Wybrane dokumenty dotyczące „Kolegium Bobolanum” OO. Jezuitów w Lublinie w zasobie lubelskiego Archiwum

Projekt Collegium i Kościoła OO. Jezuitów w Lublinie z 1923 r. autorstwa Ignacego Kędzierskiego (źródło: APL)

ROMAN NUCKOWSKI

Początki działalności edukacyjnej prowadzonej przez Societas Iesu w Lublinie mają bogatą tradycję i sięgają 1582 r., kiedy to wprowadzając w życie idee ks. Piotra Skargi, ufundowano kolegium jezuickie w celu odbudowy szkolnictwa katolickiego w regionie. Pierwsi uczniowie rozpoczęli naukę w 1586 r.. Kolegium zaprzestało działalności w 1773 r. po kasacie Towarzystwa Jezusowego. Dopiero po 1918 r. prężny rozwój działalności zakonu jezuickiego z terytorium dawnej Galicji na ziemie byłego zaboru pruskiego i rosyjskiego, szybki przyrost liczbowy w polskiej prowincji zakonnej, jak też rozbudowa prowadzonego przez zakon szkolnictwa doprowadziły w cztery lata po odzyskaniu niepodległości do konieczności stworzenia przez jezuitów własnej uczelni o charakterze teologicznym. Nowa uczelnia funkcjonująca pod nazwą Kolegium „Bobolanum” miała ściśle współpracować z Uniwersytetem Lubelskim (od 1928 r. - Katolickim

Uniwersytetem Lubelskim), prowadząc konwikt dla księży i kleryków oraz zasilając kadrę profesorską uniwersytetu.

Trzypiętrowy budynek kolegium zaprojektowany przez architekta Ignacego

Kędzierskiego miał posiadać skrzydło główne o długości 90 m i skrzydło boczne o długości 37 m. W drugim skrzydle planowano w przyszłości budowę kościoła, jednakże z powodu braku fun-

duszy zamiaru tego nie zrealizowano. W latach 1922-1926 ze składek społeczeństwa polskiego i dzięki pomocy zagranicznej wybudowano gmach przy ul. Racławickiej. Uroczyste otwarcie kolegium nastąpiło 31 lipca 1926 r. Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1929 r. szkoła otrzymała prawa uczelni wyższej. W roku 1931 kolegium mające dotąd charakter studium teologicznego zostało przemianowane na Wydział Teologiczny, a rok później przeniesiono z Krakowa do Lublina tamtejszą jezuicką Akademię Teologiczną i połączono z „Bobolanum”. Warunkiem rozpoczęcia studiów na uczelni była matura i trzyletnie studia filozoficzne. Kadra profesorska wywodziła się wyłącznie z zakonu jezuitów, zajęcia teologiczne były prowadzone na dwóch odrębnych kursach. Po zaliczeniu kursu wyższego otrzymywano stopień licencjata. Kurs niższy miał charakter duszpasterski i jego ukończenie nie dawało uprawnień do uzyskania dyplomu. Oprócz Polaków w „Bobolanum” studiowali także klerycy innych narodowości (Czesi, Niemcy, Słowacy, Węgrzy, Rumuni, Litwini, Łotysze). Biblioteka „Bobolanum” posiadała bogaty księgozbiór szacowany w 1933 r. na 70 tys. woluminów. Unikatową wartość posiadały zbiory starych druków liczące ponad 10 tys. tomów. Pochodziły one ze zbiorów jezuickich kolegiów w Tyńcu, Tarnopolu, Starej Wsi, Nowym Sączu, Krakowie i Lwowie. Najwartościowsze były pozycje z księgozbiorów jezuickich w Lublinie i Krasnymstawie. Po wybuchu II wojny światowej uczelnia podzieliła los innych szkół wyższych w kraju. Wojska okupacyjne zajęły gmach, wielu jezuitów zostało aresztowanych i wysłanych do obozów w Sachsenhausen i Dachau oraz osadzonych w Zamku Lubelskim. Bogate zasoby biblioteczne przetrwały wojnę w magazynach lubelskiej biblioteki im. H. Łopacińskiego. Sam gmach Kolegium „Bobolanum” przez całą wojnę pełnił funkcję szpitala wojennego, a w lipcu 1944 r. ulokowano tam szpital wojskowy, który ma swoją siedzibę w nim do dziś. Projektant gmachu „Bobolanum” Ignacy Kędzierski w latach 1895-1901 studiował w Szkole Politechnicznej we Lwowie na wydziale budownictwa lądowego. Od roku 1920 mieszkał i pracował w Lublinie (został mianowany architektem miejskim), gdzie według jego projektu wzniesiono m.in. budynek Izby Skarbowej przy ul. Spokojnej (obecnie Lubelski Urząd Wojewódzki). W oparciu o jego projekty zaplanowano i zmodernizowano wiele ulic Lublina. W czasie okupacji hitlerowskiej kierował Miejskim Urzędem Planowania Przestrzennego, a po wojnie w latach 1947-1953 opracowywał m.in. plany odbudowy lubelskiego ratusza. W zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie (zespół nr 864 - Spuścizna architekta Ignacego Kędzierskiego) zachowały się różnorodne dokumenty związane z budową „Bobolanum”, m.in. Dziennik budowy Collegium O.O. Jezuitów w Lublinie z lat 1923 -1924, sygnowany przez I. Kędzierskiego Projekt Collegium i Kościoła OO. Jezuitów w Lublinie z 1923 r. oraz Szkic sytuacyjny Collegium i Kościół OO. Jezuitów w Lublinie (skala 1:500).

Fragment Dziennika budowy Collegium O.O. Jezuitów w Lublinie (źródło: APL)