Aqua 2020-2

4 AQUA 2020/2

Droogte is nog ingrijpender dan voorspeld - Marijke Huysmans

Halfweg mei al klonken de eerste alarmbellen. Sinds 1901 was de lente nog nooit zo droog. Her en der stonden de grondwaterpeilen op dat moment al zeer laag. En het moest nog zomer worden! Aqua sprak met professor Marijke Huysmans over de impact van een tekort aan regen op het grondwater en onze watervoorziening.

Professor Huysmans is zowel onderzoeker als docent aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de KU Leuven. Grondwater is haar domein, haar onderzoeksterreinen liggen in België én daarbuiten. “In België neem ik deel aan onderzoek rond het effect van droogte op grondwater en bestudeer ik de interactie tussen grondwater en rivieren. Met het oog op de klimaatverandering is dat zeer belangrijk want in droge periodes is het meeste water in rivieren grond - water,” verduidelijkt Marijke Huysmans.

PEIL ZAKT SNEL

Wetenschappers voorspellen al lang dat er meer en langere droogteperiodes zitten aan te komen. Huysmans: “We stellen een nieuwe realiteit vast die zelfs ingrijpender is dan de voorspellingen. Vooral het grondwater reageert daar heel sterk op. Begin maart was de toestand nog enigszins normaal door de natte maand februari, twee maanden later zaten we al aan 65% lage peilen.”

“Regen is dan ook de enige voeding voor de ondiepe grondwatertafel. De grote mate van verharding in Vlaanderen zorgt er bovendien voor dat als er neerslag valt, die niet in de grond kan dringen. Daarom moeten we blijven inzetten op infiltratiemaatregelen. Daarnaast wordt er in de landbouw veel regenwater afgevoerd via drainagegrachten om te vermijden dat de bodem te nat is. Ondertussen is de sector er zich wel van bewust dat het geen goede praktijk is en zijn er veel nieuwe ontwikkelingen. De grachten worden gedempt en er wordt meer en meer overgeschakeld op peilgestuurde drainage.”

DUURZAAM BEHEER

Regenwater ter plaatse houden en in de bodem laten dringen waar het kan, vult dus de ondiepe grondwatertafel aan. Maar hoe zit het dan met de diepere lagen? “Daar heeft infiltratie in Vlaanderen niet meteen effect op,” stelt Marijke Huysmans. “Het water is te lang onderweg en het duurt gemakkelijk tientallen jaren vooraleer het die lagen bereikt. De diepere Krijtlagen in Limburg bijvoorbeeld worden aangevuld door regen die in Wallonië valt. Die lagen zitten bijvoorbeeld in Limburg 150 meter diep maar komen in Wallonië aan de oppervlakte. Het water moet op die manier, stroomafwaarts, zijn weg vinden naar onze diepe grondwaterlagen. En dat duurt héél lang.”

Terwijl er vroeger te veel water werd opgepompt uit de diepe grondwatertafel, gaat Vlaanderen daar vandaag veel duurzamer mee om. Voor het winnen van grondwater is een vergunning vereist en elke aanvraag wordt grondig onderzocht. Huysmans: “We pakken dat in Vlaanderen echt veel beter aan dan in pakweg het Midden-Oosten, de Verenigde Staten en China. Daar wordt op veel plaatsen nu nog 10 tot 20 keer meer grondwater opgepompt dan bij ons. Op heel veel plaatsen in het buitenland is de ondergrond compleet uitgeput.”

WATERAANBOD UITBREIDEN

En toch prijkt België op de 23e plaats van de waterstressindex. “Die index kijkt naar de beschikbaarheid van water versus de vraag naar water. Omdat we met veel op een kleine oppervlakte wonen, met landbouw en industrie, is de watervraag groot. Daar kunnen we op maar weinig aan veranderen. Wel kunnen we onze waterbronnen uitbreiden met regen water en gezuiverd afvalwater. Elke druppel die we hergebruiken, moeten we niet ontginnen.”

“Er loopt nog veel onderzoek naar de kwaliteit van die alternatieve water bronnen en hoe ze te verbeteren, maar ze zijn wel een essentieel onderdeel van de oplossing. De helft van het water dat uit onze kraan komt, is afkomstig van oppervlaktewater, de andere helft van grond - water. Tot nu is onze drinkwater voorziening nog niet in gevaar geweest. Maar ik houd mijn hart vast als er nu nog een lange, droge zomer komt.”