baina gehien eskertzen dutenek errefuxiatuak dira, azkenean ikusten hari gara errefuxiatuen heriotzaren amaiaren hasiera. Gaur oso egun berezia da zerez gaur pertsona misteriotsu hori orain eman du dirua. Diru horrekin errefuxiatuek AEBk duen bezalako segurtasuna, janaria, arropa eta beste ONGak ezin dituzten erosi gauza behagarriak izan ahal dituzte. Baina ez bakarrik UNICEF, mundu guztia harrituta geratu da dohain honekin.
ONUk bilera bat egin du ONUn dauden herrialde guztien presidenteekin jakiteko dirua nola banatuko duten hirugarren munduko herrialde guztien artean. Presidenteek dohaintza egin duena nor izan den galdetu dute, Bakearen Nobelarekin saritzeko. Dirua eman ondoren elkarrizketa bat egin diogu. Burutik ez du poltsa kendu, baina mundu hobetzeko egin duela esan du, ez sari bat lortzeko. Batzuk damututa dagoen arma fabrikatzailea dela esan dute.
Argazkia: Gorka Palomares
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
9
ERRUGBIAK BIZITZAK SALBATZEN DITU ERRUGBI PARTIDU PROFESIONAL BAT JOKATZEN DEN BAKOITZEAN JENDE TXIROARI ETA FABRIKETAN LAN EGITEN DUTEN UMEEI DIRUA ETA JANARIA DONATUKO DIETE Xabier Gurbindo Alvarez Errugbia antolatzen duen pertsonek eta jokalariek pentsatu dute jende txiroari eta fabriketan lan egiten duten umeei dirua donatzea ideia ona izango zela. Pertsona horiek izan duten ideia jende askori konbentzitu die. Ideia hori aurkeztu dutenek esan diote jendeari nahiz eta errugbia kontaktu kirola izan, beraiek ere pena ematen dietela jende pobrea.
Guztiok daukagula eskubidea jateko eta edateko. Guztiok daukagula eskubidea ikasteko, gure ametsak egia izaten saiatzeko eta garrantzitsuena maite dugun jendea errespetatzea. Egun batzuk pasatu eta gero hil zorian zeuden umeak eta nagusiak askoz hobeto zeuden, eta umeak beren ametzak errealitatean egiten saiatu ziren.
Asko hitz egin eta gero ideia proposatu duten pertsonek arrazoi batzuk jarri dituzte:
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
10
HIRU UME TXIRO ESPAZIO-ONTZI BAT
EGIN
DUTE
Hiru ume txiro egin dute makarroizko espazio-ontzi bat. NAIARA Hiru ume txiro parte Hartu zuten arteko konkurtso batera diruagatik baino ez zekiten zer egin . egun bat pasatuta bere gurasoak gaixotu ziren eta umeak oso triste joan ziren kalera eta jendea penagatik eman zioten dirua eta umeei ideia bat zuten makarroizko espazio-ontzi bat egitea.
umeak erosi eta erosi hilabete batean egin zuten makarroizko espazio-ontzi bat egin zuten. Irabazi eta gero gurasoak sendatu ziren, hemen daude itz batzuk hiru umeetako batena -Oso pozik gaude irabazteagatik eta gure gurasoak sendatzeagatik.
PARAGUAYKO ALTXORRA PARAGUAYKO TXIRO BATZUK ALTXOR BAT AURKITU DUTE NUEVA YORKEN Egilea:Alazne Emakume txiro bat 5 seme-alaba zituen, eta gizon bat, pobreak ziren, ez zuten janaria, txabola baten bizi ziren‌ Nueva Yorkera joan ziren,eta han altxor bat aurkitu zuten,100.000.000$ aurkitu zituzten eta txiroak izan beharrean aberatsak izan ziren. Etxe bat erosi zuten, orain bai, etxe bat zen, arropa erosi zuten, janaria‌ Orain oso pozik bizi dira!!!
