bpost PB- PP B- 92730 BELGIE(N) - BELGIQUE
Actie Vluchtelingen
Tijdschrift van de vereniging Hulpverlening aan ontheemden v.z.w. Gesticht door Dominique Pire (+) Nobel prijs voor de Vrede 1958. Bureau de Dépot - Liège X – N° 145 - 1 ste trimester 2014 - P 202 391
Editoriaal Rue Nicolas Appert 10. Een adres in Parijs dat onbekend zou gebleven zijn als het niet het toneel was geweest van vreselijk geweld. Het was zo brutaal dat het in plaats van de gemeenschappen te verdelen hen heeft bijeen gebracht. Zowat overal in de wereld hebben miljoenen mensen door de straten gestapt om te zeggen : “Onze huidskleur heeft geen belang, de naam van onze god, voor zover men gelooft, heeft geen belang. Dat is niet wat wij willen. Wij zijn gelijk. Wij willen samen leven.”
globaliseerde samenleving leven, in zekere zin bijna ertoe verplicht zijn. Maar de inspanning om samen te komen, om zich te verenigen, wordt deze niet al te dikwijls in één richting bekeken ? Het zijn de Anderen die zich moeten aanpassen, die zich moeten integreren. Wij van onze kant, zouden wij niets moeten doen ? Natuurlijk, wij zijn het niet die de scholen gaan hervormen, de gevangenissen, de arbeidsmarkt. Wij kunnen nochtans een en ander doen en dat moet niet veel kosten.
het hoofdartikel, leerden we uit het dagelijkse contact met de Anderen dat al die opgestapelde barsten ons langzaam maar zeker van mekaar scheiden. Meer begrip, een regel toepassen met meer soepelheid, een glimlach, een klein beetje menselijkheid zou ons zeker kunnen dichterbij mekaar brengen. Om samen te leven moeten bruggen gebouwd worden. Laat ons beginnen met op ons bescheiden niveau een loopplank te installeren.
Wij hebben niet de bedoeling om hier opnieuw de debatten te voeren die daarop volgden. We hopen alleen dat dit gemeenschappelijk verlangen de tand des tijds zal weerstaan. Wij zullen samen leven omdat we, gezien het feit dat we in een ge-
De Andere ontmoeten, samen leven, dat begint met hem die talrijke kleine beledigingen te besparen die, als ze zich opstapelen, enkel wrok en verbittering teweegbrengen. In de sociale dienst van Hulpverlening aan Ontheemden, u zult het lezen in
Patrick Verhoost
Elke gift van 40 Euros of meer, in één of meerdere malen gestort gedurende het jaar, geeft recht op een fiscaal attest
HULPVERLENING AAN ONTHEEMDEN
BE41-0000-0756-7010 Rue du Marché, 33 – 4500 HUY
De vergeten werven van het samenleven. Lelita Pineiro : Ik denk dat ik kan zeggen dat ons team zich erg betrokken heeft gevoeld bij de debatten die werden uitgezonden over de kwestie van “samen leven” in het kader van de dramatische gebeurtenissen van begin dit jaar. Het heeft veel informele discussies uitgelokt. Bij het beluisteren van hen die op het terrein werken heb ik begrepen dat jullie allen erg gehecht waren aan de vrijheid van meningsuiting, op een ondubbelzinnige manier, maar opdat het debat naar de kern van het probleem zou gaan, moet de samenleving ook accepteren dat ze zich duidelijk engageert in een politiek die de sociale banden meer bevordert. Anne-Françoise Bastin : De verbinding in onze samenleving met de meest kwetsbaren, en meer bepaald met de vreemdelingen, wordt inderdaad niet voldoende bevraagd. L : Men kan nochtans de indruk hebben dat een aantal initiatieven werden genomen om sociale banden te versterken, om bruggen te slaan tussen de gemeenschappen... AF : Men geeft subsidies voor de meest diverse manifestaties, van feestelijke, culturele of wat voor aard dan ook, met het doel de ontmoeting te bevorderen maar anderzijds, iedere dag stellen vertegenwoordigers van de Staat daden die blijvende invloed hebben op hoe een persoon zich in de samenleving inschakelt. Een fransman komt me vertellen dat hij toen hij zich op de administratie aanmeldde om zich als “vader van een Belgisch kind” in te schrijven, hij duidelijk voelde dat hij hier niet thuis was. Ondanks het feit dat de kwestie van zijn inkomsten geen enkele invloed had op zijn verblijfsrecht, vroeg de bediende bewijzen van zijn inkomsten. Hij was goed geïnformeerd over zijn rechten en gaf niet toe, waardoor de bediende toegaf “dat de gemeente graag wou weten”! Wat hem de bedenking deed maken: “ Wat moet dat zijn voor hen die, meteen al hun kwetsbaarheid laten zien...”
