Subjective Atlas of the Netherlands by Annelys de Vet

Subjectieve Atlas van Nederland

Samenstelling Annelys de Vet Verbeelding Maja Bialon, Emiel van Boekel, Merel Boers, Anieke Branderhorst, Lars Breitenfeldt, Pim van der Burgt, Friso Dijkstra, Moniek Driesse, Ine van Elsen, Ruben Esser, Jeanine Essink, Chester GriĂŤt, Christie Haalboom, Kim Hemmes, Sofie Hoenselaars, Gijs Huijgen, Esseline Keeven, Nancy Kennis, Jean-Philppe Klein, Max Kortsmit, Janneke Laarakkers, Itay Lahav, Anouk Meeren, Rop van Mierlo, Melissa Peen, Liselotte Pepping, Marije Riesewijk, Jochem Ruijgrok, Marlon van Schellebeek, David Schocken, Solvi Sigurdsson, Janneke Smale, Stephan Velema, Robin Verweij, Michiel Vlaanderen, Carline Vrielink, Jeroen Weijering, Simone van Wijk, Frank Winnubst, Naomi Yasuda

BIS Publishers

4 Inhoud 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Annelys de Vet Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Annelys de Vet Slechte Tijden, Goede Tijden of ons Platte Land . . . . . . . . . . . . . . . . Lidewij Edelkoort Slechte Tijden, Goede Tijden of ons Platte Land . . . . . . . . . . . . . . . . Lidewij Edelkoort Slechte Tijden, Goede Tijden of ons Platte Land . . . . . . . . . . . . . . . . Lidewij Edelkoort Slechte Tijden, Goede Tijden of ons Platte Land . . . . . . . . . . . . . . . . Lidewij Edelkoort Nederland door Nederlanders . . . . . . . Ine van de Elsen Nederland door Nederlanders . . . . . . . Ine van de Elsen Nederland door Nederlanders . . . . . . . Ine van de Elsen Nederland door Nederlanders . . . . . . . Ine van de Elsen Denkend aan Holland . . . . . . . . . . . . . Kim Hemmes Denkend aan Holland . . . . . . . . . . . . . Kim Hemmes The Dutch Dream . . . . . . . . . . . . . . . . Moniek Driesse The Dutch Dream . . . . . . . . . . . . . . . . Moniek Driesse Stukje Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . Marlon van Schellebeek Stukje Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . Marlon van Schellebeek Wie ziet wat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nancy Kennis, Jean-Philppe Klein Wie ziet wat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nancy Kennis, Jean-Philppe Klein Hoogstepunten van Nederland . . . . . Frank Winnubst Hoogstepunten van Nederland . . . . . Frank Winnubst Van kikvors tot vogelvlucht . . . . . . . . . Sofie Hoenselaars Van kikvors tot vogelvlucht . . . . . . . . . Sofie Hoenselaars Weer verkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruben Esser Weer verkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruben Esser Wachtwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruben Esser Wachtwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruben Esser Privacy = Loneliness . . . . . . . . . . . . . . David Shocken Privacy = Loneliness . . . . . . . . . . . . . . David Shocken Fietsen en fietsers . . . . . . . . . . . . . . . . Maja Bialon Fietsen en fietsers . . . . . . . . . . . . . . . . Maja Bialon Fietsen en fietsers . . . . . . . . . . . . . . . . Maja Bialon Fietsen en fietsers . . . . . . . . . . . . . . . . Maja Bialon Nederland 72dpi . . . . . . . . . . . . . . . . . Michiel Vlaanderen

Inhoud 5 41 Nederland 72dpi . . . . . . . . . . . . . . . . . Michiel Vlaanderen 42 Nederland 72dpi . . . . . . . . . . . . . . . . . Michiel Vlaanderen 43 Nederland 72dpi . . . . . . . . . . . . . . . . . Michiel Vlaanderen 44 What if ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Itay Lahav 45 What if ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Itay Lahav 46 Dutch Arms Trade . . . . . . . . . . . . . . . . Max Kortsmit 47 Dutch Arms Trade . . . . . . . . . . . . . . . . Max Kortsmit 48 Dutch Arms Trade . . . . . . . . . . . . . . . . Max Kortsmit 49 Dutch Arms Trade . . . . . . . . . . . . . . . . Max Kortsmit 50 Actualitijdelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruben Esser 51 Actualitijdelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruben Esser 52 Vrees . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maja Bialon, Pim van der Burgt, Friso Dijkstra, Jeanine Essink, Christie Haalboom, Kim Hemmes, Janneke Laarakkers, Itay Lahav, Anouk Meeren, Liselotte Pepping, Marije Riesewijk, Stephan Velema, Michiel Vlaanderen, Carline Vrielink, Simone van Wijk 53 Mediacratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Emiel van Boekel 54 EU-Grondwet stratego . . . . . . . . . . . . . Robin Verweij 55 EU-Grondwet stratego . . . . . . . . . . . . . Robin Verweij 56 Nederland ver-lons-deelt . . . . . . . . . . . Rop van Mierlo 57 Nederland ver-lons-deelt . . . . . . . . . . . Rop van Mierlo 58 Dutch Design(ers) 2004/2005 . . . . . . Michiel Vlaanderen 59 Dutch Design(ers) 2004/2005 . . . . . . Michiel Vlaanderen 60 Festivalland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Janneke Laarakkers 61 Festivalland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Janneke Laarakkers 62 Geef ons heden ons dagelijks brood . . Jeanine Essink 63 Geef ons heden ons dagelijks brood . . Jeanine Essink 64 Maal-tijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moniek Driesse 65 Maal-tijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moniek Driesse 66 Maal-tijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moniek Driesse 67 Maal-tijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moniek Driesse 68 Superland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pim van der Burgt 69 Superland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pim van der Burgt 70 Superland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pim van der Burgt 71 Superland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pim van der Burgt 72 Superland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pim van der Burgt 73 Superland . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . Pim van der Burgt 74 Eerste links en tweede pad rechts . . . . Esseline Keeven 75 Eerste links en tweede pad rechts . . . . Esseline Keeven 76 Eerste links en tweede pad rechts . . . . Esseline Keeven 77 Eerste links en tweede pad rechts . . . . Esseline Keeven

6 Inhoud 78 Hoe Nederlands is mijn dag? . . . . . . . Janneke Smale 79 Hoe Nederlands is mijn dag? . . . . . . . Janneke Smale 80 Hoe Nederlands is mijn dag? . . . . . . . Janneke Smale 81 Hoe Nederlands is mijn dag? . . . . . . . Janneke Smale 82 Vergeten geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anieke Branderhorst 83 Vergeten geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anieke Branderhorst 84 Vergeten geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anieke Branderhorst 85 Vergeten geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anieke Branderhorst 86 Blijf kijken, we zijn zo weer bij u terug Simone van Wijk 87 Blijf kijken, we zijn zo weer bij u terug Simone van Wijk 88 Image shopping . . . . . . . . . . . . . . . . . Ine van de Elsen, Melissa Peen, Frank Winnubst, Naomi Yasuda 89 Image shopping . . . . . . . . . . . . . . . . . Ine van de Elsen, Melissa Peen, Frank Winnubst, Naomi Yasuda 90 Kenmerk Delano Westerink . . . . . . . . . . Merel Boers, Chester Griët 91 Kenmerk Janneke Brouwer . . . . . . . . . . Merel Boers, Chester Griët 92 Kenmerk Jacques Habets . . . . . . . . . . . Merel Boers, Chester Griët 93 Kenmerk Tina de Bruin . . . . . . . . . . . . Merel Boers, Chester Griët 94 Nederland in opstand . . . . . . . . . . . . . Stephan Velema 95 Nederland in opstand . . . . . . . . . . . . . Stephan Velema 96 Pasoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stephan Velema 97 Pasoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stephan Velema 98 Gemengd goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gijs Huijgen 99 Gemengd goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gijs Huijgen 100 Gemengd goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gijs Huijgen 101 Gemengd goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gijs Huijgen 102 Tattataal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jochem Ruijgrok 103 Tattataal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jochem Ruijgrok 104 Populairste Nederlandse en Vlaamse schilders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lars Breitenfeldt 106 Populairste Duitsers . . . . . . . . . . . . . . Lars Breitenfeldt 107 Populairste Duitsers . . . . . . . . . . . . . . Lars Breitenfeldt 108 Populairste Duitse steden . . . . . . . . . . Lars Breitenfeldt 109 Populairste Nederlandse steden . . . . . Lars Breitenfeldt 110 Holland in Amerika . . . . . . . . . . . . . . Naomi Yasuda 111 Holland in Amerika . . . . . . . . . . . . . . Naomi Yasuda 112 Over Nederland gesproken . . . . . . . . . Melissa Peen 113 Over Nederland gesproken . . . . . . . . . Melissa Peen 114 Over Nederland gesproken . . . . . . . . . Melissa Peen 115 Over Nederland gesproken . . . . . . . . . Melissa Peen 116 Kleine verschillen . . . . . . . . . . . . . . . . Maja Bialon 117 Kleine verschillen . . . . . . . . . . . . . . . . Lars Breitenfeldt, Solvi Sigurdsson 118 Index Door studenten bezochte landen . Janneke Smale, Michiel Vlaanderen 119 Index Door studenten bezochte landen . Janneke Smale, Michiel Vlaanderen

Inhoud 7 120 Index Geboorteplaatsen studenten . . . . 121 Index Studenten in deze atlas . . . . . . . . 122 Index Studenten in deze atlas . . . . . . . . 123 Index Studenten in deze atlas . . . . . . . . 124 Bijlage Nieuwe vlaggen voor Nederland 125 Bijlage Nieuwe vlaggen voor Nederland 126 Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Janneke Smale

Anieke Branderhorst, Pim van der Burgt, Esseline Keeven, Max Kortsmit, Itay Lahav, Anouk Meeren, Janneke Smale, Jeroen Weijering, Simone van Wijk Maja Bialon, Merel Boers, Jeanine Essink, Chester GriĂŤt, Esseline Keeven, JeanPhilppe Klein, Robin Verweij, Michiel Vlaanderen

8 Voorwoord

Voorwoord 9

Het beeld van Nederland draait om zijn as. Oude beelden dekken niet langer de lading en naar nieuwe wordt ongericht gezocht. In dit zo warrige tijdsbestek doet de globalisering de behoefte aan plaatsbepaling groeien. Waar veel zaken op elkaar gaan lijken zoekt het individu naar houvast. De magnetische beelden van de massamedia lijken te doen geloven dat Nederland zich in crisis bevindt. Vanuit de behoefte om dit beeld bij te stellen – of minstens te relativeren – is deze ‘Subjectieve Atlas van Nederland’ ontstaan. Ruim drie dozijn studenten van de Design Academy Eindhoven hebben hun persoonlijke observaties van ons land grafisch en beeldend in kaart gebracht. Individuele betrokkenheid was uitgangspunt om vanuit steeds andere perspectieven te kunnen kijken. Eindeloos veel lijnen, verbanden en hoogtepunten; van verliefde gemengde koppels en het eten van ons dagelijks brood, tot het zappen van merk naar merk en het mijmeren over zacht vergeten guldens. Er ontstond inzicht in de mateloze wapenexport en hoe de krantenkoppen een zo onbestemde vrees voeden. Denkend aan Holland sneuvelden clichés, vielen vermeende waarden. Zoals het klokje thuis tikte, tikt het niet langer. En in dat vacuüm schetste een ieder zijn eigen grenzen. De onconventionele beelden die hieruit ontstonden en in deze atlas zijn gebundeld geven een verrassend inzicht in wat ons, inwoners van Nederland, op dit moment bindt en onderscheidt. Annelys de Vet, ontwerper en docent Design Academy Eindhoven

Slechte Tijden, Goede Tijden of ons Platte Land

Och arm Nederland. Klein, lief, kleinburgerlijk en haatdragend Nederland. In strijd om niet alles te verliezen. In onmin met zichzelf. In onmacht om z’n identiteit opnieuw te formuleren. Beroemd en berucht land; zeevarend, strijdvaardig, handelsgeestig en vooruitziend, saamhorig in de strijd tegen de gemeenschappelijke vijand, het water. Beroemd om z’n schilders, z’n voetbal en z’n vermeende vrijheid, berucht om zijn vooruitstrevendheid. Steek je hoofd niet boven het maaiveld want iedereen is al iemand. Steek je kop niet in de klei want doemdenken wordt niet gedoogd. Zorg dat je gewoon doet, dan ben je immers al gek. Wandel op het midden van de weg en geef vooral niet te gulzig geld uit. Tel uit je winst. Het land van de perfecte middelmaat. Dan wordt het staatje opgeschrikt door twee violente moorden, branden, agressie, hooligans, terreur en de dreiging van terrorisme. Door deel uit te maken van een steeds groeiend gebied wordt het één van de velen, één van de kleinere ook. Plotseling wordt de middelmatigheid een gevaar. Het land houdt op uitgesproken te zijn en gaat zijn gouden oude naam als vooruitstrevend en opinieleidend land verliezen aan andere lidstaten als Denemarken en Spanje. Het voelt als een land zonder toekomst, zonder talent, zonder uitzicht op vernieuwing. Stuurloos (want onbestuurd) dobbert het landje op de heftige golven van emotie. Slechts te verenigen door Marco Borsato, slechts te motiveren door dood en geboorte binnen het Huis van Oranje.

Pistoletto Paultje en tante Truus zijn uit hun doen, de eeuw is slecht begonnen en de belofte van de volgende nieuwe eeuw zo ver weg dat alle perspectief uit het huidige is verdwenen. Het lijkt alsof de toekomst is ingeslikt (en in het verkeerde keelgat geschoten), verteerd en verworden tot het heden of zelfs al verleden. Op zoek naar identiteit en nieuwe en creatieve energie is het blijkbaar tijd om alles plat te leggen, zo plat als ons eigen land. Om perspectief uit de tekening halen; alle gegevens worden even belangrijk. Voorgrondobject en achtergrondmuziek worden ĂŠĂŠn in een perfect platte print van het perfect platte land. Het platleggen van de situatie en het in kaart brengen van de gegevens helpt om het huidige te verwerken en te begrijpen, schept tijd voor reflectie en ruimte voor het ontwerpen van een nieuwe dimensie. Een tweedimensionale schets om het gebied zâ&#x20AC;&#x2122;n derde dimensie terug te geven, een inventarisatie van de statusquo om van daaruit eigenaardig en uitdagend te bouwen aan het archetypische Holland van de eenentwinstigste eeuw. Door middel van geheugenschetsen, dromen en idealen, boterhammen, spelletjes en krantenkoppen, pixels en privacy hebben de studenten van de Design Academy Eindhoven hun visie op Nederland in kaart gebracht. Een zeer eigen en creatieve vorm van cartografisch denken waarmee we onze blik kunnen verruimen en onze zinnen kunnen verzetten op zoek naar antwoorden om de eigen grenzen opnieuw te bepalen of te overschrijden.

Eigenlijk houden we juist zo veel van dit kleine land waar iedereen kans op geluk maakt zonder het te zien. Het is namelijk zo’n schitterend land met statige waterwegen en kleine kanaaltjes, met machtige waterwerken en door de mens bediende sluisjes, met bruisende metropolen en ingeslapen dikke dorpen. Met een berg in Wageningen en een dal in Bloemendaal, met één van de oudste uni versiteiten van Europa en een wereldberoemde universiteit begaan met groene energie en biomaterie en dan natuurlijk de beste academie voor design. We hebben zo veel dat we het niet meer kunnen zien. Daarom heeft Annelys de Vet met haar studenten van de afdeling Mens en Communicatie een boek samen gesteld als een discussiestuk om ideeën uit te putten. De studenten laten zien dat dit een land is met talent en verregaande energie dat de uitdaging aan wil gaan. De jonge ontwerpers en de nog jongere bachelors van Holland tonen aan dat onze toekomst wel degelijk bestaat en dat onze creativiteit het verse water, het nieuwe geld, de laatste tulp, de onontdekte specerij en het bijzondere tapijt is van morgen. Dat het Holland van Thonik, Stoom, Mooi, Droog en Proef ons leidt naar een maatschappij waar creatief zijn en conceptueel denken voorop komen te staan. Lidewij Edelkoort, trendforecaster en voorzitter college van bestuur Design Academy Eindhoven

14 Nederland door Nederlanders Ine van de Elsen

Bert 1950, Laarbeek Friedus 1952, De Mortel Helma 1952, De Mortel

Emma 1958, Leiden Johan 1960, Kapelle Petra 1960, Helmond

Leon 1963, Lieshout Marjo 1963, Kapelle Peter 1965, Waalwijk

Nederland door Nederlanders 15

Kristel 1968, Arnhem Anne 1970, Veendam Mejda 1972, Rotterdam

Stijn 1977, Nijmegen Angela 1973, Breda Cindy 1978, Laarbeek Annelys 1974, Amsterdam Sanne 1976, â&#x20AC;&#x2122;s-Hertogenbosch Jan Willem 1979, Gouda

Marrik 1980 Frank 1981, Yvonne 1982

16 Nederland door Nederlanders

Marrik 1980, Heerlen Frank 1981, Doorn Yvonne 1982, Eindhoven

Diana 1983, Rips Roy 1983, Someren Gijs 1984, Weert

Melissa 1984, Amsterdam Stephan 1984, Eindhoven Naomi 1985, Assen

Nederland door Nederlanders 17

Rientje 1985, Gemert Cor 1986, Utrecht Tim 1987, Buchten

Saima 1988, Laarbeek Willeke 1989, Delden Sietse 1990, Makkum

Bloem 1991, Emmeloord Lonneke 1992, Lieshout Aafke 1995, Bergen

18 Denkend aan Holland Kim Hemmes

Denkend aan Holland 19

20 The Dutch Dream Moniek Driesse

... Oud worden, maar bij de tijd blijven. ... Vrijheid. Ruimte geven en nemen. ... Geen blad voor de mond. De vrijheid om een mening te kunnen uiten. ... Alles onder controle. Ook emoties. ... “Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg.”