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
11
UMEAK DIOTE
LAN
EGITEARI
UZTEN
NEPALEN DAUDEN UMEAK LAN EGITEARI UTZI DIOTE ETA MATERIAL ESKOLARRAK JASO DITUZTE Danel Garrote Mendia Nepalen egindako ikerketa batean jakin dugu Carmin markak Nepaleko ume batzuei behartzen dietela mineral bat ateratzera, gero Carmin markako ezpainetako barrak egiteko. Nepaleko ume horiek zortzi eta hamar urte tartean dituzte. Ez dira eskolara joaten, ez dituzte osasun zerbitzurik eta bakarrik kobratzen dituzte 5â‚Ź hilabetero. Umeen gurasoei galdetu genien beraien iritsia:
-Oso triste gaude gure umeek ezin dutelako eskolara joan baina ez dugunez dirurik, da modu bakarra lortzeko dirua. UNICEFko eta Mundubateko ONGeak adostu dute Nepalen dauden ume behartsuei eskola klaseak eta eskolako materialak dohainik ematea. Horri esker utziko dute lan egiteari eta Carmin enpresa salatuko dute.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
12
TXINAKO HAURRAK ENPRESEI PRODUKTUAK EGITEN DIZKIOTE Txinako haurrak lan egitera behartuta daude Amalur Etxebarria Gomez de Segura Txinako ume asko oso gaizki daude enpresa askok lan egitera behartzen dituztelako eta horietako bat NIKE deitzen den enpresa da. Ume horiek ezin dute jan, jolastu edo ikasi ere egin enpresa handi horiengatik, haur hauek kamisetak, pilotak...egiten dituzte eta hau ez da bakarrik Txinan gertatzen baizik eta mundu guztian baina haur gehienak Txinan daude lan egiten.Polizia asko daude ume horiek non dauden bilatzen era 10â‚Ź astero ematen badizkiegu ordenagailu patenteak eta armak baita ere erosi ahal
izango dute aurkitu eta atxilotu ahal izateko.Familiak oso kezkatuta daude baina gero eta ume gehiago etxera bueltatzen dira laguntza horrengatik. ume asko oso pozik daude etxera bueltatu direlako baina beste batzuk ez dute lortu. Poliziak lan handia egiten ari da eta esaten dute lortuko dutela eta denek pentsatzen dute baietz. Baita ere 10â‚Ź gehiago ematen badizkiegu, umeek osasun zentro batera eraman ahal izango dute eta horrela ume asko salbu egongo dira era familia gaita ere.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
13
Cocacolaren ondorioak
gaixotasunaren
Cocacolak tazirupeka izeneko gaixotasun bat sortu du eta horregatik Cocacola enpresa itxi egingo dute Malen Esnaola Villate
Cocacola hain famatua zena amaituko da!
2016ko urtarrilaren 26an munduko osasun zerbitzuak Nepalera joan zenean Cocacola edaten zuen jendeak tazirupeka gaixotasuna zuela ikusi zuten. Tazirupeka gaixotasunak ebola eta minbiziarekin zerikusi handia dauka. Gaixotasuna enpresan zeuden arratoi batzuek sortu zuten. Zientzialariek esan dute gaixotasun horrek munduko pertsona gehienak
hiltzea edo egoera oso txar eta larrian egotea lortu ahal zuela. Cocacolak milioiak eta milioiak zituenez pobreei ematea erabaki dute eta langileak lanik gabe ez geratzeko lana eta dirua emango diete. Munduko osasun zerbitzuek beste enpresa handietara pertsonak bidali dituzte gauza txar txikienarekin Cocacolarekin egin zuten berdina egingo dute.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
14
GASCA JANARI ENPRESAN AURKITU ZITUZTEN UME TXIKIAK LAN EGITEN Haurrak behartuta lan egiten zuten Donostiako leku isolatu batean janaria egiteko; hauek lan egiten zuten 12-14 ordu inguru egunero, 30â‚Ź hilabeteko lortzeko. Alejandro Ertzaintzako buruzagia esan zuen lantegian 62 neska-mutil adingabeak erreskatatu zituztela, esplotatuta lan egiten ari zirela, eta honek esaten duen bezala haurrak egoera larri-batean lan egiten zuten egunero 12-14 ordu, hilabeteko 30â‚Ź soilik irabazteko. Gainera, iturri batzuk esaten duten bezala, adingabe hauek denboraldi
luzeak pasatzen ziren argia ikusi gabe eta ez zieten ondo elikatzen; horren ondorioz batzuk hiltzen ziren. Hau dena gutxi izango balitz, haurrak akats bat egiten zuten bakoitzean zigorra jasotzen zuten.Adibidez egun oso bat logela baten barruan janari gabe eta argirik gabe.
Hemen GASCAren logoa
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
15
GKE BERRI BAT SORTU DA GKE berri bat sortu da, munduko pertsona batzuen laguntzarekin, eta GKE horrek lantegi bat ireki du NAROA CAMPÓN LUÑO Orain dela aste batzuk GKE berri bat sortu zen. GKE hori munduko pertsona batzuen laguntzari esker sortu da. GKE hori Euskal Herrian dago, Gasteiztik hurbil. Bere izena ``TODOS AYUDAMOS- DENAK LAGUNTZEN DUGU´´ da. GKE horrek lantegi moduko bat ireki du, baina ez da lantegi arrunta, hemen jendeak edo espresek janaria, arropa eta horrelako gauzak ematen ditu. Janari, arropa edo horrelakoak munduko pertsona txiroei edo behartsuei ematen diete.