dy heeft nochtans een paspoort maar zijn advocaat heeft deze blijkbaar vergeten over te maken aan de administratie. Zonder papier ontvangt hij geen sociale hulp. Hij leeft op straat, brengt de nachten door met de daklozen in de nachtopvang en vergezelt hen op hun dagelijkse tochten langs de caritatieve instellingen. Voor Freddy, die slechts weinig autonomie bezit, is dat bijzonder pijnlijk. Hij lijdt des te meer omdat hij eigenlijk iedere dag enkele uren plat zou moeten liggen. Deze situatie is uitzonderlijk, het lijkt me evident dat men hem niet langer op straat mag laten. Met veel vertrouwen neem ik contact op met de Dienst, leg de situatie uiteen, en vraag herziening van zijn dossier... L : En het is neen. AF : Het is neen, zonder verdere discussie : “dat ze een aanvraag terug doen !”. Het is van geen tel dat hij twee jaar in de grootste nood op dit antwoord heeft gewacht. Het is van geen belang dat een typ die geen twee stappen kan zetten op straat leeft. Geen afwijkingen. En alles is op die manier verder verlopen. De administratie heeft ook verder geen blijk gegeven van enige soepelheid. L : Leeft hij nog altijd op straat ? AF : Ja, maar de OCMW voelt zich verplicht om voor hem tussen te komen. Dan kun je zeggen dat de instellingen niet zo slecht functioneren vermits men hoe dan ook erin slaagt om rechten te doen erkennen. Maar al die stappen zijn kostelijk, vragen tijd, en vooral ze laten een bittere smaak na want, symbolisch gezien, verkrijgt men van de rechtbank niet hetgeen men afdwingt ?
L : De Europese landen behoren tot de landen die de meeste inspanningen leveren ten gunste van kwetsbare personen, nee ? AF : Vertel dit maar aan Freddy. Verhalen zijn soms meer sprekend dan lange analyses. Die jongen komt uit Congo en is zwaar gehandicapt. Hij verplaatst zich in een rolstoel die hij ergens op de kop heeft getikt en heeft erg veel pijn, als gevolg van misvormingen die tegelijk ook ademhalingsproblemen en spijsverteringsproblemen geven. Hij zou moeten geopereerd worden maar de dokters willen het niet zolang ze geen zekerheid hebben dat hij een geschikte postoperatieve opvolging kan hebben. Hij heeft uiteraard een medische verblijfsaanvraag ingediend maar hij komt me opzoeken met een kennisgeving van een weigering. Bij de aanvraag was er geen kopie van zijn paspoort ! Fred-
L : Wat is het belang hierbij van het OCMW om zo te handelen ? AF : De motivatie hier is financieel. Eens dat hij veroordeeld is kan hij beroep doen op de Federale. Maar in bepaalde dossiers kan ik u zeggen dat ik niet versta hoe de OCMW rekent. Wij houden ons bezig met de problemen die een Afrikaan heeft met zijn huiseigenaar; hij is is naar hier gekomen als student, zijn vader (die trouwens ga-
2
rant staat voor hem) werd vermoord en als gevolg hiervan heeft hij snel de bescherming van België gekregen. Zonder inkomen gaat hij in oktober naar het OCMW en legt daar uit dat hij opdat het studiejaar dat hij beëindigt (en dat ook zijn specialisatie afsluit) geldig zou zijn dat hij hiervoor drie examens opnieuw moet afleggen in januari. De OCMW legt hem dan op dat hij zich moet laten uitschrijven om zich “beschikbaar te stellen op de arbeidsmarkt”, hetgeen hij niet kan opbrengen. Maar hoeveel hij ook uitlegt dat die drie examens hem absoluut niet beletten om werk te zoeken, de OCMW wil er niet van horen... L : Het is dikwijls een geldkwestie... F : Niet altijd. Ik kan je het verhaal vertellen van die vluchteling uit Guinee die ons enkele maanden terug kwam opzoeken om zijn dossier gezinshereniging op te stellen. Hij legt ons uit dat het moeilijk is voor een van zijn kinderen dat zwaar gehandicapt is om tot in Dakar te gaan om zijn aanvraag te doen op de Belgische ambassade. Je moet weten dat de reis twee dagen duurt, dat de taxi’s in de brousse boordevol zitten, dat je van wagen moet veranderen aan de grens, en dat de moeder bij gebrek aan hulpmiddelen het kind van 12 op haar rug moest dragen. Kortom een ware beproeving. In de wetenschap dat België een consulaat heeft in Guinee vraag ik aan Buitenlandse Zaken of dit dossier niet uitzonderlijk zou kunnen behandeld worden door de consul. Ik kreeg een laconiek antwoord: de aanvrager wordt verzocht zich persoonlijk te melden in Dakar. Het kind heeft dus geen andere keus gehad dan de reis te ondernemen, en het heeft, in de termen van de papa, “het niet verdragen”. Toen het terugkwam “is zijn lichaam helemaal gaan opzwellen en is het kind overleden”. Hij toont me een document waarin de naam van het kind geschrapt is. Zou het nog in leven zijn geweest als men een uitzondering voor hem had gemaakt ? Ik weet het niet. Maar wat ik onthou is dat voor de vader, die het kind erg mist “dat zo slim was dat het zo goed alles kon uitleggen aan de dokters” het niet heeft “verdragen”. Hij zal daarom geen bommen leggen daarvoor maar misschien zal hij ook niet heel de grootheid van onze democratische idealen zien.