Kinderen, ... maar Vooruit denken. niet te vroeg. Plannen. Allebei Ordenen. Organiseren. parttime werken. ... Efficiëntie. Hard werken, ... maar Overleggen. niet té hard. Urenlang Precies overleggen. voldoende. Alles kan ... opgelost worden Geld hebben met praten. is niet erg Iedereen mag belangrijk. zijn zegje doen. Genoeg om ... het gezin te Discussie, onderhouden geen conflict. en af en toe Compromis. leuke dingen ... te kunnen doen. De gulden Of om een middenweg. enkele droom na ... te kunnen leven.

The Dutch Dream 21

Integratie. ... ... Ambitie. Iedereen moet ... Met pensioen op in gelijke mate 56-jarige leeftijd. deel kunnen nemen aan ... de maatschappij Rijkdom etaleer je niet. Participatie. ... ... Internationaal. Uitverkoop. Reizen. Functionaliteit. Grenzen In eten, drinken, verleggen. huizen, kleding, Nieuwe dingen alles. ontdekken. ... We zijn Een rijtjeshuis is tenslotte een goed genoeg. handelsvolk. ... ... Iedereen mag naar binnen kijken, maar liever niet binnenkomen. ...

Een huisje ergens in het buitenland waar we na ons pensioen kunnen gaan wonen. Genieten. ... Geen files. ... Eindeloos formulieren invullen. ... Het Nederlands elftal wereldkampioen. ... Als het koud is, warm weer en als het warm is koud weer. ...

Deze visie op het Nederlandse ideaal is een selectie van persoonlijke observaties.

22 Stukje Nederland Marlon van Schellebeek

Een leefgebied beperkt zich tot een aantal stukken Nederland, zoals geboorte, woon- en werkplaats. Mijn leven beweegt zich tussen Ede, Eindhoven en de Randstad. Binnen deze driehoek ligt mijn Nederland.

Stukje Nederland 23

24 Wie ziet wat? Nancy Kennis, Jean-Philppe Klein

Percentage studenten en toeristen per bezochte bezienswaardigheid in Nederland. Percentages links betreffen studenten Design Academy Eindhoven en rechts bezoekers van jeugdhostels in Amsterdam en Eindhoven.

Wie ziet wat? 25

Informatie is verkregen uit eigen enquĂŞte-onderzoek.

26 Hoogstepunten van Nederland Frank Winnubst

Deze grafiek is gebaseerd op de NAP-hoogte* (blauw) plus de hoogte van de gebouwen.

Hoogstepunten van Nederland 27

* NAP-hoogte is gebaseerd op het Amsterdams peil, dat overeenkomt met het gemiddelde zeeniveau gedurende een bepaalde periode. Het werd in 1684 vastgelegd door het aanbrengen van marmeren platen met een horizontale groef in een aantal Amsterdamse sluizen.

De Nederlandse oppervlakte is op zâ&#x20AC;&#x2122;n vlakst, als de vlakste vakken transformeren in vakken 28 Van kikvors tot vogelvlucht

Sofie Hoenselaars

Van kikvors tot vogelvlucht 29

30 Weer verkeer Ruben Esser

Weer verkeer 31

32 Wachtwijzer Ruben Esser

Dit schema is gebaseerd op de diverse wachttijden van één persoon in één week.

5 min 57 sec

4 min 04 sec

3 min 58 sec

3 min 03 sec

internet

telefoon

warm water

8 min 18 sec

pinautomaat

albert heijn

trein

file

kassa

stoplichten

school

26 min 56 sec

28 min 50 sec

37 min 09 sec

40 min 35 sec

113 min 37 sec

Wachtwijzer 33

34 Privacy = Loneliness David Schocken

Privacy = Loneliness 35

36 Fietsen en fietsers Maja Bialon

Plattegrond van fietsdiefstal in Amsterdam, gebaseerd op email-onderzoeksresultaten

een gestolen fiets in het gebied Risico-niveau in het gebied hoog risico

laag risico Gevoel na diefstal woede ergernis berusting wanhoop wens tot wraak

Gegevens gebaseerd op email-antwoorden van 35 Amsterdammers

Fietsen en fietsers 37

CENTRAAL STATION JORDAAN A

NW W. VOO O U ORBU URGW W WAL

NIEU UWMA A ARKT

PR. HEND DRIKK D KADE KA A

SP PUI

WATER R RLOO PLEIN N PLAN NTAGE MUNTPLLEIN

LEID DSEPLLLEIN

INDISCHE BUURT

PIJP P

AMSTEL STATION

BIJLMER

38 Fietsen en fietsers David Ik was bij een vriend eten en toen ik wegging was mijn voorwiel gestolen. Het vreemde was dat iemand anders in de buurt een veel beter wiel had achtergelaten. Verena Ik woonde in een huis op de eerste verdieping en op de derde verdieping leefden drie mannen. Zij waren handelaren in gestolen goederen. De goederen werden opgeslagen in het trapportaal. Op een avond kwam ik terug van een avond stappen en ontdekte ik mijn fiets tussen de gestolen goederen. De mannen hadden mijn fiets van de straat gestolen en in mijn eigen huis opgeslagen! David Er leefde een heel klein spinnetje op een van mijn fietsen. ’s Nachts maakte hij een webje onder mijn zadel. Als ik overdag ging fietsen, werd dat weer helemaal omvergeblazen. Dit was tijdens een bijzonder warme zomer met veel insecten. Dus als ik aan het fietsen was en er vloog een vliegje op mijn t-shirt, dan pakte ik hem op en voerde ik mijn spinnetje. Sanne Ik was met een Franse vriend door de stad langs het centraal station aan het wandelen. Toen hij de rijen en rijen fietsen zag staan vroeg hij me wat voor een kunstwerk dat was. Samuel Een vriend van mij zette zijn fiets op slot bij het kanaal. Hij maakte een verkeerde beweging, en blub… weg fiets! Jelmer Toen ik vijftien was had ik een ontzettend mooie mountainbike. Ik was een keer te laat voor mijn training en vergat hem op slot te doen. Natuurlijk was hij gestolen. Toen ik naar huis liep, zag ik de broer van een vriend op mijn mountainbike fietsen. Ik vroeg hem wat hij op mijn fiets deed, en hij zei dat hij de fiets geleend had van een bekende uit het café, voor een testritje. Iemand was zo stom om zijn fiets niet op slot te doen!

Laura Op een dag, toen ik van mijn middelbare school naar huis wilde, ontdekte ik dat iemand anders zijn fiets aan mijn fiets had vastgemaakt. Ik was boos, maar kon niets anders doen dan wachten. Na een half uur kwam er een jongen aangelopen. Ik stond op, was woedend op hem. Vanaf dat moment…. slapen we nog steeds in hetzelfde bed. Janina Ik was naar een demonstratie tegen de milieuvervuiling, waar het de bedoeling was dat men naakt op de fiets ging demonstreren. Het zou beginnen bij het centraal station. De media was aanwezig maar er was niemand naakt! Pas in het Westerpark deden de demonstranten hun kleren uit. Suncica Op een zondagmorgen in februari besloot ik naar het Java-eiland te fietsen. Volgens de plattegrond zou ik onder een viaduct door moeten. Ik zag iets dat erop leek, dat moest het zijn. Op het moment dat ik eronder door ging, realiseerde ik me dat ik me in een eenrichtingstunnel bevond, zonder fietsstrook! Mijn fiets reed steeds sneller en sneller, en ik was bang om ook maar even op mijn rem te gaan staan. Tegen de tijd dat ik aan de andere kant was, stond een politieauto mij op te wachten. Ze kwamen er echter al snel achter dat ik de zoveelste verdwaalde toerist was, die pretendeert te kunnen fietsen in Amsterdam. Paul Ik wilde indruk maken op een meisje door precies vóór haar een sliding te maken met mijn fiets, maar in plaats van in de achterrem te knijpen, kneep ik in de voorrem en vloog ik over het stuur. Katell Ik houd ervan om na een feest midden in de nacht door de schaars verlichte straten van Amsterdam naar huis te fietsen, vooral op een hete zomeravond. Het is misschien geen spannend verhaal, maar wel een heel bijzonder gevoel!

Fietsen en fietsers 39

in bezit

gestolen in 10 jaar

sloten

vervoert

besteedt afstand per jaar per dag

Evert

0 - 10 km

Verena

2 - 5 km

Sanne

> 20 km

David

0 - 2 km

Vincent

2 - 5 km

Srdjan

0 - 2 km

Janelle

2 - 5 km

Samuel

2 - 5 km

Victor

2 - 5 km

Pui San

0 - 2 km

Daan

10 - 20 km

Emili

2 - 5 km

Hilde

5 - 10 km

Laura

5 - 10 km

Paul

5 - 10 km €=€100,–

weer tolerantie

40 Nederland 72dpi Michiel Vlaanderen, naar een idee van Niels Schrader

72 dpi = 72 pixels per inch

1 inch2 = 72 x 72 pixels = 5.184 pixels

Nederland 72dpi 41

Nederland = 41.526 km2 333.670.383.000.000.000 pixels

42 Nederland 72dpi

Gelderland = 5.136 km2 41.268.869.700.000.000 pixels

Limburg = 2.109 km2 16.946.270.700.000.000 pixels

Overijssel = 3.423 km2 27.504.544.600.000.000 pixels

Zeeland = 2.934 km2 23.575.324.000.000.000 pixels

Noord-Brabant = 5.081 km2 40.826.932.900.000.000 pixels

Zuid-Holland = 3.403 km2 27.343.840.300.000.000 pixels

Nederland 72dpi 43

Noord-Holland = 4.091 km2 32.872.068.900.000.000 pixels

Drenthe = 2.670 km2 21.454.026.900.000.000 pixels

Friesland = 5.741 km2 46.130.175.500.000.000 pixels

Utrecht = 1.449 km2 11.643.028.100.000.000 pixels

Groningen = 2.968 km2 23.848.521.300.000.000 pixels

Flevoland = 2.412 km2 19.380.941.200.000.000 pixels

44 What if ? Itay Lahav

NETHERLANDS ISRAEL AREA ( km2) : Total:

41,526

20,770

Land:

33,883

20,330

Water:

7,643

440

16,407,491

6,276,883

POPULATION:

As an Israeli living in Holland I try to bring my background and its conflict closer to the Dutch public. This map is an attempt to simulate this conflict on Dutch ground and thus make it clearer for the Dutch to relate and react to it: What if Holland was about to give the total area of Gaza and the West Bank (about 6,000 km2 of occupied territory) back to the Palestinians?

What if ? 45

46 Dutch Arms Trade Max Kortsmit

SHIPPING ROUTES DUTCH ARMS TRADE

100-500 non-conflict area 20-100 5-20 0-5

conflict area

Dutch Arms Trade 47

The Netherlands

48 Dutch Arms Trade TOP -TEN OF WEAPONS EXPORTING COUNTRIES 19992003

19982002

1 2 3 4 5 6 7 8

1 2 3 4 5 6 7 9

USA Russia France Germany UK Ukraine Italy China

Netherlands 1 226

Canada

DOLLAR Million

29 599 26 198 6 372 5 240 4 204 2 195 1 648 1 528

0-5

1 184

Main Category A, “Arms and Munition” 1. Tanks 2. Armoured Vehicles 3. Large calibre weapons (>12.7 mm) 4. Combat aircraft 5. Combat Helicopters 6. Warships 7. Guided Missiles 8. Small-calibre weapons (< 12.7 mm) 9. Ammunition and explosives 10. Parts and components for “Arms and Munitions”

Total Cat. A

EUR million

0.00 4.80 15.10 0.00 0.00 35.34 0.00 0.67 17.06 277.68

350.65

Main Category B, “Other military goods”EUR million 1. Other military vehicles 6.45 2. Other military aircraft and 0.11 helicopters 3. Other military vessels 0.00 4. Military electronics 569.63 5. ABC substances for military use 0.00 6. Military exercise equipment 1.67 7. Armour-plating and protec0.01 tive products 8. Military auxiliary and pro1.79 duction equipment 9. Military technology and software 6.73 10. Parts and components for 213.76 “Other military goods” Total Cat. B

Total Cat. A + B

800.15

1,150.80

source: http://www.sipri.org http://www.exportcontrole.ez.nl

Dutch Arms T rade 49 Value of licences issued for the definitive export of military goods in 2003 by country of final destination 2003 (total) EUR million

Country of final destination Argentina Australia Austria Bahrain * Bangladesh Brazil Brunei Canada Chile Czech Republic Denmark Finland France Germany Greece Hong Kong Hungary Iceland * India * Indonesia * Israel Italy Japan * Jordan * Malaysia Morocco Norway * Pakistan Poland Portugal * Qatar * Saudi Arabia Singapore Slovakia South Africa South Korea Spain Sweden Switzerland * Taiwan * Thailand * Turkey * United Arab Emirates United Kingdom * United States ofAmerica * Yemen * Zambia Miscellaneous NATO countries

Cat. A 0.00 1.21 4.08 2.32 0.00 0.43 0.00 2.30 0.50 0.02 1.72 1.39 3.31 23.50 44.48 0.00 0.00 1.92 0.22 5.02 0.01 2.62 1.21 15.10 1.50 0.00 3.04 0.00 1.21 0.71 0.00 0.78 0.00 0.11 0.17 0.02 3.67 2.46 1.25 7.19 0.00 5.71 0.00 12.39 197.90 0.00 0.00 1.13

* Country : Countries that according to Amnesty International violated human-rights in the past, and continue to do so today.

