118
Małgorzata Szulc-Kurpaska
Comeniusem (1592–1670). Stworzył on podstawy nowoczesnej pedagogiki wyrażające się w haśle „wychowywać należy w zgodzie z naturą” (Wołoszyn 2005:113), biorąc pod uwagę zarówno rozwój psychiczny, jak i fizyczny dziecka. Uważał, że edukacja zaczyna się we wczesnym dzieciństwie i jest kontynuowana przez całe życie (Pound 2005). Zalecał edukację angażującą różne zmysły oraz holistyczne podejście do nauczania. W książce Orbis Sensualium Pictus (w polskim tłumaczeniu Świat zmysłowy w obrazkach 1658) wprowadził ilustracje dla przedstawienia dzieciom rzeczywistego świata. Cała wiedza o rzeczywistości pochodziła według Komeńskiego ze zmysłów, a ilustracje miały przyczynić się do poszerzenia wiedzy poprzez włączenie dodatkowego kanału przekazu, jakim jest percepcja wzrokowa. Lekcja zgodna z pedagogiką opisaną w Orbis rozpoczyna się od przedstawienia obrazka ukazującego obiekty, których nazwy znajdują się w tekście wykorzystywanym w późniejszej fazie lekcji (Howatt i Widdowson 2004). Według zaleceń Komeńskiego, nauczyciel często nie tylko winien rozmawiać z uczniami o obrazku, ale też przynosić do klasy obiekty (ang. realia). Przed przystąpieniem do czytania tekstu dzieci, patrząc na obiekty, te prawdziwe i te na ilustracjach, mówią o swoich pomysłach i odczuciach z nimi związanych. Komeński zalecał, by dzieci same rysowały obiekty, po to by mogły przedstawić, jak je postrzegają, nadać im osobisty charakter, a co za tym idzie, lepiej je zapamiętać. Komeński znany jest też jako twórca stopniowego rozwijania programu kształcenia krok po kroku, od zagadnień znanych do nowych. Wskazywał na konieczność dostosowania programu do indywidualnych potrzeb rozwojowych dzieci. Zasłynął jako twórca wykształcenia „pansofijskiego” (gr. pan – wszystko, sophia – mądrość, wiedza, wszechmądrość) (Wołoszyn 2005:113). Zgodnie z jego założeniami, kształcenie powinno mieć na celu przekazanie całości ludzkiego poznania, a jednym z najważniejszych narzędzi do zdobywania wszechwiedzy jest książka. Promując „pansofijski” model kształcenia, Komeński rozwijał powszechną edukację „przez całe życie”. Idee Komeńskiego można odnaleźć we współczesnym podejściu do uczenia się i nauczania. Założeniem nauczania holistycznego jest całościowy i wszechstronny rozwój dziecka. Służą temu zajęcia przedszkolne, które łączą elementy z różnych obszarów aktywności dziecka, wspomagając jego całościowe postrzeganie świata. Ważnym elementem tego poznania są zmysły, pobudzane podczas nauki, dzięki czemu dziecko wykorzystuje do odkrywania świata wszystkie modalności sensoryczne: wzrokową, słuchową, ruchową, węchową i smakową. Wychowanie przedszkolne