blemen te anticiperen die zich nog niet stellen en vooral om te laten uitschijnen dat de opvang van vreemdelingen spanningen kon veroorzaken. Is men nu rijp om te begrijpen dat elke handeling een effect sorteert ? In dezelfde orde van ideeën, hoe kan je rechtvaardigen dat kinderen een van hun ouders in België kunnen komen vervoegen terwijl ze verplicht zijn hun moeder achter te laten ? De wet is soms zo verwarrend, zo bellen scholen ons op, vol ongeloof. Ja, er zijn Afghanen, Irakezen die om hun kinderen de oorlog te besparen hen alleen hebben moeten doen komen. Ja, het is moeilijk voor die vaders om hun rol als moeder op te pakken in een vreemd land. En ja, België lijkt zijn zin voor verantwoordelijkheden te hebben verloren. L : Ben je niet bang om de indruk te geven dat je de immigranten voorstelt als “arme slachtoffers” ? AF : Ik zou niet graag hebben dat men denkt dat ik onze veronderstelde “beschermelingen” hun verantwoordelijkheid afneem en de samenleving bestempel als egoïstisch, die alles afwijst waar ze angst voor heeft. Onze trouwe lezers weten dat we niet volmaakt zijn en dat we met de inspanningen die we doen naar meer cohesie streven. Als we ons hier veroorloven om nu en dan eens flink tegen de schenen te schoppen, dan zijn we het grootste deel van onze tijd bezig om te proberen de voorwaarden te scheppen voor migranten opdat ze zich gemakkelijker zouden kunnen aanpassen aan de samenleving die hen opvangt. We hebben niet gewacht tot het begrip “burgerschap” het politieke discours en de media zou bereiken om bij ons publiek te bevorderen dat ze kunnen hun eigen referentiekader verlaten, al is het slechts voor even, en proberen de realiteit met een westerse bril te bekijken. L : Is dat een facet van het werk waar u zich op uw gemak voelt ?
L : Je hebt de indruk dat men nutteloos een kloof schept? AF : Misschien had die man geen weet van het bestaan van dergelijke kloof. Misschien bestaat die nog altijd niet. Maar is het niet meer dan duidelijk dat het werkelijk nodig is om handelingen te vermijden die alleen maar onbegrip en wrok veroorzaken ? Ken je een grotere hindernis voor cohesie dan wrok ? Ik herinner me dat ik twintig jaar geleden een artikel heb geschreven waarin ik de instellingen (gemeente, OCMW, ...) waarschuwde die toen in die tijd handelden zoals het hen uitkwam. Men had me wat meer reserve gevraagd op dat punt, omdat men vond dat het niet goed was om pro-
AF : op mijn gemak met de kant “normalisering” van het werk ? Het is altijd een kwestie van evenwicht. We willen niet een persoon in een vorm gieten. Ons werk is om aan wie dat verlangt sleutels aan te reiken om onze organisatie te begrijpen, om onze waarden te expliciteren, waar we belang aan hechten en waarom. L : Jullie zijn sociale assistenten, vormingswerkers, ... voelt u zich voldoende onderlegd voor dit werk ? AF : We hebben enkele troeven in handen maar niet allemaal. De meeste mensen stellen onze welwillendheid niet
3
in vraag en hierdoor accepteren ze het iets gemakkelijker van in hun eigen waarden te worden doorheen geschud. Wij hebben een publiek van mensen met veel kennis, waarden, dingen waarin ze geloven, en die hun werden overgeleverd, maar bij wie de kritische zin niet werd gestimuleerd. Sommigen willen des te meer herhalen wat hun is ingeprent, waardoor ze willen trouw zijn aan hetgeen ze hebben verlaten, of ze daartoe gedwongen werden of niet. Het is moeilijk voor die mensen om te accepteren van zich bloot te stellen aan wat tegengesteld is aan hun waarden en de realiteit door een andere bril te bekijken.