Specification

A10 A8 A9 A10 A10 A10 A8 A8 A8 A8 A8

A10 A9 A10 A10 A10 A10 A9 A10

A2 A6

A10 A10 A10 A10 A10 A10 A10

A8 A9 A10 A10 A10 A10 A9 A8 A9 A10 A8 A9 A10 A8 A9 A10 A10 A10 A8 A9 A10 A8 A9 A10

A10 A8 A9 A10

A10

Cat. B

Specification

0.10 0.05 0.00 6.35 2.66 0.00 0.21 0.03 0.02 0.00 1.82 0.00 9.10 60.79 387.18 0.03 0.02 0.00 8.50 0.00 0.00 1.60 0.32 0.10 1.30 0.54 2.23 0.63 87.86 1.76 1.09 0.00 0.02 0.00 0.32 99.90 0.74 1.61 2.44 0.00 0.45 69.70 0.25 9.30 39.31 0.97 0.26 0.56

B10 B10

B10 B9 B10 B10 B9 B10 B8 B9 B10 B10 B8 B9 B10

0.10 1.26 4.08 8.67 2.66 0.43 0.21 2.32 0.52 0.02 3.54 1.39 12.42 84.29 431.66 0.03 0.02 1.92 8.72 5.02 0.01 4.22 1.53 15.20 2.80 0.54 5.27 0.63 89.07 2.47 1.09 0.78 0.02 0.11 0.49 99.93 4.41 4.07 3.68 7.19 0.45 75.42 0.25 21.69 237.21 0.97 0.26 1.69

B10

0.03

B10 B10 B10 B10 B2 B4

B10

B4 B4 B4 B4

B8 B9 B10 B9 B10 B9 B10 B10 B10

B9 B10 B9 B10

B1 B4 B4 B4

B10 B10 B10 B10 B10 B10 B10

B4 B4 B4 B4

B4 B4 B4 B6 B7

TOTAL

B9 B9 B10 B9 B10 B10 B10

Countries accounting for export values below EUR 10,000: Ecuador, Namibia, New Zealand, Paraguay, Sudan, Surinam 0.01

TOTAL

350.65

A8 A9 A10

0.01

800.15

1150.80

50 Actualitijdelijk Ruben Esser

Actualitijdelijk 51

Actualitijdelijk Ruben

15 Dagen krantenkoppen, mei 2005

52 Vrees Ik ben niet snel bang te krijgen. Nu er overal bommen afgaan, zit dat me niet lekker. Ik snap gewoon niet precies waarom het gedaan wordt en dat maakt me bang. Ik kan in blinde paniek raken van het geluid van straaljagers en van heel heftige onweersbuien. Carline Vrielink Bij elke regenbui ben ik weer bang dat mijn huis opnieuw gaat lekken en dat de schade van de vorige lekkage door ons betaald moet worden (een paar duizend euro). Daarnaast ben ik bang dat ik de afgelopen vijf jaar heb zitten zwoegen op de verkeerde studie. Christie Haalboom

beurt met dierbaren uit mijn directe omgeving. Verder speel ik altijd met de vraag of het verstandig en haalbaar is om voor mijzelf te beginnen als ontwerper. Michiel Vlaanderen One of my nightmares is to find my mailbox everyday stuffed with all kinds of bills and forms. As I am getting older there is more and more bureaucracy to deal with and I am afraid to end up spending all my time doing this. Maja Bialon Mijn grootste angst is om jong te sterven. Ik zou nog zoveel willen doen en mee willen maken. Bang dat mijn leven vroegtijdig ophoudt. Een nog grotere angst is dat ik vroeg sterf aan kanker, zodat ik besef dat hét gaat gebeuren, beetje bij beetje. Liselotte Pepping

Het machteloos toekijken hoe individuele acties van terreur de samenhang van de mensheid bedreigen en wellicht tot ondergang brengen. Dat is mijn grootste angst, en uiteraard het Ik ben bang dat één van mijn doodenge afstuderen op de De- beste vrienden een ongeluk sign Academy. Marije Riesewijk krijgt als oorzaak van zijn de structieve levenstijl. Stephan Dat zelfmoordaanslagen in Ne Velema derland normaal gaan worden. Ik vind het vreselijk om te den- Met betrekking tot Nederland ken dat in mijn omgeving of ben ik bang voor nog veel meer de omgeving waar dierbaren moord en doodslag, gewoon zo zitten, aanslagen zouden zijn. voor je ogen, midden op straat. Ik ben bang dat wij een land Iedereen voor zich, eigen rechworden dat in angst gaat leven. ter spelend. Kim Hemmes Simone van Wijk Mijn grootste angst van dit We hebben angst angst te heb- moment is de onbegrijpelijke ben, daarom praten we er zoveel macht van religie, maar soms moet je maar denken: hoe minover. Friso Dijkstra der angst, hoe meer vreugd. Ik ben bang dat Nederland vast- Jeanine Essink roest in haar ideeën en dat we door kortzichtigheid zullen ach- Het is op het moment zeer actuterblijven in alle opzichten. De eel; ik ben bang voor een evenbureaucratie zal Nederlands on- tuele terroristische aanslag. Hodergang betekenen. Daarnaast pelijk gaat dat niet gebeuren en hoop ik dat er geen bomaanslag blijft Utrecht Centraal Station zal plaatsvinden en er niks geheel. Verder hoop ik niet dat

de kloof tussen autochtonen en allochtonen (vooral met Islamitische achtergrond) nog groter wordt. Janneke Laarakkers Het terrorisme komt ook onze kant op. Ik weet zeker dat Nederland binnenkort nog een keer aan de beurt is. Een heilige oorlog is eng, maakt me bang. Ik denk nu al na over openbaar vervoer, tunnels, locaties met veel bezoekers. Kortom wat doelwitten zouden kunnen zijn. Zeker na de bomaanslagen in Groot-Brittanië. Ik ben ook bang dat de aarde naar de klote gaat door het broeikaseffect dat zich de laatste tijd steeds meer vertoont in allerlei verschijnselen. Zorgwekkend. De waterspiegel zal sneller stijgen dan verwacht, de gletsjers smelten harder dan ooit tevoren. Droogte en hitte over geheel Zuid-Europa met als gevolg dat een Renesse of Scheveningen over 80 jaar het Salou wordt van nu. Anouk Meeren Ik ben bang dat terrorisme iets gewoons wordt. Iets dat iedereen die vindt dat hij of zij iets te melden heeft, gebruikt om aandacht te krijgen. Angst dat het escaleert en de wereld één groot Midden-Oosten wordt. Wraak op wraak op wraak. Pim van der Burgt Here in Israel things are a bit tight, as you probably heard. Israel is getting ready for the seperation from the Gaza strip, and not everybody agrees with this idea. Other than that I came back Friday from Sinai (Egypt) where there was a big bomb attack in Sharm Al Sheikh on Saturday, just a day after I came back. Itay Lahav

Mediacratie 53 Emiel van Boekel

Groningen

Friesland

Drenthe

Flevoland

Overijssel

Noord-Holland Hilversum Mediapark Zuid-Holland

Utrecht Gelderland

Brabant

Zeeland

Limburg

54 EU-Grondwet stratego Robin Verweij

EU-Grondwet stratego 55

56 Nederland ver-lons-deelt Rop van Mierlo

Nederland ver-lons-deelt 57

58 Dutch Design(ers) 2004/2005 Michiel Vlaanderen

Dutch Design(ers) 2004/2005 59

60 Festivalland Janneke Laarakkers

Indian Summer Festival 17 Juni Broek op Langedijk

Dance Valley 05 Augustus Spaarnwoude Lowlands 19-21 Augustus Biddinghuizen

Space is the Place 12 Maart Gashouder, Amsterdam

SuperNatural Festival 31 Juli Vleuterweide, Utrecht Festival deBeschaving 13 Augustus Leidsche Rijn, Utrecht

Bevrijdings festival 05 Mei Griftpark, Utrecht Festival aan de Werf 26 Mei Met Hart en Ziel Neude, Utrecht Zinin 13 Mei 27 Augustus Bunnik de Parade Utrecht 15-24 Juli park Nieuweroord, Utrecht

FFWD Festival 13 Augustus Rotterdam

Zomerfeesten 16-22 Juli Nijmegen

Paaspop 26-27 Maart Schijndel Extrema Outdoor 16 Juli Ticket for Tibet Aquabest, Best 28 Augustus Aquabest, Best Novalectra 14 Mei klokgebouw, Eindhoven

Solar weekend festival 13-14 Augustus Roermond

Festivals die ik heb bezocht of nog ga bezoeken in 2005

Festivalland 61

Alle Nederlandse festivals met: een eigen website, een eigen logo/beeldmerk, met muziek als grootste aandeel in de programmering en met kaartverkoop buiten eigen stad of dorp.

Foto: Extrema Outdoor 16 juli 2005

62 Geef ons heden ons dagelijks brood Jeanine Essink

Geef ons heden ons dagelijks brood 63

64 Maal-tijden Moniek Driesse

Maal-tijden 65

66 Maal-tijden

Maal-tijden 67

68 Superland Pim van der Burgt

Albert Hein C1000 COOP Dirk van den Broek Edah Konmar Plus markt Spar Super de Boer

Dirkk Dir

Superland 69 aantal inwoners per supermarkt per stad

00 50 4900 5100 6100 6300 6600 7100 7600 7700 7800 7850 8000

9200 9600 14200

Groningen 11300 11800 Lelystad 13900 Eindhoven Amsterdam 14000 Leeuwarden 14300 15300 Utrecht 17600 Arnhem 20400 Den Haag 21000 Assen 24400 Maastricht 24500 Haarlem 24800 Rotterdam 26800 Den Bosch 28000 Zwolle 46000 Middelburg

00 0

60 0.

50 0.

40 0. 0

30 0. 0

20 0. 0

14700

10 0. 0

Groningen Leeuwarden Eindhoven Assen Middelburg Lelystad Maastricht Utrecht Arnhem Amsterdam Zwolle Rotterdam Den Bosch Den Haag Haarlem

(aantal inwoners per stad / aantal supermarkten per stad)

70 Superland aantal inwoners per supermarkt per stad

60 0. 00 0

50 0. 00 0

40 0. 00 0

30 0. 00 0

50 0. 00 0 60 0. 00 0

00 0 40 0.

00 0 30 0.

20 0.

10 0. Arnhem Haarlem Amsterdam Utrecht Den Haag Rotterdam

00 0

21500 31500 46000 52300 66200 71000 92300 112000 122000 134000 170000 234500 276000

00 0

Leeuwarden Assen Middelburg Eindhoven Rotterdam Lelystad Amsterdam Zwolle Maastricht Den Bosch Groningen Den Haag Utrecht

20 0. 00 0

10 0. 00 0

(aantal inwoners per stad / aantal supermarkten per stad)

23500 147000 184500 276000 469000 600000

Superland 71 aantal inwoners per supermarkt per stad

60 0. 00 0

50 0. 00 0

40 0. 00 0

50 0. 00 0 60 0. 00 0

00 0 40 0.

00 0 30 0.

20 0.

00 0

276000

10 0. Groningen Eindhoven Maastricht Den Bosch Rotterdam Zwolle Assen Lelystad Leeuwarden Arnhem Amsterdam Den Haag

30 0. 00 0

61500

00 0

Amsterdam Utrecht

20 0. 00 0

10 0. 00 0

(aantal inwoners per stad / aantal supermarkten per stad)

24300 26100 30500 33500 49700 56000 63000 71000 86900 141300 148000 468700

72 Superland aantal inwoners per supermarkt per stad

50 0. 00 0 60 0. 00 0

40 0. 00 0

61000 71000 134000 147000 198700 209000 276000 369000 469000

00 0. 0 60

.0 00 50 0

.0 00 40 0

.0 00 30 0

20 0

.0 00

170000 209000 276000 298000

10 0 Maastricht Lelystad Den Bosch Haarlem Rotterdam Eindhoven Utrecht Amsterdam Den Haag

30 0. 00 0

37300 46000 78200 86000

.0 00

Zwolle Middelburg Den Haag Leeuwarden Groningen Eindhoven Utrecht Rotterdam

20 0. 00 0

10 0. 00 0

(aantal inwoners per stad / aantal supermarkten per stad)

Superland 73 aantal inwoners per supermarkt per stad

15800 17200 18900 37300 41800 44700 46000 46000 47000 61000 71000 74500 147800

.0 00 60 0. 00 0

50 0

40 0. 00 0

00 0 60 0.

.0 00 50 0

.0 00 40 0

.0 00 30 0

20 0

.0 00

469000

10 0 Assen Leeuwarden Groningen Zwolle Eindhoven Den Bosch Middelburg Utrecht Arnhem Maastricht Lelystad Rotterdam Amsterdan

30 0. 00 0

30500 46000 69000 85000 99300 112000 123000

.0 00

Maastricht Middelburg Utrecht Groningen Rotterdam Zwolle Amsterdam Den Haag

20 0. 00 0

10 0. 00 0

(aantal inwoners per stad / aantal supermarkten per stad)

74 Eerste links en tweede pad rechts Esseline Keeven

Eerste links en tweede pad rechts 75

76 Eerste links en tweede pad rechts

Eerste links en tweede pad rechts 77

Fotos genomen op 13 tot 17 Juli 2005; volkstuinen Genderdal en Limbeek te Eindhoven. Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s genomen tussen 13 en 17 juli 2005, volkstuinen Genderdal en Limbeek te Eindhoven. Ik zag daar werkende Zag daar werkende mannen die trots zijn op hun tuintje, en ook sociaal met hun mannen die trots zijn op hun tuintje en sociaal zijn met de buren; de volkstuin is in deze tijd een recreatietuin buren zijn; de volkstuin is in deze tijd een recreatietuin geworden. geworden.

78 Hoe Nederlands is mijn dag? Janneke Smale

Hoe Nederlands is mijn dag? 79

80 Hoe Nederlands is mijn dag?

Kaart van het totaal van de landen waar de food hoofdkantoren gevestigd zijn en de productielanden van etenswaren.

Landen waar food hoofdkantoren gevestigd zijn Productielanden van food producten

Nederland 15 Zweden 0 Duitsland 0 Frankrijk 0 USA 0 UK 0 Spanje 1 Italië 0 Japan 0 EU 0 Finland 0 Monaco 0 Denemarken 0 China 0 Bangladesh 0 Portugal 0 Polen 0 Roemenië 0 Turkije 0 Cambodja 0 Thailand 0 Tunesië 0 Korea 0 Ierland 0 België 0 Canada 0

17 32 12 12 10 10 9 9 9 9 5 5 2 3 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

hoofdkantoren food hoofdkantoren non food totaal hoofdkantoren

9 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0

5 0 3 4 1 0 1 1 1 5 1 1 0 4 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 0 1

14 0 3 4 1 0 2 2 1 5 1 1 0 4 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1

productie food productie non food totaal productielanden

Hoe Nederlands is mijn dag? 81 Kaart van het totaal van de landen waar de non food hoofdkantoren gevestigd zijn en de productielanden van non food producten.

Landen waar non food hoofdkantoren gevestigd zijn Productielanden van non food producten

Nederland Zweden Duitsland Frankrijk USA UK Spanje Italië Japan EU Finland Monaco Denemarken China Bangladesh Portugal Polen Roemenië Turkije Cambodja Thailand Tunesië Korea Ierland België Canada

totaal hoofdkantoren totaal productielanden

82 Vergeten geld Anieke Branderhorst

Vergeten geld 83

84 Vergeten geld

Vergeten geld 85

86 Blijf kijken, we zijn zo weer bij u terug Simone van Wijk

Blijf kijken, we zijn zo weer bij u terug 87

88 Image shopping Ine van de Elsen, Melissa Peen, Frank Winnubst, Naomi Yasuda

BRITAIN

COOL CAT

Wegens drukte geen medewerking.

MEN AT WORK

Wegens drukte geen medewerking.

INVITO

SCAPINO

Wegens drukte geen medewerking.

SPORTWINKELS

Amsterdam

Arnhem

Eindhoven

Utrecht

Vergelijkend warenonderzoek onder verkopers

Image shopping 89

90 Kenmerk Delano Westerink (8), groep zes basisschool Delano Westerink - 8 - groep 6 van de basisschool

Merel Boers, Chester GriĂŤt

Dorstig

Concentratie

Handel

Droom

Brandstof

Vermogen Lust

Hulp

Beweging

Hebberig

IJdelheid

Vermaak

Beloning

Reinheid

Genot Smakelijk Gezondheid

Janneke Brouwer - 24 - derde jaar HBO Communicatie

Kenmerk Janneke Brouwer (24), derde jaar HBO Communicatie 91

Vermogen

Concentratie

Inspiratie

Lust

Brandstof Gaan Boodschapper

Genot

Bereik Schoonheid Hebberig Kruidig Traditioneel

IJdelheid

CreĂŤren

Reinheid

Ontspanning Snacken

Ontvluchten

92 Kenmerk Jacques Habets (45), directeur woningbouwvereniging Gekenmerkt - Jaque Habets - 45 - Directeur woningbouwvereniging.

Verplaatsen

CreĂŤren Ontvluchten IJdelheid Vermogen

Bereik

Genot

Bereiden

Schoonheid

Ideaal

Reinheid

Verzorging

Vinden

Boodschapper

Lust

Geluid

Afspelen

Gekenmerkt - Tineke de Bruin - 57 - ziekenverzorgster

Merel Boers & Chester GriĂŤt

Kenmerk Tina de Bruin (57), ziekenverzorgster 93

Verplaatsen

Inslaan

Energie

Gaan

Hulp

IJdelheid

Vermogen

Bezichtigen

Reinheid

Boodschapper

Bereiden

Ontspanning

Zorg

Brandstof

Waarnemen

94 Nederland in opstand Stephan Velema

Nederland in opstand 95

Het is mij niet precies duidelijk op welk moment de angst die mensen hadden, is omgezet naar haat. Als geadopteerde Colombiaan zit ik eigenlijk tussen twee vuren; gevoelsmatig begrijp ik heel goed de gemiddelde allochtoon, die zich elke dag moet bewijzen. Maar met m’n verstand begrijp ik ook veel geklaag over ‘kutmarokkanen’ en andere olieën op het etnische vuur. Als kind is het duidelijk wat je plaats is binnen de maatschappij, omdat je een kind bent. Iedereen dan min of meer nog gelijk. Pas als tiener – juist als tiener – zijn de ogen op je getinte persoonlijkheid gericht. De realiteit wordt pijnlijk duidelijk als ik bijvoorbeeld ’s avonds mijn hond uitlaat. Volledig naar de norm van beleefdheid groet ik een passerend ouder echtpaar. In respons blijft het hoofd star en geluidsloos naar beneden gebogen. Zij lopen met een boog om mij heen. Wanneer ditzelfde tafereel zich nu ook bij daglicht voordoet, midden in de drukte van de stad, signaleer ik een zeer onaangename ontwikkeling.

tekenmap met schoolspullen bij je. Ook het feit dat ik een halve wagon achter haar liep en haar tegen had gehouden toen ze mijn kant op vluchtte, telde niet mee. Ik zou onze multiculturele samenleving willen hernoemen tot ‘gedwongen gedeelde omgeving’. Samenleving mag hierbij volledig weg worden gelaten wegens de grote verdeeldheid tussen eigenlijk iedereen. Dit zorgt voor een grote anonimiteit en hier komt ook onze ‘tolerantie’ uit voort. Een stoïcijnse houding die niks van niemand wil weten. Ieder voor zich, in voor- en tegenspoed.