Pentsatzen dugu, horrela, jendeak eskubide hauek edukiko dituela: Jateko, arropa janzteko… Guk oso erraz lortzen ditugun gauza onak dira baina beraiek ezin dute gu bezain erraz lortu. Informazio gehiago: TODOS AYUDAMOS- DENAK LAGUNTZEN DUGU web orrian. Apuntatu eta eman arropa, janaria, dirua edo ahal duzuna. Etor zaitez lehenik eta behin!!!
GKE honek ume hauei eman zien baliabideak, orain dela gutxi.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
16
UMEEN ESPLOTAZIOA Umeak aurkitu dituzte lan egiten Afrikako iparraldean lantegi batean. MAIEN BLASCO OLANO Afrikako iparraldean zegoen lantegi batean 100 ume zeuden lan egiten esplotatuak. Ume batzuk hain beste daramate hor, ez dakitela ez irakurtzen ezta idazten. Umeak zeuden lan egiten ordaindu gabe, bahituak. 2016/1/27an ihes egin zuen neskatxo batek. Marwa izena zuen eta 8 urtekoa. Poliziarekin topatu zenean esan zion ume asko zeudela bahituak lan egiten. Aste bat eta gero eta lan asko eginez poliziak aurkitu zuen lantegia
eta horko jabeak, jende txarra, kartzelara eramango dituzte. Lantegi horretan geratzen zen diruarekin erabili zuten umeei janaria eta osasuntsu jartzeko. Geratzen zen diruarekin GKE batera emango dute. Umeek aurkitu dituzte familia berriak. Delitu honekin haurtzaroaren eskubide bat ez dute betetzen. 2030 urte egon al zara kartzelan delitu honekin . Umeak eskolara joan behar dira eta ez behartuta lan egitera.
Grafiko bat non azaltzen duen non, noiz eta zenbat ume lan egiten duten adina eduki gabe.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
17
EURO BATEK MUNDUA ALDATZEN DU Dirua hartuko da Mundo errekurtsoak erosiko dira.
osoan
eta
horrekin EGILEA: Oier
Dirua hartuko da Mundu osoan eta pertsona bakoitzak euro bat euro bat emango du. Nigerian lehorte bat egon zen, eta jendea oso gaizki dago Nigerian. Oso ideia ona iruditzen zait eta jendeari ere oso ideia ona iruditu zaio, jendea laguntza asko behar dutelako. 2015 / 4 / 11 gertatu zen. 2015 / 12 / 3tik aurrera dirua utzi ahal izango du. Janaria, arropa eta beste gauza batzuk erosteko Nigeriako jendearentzat.
Lehortearen ondorioz Nigeriako landutako janaria galdu da. Horretarako tabernetan, supermerkatuetan‌ itsulapikoak jarriko dituzte eta horrela jendea errazago utziko dute dirua. Euro bat eskatzen da baina jendea gehiago utzi nahi badu eman ahal du. 15 egun egongo dira itsulapikoak. Pertsona batzuk janaria, arropa eta beste gauza batzuk erosiko dituzte eta gero Nigeriara eramango dute.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B
18
POBRE SARITUTA POBRE BATI LOTERIA TOKATU ZAIO Egilea:Kimetz Atzo Bonolotoko txartel bat zozketatu zen eta pobre bati tokatu zion.
-Egin dudan lehenengo gauza etxea erostea da bigarrena janaria erostea eta azkenean kotxe bat erosi dut.
Pobrea Morrys deitzen da eta hiru seme-alaba ditu ez zeukan ezta teilatu bat eta orain txalet bat du,kotxe bat,janaria eta dirua.
-Asmoa joatea?
Nork esango zuen hori izango zuela.Orain elkarrizketa bat izango dugu berarekin:
-Zer uste duzu etorkinean?
-Egun on Morrys.Zer moduz?
-Ni uste dut nire seme-alaba ikasiko dutela eta ez zaiela beharko ezer.
-Oso ondo. Eskerrik asko. -Zertan aldatu du zure bizitza?
daukazu
zure
herrira
-Bai.Nire familia ikustera eta ona ekartzera. gertatuko
dela
-Eskerrik asko Morrys.Espero dut zorte ona izatea.Agur Hau izan da Morrysen elkarrizketa agur.
MUNDUA ALDATZEKO ALBISTEAK. 2016 5 B