Sociale zetel : Rue du Marché, 33 4500 Huy Tèl : 085/21 34 81 Fax : 085/23 01 47 e-mail : aidepersdepl.huy@ skynet.be Site : http/www.aideauxpersonnesdeplacees.be
L : Je wil zeggen dat het wederzijdse vertrouwen mogelijkheden opent maar niet voldoende is om sterk verankerde denkpatronen teniet te doen ?
Onze rekeningen :
AF : Dat is ‘t gevoel dat we hebben. Ik ben zeker dat er talrijke voorstellen voor vorming zullen komen en men zal er proberen gebruik van te maken, maar men zal zeker nogal onthand blijven als het over het religieuze gaat. Zelfs als we zouden zeer onderlegd zijn betreffende de Koran, of op gebied van de Islamitische traditie, of weet ik veel, dan zouden onze gebruikers ons op geen enkele manier erkennen als legitiem op die terreinen. Ik spreek over de Koran maar men voelt soms dezelfde onmogelijkheid van communicatie met de aanhangers van de nieuwe protestantse kerken. L : De religieuze autoriteiten hebben hier een rol te vervullen. AF : Sinds de aanslagen zijn alle ogen op hen gericht en met reden. Men verwacht ook veel van de school. Maar het is mijn overtuiging dat overal waar de multiculturaliteit aanwezig is er instrumenten nodig zijn om met die problemen om te gaan. En daar moet men creatief zijn. Natuurlijk kunnen we ons publiek leren om uit hun referentiekader te stappen, om tussen de regels te lezen, om dingen figuurlijk te verstaan, om een boodschap te decoderen. Maar we zijn dikwijls geremd in ons elan doordat ze zich beroepen op religieuze dogma’s, of ten minste op de populaire opvatting die een deel van ons publiek er over kan hebben. De subsidiërende overheid ondersteunt diensten die gespecialiseerd zijn in de meest diverse domeinen ( het begrijpen van de instellingen van België, energiekwesties, ...), waar we een beroep op doen voor onze groepen. Zouden ze geen ondersteuning kunnen geven aan organisaties die zijn samengesteld uit professionelen van diverse origine en specialisatie, en wiens rol het zou zijn om mee te draaien in die diensten om zonder taboe de talrijke vragen aan te boren die opgeroepen worden door de confrontatie van de modellen. L : Denkt u dat u de aandacht van de overheid hebt ? AF : Weinig. Eerlijk gezegd weinig. Ik ben altijd verwonderd dat het Europees Fonds, bij voorbeeld, zich weinig interesseert voor de filosofie waaruit wij werken. Men heeft soms de indruk dat de tewerkstelling de prioriteit van de prioriteiten is en dat al het overige naar de achtergrond verschuift. Ik minimaliseer niet het belang van die kwestie maar in een context waarin zo weinig werk is, zou het dan niet gegrond zijn om ook te evalueren wat de bijdrage van de gesubsidiëerde diensten is tot een verbeteren van de sociale banden ? L. De burgers zien het van ver aankomen en de prioriteiten van de politici zijn nogal eens ver verwijderd van de bekommernissen op het terrein. Het lijkt me belangrijk dat de werkers een inspanning doen om meer te communiceren met het grote publiek. het is maar op die manier dat het kan evolueren... eren met het grote publiek. Het is maar op die manier dat het kan evolueren...
Gesprek afgenomen door Anne-Françoise Bastin
4
In België : HULPVERLENING AAN ONTHEEMDEN C.C.P. 000-0075670-10 (IBAN : BE41 0000 0756 7010 BIC : BPOTBEB1) FORTIS 240-0297091-81 (IBAN : BE36 2400 2970 9181 BIC : GEBABEBB) In Frankrijk : AIDE AUX PERSONNES DÉPLACÉES Chemin Rouge de Fontaine 59650 Villeneuve d’Ascq C.C.P Paris17.563.64X (IBAN : FR25 3004 1000 0117 5636 4X02 050 BIC : PSSTFRPPPAR) Crédit du nord-Lille 2906-113342-2 (IBAN : FR76 3007 6029 0611 3342 0020 086 BIC : NORDFRPP) In het Groot-Hertogdom : AIDE AUX PERSONNES DÉPLACEES Compte C.C.E. Luxembourg : 1000/1457/2 (IBAN : LU58 0019 1000 1457 2000 BIC : BCEELULL) In Groot-Brittanie : Father Pire Fund : Camberwell Branch (206651) P.O. Box 270 LONDON SE 154 RD – A/C 50361976 (IBAN : GB55 BARC 2066 5150 3619 76 SWIFT BIC : BARCGB22) De VZW Hulpverlening aan Ontheemden is bevoegt U een Kwijtschelding voor fiscale vrijstelling te bezorgen voor alle giften van ten minste 40 euros in één of meerdere keren gestort op één van haar rekeningen in België.
Ver. Uitgever : Patrick Verhoost