Ik vind het moeilijk positief te blijven wanneer mensen steeds opnieuw de dialoog aan willen gaan, maar niet de interesse of beleefdheid hebben te luisteren. Bij debatten heeft iedereen wel een vinger te wijzen naar iemand en een mening hoe het beter kan. Ondertussen wordt er meer geluld dan gepoetst. En de smet die Nederland nu kent in de vorm van discriminatie moet nodig gezuiverd worden. Wanneer iedereen elkaar blijft discrimineren Een ander voorbeeld is dat ik niet zo is het op een bepaald moment geen lang geleden een keer de verkeerde onterecht onderscheid meer. Het wordt trein nam. Verkeerd omdat er een dan een omgangsnorm. En omdat zakkenrolster voor mij instapte, zij ik weet dat er velen zijn met mij die betrapt werd en ik erachter liep. Men vond dat ik erbij hoorde. Met als enige dat niet willen, moeten we juist nu overeenkomst onze getinte huid. Geen een nieuw probleem onderkennen: onze samenleving is misschien nog ongelukkig misverstand, gewoon een helemaal niet klaar voor integratie met excuusloos vooroordeel. Onzekerheid heiligt immers de middelen. Ook al heb elkaar. Stephan Velema je geen vreemd accent, een OV en een

96 Pasoord Stephan Velema

Pasoord 97

98 Gemengd goed Gijs Huijgen

Gemengd goed 99

100 Gemengd goed

Gemengd goed 101

102 Tattataal Jochem Ruijgrok

��

Blauwe woorden zijn van Engelse afkomst. Rode woorden zijn van Marokkaanse afkomst. Groene woorden zijn van Surinaamse afkomst. Oranje woorden zijn nieuwe Nederlandse woorden of al bestaande woorden waaraan nieuwe betekenis is gegeven.

Tattataal 103

�� ??????????????????????????? �� ?????? ?????????????????????? �� ???????????

�� ????????????????????????? ????? ? �� ????????????

�� ??????? ???????? �� ??????????????????

?????????? ???????????????????????? �� ????????????????????????? ????????? �� ????????????? ?????????????????????????? �� ??????????????????? ????? ?????????????? �� ?????????????? ???????????????? ? ��

?????????? ????? �� ?????????????????? ? ��

???????????????? ?? �� ??????????????? �� ??? ??????? ? ��

???? �� ????? ? ��

Verklarende woordenlijst Verklarende woordenlijst Bakra blanke, kaaskop Bakra blanke, kaaskop Barki briefje van 100 Barki briefje van 100 Check kijk Check Kijk Chick (mooie) vrouw Chick (mooie) vrouw Doekoe geld Doekoe geld Donnie een tientje Donnie een tientje Dope tof Dope tof Fatoe grap, mop Fatoe grap, mop Fawaka? alles goed? Fawaka? Alles goed? Faya erg, schandalig Faya erg, schandalig Fesa feest Fesa feest Fittie gevecht Fittie Gevecht Floes geld Floes geld Gruwelijk heel mooi, goed Gruwelijk heel mooi, goed

Kapotheel heel(bijvoegelijk (bijvoegelijk Kapot voornaamwoord) voornaamwoord) Lauwrelaks, relaxed, of ook: verveLauw of ook: vervelend, suf lend, suf Lebes?Alles allesgoed? goed?of: of:het het Lebes? gaatgoed goed gaat Moeilijkstoer, stoer,toftof Moeilijk Nep niet oprecht, slecht Nep niet oprecht, slecht Noh naja Noh naja Oso huis Oso huis Patta schoen Patta schoen Pokoe muziek Pokoe muziek Rocken dragen, doen Rocken dragen, doen Saﬁ klaar, mooi zo Saﬁ Klaar, mooi zo

Scotoepolitie politie Scotoe Shit ding, zooi,slecht, slecht,vloek vloek Shit ding, zooi, Slemadoei doei Slema Sponserengeven, geven,lenen lenen Sponseren Tantu erg, heel Tantu erg, heel TattaNederlander Nederlander Tatta The bomb helemaaltetegek gek The bomb helemaal Tjappie jongen, man Tjappie jongen, man Tozz naja, poe hé Tozz naja, poe hé Vet tof Vet tof Whullah ik zweer het Whullah Ik zweer het Zagbeh vriend Zagbeh vriend Zemal homo Zemal homo Ziek gek, leip Ziek gek, leip

AKERSLOOT ALKMAAR ALMELO ALMERE ALPHEN A.D. RIJN AMERSFOORT AMSTERDAM 2x ANNA PAULOWNA APELDOORN ARNHEIM AXEL BAARLO BAARN BERGEN BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BEST BILTHOVEN 2x BLEISWIJK BOXMEER BREDA BRUNSSUM BUNSCHOTEN CLINGE COEVORDEN DE LIER *† DELFT DEN BOSCH DEN HAAG DEURNE DEVENTER DONGEN DOORN DORDRECHT DRUNEN EDE EELDE EERBEEK EINDHOVEN ELSLOO ENSCHEDE FIJNAART FLESSINGUE GELEEN GOES GOOR GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HAARLEMMERMEER HARDENBERG HARDINXVELD-G. HAZERSWOUDE-D. HEEMSKERK HEEMSTEDE HEERENVEEN HEERHUGOWAARD HEERLEN HEESCH HEEZE HELMOND HEUSDEN HILLEGOM HILVERSUM HOOGEVEEN HOOGEZAND HOORN HORST HUIZEN IJSSELMUIDEN KAATSHEUVEL KERKRADE KRIMPEN A.D. LEK KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LICHTENVOORDE LISSE LOPIK MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MEPPEL MIDDELHARNIS MONSTER MUSSELKANAAL NAARDEN NEDERHORST D.BERG NIETAP NIEUWE PEKELA NIEUWEGEIN NIJKERK NIJMEGEN OEGSTGEEST OISTERWIJK OLDENZAAL OMMEN OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND OUD-LOOSDRECHT PAPENDRECHT REUVER RIDDERKERK RIJNSBURG RIJSSEN ROOSENDAAL ROTTERDAM RUCPHEN SCHAGEN SCHERPENZEEL SCHIEDAM SINT MAARTENSV. SITTARD SLIEDRECHT SOEST SON SPAUBEEK SPIJKENISSE SPRANG STEENWIJK TERNEUZEN TIEL TWELLO 2x UTRECHT VEENDAM VEENENDAAL VEGHEL VENLO VLEUTEN VLIJMEN VOLENDAM VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALWIJK WEERT WEESP WINTERSWIJK WOERDEN WORMERVEER WOUDENBERG ZAANDAM ZALTBOMMEL ZELHEM ZEVENAAR ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

ALBLASSERDAM ALKMAAR ALMELO ALMERE AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BAARLO BAARN BEEK EN DONK BENSCHOP BERGEN 2x BERGSCHENHOEK BERINGE BERKEL-ENSCHOT BEST BLEISWIJK BOSCH EN DUIN BOXMEER BREDA BUDEL CAPELLE A.D. IJSSEL CLINGE COEVORDEN DEN HAAG DEURNE DEVENTER DONGEN DOORN DORDRECHT DRUNEN DUIVEN EDE EINDHOVEN ENSCHEDE ETTEN-LEUR FLESSINGUE GELEEN GOES GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HAARLEM HAZERSWOUDE-D. HEERENVEEN HEERHUGOWAARD HEERLEN HEESCH HEEZE HELMOND HELVOIRT 2x HENGELO HILLEGOM HILVERSUM HOLSLOOT HOOGEVEEN HOORN HORSTIJSSELSTEIN KERKRADE KESTEREN KRIMPEN A.D. LEK KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LEKKERKERK LICHTENVOORDE LIENDEN LISSE MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MAESTRICH MEPPEL MILLINGEN A.D. RIJN MONSTER MUIDERBERG MUSSELKANAAL NEDERHORST D.BERG NIETAP NIJKERK NIJMEGEN NIJVERDAL NUENEN 2x NUNSPEET OEGSTGEEST OISTERWIJK OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND PAPENDRECHT RAAMSDONKSVEER REEUWIJK-BRUG REUVER RIJEN RIJSSEN ROELOFARENDSVEEN ROOSENDAAL ROSMALEN ROTTERDAM 2x ROZENBURG SASSENHEIM SCHAGEN SCHERPENZEEL SCHOONDIJKE SINT MAARTENSV SITTARD SLIEDRECHT SON SPAUBEEK SPIJKENISSE SPRANG STEENWIJK TERNEUZEN TIEL TILBURG TUBBERGEN TWELLO UTRECHT VEENOORD VEGHEL VENLO VINKEL VLEUTEN VLIJMEN VLIST VOLENDAM VOORHOUT VOORTHUIZEN VUGHT WAALRE WAALWIJK WEERT WEESP WINSCHOTEN WOERDEN WOLVEGEA WOUDENBERG ZAANDAM ZALTBOMMEL ZELHEM ZEVENAAR ZOETERMEER * ZUNDERT 2x ZWIJNDRECHT

ALBLASSERDAM ALKMAAR ALMELO ALMERE ALPHEN A.D. RIJN AMERSFOORT † AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BAARLO BAARN BERGEN BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BERINGE BEST BILTHOVEN BOXMEER BRUNSSUM BUNSCHOTEN BUSSUM CAPELLE A.D. IJSSEL COEVORDEN CREIL DEN BOSCH DEN HAAG DEURNE DEVENTER DOKKUM DONGEN DOORN DRUNEN DUIVEN EDE EELDE EINDHOVEN ELSLOO * ENKHUIZEN ENSCHEDE FIJNAART FLESSINGUE GELEEN GOOR GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HARDENBERG HARDINXVELD-G. HAZERSWOUDE-D. HEEMSTEDE HEERHUGOWAARD HEERLEN HEEZE HELMOND HENGELO HEUSDEN HILLEGOM HILVERSUM HOOGEVEEN HOOGEZAND HORST HUIS TER HEIDE IJMUIDEN IJSSELSTEIN KAATSHEUVEL KERKRADE KRIMPEN AAN DE LEK KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LICHTENVOORDE LIENDEN LISSE LOPIK MAARSSEN-DORP MAASLAND MAASSLUIS 2x MEPPEL MIDDELHARNIS MILLINGEN A.D. RIJN MUIDERBERG MUSSELKANAAL NAARDEN NEDERHORST D.BERG NEERKANT 2x NIETAP NIEUWE PEKELA NIEUWEGEIN NIJKERK NIJMEGEN NIJVERDAL OLDENZAAL OMMEN OOSTBURG OUD-BEIJERLAND OUD-LOOSDRECHT PAPENDRECHT PUTTERSHOEK RAAMSDONKSVEER REUVER RIDDERKERK RIJNSBURG RIJSSEN RIJSWIJK ROOSENDAAL ROTTERDAM RUCPHEN SCHAGEN SCHERPENZEEL SCHIEDAM SITTARD SLIEDRECHT SOEST SON SPAUBEEK SPIJKENISSE SPRANG TIEL TILBURG TWELLO UTRECHT 2x VEENENDAAL VEGHEL VENLO VINKEL VLIJMEN VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALWIJK WEERT WOERDEN WOLVEGEA WOUDENBERG ZAANDAM ZELHEM ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT

ALKMAAR ALMELO ALMERE AMERSFOORT APELDOORN AXEL BAARLO BAARN BERGEN BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BEST BILTHOVEN BLEISWIJK BRUNSSUM BUNSCHOTEN COEVORDEN CREIL DE LIER DEN BOSCH DEN HAAG DEVENTER DOORN DRUNEN EDE EELDE EINDHOVEN ELSLOO FIJNAART FLESSINGUE GELEEN GOES GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN † HAARLEM HARDENBERG HARDINXVELD-G. HAZERSWOUDE-D. HEEMSKERK HEEMSTEDE HEERHUGOWAARD HEERLEN HEESCH HEEZE HELMOND HENGELO HEUSDEN HILVERSUM HOOGEVEEN HOOGEZAND HUIS TER HEIDE HUIZEN KAATSHEUVEL KERKRADE KESTEREN KRIMPEN A.D. LEK KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LICHTENVOORDE LIENDEN LISSE LOCHEM LOPIK MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MEPPEL MIDDELHARNIS MONSTER MUSSELKANAAL NAARDEN NEDERHORST D.BERG NIETAP NIEUWEGEIN NIJKERK NIJVERDAL OEGSTGEEST OISTERWIJK OLDENZAAL OOSTBURG OOSTERHOUT OUD-LOOSDRECHT PAPENDRECHT PUTTERSHOEK RAAMSDONKSVEER REUVER RIDDERKERK RIJEN RIJNSBURG RIJSSEN ROOSENDAAL ROTTERDAM 2x RUCPHEN SCHAGEN SCHIEDAM SCHOONDIJKE SITTARD SLIEDRECHT SOEST SPIJKENISSE SPRANG STEENWIJK STOLWIJK TERNEUZEN TIEL TILBURG VEENENDAAL VEGHEL VELP VELSEN VINKEL VLAARDINGEN VLIJMEN VOLENDAM VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALWIJK WARMOND WEERT WINTERSWIJK WOERDEN WORMERVEER WOUDENBERG ZAANDAM ZANDVOORT ZELHEM ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT

ALBLASSERDAM ALKMAAR ALMELO ALMERE AMERSFOORT * AMSTERDAM † AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM AXEL BERGEN BERKELLAND BILTHOVEN BOSCH EN DUIN BOXMEER CAPELLE A.D. IJSSEL COEVORDEN CREIL DEN HAAG DEN HAAG DEVENTER DONGEN DORDRECHT DRONRYP DRUNEN DUIVEN EDE EELDE EERBEEK EINDHOVEN ENSCHEDE FLESSINGUE GELEEN GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HARDINXVELD-G. HAZERSWOUDE-D. HEEMSKERK HEEMSTEDE HEERHUGOWAARD HELMOND HENGELO HILVERSUM HOOGEZAND HUIS TER HEIDE IJSSELMUIDEN IJSSELSTEIN KAATSHEUVEL KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LOCHEM MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MEPPEL MIDDELHARNIS MUIDERBERG NEDERHORST D.BERG NIEUWEGEIN NIJMEGEN OISTERWIJK OLDENZAAL OMMEN OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND PAPENDRECHT RIDDERKERK RIJSSEN ROOSENDAAL ROTTERDAM SCHAGEN SCHIEDAM SLIEDRECHT SOEST SPIJKENISSE SPRANG STOLWIJK TERNEUZEN TILBURG TWELLO UTRECHT VEENENDAAL VELP WAALWIJK WEESP WOERDEN WOLVEGEA ZAANDAM ZANDVOORT ZELHEM ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

215

167

151

150

144

132

em 9

—1

ert

ind

67 9

—1

Ste

Jan

ld hi Sc

Po tt

—1

lus

Pa u

hi Sc

—1

gh nt

Vin

va n

67 5

—1

16 er

ee r Sc

Jan

Ve rm

6 66

Fra n

ld hi Sc

—1

als

Rij 9 66

—1

nd tv an

bra

ld hi

Re m

ASSEN AXEL BAARN BERGEN BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BEST BILTHOVEN BLEISWIJK BOXMEER BRUNSSUM BUNSCHOTEN CAPELLE A.D. IJSSEL CLINGE COEVORDEN CUIJK DEN BOSCH DEN HAAG DEURNE DEVENTER DIRKSLAND DOETINCHEM DONGEN DOORN DORDRECHT DRUNEN EDE EERBEEK EINDHOVEN ELSLOO ENSCHEDE FIJNAART FLESSINGUE GELEEN GOEDEREEDE GOES GOOR GROENLO GROESBEEK HAAKSBERGEN † HAARLEM 2x HARDENBERG HARDINXVELD-G. HAZERSWOUDE-D. HEEMSKERK HEERHUGOWAARD HEERLEN HEESCH HEEZE HELMOND HENGELO HEUSDEN HILLEGOM HILVERSUM HOOGEVEEN HOOGEZAND HOORN HORST HUIZEN IJMUIDEN KAATSHEUVEL KERKRADE KESSEL KESTEREN KRIMPEN A.D. LEK KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LICHTENVOORDE LISSE LOCHEM LOPIK MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MAESTRICH MELISSANT MEPPEL MIDDELHARNIS MILLINGEN A.D. RIJN MONSTER MUIDERBERG MUSSELKANAAL NAARDEN NEDERHORST D.BERG NIETAP NIEUWDORP NIEUWE PEKELA NIEUWEGEIN NIJKERK NIJMEGEN NIJVERDAL OEGSTGEEST OISTERWIJK OLDENZAAL OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND OUD-LOOSDRECHT PAPENDRECHT PUTTERSHOEK RAAMSDONKSVEER REUVER RIDDERKERK RIJNSBURG RIJSSEN RIJSWIJK ROOSENDAAL ROTTERDAM ROZENBURG RUCPHEN SCHAGEN SCHERPENZEEL SCHIEDAM SCHOONDIJKE SINT MAARTENSV. SITTARD SLIEDRECHT SOEST SON SPIJKENISSE SPRANG STEENWIJK STELLENDAM STOLWIJK TERNEUZEN TIEL TILBURG TWELLO UTRECHT VEENDAM VEENENDAAL VEGHEL VENLO VINKEL VLIJMEN VOLENDAM VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN VUGHT WAALWIJK WEERT WEESP WINTERSWIJK WOERDEN WOLVEGEA WORMERVEER WOUDENBERG ZAANDAM ZALTBOMMEL ZELHEM ZEVENAAR ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

EELDE EERBEEK EINDHOVEN ELSLOO ENSCHEDE FIJNAART FLESSINGUE GELEEN GOES GOOR GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HARDENBERG 2x HARDINXVELD-G. 2x HAZERSWOUDE-D. HEEMSTEDE HEERENVEEN HEERHUGOWAARD HEERLEN HEESCH HEEZE HEINKENSZAND HELMOND HENGELO HEUSDEN HILLEGOM HILVERSUM HOOGEVEEN HOOGEZAND 2x HOORN HORST HUIS TER HEIDE H. HULSBERG IJMUIDEN IJSSELMUIDEN IJSSELSTEIN KAATSHEUVEL KERKRADE KESSEL KESTEREN KRIMPEN A.D. LEK KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN 2x * LEIDEN 3x LICHTENVOORDE LIENDEN LISSE LOCHEM LOPIK 2x MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MAESTRICH MARUM MEPPEL MIDDELHARNIS MILLINGEN A.D. RIJN MONSTER MUIDERBERG MUSSELKANAAL NAALDWIJK NAARDEN NEDERHORST D.BERG NIETAP NIEUWE PEKELA NIEUWEGEIN NIJEVEEN NIJKERK NIJMEGEN NIJVERDAL NOORDWIJK OEGSTGEEST OISTERWIJK OLDENZAAL OMMEN OOSTBURG OOSTERHOUT OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND OUDE WETERING O. OUD-LOOSDRECHT PAPENDRECHT PUTTERSHOEK RAAMSDONKSVEER REEUWIJK-BRUG REUVER RIDDERKERK RIJEN RIJNSBURG RIJSSEN RIJSWIJK ROELOFARENDSVEEN ROOSENDAAL ROTTERDAM ROZENBURG RUCPHEN SASSENHEIM SCHAGEN SCHERPENZEEL SCHIEDAM SCHOONDIJKE SINT ANNE SINT MAARTENSV. SITTARD SLIEDRECHT SOEST SON SPAUBEEK SPIJKENISSE SPRANG STEENWIJK STOLWIJK TERNEUZEN TIEL TILBURG TUBBERGEN TWELLO UTRECHT VEENDAM VEENENDAAL VEENENDAAL VEGHEL VELP VENLO VINKEL VLAARDINGEN VLEUTEN VLIJMEN VOLENDAM VOORBURG VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN VRIEZENVEEN VUGHT 2x WAALRE WAALWIJK WEERT WEESP WINSCHOTEN WINTERSWIJK WOERDEN WOLVEGEA WORMERVEER WOUDENBERG ZAANDAM ZALTBOMMEL ZELHEM ZEVENAAR ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

Populairste Nederlandse en Vlaamse schilders in Nederlandse straatnamen 105 Lars Breitenfeldt Populairste Nederlandse en Vlaamse schilders in Nederlandse straatnamen gebaseerd op 583 namen van schilders van de 13e tot the 20ste eeuw. * † plaats van geboorte en overlijden

ALMELO ALMERE AMERSFOORT AMSTERDAM AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BAARN BERGEN BERGSCHENHOEK BERINGE BERINGE BOXMEER * DEN HAAG DEURNE DONGEN DORDRECHT DORDRECHT DRUNEN DUIVEN EINDHOVEN FLESSINGUE GELEEN GRASHOEK GRASHOEK GRASHOEK GROESBEEK HAAKSBERGEN HAZERSWOUDE-D. HEEMSKERK HEEMSTEDE HEERHUGOWAARD HELDEN HELMOND HENGELO HILLEGOM HOOGEVEEN IJSSELSTEIN KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LEIDEN LICHTENVOORDE MEPPEL MONSTER MUSSELKANAAL NIEUWEGEIN NIEUWKOOP NIJKERK NUNSPEET OMMEN OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND PAPENDRECHT ROELOFARENDSVEEN ROOSENDAAL ROTTERDAM SCHAGEN SCHIEDAM SLIEDRECHT SON SPIJKENISSE SPRANG TERNEUZEN UTRECHT VLAARDINGEN VLEUTEN WEERT WEESP WOLVEGEA ZANDVOORT ZIERIKZEE ZOETERMEER ZWIJNDRECHT

ALBLASSERDAM ALKMAAR ALMELO AMERSFOORT AMSTELVEEN AMSTELVEEN AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BERGEN BOXMEER † DEN HAAG DEURNE DOMBURG DONGEN DRUNEN DUIVEN EDE EINDHOVEN ENSCHEDE FLESSINGUE GROESBEEK HAZERSWOUDE-D. HEEMSTEDE HEERHUGOWAARD HEERLEN HEEZE HELMOND HENGELO KATWIJK KESTEREN LEEUWARDEN MAASSLUIS MEPPEL MONSTER MUSSELKANAAL NIEUWEGEIN NIJMEGEN OISTERWIJK OMMEN OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND RENKUM RIJNSBURG RIJSWIJK ROELOFARENDSVEEN ROOSENDAAL ROTTERDAM ROZENBURG SCHOONDIJKE SITTARD SON SPIJKENISSE SPRANG TERNEUZEN TIEL TILBURG VEENDAM VLIJMEN VOORHOUT WAALWIJK WEERT WEESP WINTERSWIJK WOERDEN ZEVENAAR ZWIJNDRECHT ZWOLLE

ALKMAAR ALMELO ALMERE AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN BAARN BEST BLOEMENDAAL BOSCH EN DUIN BOXMEER BUSSUM COEVORDEN † DEN HAAG DEN HAAG DEVENTER DORDRECHT DORDRECHT DRUNEN DUIVEN EINDHOVEN FLESSINGUE GELEEN GOES GROESBEEK * GRONINGEN GRONINGEN HARDERWIJK HAZERSWOUDE-D. HEEMSTEDE HEERLEN HENGELO HILLEGOM KATWIJK LEEUWARDEN MAASSLUIS MUSSELKANAAL NEDERHORST D.BERG NIETAP NIEUWE PEKELA NIEUWEGEIN NIJKERK NIJMEGEN NUNSPEET OISTERWIJK OOSTERHOUT OUD-BEIJERLAND PAPENDRECHT RIJSWIJK SCHAGEN SCHIEDAM SITTARD SPIJKENISSE SPRANG TILBURG UTRECHT VLAARDINGEN WAALWIJK WEESP WOUDENBERG ZELHEM ZWIJNDRECHT

ALMELO ALMERE AMERSFOORT AMSTELVEEN † AMSTERDAM APELDOORN BAARN BERGEN OP ZOOM BERKEL-ENSCHOT BOXMEER BRUNSSUM DEN HAAG DEURNE DEVENTER DRUNEN EINDHOVEN ENSCHEDE FLESSINGUE GELEEN GOOR GROENLO HAAKSBERGEN HARDINXVELD-G. HEERHUGOWAARD HEERLEN HELMOND HENGELO HILVERSUM KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN LISSE MAASSLUIS MEPPEL NIEUWEGEIN OEGSTGEEST OLDENZAAL OMMEN OUD-BEIJERLAND PAPENDRECHT RIDDERKERK ROOSENDAAL VEENENDAAL VOORSCHOTEN WAALWIJK WOLVEGEA ZAANDAM ZOETERMEER ZUTPHEN ZWOLLE

ALKMAAR ALMELO ALMERE AMSTELVEEN AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM BERGEN BEST BILTHOVEN BRUNSSUM CREIL DORDRECHT DUIVEN EDE EINDHOVEN ENSCHEDE FLESSINGUE GELEEN GRONINGEN HEEMSKERK HEEMSTEDE HEERHUGOWAARD HELMOND HILVERSUM HOORN IJSSELSTEIN KERKRADE KRIMPEN A.D. IJSSEL LEEUWARDEN * LEIDEN LEYDE LICHTENVOORDE MEPPEL NIEUWEGEIN NIJMEGEN OMMEN OUD-BEIJERLAND ROZENBURG SOEST SPIJKENISSE SPRANG VEENENDAAL VOORSCHOTEN WAALWIJK WOERDEN ZAANDAM

ALKMAAR ALMELO † AMSTERDAM APELDOORN BOXMEER DEN HAAG DEVENTER EDE EINDHOVEN ENSCHEDE HILVERSUM HOOGEZAND KERKRADE LEEUWARDEN * LEIDEN OUD-BEIJERLAND UTRECHT VEENENDAAL WOERDEN

ets u

29 —

bri e

hi Sc

Go ye n 6 —1

va n

Jan

—1

ck Sc

Go ve rt

Fli n

ls 11 19

92 8

f Is raë

24 —

Joz e

hi Sc

—1

rop Sc

Jan

Too

—1

0 64

bM ari s 38

Jac o

ld hi Sc

ld hi

Pa u

7— 1

lP ete r 15 Ru b 7

ALKMAAR AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN AXEL BAARLO BEEK EN DONK BERGSCHENHOEK BERINGE BILTHOVEN BOXMEER BREDA BUDEL CAPELLE A.D. IJSSEL COEVORDEN DEN BOSCH DEN HAAG DEURNE DEVENTER DONGEN DRUNEN DUIVEN EDE EINDHOVEN ELSLOO FIJNAART GELEEN GOES GOOR GROENLO GRONINGEN HAZERSWOUDE-D. HEERHUGOWAARD HEERHUGOWAARD HEERLEN HEESCH HELMOND HENGELO HEUSDEN HILLEGOM HOOGEVEEN HORST HULST KAATSHEUVEL KESSEL KRIMPEN A.D. IJSSEL LICHTENVOORDE LOPIK MIDDELHARNIS MILLINGEN A.D. RIJN MONSTER MUSSELKANAAL NAARDEN NIEUWE PEKELA NIJKERK OISTERWIJK OOSTERHOUT PAPENDRECHT RAAMSDONKSVEER RIJEN RIJNSBURG ROOSENDAAL ROTTERDAM ROZENBURG RUCPHEN SCHERPENZEEL SCHIEDAM SCHIEDAM SITTARD SLIEDRECHT SLUIS SOEST SON SPAUBEEK TERNEUZEN TILBURG TWELLO UTRECHT VEENENDAAL VENLO VLEUTEN VOORTHUIZEN WAALWIJK WEERT WOERDEN WOLVEGEA WOUDENBERG ZELHEM

AALSMEER AKERSLOOT ALKMAAR ALMELO ALMERE ALMERE ALMERE ALPHEN A.D. RIJN AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BAARN BARENDRECHT BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BERKEL EN RODENRIJS BILTHOVEN BORCULO BOXTEL BREDA BRUNSSUM BUNSCHOTEN CAPELLE AAN DEN IJSSEL CASTRICUM CULEMBORG DEDEMSVAART DELFT DELFT DEN BOSCH DEN HAAG DEURNE DIRKSLAND DOETINCHEM DONGEN DOORWERTH DRUNEN EELDE EERBEEK EIJSDEN EINDHOVEN ELST ENSCHEDE ETTEN FLESSINGUE GELEEN GOES GORINCHEM GOUDA GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HALSTEREN HARDERWIJK HAZERSWOUDE-RIJNDIJK HEEMSKERK HEEMSTEDE HEESCH HELLENDOORN HELLEVOETSLUIS HELMOND HENGELO HILVERSUM HOOGEZAND HUIZEN HULST KAATSHEUVEL KERKRADE LANDGRAAF LEEUWARDEN LEIDEN LEIDSCHENDAM LICHTENVOORDE LISSE LOSSER MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MILLINGEN AAN DE RIJN MOLENHOEK MONSTER NAALDWIJK NAARDEN NIEUWEGEIN NIEUWERKERK A.D. IJSSEL NIEUWKOOP NIEUW-VENNEP NIJMEGEN NUMANSDORP NUNSPEET NUTH OIRSBEEK OSS OUD-BEIJERLAND RAAMSDONKSVEER RHOON RIDDERKERK ROOSENDAAL ROSMALEN ROTTERDAM RUREMONDE SCHAGEN SCHIEDAM SCHIJNDEL SCHIJNDEL SINT WILLEBRORD SINT-OEDENRODE SITTARD SPIJKENISSE TERNEUZEN TIEL TILBURG TILBURG TUBBERGEN TWELLO UTRECHT UTRECHT VEENENDAAL VELP (RHEDEN) VENLO VENRAY VLAARDINGEN VLIJMEN VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALRE WAALWIJK WADDINXVEEN WASPIK WOLVEGEA ZAANDAM ZALTBOMMEL ZEIST ZEVENAAR ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

AALSMEER AKERSLOOT ALKMAAR ALMELO ALMERE ALPHEN A.D. RIJN AMSTERDAM AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BAARN BARENDRECHT BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BERKEL EN RODENRIJS BILTHOVEN BOXTEL BRUNSSUM BUNSCHOTEN CAPELLE AAN DEN IJSSEL CASTRICUM CULEMBORG DEDEMSVAART DELFT DEN BOSCH DEN HAAG DIRKSLAND DOETINCHEM DOORWERTH DRUNEN EERBEEK EINDHOVEN ELST ENSCHEDE FLESSINGUE GELEEN GOES GORINCHEM GOUDA GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HALSTEREN HARDERWIJK HEEMSKERK HEEMSKERK HEEMSTEDE HEESCH HELLEVOETSLUIS HELMOND HENGELO HILVERSUM HOOGEZAND HUIZEN HULST KAATSHEUVEL KERKRADE LANDGRAAF LEEUWARDEN LEIDEN LICHTENVOORDE LISSE LOSSER MAARSSEN-DORP MILLINGEN AAN DE RIJN MOLENHOEK MONSTER NAALDWIJK NAARDEN NIEUWEGEIN NIEUWERKERK A.D. IJSSEL NIEUWKOOP NIEUW-VENNEP NIJKERK NIJMEGEN NIJVERDAL NUMANSDORP NUNSPEET NUTH OIRSBEEK OOSTERHOUT OSS OUD-BEIJERLAND PURMEREND RAAMSDONKSVEER RHOON RIDDERKERK ROOSENDAAL ROTTERDAM RUREMONDE SCHAGEN SCHIEDAM SCHIJNDEL ‘S-HEERENBERG SINT WILLEBRORD SINT-OEDENRODE SITTARD SPIJKENISSE TERNEUZEN TIEL TILBURG TILBURG TUBBERGEN TWELLO VEENENDAAL VELP VENLO VENRAY VLAARDINGEN VLIJMEN VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALRE WAALWIJK WASPIK WOLVEGEA ZAANDAM ZALTBOMMEL ZEIST ZEVENAAR ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

ALKMAAR ALMELO ALPHEN A.D. RIJN AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN ASSEN BADHOEVEDORP BERLICUM BOXTEL BUITENPOST BUNSCHOTEN COEVORDEN DE BILT DE JOUWER DELFT DODEWAARD DORDRECHT DRUNEN EDE EINDHOVEN ELST GOIRLE HAARLEM HAARLEM HARDERWIJK HEERHUGOWAARD HELLEVOETSLUIS HENDRIK-IDO-AMBACHT HILLEGOM HOENSBROEK HOOGEVEEN IJSSELSTEIN KRUININGEN KUDELSTAART LANDGRAAF LEEUWARDEN LEIDEN LELYSTAD LICHTENVOORDE MAASSLUIS MAESTRICH MIDDELHARNIS NIEUWEGEIN NIJMEGEN NIJVERDAL NUMANSDORP OUD-BEIJERLAND PAPENDRECHT PIJNACKER PURMEREND REEUWIJK-BRUG RIJSWIJK ROTTERDAM RUREMONDE SCHOONHOVEN ‘S-GRAVENZANDE SITTARD SLUIS SNITS SPIJKENISSE UTRECHT VEENENDAAL VLIERDEN VLIJMEN WIJCHEN ZEVENAAR ZOETERMEER ZOETERMEER ZWIJNDRECHT

AKERSLOOT ALMELO ALMERE ALPHEN A.D. RIJN AMSTERDAM ASSEN AXEL BARENDRECHT BERKEL EN RODENRIJS BILTHOVEN BOXTEL BREDA BRUNSSUM BUNSCHOTEN CAPELLE AAN DEN IJSSEL CASTRICUM CULEMBORG DELFT DEN BOSCH DEN HAAG DRUNEN EERBEEK EINDHOVEN ELST ENSCHEDE GROESBEEK HALSTEREN HEEMSKERK HEEMSTEDE HELLEVOETSLUIS HENGELO HUIZEN HULST KAATSHEUVEL LEEUWARDEN LEIDEN LICHTENVOORDE LISSE NAALDWIJK NAARDEN NIEUW-VENNEP NUMANSDORP RHOON RIDDERKERK ROTTERDAM SINT WILLEBRORD TIEL TWELLO UTRECHT VEENENDAAL VENRAY VLAARDINGEN VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALRE WAALWIJK ZOETERMEER ZWIJNDRECHT ZWOLLE

AALSMEER AMSTELVEEN ARNHEM BAARN BARENDRECHT BRUNSSUM CASTRICUM DE BILT DEN HAAG DEURNE DIDAM DIEMEN DONGEN EINDHOVEN GOIRLE GOUDA GROESBEEK GRONINGEN HAARLEM HAARLEMMERMEER HELLEVOETSLUIS HENGELO HILVERSUM HOOGEVEEN HORST AAN DE MAAS KERKRADE KRIMPEN A.D. IJSSEL LAREN LEEUWARDEN LICHTENVOORDE LOCHEM MARGRATEN MEERSSEN MIDDELBURG OVERBETUWE PAPENDRECHT PIJNACKER NOOTDORP PURMEREND REEUWIJK REIMERSWAAL RIJSWIJK ‘S-GRAVENZANDE SCHOONHOVEN SINT MICHIELSGESTEL THOLEN VLIST ZAANSTAD

ALPHEN AAN DEN RIJN AMERSFOORT AMSTERDAM ASSEN BADHOEVEDORP BARNEVELD BERGEN OP ZOOM BERKEL EN RODENRIJS BUNSCHOTEN DELFT DEN BOSCH DIDAM DORDRECHT ECHT EDE EINDHOVEN GELEEN HEERLEN HENGELO HILVERSUM HOOGEVEEN IJMUIDEN LANDGRAAF LEEUWARDEN MAASSLUIS MAESTRICH OUD-BEIJERLAND PIJNACKER SON SPIJKENISSE TER APEL TILBURG UTRECHT VENLO VLAARDINGEN VLIJMEN VOLENDAM ZOETERMEER

142

141

126

ntg en Rö

rad

—1

Co n

us ic

lhe

Fy s

zer 5

—1

18 75

Sc hw eit Fi

ert Alb

dri

Fri e

sic

org

—1

18 79

—1

Fy s

Alb ert

Ein

ste

ch Hä n

ac h nB 0

tia

16 us

sic

nS Mu

an Joh

—1

us M

—1

sic

Wo lf

Am a

—1

sic

Lu d

gv on

Be eth o 82 ve n 7

oza

AALSMEER AKERSLOOT ALKMAAR ALMELO ALMERE ALPHEN A.D. RIJN AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN ARNHEIM ASSEN AXEL BAARN BARENDRECHT BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BERKEL EN RODENRIJS BILTHOVEN BORCULO BOXTEL BREDA BUNSCHOTEN CAPELLE A.D. IJSSEL CASTRICUM CULEMBORG DEDEMSVAART DELFT DEN BOSCH DEN HAAG DEN HAAG DEURNE DOETINCHEM DONGEN DOORWERTH DRUNEN EELDE EERBEEK EIJSDEN EINDHOVEN ELST ENSCHEDE ETTEN FLESSINGUE GOES GORINCHEM GOUDA GROENLO GROESBEEK GRONINGEN HAAKSBERGEN HALSTEREN HARDERWIJK HAZERSWOUDE-RIJNDIJK HEEMSKERK HEEMSTEDE HEESCH HELLEVOETSLUIS HELMOND HENGELO HENGELO HILVERSUM HOOGEZAND HUIZEN HULST KAATSHEUVEL KERKRADE LANDGRAAF LEEUWARDEN LEEUWARDEN LEIDEN LEIDSCHENDAM LICHTENVOORDE LISSE LOSSER MAARSSEN-DORP MAASSLUIS MILLINGEN AAN DE RIJN MOLENHOEK NAALDWIJK NAARDEN NIEUWEGEIN NIEUWERKERK A.D. IJSSEL NIEUWKOOP NIEUW-VENNEP NIJKERK NIJMEGEN NIJVERDAL NOORDWIJK NUMANSDORP NUNSPEET NUTH OIRSBEEK OOSTERHOUT OSS OUD-BEIJERLAND PURMEREND RAAMSDONKSVEER RHOON RIDDERKERK ROOSENDAAL ROSMALEN ROTTERDAM ROTTERDAM RUREMONDE SCHAGEN SCHIEDAM SCHIEDAM SCHIJNDEL SINT WILLEBRORD SINT-OEDENRODE SITTARD SPIJKENISSE TERNEUZEN TERNEUZEN TIEL TILBURG TUBBERGEN TWELLO UTRECHT UTRECHT VEENENDAAL VELP VENLO VENRAY VLAARDINGEN VLIJMEN VOORHOUT VOORSCHOTEN VOORTHUIZEN WAALRE WAALWIJK WADDINXVEEN WASPIK WOLVEGEA ZAANDAM ZALTBOMMEL ZEIST ZEVENAAR ZOETERMEER ZUTPHEN ZWIJNDRECHT ZWOLLE

Populairste Duitsers in Nederlandse straatnamen 107 Populairste Duitsers in Nederlandse straatnamen gebaseerd op nobelprijswinnaars, bekende schrijvers, filosofen, musici, uitvinders en politici. Verzameld uit verschillende bronnen.

BRUNSSUM DELFT DOETINCHEM EDE GOES GRONINGEN HEEMSKERK HEERLEN HERTEN ROTTERDAM UTRECHT VLAARDINGEN VLIJMEN WOERDEN ZEVENAAR

AMERSFOORT AMSTERDAM BOXTEL DORDRECHT EDE HEERLEN LEIDEN MAESTRICH ROTTERDAM SLENAKEN VEENENDAAL ZANDVOORT

ALBLASSERDAM AMERSFOORT AMSTERDAM EDE FLESSINGUE HEERHUGOWAARD HILVERSUM MIDDELBURG PURMEREND ROTTERDAM SMALLINGERLAND

ARNHEIM BERGEN DIEMEN GELEEN GOUDA HAARLEM ROTTERDAM VLAARDINGEN ZEVENAAR

ALKMAAR AMSTERDAM ARNHEIM DIDAM MEIJEL ROTTERDAM UTRECHT ZAANDIJK

HUIZEN UTRECHT VENLO

ARNHEIM PUTTEN WOUDENBERG

97 —1

He in Sc

ijv

ric hH

ein

Go —1

17 49

ga nW olf

Joh

Gra

vo n

—1

38 18

nd ina

fF erd

ijv

dri

vo n

ch vo n

Fri e

eth

lin pe Zep

ler Sc —1 hil

Bra nd 13 —1 t 19

lit

Wi lly

inr Sc i hr ch ijv vo er n

77 Kle —1 ist 8

t 04

24 —

AMSTERDAM APELDOORN ROTTERDAM

ARNHEM HAARLEM

UTRECHT DE BILT

AMSTERDAM EDE

HAELEN ROTTERDAM

ARNHEM ROTTERDAM

5—

ijv

om as e

n Ma n

4 Sc

ijv

Pa u

lv on e

—1

He yse 0

eg el

—1

ch H of

—1

Fr Fi ied lo ri

Ott o

un ik he sc

87 9

H ge ah n 1

öll

17 —1

ich B

inr

er ijv

ch o rS

hu Art

n —1 hau 8

Le 78 ssi

UTRECHT VENLO ZOETERMEER

27 —1

BEVERWIJK DEN BOSCH HELMOND HOOGEVEEN

an lK ue

—1

HUNSEL UTRECHT VENLO ZOETERMEER

so lo Fi

HAARLEM DEN HAAGKERKR NUTH EDE DOETINCHEM

ALPHEN CHAAM MAASTRICHT OLST WIJHE UTRECHT VENLO

Ka rl

tic

BARENDRECHT EDE HAAREN KERKRADE LANDGRAAF OSS SINT JOOST

ph rai m er

ld E

ijv

tth o

—1

tre

18 78

Gu sta vS li

87 —1

92 9

z 5

ert Gu sta vH us

ic Fy s

lit

—1

Ko n

ge In

rad

xP lan

18 ena 76 —1 uer 96 7

8—

lf D

rt K oc h — 43

ic Fy s

AMSTERDAM BERGEN OP ZOOM BUNSCHOTEN CULEMBORG DELFT DENEKAMP VOLENDAM EDE LICHTENVOORDE NIJVERDAL HENGELO HOOGEVEEN KAMPEN NIEUWEGEIN OMMEN SCHIEDAM UTRECHT VENLO ZWOLLE

ies el

AMERSFOORT AMSTERDAM APELDOORN ASSEN BADHOEVEDORP BENNEKOM BERGEN OP ZOOM BLIJHAM BRUNSSUM DE BILT DEURNE DEVENTER EINDHOVEN GELEEN GRONINGEN HAARLEM HEERLEN HENGELO HOOGERHEIDE HOOGEVEEN IJSSELMUIDEN KROMMENIE LANDGRAAF LANDGRAAF LEEUWARDEN LEIDEN MAESTRICH MUIDERBERG ROTTERDAM SCHOONHOVEN STADSKANAAL TER APEL UTRECHT VENLO VLEUTEN ZANDVOORT ZOELMOND

108 Populairste Duitse steden* in Nederlandse straatnamen * Gebaseerd op Duitse steden met meer dan 180.000 inwoners

DEN HAAG DEVENTER ROTTERDAM OLDENZAAL VENNDAM ZWOLLE

BOCHOLTZ DEVENTER LANDGRAAF ROTTERDAM ZWOLLE

BARENDRECHT DEVENTER GRONINGEN OLDENZAAL ZWOLLE

DEVENTER HELMOND NIEUW VOSSEMEER ZWOLLE

Do rt

Bre

Ke ule n

Ro s

toc k

n rlij Be

mb Ha

DEVENTER ROTTERDAM

ETTEN LEUR ZOETERMEER

LEIDEN VENLO

ROTTERDAM

Kre f

gs b

eld

l Ka

Du isb

sse

n ge

Dre

urg

APELDOORN MAESTRICH NOORDENVELD

urg

DEN HAAG ROTTERDAM SON EN BREUGEL

GRONINGEN MEDEMBLIK ROTTERDAM VEENDAM

Kie

DEVENTER

ROTTERDAM

ttg Stu

nn Ha

kfu Fra n

ldo sse Du

Bo nn

art

HAARLEMMERMEER

ov er

LIMMEN

VLAARDINGEN

DEVENTER

LEEK

Bo ch u

eld lef Bie

mu nd

APELDOORN BARENDRECHT BUSSUM DEVENTER GRONINGEN ROTTERDAM ZWOLLE

ec k

ALMERE BARENDRECHT DEN HAAG HENGELO WOERDEN ZOETERMEER ZWIJNDRECHT

urg

BARENDRECHT DEVENTER DOETINCHEM ERMELO GRONINGEN OLDENZAAL UTRECHT UTRECHT VOORTHUIZEN ZWOLLE

Populairste Nederlandse steden* in Duitse straatnamen 109 AACHEN BERLIN BONN BRAMSCHE BREMEN DORTMUND DUISBURG DÜSSELDORF EUSKIRCHEN FRANKFURT(ODER) GROSS-GERAU HALLE-SAALE HAMELN HEILBRONN JENA KERPEN KEVELAER KÖLN LUDWIGHAFEN AM RHEIN MÜNCHEN NEUNHAGEN BEI BERLIN NEUSS OBERHAUSEN OFFENBACH AM RHEIN PUHLHEIM SCHÖNEICHE BEI BERLIN SCHWEINFURT VECHTA WUSTERMARK

BREMEN DÜSSELDORF ERKELENZ GELDERN HAMBURG KÖLN KREFELD MOERS NETTETAL NEUSS NIEDERKRÜCHTEN OSNABRÜCK PULHEIM RHEINBERG ROMMERSKIRCHEN STRAELEN VIERSEN WACHTENDONK WEGBERG WESEL WILLICH

AACHEN BAD MÜNSTER BÖBLINGEN DUISBURG DÜSSELDORF ELSDORF ERKELENZ GANGELT GEILENKIRCHEN HEINSBERG MECHERNICH MÖNCHENGLADBACH NETTERSHEIM NETTETAL ROMMERSKIRCHEN SCHLEIDEN SELFKANT STRAELEN VIERSEN

AACHEN BREMEN ERKELENZ HERZOGENRATH KERPEN KOLENZ KÖLN NEUSS OELDE OLDENBURG PUHLHEIM ÜBACH PALENBERG ZWEIBRÜCKEN

BRAMSCHE BREMEN DELMENHORST DUISBURG DÜREM DÜSSELDORF EMMERISCH KÖLN MANNHEIM NEUNHAGEN NÜRNBERG STRAUBING

BERLIN BRAMSCHE BREMEN CASTROP RAUXEL CUXHAVEN EMDEN FREIBERG KLEVE KÖLN LOXSTEDT

BAD BRAMSTEDT BRAMSCHE BREMEN DELMENHORST DÜSSELDORF EMMERICH A. RHEIN KRANENBURG MÜNSTER OBERHAUSEN

tte

eim

Ar nh

lft

rda m

t ch tri

Ro BERLIN BRAMSCHE BREMEN CALW DELMENHORST OSNABRÜCK

AHAUS BRAMSCHE DRENSTEINFURT HERFORD SOEST WESEL

BAD BENTHEIM BRAMSCHE BREMEN EMSDETTEN NORDHORN

BERLIN KREFELD KÖLN WEIKERSHEIM WERBACH

ide

elo

He ng

De ve n

rle m Ha a

sch

Br ed a

ter

BREMEN DILLENBURG KERPEN LEMGO NEUKIRCHEN SCHWALMSTADT

BREMEN MINDEN

BRAMSCHE DARMSTADT

Alk ma

Ap e

We s

Til b

Ein

e oll Zw

Bronnen Falk Stratenboek, multimap.com, artcyclopedia.com Met dank aan Rob Bieling, direceur Falk, voor de toegang tot de database dat mijn onderzoek compleet maakte.

CUXHAVEN MELLE WESER NIENBURG

ldo orn

BERLIN BREMEN VIERSEN

tla nd

KERPEN PULHEIM VIERESEN

urg

BREMEN LÜNEN MEPPEN WESEL

dh ov en

BREMEN GÖTTINGEN PULHEIM WÜRZBURG

g aa

AHAUS DELMENHORST DORTMUND GRONAU MÜNSTER NORDHORN SCHÖPPINGEN

BERLIN BRAMSCHE BREMEN DELMENHORST ELMENHORST GELDERN KÖLN PULHEIM

Utr ec h nH De

tar d-G ele Sii

ste

Ve n

rda m

* Gebaseerd op Nederlandse steden met meer dan 70.000 inwoners.

110 Holland in Amerika Naomi Yasuda

Holland in Amerika 111

112 Over Nederland gesproken Melissa Peen

Duits da ist Holland in not Holland is in last, gezegd als men zich enorm druk maakt om ’n kleinigheid das spießürgerliche Holland dat is Holland op zijn smalst Holländer 1 Nederlands schip 2 Hollandse sigaar 3 melkboer 4 bovenkruier (molen) 5 maalbak voor papier Holländerpfeife Goudse pijp wä hier dan Pläug nicht hollen well, dä maut ne in Holland (woanners) trecken wie in het geboorteland het lichte werk teveel wordt, moet het zwaarste werk uitvoeren in het buitenland

Engels Dutch rond 1380 gebruikt voor het Germaanse volk in het algemeen, na 1600 voor de Nederlanders (van Duutsch, het noordelijke dialect en Dietsch, het zuidelijke dialect van de Middelnederlandse taal die men toen sprak) nadat Nederland een verenigde en onafhankelijke staat werd. Sinds 1608 werd Dutch door de Engelsen gebruikt als negatief woord voor bijna alles wat zij zagen als inferieur en ongewoon. Oorzaak hiervoor was de oorlog tegen de Engelsen (eerste rivaliteit in de handel) en later de grote immigratie van Duitsers naar Amerika. Omdat de Nederlanders zelf goed genoeg Engels konden praten om de negatieve associaties te begrijpen werd in Nederland in de 20e eeuw het gebruikt van de termen Diets en Duits afgeschaft en werd het ofﬁcieel vervangen door Nederlands double Dutch 1 onverstaanbare, vreemde taal, gebrabbel [1876] 2 zowel condoom gebruiken als de pil slikken voor veilige seks Dutch doll ledenpop Dutch act/Dutch route zelfmoord [20e eeuw] Dutch angle in de ﬁlmwereld: een shot waarbij de camera onder een hoek wordt gezet om het beeld te vervormen of de kijker te desoriënteren Dutch auction veiling die achteruit werkt: de prijs wordt net zo lang verlaagd tot de eerste koper zich meldt [19e eeuw] heet in Nederland een Chinese veiling

Dutch bargain koop besloten met een goede dronk of tijdens een drinkgelag tot stand gekomen en dus meestal niet geldig [1650] Dutch barn schuur die alleen bestaat uit vier palen en een dak Dutch bath 1 zuurbad bij het etsen 2 zeer oppervlakkige wasbeurt [20e eeuw] Dutch belted lakenvelder (koeienras) Dutch blue/to get in Dutch dronken worden Dutch book 1 kasboek 2 boekhouding 3 bookmaker die kleine inzetten accepteert Dutch brig cel aan boord van een schip [17e eeuw] Dutch build kraker [19e eeuw] Dutch built 1 Hollandse platbodem, schip [19e eeuw] 2 lange slungelachtige man Dutch buttocked 1 Hollands rundvee met dikke achterwerken 2 peervormige romp van Nederlandse vrouwen veroorzaakt door te veel verse zuivel en te veel ﬁetsen Dutch by injection een vrouw die met een Nederlander leeft [20e eeuw] Dutch cap 1 kapotje, condoom 2 pessarium Dutch cheese 1 kraak noch smaak 2 kale kop [19e eeuw] Dutch clock 1 po 2 ondersteek Dutch comfort/Dutch consolation levenshouding die neerkomt op: wat er ook gebeurt, er is altijd wel iemand die er erger aan toe is [18e eeuw] Dutch concert/Dutch medley kakofonie [18e-19e eeuw] Dutch courage jenevermoed; moed ingegeven na het nuttigen van vele glaasjes [18e eeuw] Dutch crossing 1 zwalken; niet meer recht kunnen lopen van een dronken zeeman 2 straat schuin oversteken Dutch daub middelmatig schilderij [19e eeuw] Dutch defense overgave Dutch disease het verschijnsel dat een land door de aanwezigheid van een grote voorraad natuurlijke hulpbronnen zijn concurrentiepositie ziet verslechteren in industrieën die gericht zijn op de export. Nederland was het eerste land dat dit probleem had na het vinden van de aardgasbel van Slochteren in de jaren zeventig. Het leidde tot de zware economische crisis in Nederland van eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Na-

Over Nederland gesproken 113

dat de maatregelen die het kabinet had genomen (poldermodel) goed uitpakten transformeerde de Dutch Disease in een Dutch Miracle Dutch drink glas in één teug leegdrinken [19e eeuw] Dutch dumpling homoseksueel [1950-1970] Dutch elm disease iepenziekte (ontdekt in Nederland, 1927) Dutch fart bijnaam voor een manusje-van-alles aan boord van een schip [20e eeuw] Dutch feast 1 als de gastheer eerder dronken is dan zijn gasten 2 als de gastheer al dronken is als de gasten arriveren [18e-19e eeuw] Dutch ﬁt woede-uitbarsting [midden 19e eeuw] Dutch fuck het aansteken van de ene sigaret aan de andere [1950] Dutch girl lesbienne [1930] Dutch gleek 1 stevig of onmatig pimpelen 2 likeur [17e eeuw] Dutch husband 1 veren kussen 2 slecht bedgezelschap [1800] dutchie joint, Pass the dutchie (to the left hand side), een nummer van Musical Youth uit 1982 werd wereldwijd een nr. 1 hit dutching 1 doorstralen van voedsel 2 methode waardoor men cacao beter kan oplossen en de werking van zuren in de cacaobonen beter worden geneutraliseerd (alkalisatie-methode onwikkeld door Van Houten) Dutch kiss kus waarbij men tegelijk elkaars oren kust [20e eeuw] Dutch lecture/to talk like a Dutch uncle een strafpredikatie houden Dutch lottery een loterij met daarin verschillende series loten die kans bieden op verschillende soorten prijzen. De prijs van het lot correspondeert met de waarde van de prijzen Dutchman in de bouw: iets wat wordt aangebracht om een (constructie-)fout te verbergen of een gat op te vullen Dutchman’s anchor de beste stuurlui staan aan wal Het verhaal gaat dat er een schip zonk; de Hollandse kapitein beweerde achteraf zijn perfecte anker thuis vergeten te hebben [19e eeuw] Dutchman’s breaches streepje blauw in de lucht [19e eeuw]

Dutchman’s cape denkbeeldig land [20e eeuw] Dutchman’s drink alle drank in één keer opdrinken [19e eeuw] Dutchman’s headache dronkenschap [19e eeuw] Dutch metal/gold/foil/leaf dun uitgewalste platen metaal die als imitatiebladgoud gebruikt worden [19e eeuw] Dutch nightingale kikker [18e eeuw] Dutch oven 1 iemands mond [1920] 2 ijzeren pot om eten te bakken, die begraven wordt in een kolenvuur 3 geur van een bed waar iemand een wind in heeft gelaten [1920] 4 kamer gevuld met cannabisrook [1980] Dutch palate smaak van goedkope vis [17e eeuw] Dutch party feestje waarbij alle gasten voor de consumpties zorgen, heet in Nederland een American party Dutch pegs benen [20e eeuw] Dutch pink bloed [19e eeuw] Dutch pump watertrappelen Dutch reckoning 1 giswerk 2 omstreden rekening die alleen maar groter wordt als je ernaar vraagt [17e eeuw] 3 grove rekening zonder speciﬁcaties [1690] 4 slechte dag op het werk [19e eeuw] Dutch red gerookte Hollandse haring [19e-20e eeuw] Dutch rise loonsverhoging die de ontvanger geen voordeel oplevert Dutch rod pistool met lange loop Dutch roll ongecontroleerde manoeuvres met een vliegtuig Dutch row bedachte woordenwisseling [19e eeuw] Dutch rub pijnlijke massage met de knokkels van de hand [1930] Dutch silver/plate verzilverd Dutch steak hamburger Dutch tilt in de ﬁlmwereld: scheve camerapositie Dutch treat feest of uitstapje waarbij ieder voor zich moet betalen [1880] Dutch uncle 1 iemand die ongevraagd streng bekritiseert, felle criticus, 2 zedenpreker [19e eeuw] Dutch wheelbarrow iemand bij de voeten vasthouden zodat die dan met zijn handen moet lopen. Dutch widow prostituee [17e eeuw] Dutch wife 1 veren kussen 2 slecht bedgezelschap [1800] 3 opblaaspop

114 Over Nederland gesproken

dutchy 1 slordigheid 2 pijp om marihuana mee te roken 3 getalenteerd persoon, die al beroemd is op jonge leeftijd (in Thailand) Flying Dutchman een legende over een spookschip, dat nu nog steeds rondvaart in de buurt van Kaap de Goede Hoop en er op uit is om andere schepen te laten zinken holland lieve berichtjes geschreven op enveloppen van liefdesbrieven [1940] hollanders geschilderde snor [19e eeuw] Holland Tape jenever [18e eeuw] I’m a Dutchman uiting van ongeloof: je dacht toch niet dat ik gek was? in Dutch 1 uit de gratie 2 in moeilijkheden it’s Dutch to me het is Grieks of Chinees voor mij talk Dutch brabbelen that beats the Dutch dat is de limit the day will come when cats have horns and Dutchmen will be circumcised er zal een dag komen dat katten hoorns hebben en de Hollanders besneden zullen zijn (Malawisch gezegde) to be in Dutch in problemen zijn to beat the Dutch iets buitengewoons, verbazingwekkends verrichten, tegen de verwachting in to do a Dutch 1 weglopen 2 vluchten 3 deserteren 4 zelfmoord plegen to Dutch gokken en wedden volgens een verkeerd systeem, zodat verliezen bijna vaststaat to Dutch it bedriegen [1910] to go Dutch als in gezelschap ieder zijn eigen rekening betaalt to get one’s Dutch up iemands woede uitlokken

Nederlands Holland bos-land, van holt (oud-Nederlands voor bos/hout) omdat het noord-westelijke deel van wat nu Nederland genoemd wordt vroeger bedekt was met bomen. Het Graafschap Holland werd in 1076 gesticht. Nu de benaming voor de gezamenlijke provincies Noord- en Zuid-Holland en heel Nederland hollandaisesaus eiersaus met azijn en boter Holland, bolland, Zeeland, geen land, ik hou het met den heikant Brabants spreekwoord, bol betekent week of los

Hollandermop mop waarin een bepaalde karakteristiek geachte hoedanigheid van de Hollander over de hekel gehaald wordt Holland is in last wanneer iemand in nood verkeert en geen raad meer weet, misschien een herinnering aan rampjaar 1672 Hollanditis woord verzonnen voor de houding van de Nederlanders t.o.v. de wapenwedloop in de jaren tachtig. Honderdduizenden Nederlanders demonstreerden in 1981 tegen het plan van de regering om 48 kruisraketten op Nederlandse grond plaatsen. Deze paciﬁstische en neutralistische houding werd door veel andere landen gekopieerd, waardoor het met een virus werd vergeleken Holland op zijn smalst dat is heel armzalig, dat is kleinzielig. Naam van de duinstrook tussen het IJ en de Noordzee waar nu IJmuiden ligt. Het Noordzeekanaal is er door gegraven en het IJ is drooggelegd [1872], zodat Holland nu niet meer zo smal is Hollandse kijker telescoop, uitgevonden door Hans Lippershey uit Middelburg [1608]. De Italiaanse geleerde Galile Galileo verbeterde deze uitvinding en deed er zijn beroemde ontdekkingen mee, en nu wordt de uitvinding van de telescoop ten onrechte toegeschreven aan Galileo Hollandse nieuwe haring tussen mei en juli gevangen, als hij minimaal 16 procent vet bevat en op de traditionele Hollandse manier gekaakt, gezouten en geﬁleerd is. In de praktijk vervalt na augustus de aanduiding Hollandse nieuwe Hollandse ziekte benaming voor de economische crisis in Nederland in de jaren zeventig en tachtig Hollands glorie dat wat Nederlands en succesvol is Hollands welvaren er goed, gezond uitzien Nederland van Middelnederlands neder (beneden, onder) naam voor het Koninkrijk der Nederlanden [1815], de Zeventien Nederlanden, al de Nederlandse gewesten onder de Bourgondische en Habsburgse heerschappij, de Verenigde Nederlanden, de Zeven Provinciën gedurende de Republiek en de Spaanse Nederlanden. In de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd de naam voor de gebieden bij de monding van de Rijn, Maas

Over Nederland gesproken 115

en Schelde Nederpop popmuziek uit Nederland Nederpunk punkmuziek uit Nederland Nederrock rockmuziek uit Nederland Nederwiet in Nederland geteelde marihunana neerlandicus/neerlandica student, beoefenaar van, docent in de Nederlandse taal- en letterkunde neerlandisme typisch Nederlands woord of typisch Nederlandse uitdrukking neerlandistiek wetenschap die zich bezighoudt met de Nederlandse taal en literatuur Vliegende Hollander 1 een vermeend spookschip 2 vierwielig wagentje dat met een krukas en twee hefbomen voortbewogen wordt

Frans avoir un fromage d’Hollande een kaal hoofd hebben Dieu a créé la terre mais les néerlandais ont fabriqué la Hollande God schiep de wereld maar de Hollanders schiepen Holland [17e eeuw] hollande 1 Hollandse batist (stof), sterker en strakker dan het gewone batist 2 porselein uit Nederland 3 gele, grote en melige aardappelsoort 4 kaassoort 5 luxe papiersoort, gekenmerkt door stevigheid hollander het verwijderen van vet en vochtigheid van de pijp van een schrijfveer met behulp van warme as of en wasmiddel, zo genoemd omdat de Hollanders het hebben uitgevonden en het lang geheim hielden sauce hollandaise hollandaisesaus bereid met citroensap un hollandais, une église, deux hollandais, une secte, trois hollandais, un schisme een Nederlander, een kerk, twee Nederlanders, een secte, drie Nederlanders, een schisma Voltigeur Hollandais de Vliegende Hollander

Surinaams bakra 1 iemand van Nederlandse afkomst 2 een blanke, wordt ook gebruikt in straattaal 3 hoge ambtenaar, machthebber zoals politie, rechter. Het woord bakra in de betekenis van iemand met autoriteit wordt niet meer gebruikt omdat

het woord een negatieve lading heeft door de koloniale tijd bakra fasi op zijn Hollands, Hollandse manieren zoals op tijd komen bakrakondre Nederland, maar het kan ook op heel Europa wijzen Bakratongo Nederlandse taal Holland no abie tievie maai bittie Holland heeft geen tanden maar bijt toch krutu-bakra no abie langa wipi ma ai naki nanga ambra de gouverneur heeft geen lange zweep, maar hij slaat met zijn voorzittershamer, gerechtigheid zal zegevieren. Krutu-bakra is in het Surinaams de benaming voor rechter, en staat voor vergader-Hollander Ptata Nederland te nengre feni bun, a e kun-kun na bakra maksin als de slaaf het goed krijgt, doet hij zijn behoefte in het magazijn van de Hollander, ondank is ’s werelds loon

Zuid-Afrikaans die Kaap is weer Hollands alles is weer goed. De Zuid-Afrikaanse Kaap is gesticht door Jan van Riebeeck en alles was Nederlands. Rond 1800 kwamen de Engelsen en namen de Kaap over. Later trokken de Engelsen meer naar het Noorden en werd de Kaap weer door Nederlanders beheerst dis Holland en Seeland het is een geweldige vertoning hier kom Holland op pale woord om lange Nederlanders met een kort lijf en lange benen mee te plagen twee Hollanders by mekaar stig ’n kerk en drie by mekaar stig ’n politieke party de aard van de mens is eigenzinnig en koppig, het vermogen om samen te werken is zwak Deze lijst bestaat uit informatie gevonden op internet, in woorden- en spreekwoordenboeken en informatie verkregen van buitenlanders, en kan per land onvolledig zijn. Waarschijnlijk zijn er meer landen die uitdrukkingen over Nederland en Nederlanders hebben, met name die landen die een gezamenlijke geschiedenis delen.

116 Kleine verschillen internationale studenten

POLEN ≠ NEDERLAND Maja Bialon (1978, Polen) They have a special approach to money. They save a lot. I don’t understand why they never say how much they earn. Polish talk easily about the money. They’re talking loudly if they’re proud of how much they earn and complain (most often) Dutch hardly ever give their seat to an older person in the tram; you never know if the person when they earn too little. will get offended. Dutch are used to foreigners. It happens often in Poland that if a black man walks on a street They have kids quite late. When the kids grow people look at him strangely. up it happens that they party with friends and parents at the same time. If you are so lucky as to be invited by a Dutch person for a dinner, it won’t be an amazing meal. Polish parents expect respect and obedience. At best it is pasta with salmon and with the coffee you won’t get more than one peace of cake. In Poland there is a bigger generation gap. You won’t meet anyone older than 40 in a fancy pub. The Polish on the contrary are known for their hospitality. People can’t party here in the Netherlands. I Empty churches are common in the Netherlands. noticed a lack of imagination, they aren’t very spontaneous. They show some distance, cannot You see people washing their cars on Sundays. This could never happen in Poland. get crazy. Partying with Polish people always ends up at 6 in the morning, with a huge hangover the next day. Dutch people seem to refuse to age. You can see it by the way they look (active, fit, dressed up) and behave (going out, self-confident).

In the Netherlands you can wear bizarre clothes and take a dog with you to a bar. Dutch have a lot of self-confidence, they are very direct and open. Sometimes they’re pushy and arrogant. In Poland people don’t always say what they think. They’re more closed, don’t talk to the strangers on the street. Foreigners can have the impression that they’re unkind. Dutch are very hard working, practical and well organised. They are trying to be perfect and like to plan things. That’s probably why they are good designers and businessmen.

Kleine verschillen internationale studenten 117

DUITSLAND ≠ NEDERLAND Lars Breitenfeldt (1981, Duitsland) Design It seems that people and companies are very open-minded about design and architecture. Driving through the country you can see a lot of stylishly designed industrial buildings and bridges. Also the graphic language of corporate designs suggests a liberal mind. Housing Most houses have shop windows. It displays the whole life of the flat. At first I expected to get a glimpse of agressive husbands and naked housewives. But instead I often saw dozing pensioners watching TV. Inside narrow staircases and tiny toilets make you feel like in a dolls house. It implies an artistic way of movement. Traffic The right of vehicles to go first in a traffic circle is different. In Germany you get the right of way by entering the circle. In the Netherlands it is right before left. Unaware of the Dutch circle system I nearly caused a heavy accident. Change Germans are very aware of the change they receive after paying for goods. It is unimaginable to round off the sum of the bill in the shops. Everyone would cry for a penny. But I like the Dutch system, it prevents the mess of pennies in your pocket. Smile In Germany a lot of people cannot smile. They are mostly stiff and sad. In the Netherlands I often got a smile back when I smiled to someone.

IJSLAND ≠ NEDERLAND Solvi Sigurdsson (1980, IJsland) The food in the walls! I find it very awkward. The quality of the food and the thought that crosses my mind: “Where have the hands of the persons been before?” It does not really increase my appetite. Apologies It often seems to me that the Dutch have been told not to apologize for anything. Systems Everything works in systems. That’s what the Dutch do well, organizing. But once it is in a system it’s impossible to change it, except with another system. Which brings me to the sentences that I heard most in these three years: it is not allowed! A likely explanation for this is that if you are an outsider it can be very easy to bump into all these invisible walls of all these systems. I wonder what the Dutch would say about Iceland if they were there...

118 Index Door studenten bezochte landen

AANTAL STUDENTEN PER BEZOCHT LAND (gegevens van 32 studenten) 32 29 27 26 25 24 18 15 14 11 8 8 7

Nederland Duitsland Frankrijk België Spanje Italië Groot-Brittannië Luxemburg Zwitserland Griekenland Portugal Zweden Oostenrijk

7 6 5 5 5 4 3 3 2 2 2 2 2

Denemarken Polen Hongarije Noorwegen Turkije Tjechië Kroatië Verenigde Staten Albanië Australië Canada Finland Japan

Index Door studenten bezochte landen 119

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Andorra Aruba Bali Belize Brazilië Bulgarije China Colombia Cuba Curaçao Cyprus Egypte Guatemala

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Honduras Ierland India Kenia Malawi Maleisië Malta Marokko Mexico Nieuw-Zeeland Pakistan Peru Rusland

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Saoedie-Arabië Schotland Tanzania Thailand Tunesië Venezuela Zambia Zanzibar Zimbabwe Zuid-Afrika

120 Index Geboorteplaatsen studenten Berlijn (Duitsland)

Reykjavik (IJsland)

Assen

Heemskerk Wormerveer Amsterdam

Oldenzaal Barneveld

Utrecht

Zeist

Ede

Velp

Druten Sleeuwijk

Hellevoetsluis

Mill

Strijen

Boxmeer

’s-Hertogenbosch Gemert

Krakow (Polen)

Eindhoven Westerhoven Weert Bogota (Colombia)

Rawalpindy (Pakistan) Jeruzalem (Israël) GEBOORTEPLAATS VAN 1 persoon 2 personen 3 personen

Index Studenten in deze atlas 121

53 Mediacratie

Anieke Branderhorst (1982) 82 Vergeten geld 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

Lars Breitenfeldt (1981, Duitsland) 104 Populairste Nederlandse en Vlaamse schilders 106 Populairste Duitsers 108 Populairste Duitse en Nederlandse steden 117 Kleine verschillen

Pim van der Burgt (1980)

Moniek Driesse (1983)

Ine van de Elsen (1985)

Ruben Esser (1980)

52 Vrees 68 Superland 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

20 The Dutch Dream 64 Maal-tijden

14 Nederland door Nederlanders 88 Image shopping omslag Nederland (tekening)

30 Weer verkeer 32 Wachtwijzer 50 Actualitijdelijk

Jeanine Essink (1979)

Chester GriĂŤt (1978)

Kim Hemmes (1981)

Sofie Hoenselaars (1983)

52 Vrees 62 Geef ons heden ons dagelijks brood 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

90 Kenmerk 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

18 Denkend aan Holland 52 Vrees omslag Weiland (gedicht)

28 Van kikvors tot vogelÂvlucht

Maja Bialon (1978, Polen)

Emiel van Boekel (1982)

36 Fietsers in Nederland 52 Vrees 116 Kleine verschillen 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

122 Index Studenten in deze atlas

Gijs Huijgen (1983)

Esseline Keeven (1979)

Nancy Kennis (1985)

Max Kortsmit (1979)

98 Gemengd goed

74 Eerste links en tweede pad rechts 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

24 Wie ziet wat?

46 Dutch Arms Trade 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

Itai Lahav (1979, IsraĂŤl)

Jean-Philppe Klein (1979)

Janneke Laarakkers (1979)

Rop van Mierlo (1980)

52 Vrees 44 What if? 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

24 Wie ziet wat? 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

52 Vrees 60 Festivalland

56 Nederland ver-lonsdeelt

Melissa Peen (1983)

Jochem Ruijgrok (1984)

88 Image shopping 112 Over Nederland gesproken

102 Tattataal

Marlon van Schellebeek (1984) 22 Stukje Nederland

David Schocken (1979, IsraĂŤl) 34 Privacy = Loneliness

Index Studenten in deze atlas 123

Solvi Sigurdsson (1980, IJsland) 117 Kleine verschillen

Janneke Smale (1983)

Stephan Velema (1983)

Robin Verweij (1980)

78 Hoe Nederlands is mijn dag? 118 Door studenten bezochte landen 120 Geboorteplaatsen 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

52 Vrees 94 Nederland in opstand 96 Pasoord

54 EU-Grondwet stratego 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

Michiel Vlaanderen (1978)

Simone van Wijk (1979)

Frank Winnubst (1980)

Naomi Yasuda (1985)

40 Nederland 72dpi 52 Vrees 58 Dutch Design(ers) 116 Landen bezocht door studenten 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

52 Vrees 86 Blijf kijken, we zijn zo weer bij u terug 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

26 Hoogstepunten van Nederland 88 Image shopping

88 Image shopping 110 Holland in Amerika

Merel Boers (1981)

Friso Dijkstra (1981)

Christie Haalboom (1980)

Anouk Meeren (1980)

90 Kenmerk 125 Nieuwe vlaggen voor Nederland

52 Vrees

52 Vrees 124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

Liselotte Pepping (1977)

Marije Riesewijk (1980)

Carline Vrielink (1982)

Jeroen Weijering (1980)

52 Vrees

124 Nieuwe vlaggen voor Nederland

124 Bijlage Nieuwe vlaggen voor Nederland

Simone van Wijk

Max Kortsmit en Jeroen Weijering

‘Homotolerantland’, Anouk Meeren

Pim van der Burgt

‘What if?’, Itay Lahav

Janneke Smale

‘Legoland’, Esseline Keeven

Anieke Branderhorst

Bijlage Nieuwe vlaggen voor Nederland 125

Maja Bialon

Michiel Vlaanderen

Jean-Philppe Klein

Robin Verweij

Merel Boers en Chester GriĂŤt

Esseline Keeven

Jeanine Essink

126 Bibliografie Boeken 1001 Stratenboek, Falk The Cassell Dictionary of Slang, J. Green, Cassel PLC Van Dale Etymologisch woordenboek, Van Dale Lexicografie Utrecht/Antwerpen, 2e druk 1997 Van Dale Handwoordenboek Engels-Nederlands, Van Dale Lexicografie Utrecht/ Antwerpen, 3e druk 1996 Van Dale Handwoordenboek Nederlands, Van Dale Lexicografie Utrecht/Antwerpen, 2e druk 1996 Van Dale Handwoordenboek Nederlands-Frans, Van Dale Lexicografie Utrecht/ Antwerpen, 3e druk 1997 Van Dale Handwoordenboek Nederlands-Engels, Van Dale Lexicografie Utrecht/ Antwerpen, 3e druk 1996 Van Dale Handwoordenboek Frans-Nederlands, Van Dale Lexicografie Utrecht/ Antwerpen, 3e druk 1997 Van Dale spreekwoordenboek, Van Dale Lexicografie Utrecht/Antwerpen, 3e druk 2000 Dealing with the Dutch, Jacob Vossestein, Kit Publishers, 2001 Dutch Design 2004/2005, BNO & BIS Publishers, 2005 Mijn Nederland, Geert van Istendael, uitgeverij Atlas, 2005 This gun is for hire, from personal to corporate design projects, R. Klanten, S. Ehman, T. Geiger, Die Gestalten Verlag, Berlijn 2004 Vaarwel Gulden, Rob Groeneveld, ImageBooks Publishers B.V. Eindhoven, 2000

Artikelen Letter from Amsterdam, Ian Buruma, The New Yorker, 1 Maart 2005 Met z’n allen naar een Nieuw Land (NL), Sadik Harchaoui, NRC Handelsblad, 24 februari 2005 Nederland ≠ Nederland, Annelys de Vet, Vrij Nederland, augustus 2004 Racistische incidenten in heel Nederland, NRC Handelsblad, 4 april 2005

Televisie Houden van Holland; het ‘inburgeringsprogramma voor Nieuwkomers’ van binnenuit, Wen-jie Qin,VPRO tegenlicht, 15 mei 2005 Nederland in analyse; de ontmaskering van een gidsland, Alexander Oey, VPRO tegenlicht, 27 oktober 2002

Bibliografie 127 Internet Albert www.albert.nl Albert Heijn www.albertheijn.nl Algemeen Dagblad www.ad.nl Anno www.anno.nl/anno/anno/i000179.html Anti-fascistische Onderzoeksgroep Kafka www.kafka.nl Artcyclopedia www.artcyclopedia.com Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) www.bno.nl Bradaz-Slangwoordenboek www.omroep.nl C1000 www.c1000.nl Centraal Bureau voor de Statistiek www.cbs.nl COOP www.coop.nl De vrije encyclopedie www.wikipedia.org Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren www.dbnl.org/tekst/ stoe002nede01/stoe002nede01_0426.htm Dirk www.dirk.nl Edah www.edah.nl Evene www.evene.fr Festival informatie 2005 www.festivalinfo.nl (en ruim 200 festivalwebsites) Gouden Gids www.goudengids.nl Inverstorwords www.investorwords.com/1604/dutch_disease.html Keitjeâ&#x20AC;&#x2122;s Nederland www.xs4all.nl/~dekei/holland.html Konmar www.konmar.nl Lexilogos www.lexilogos.com/francais_langue_dictionnaires.htm Lonsdale www.lonsdale.com Map24 www.nl.map24.com Map Maker nationalatlas.gov/natlas/Natlasstart.asp Ministerie van Economische Zaken - exportcontrole www.exportcontrole.ez.nl Multimap www.multimap.com Nederland, een zwemland? members.chello.nl/w.mastop/zwemmen/ historisch%20overzicht/zwemmenintroductie.html Nederlandse Geschiedkundige Gebeurtenissen, 1000 - 1600 members.home. nl/pushkar/oranje14.html Nedweb www.ned.univie.ac.at/non/landeskunde/nl/h10/De_Dutch_Disease.htm NRC Handelsblad www.nrc.nl Online etymology dictionary www.etymonline.com/index.php?search=dutch&search mode=phrase Odobuku www.odobuku.tk Plus Markt www.plusmarkt.nl Premsela, stichting voor Nederlandse vormgeving www.premsela.org Sipri Internet www.sipri.org Spar www.spar.nl Stichting onderzoek extreme Stromingen www.antifa.nl SuperdeBoer www.superdeboer.nl Suriname Discussion Board www.suriname.nl Suriname On-line www.suriname.nl/discus/messages/4941/4983.html?1075048093 Surinaamse spreuken www.opo-sranan.com/51.0.html Telefoongids www.telefoongids.nl The best brands of the world www.brandsoftheworld.com Tijd voor vis www.tijdvoorvis.nl/haring/hollandse_nieuwe.asp TV5 dictionnaire.tv5.org/dictionnaires.asp?Action=1 Van Dale taalweb www.vandale.nl Wikipedia www.wikipedia.nl Wortubuku ini Sranan Tongo www.sil.org/americas/suriname/Sranan/SrananEnglish%20Dict.PDF Zaanstreek www.zaaninfo.com/chocolade/het_verwerkingsproces.htm ZOZ www.zoz.nl/dutch.htm

128 Colofon De ‘Subjectieve Atlas van Nederland’ is tot stand gekomen op en rond de Design Academy Eindhoven bij de afdeling Mens & Communicatie in de turbulente lente van 2005. Aanleiding vormde de vraag van Annelys de Vet (grafisch ontwerper en docent op de Design Academy) om Nederland in kaart te brengen, uitgaande van persoonlijke betrokkenheid. De hieruit voortvloeiende discussies tijdens de academie-uren van module 1 t/m 4 vormden een rijke voedingsbodem voor dit werk. In de natte zomer van 2005 hebben diverse studenten van andere modules en net afgestudeerden van dezelfde afdeling aanvullende nieuwe beelden gemaakt. Concept en vormgeving Annelys de Vet Inleiding Lidewij Edelkoort Redactie en assistentie Kim Hemmes, Sofie Hoenselaars, Janneke Smale, Michiel Vlaanderen Eindredactie Annelys de Vet Bijdrages van Maja Bialon, Emiel van Boekel, Merel Boers, Anieke Branderhorst, Lars Breitenfeldt, Pim van der Burgt, Friso Dijkstra, Moniek Driesse, Ine van Elsen, Ruben Esser, Jeanine Essink, Chester Griët, Christie Haalboom, Kim Hemmes, Sofie Hoenselaars, Gijs Huijgen, Esseline Keeven, Nancy Kennis, Jean-Philppe Klein, Max Kortsmit, Janneke Laarakkers, Itay Lahav, Anouk Meeren, Rop van Mierlo, Melissa Peen, Liselotte Pepping, Marije Riesewijk, Jochem Ruijgrok, Marlon van Schellebeek, David Schocken, Solvi Sigurdsson, Janneke Smale, Stephan Velema, Robin Verweij, Annelys de Vet, Michiel Vlaanderen, Carline Vrielink, Jeroen Weijering, Simone van Wijk, Frank Winnubst, Naomi Yasuda Fotografie portretten Sofie Hoenselaars, Jochem Ruijgrok, Michiel Vlaanderen Beeld omslag Ine van Elsen Gedicht omslag Kim Hemmes Studenten module 1 t/m 4 Dajo Bodisco, Emiel van Boekel, Lars Breitenfeldt, Moniek Driesse, Ine van Elsen, Ruben Esser, Kim Hemmes, Sofie Hoenselaars, Gijs Huijgen, Jord Jansen, Nancy Kennis, Jean-Philppe Klein, Bart Koolen, Max Kortsmit, Itay Lahav, Rop van Mierlo, Melissa Peen, Jochem Ruijgrok, Marlon van Schellebeek, David Schocken, Solvi Sigurdsson, Janneke Smale, Stephan Velema, Robin Verweij, Michiel Vlaanderen, Frank Winnubst, Naomi Yasuda Lettertype Scala (door Martin Majoor) Papier omslag Sirio Color Celeste E18, 290 grams (Grafisch Papier) Papier binnenwerk Arctic Volume, 100 grams (Grafisch Papier) Druk Drukkerij Wilco, Amersfoort Met dank aan Anthon Beeke (afdelingshoofd Mens & Communicatie, Design Academy Eindhoven), Rob Bieling (directeur Falk), BNO (Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers), Max Kisman, Rudy J. Luijters, Kristjan Mandmäa, Niels Schrader, Rudolf van Wezel Uitgever BIS Publishers Herengracht 370-372 1016 CH Amsterdam Postbus 323 1000 AH Amsterdam T +31 (0)20 5247560 F +31 (0)20 5247557 bis@bispublishers.nl www.bispublishers.nl

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en copyrighthouders.