για συνωνυμία η περίπτωση του Ι. Νοστράκη, δικηγόρου, που έως το 1877 διενεργούσε ανασκαφές στη Μήλο με ενδιαφέροντα ευρήματα.341 Είναι γνωστό ότι τα όρια μεταξύ αρχαιοδίφη, συλλέκτη και αρχαιοπράτη δεν είναι σαφή. Συνήθως οι εμπλεκόμενοι μετέρχονται όλων των μέσων και αλλάζουν ρόλους από ευγενείς συλλέκτες σε παράνομους κλέφτες. Όπως και σήμερα, έτσι και παλιότερα όχι απλώς ανταλλάσουν αντικείμενα αλλά κυρίως συναλλάσσονται, αποκομίζοντας κέρδη χωρίς να δηλώνουν το ταπεινωτικό «επαγγελματίας», αφού προβάλλουν τον κοινωνικά καταξιωμένο τίτλο του συλλέκτη-ντιλετάντη.342 Η δραστηριότητα αυτή ήταν εξαιρετικά προσοδοφόρα.343 Οι Έλληνες δεν άργησαν να παρακάμψουν τους Ευρωπαίους μεσάζοντες όπως ήταν οι γνωστοί Feuardent-Rollin στο Παρίσι, και να ανοίξουν οι ίδιοι αρχαιοπωλεία, νομιμοποιώντας την αρχαιοκαπηλική και παραχαρακτική δράση τους. Αυτή ήταν η περίπτωση του Τριαντάφυλλου με έδρα στη rue Cambon του Παρισιού.344 Ο αδερφός του, του προμήθευε πηλό από τη Βοιωτία και αφού έβγαζε μήτρες από αρχαία ειδώλια έφτιαχνε τα δικά του. Το 1888 επίσης το όνομα ενός Αργυρόπουλου αναφερόταν στην υπόθεση «των εξ Αθηνών εις Παρισίους μετερχομένων την αρχαιοκαπηλίαν». Ο Γάλλος ανακριτής που ανέλαβε την διαλεύκανση της υπόθεσης κατέσχεσε βιβλία με δοσοληψίες δεκαπέντε ετών και τζίρο τετρακόσιες χιλιάδες φράγκα.345 Σύγχρονος με τον Τριαντάφυλλο και τον Αργυρόπουλο και ίσως από τους τελευταίους διακινη-
342 Πολλοί επώνυμοι Αθηναίοι, ιδιαίτερα περί τα τέλη του 19ου αιώνα, πούλησαν τις συλλογές τους ή μέρος αυτών στο εξωτερικό, χωρίς ποτέ να λογοδοτήσουν ούτε για το πώς τις απέκτησαν ούτε πώς τις έβγαλαν στο εξωτερικό και βέβαια χωρίς να φορολογηθούν. Ονόματα που αναφέρονται στον Τύπο, πάντοτε διακριτικά αφού πρόκειται για καθηγητές, πολιτικούς, επιχειρηματίες κ.ά., είναι του Ρουσσόπουλου, Α. Ρίζου-Ραγκαβή, Κ. Καραπάνου, Σ. Κόμνου. Έτσι οι αντικέρ και οι έμποροι έργων τέχνης βαφτίζονται συχνά συλλέκτες και πουλάνε ανεξέλγκτα, όπως είναι η περίπτωση του Παύλου Λάμπρου, έμπορου αρχαιοτήτων, που τη συλλογή του επισκέπτονταν ξένοι επίσημοι που έρχονταν στην Αθήνα, όπως το 1876 ο αυτοκράτορας της Βραζιλίας Δον Πέτρος, Δεν έχει γραφτεί ακόμα η ιστορία των έμπειρων Ελλήνων αντικέρ, κονοσέρ, παλαιοπωλών, εμπόρων αλλά και συλλεκτών-εμπόρων έργων τέχνης, που από τα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως πριν και μετά το Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έμαθαν ανάλογα με τις ειδικές περιστάσεις, να μεταλλάσσονται σε ανθρώπους του κόσμου, εκδότες, διανοούμενους, συζητητές, προστάτες της τέχνης χωρίς να είναι τίποτε από όλα αυτά αλλά και να είναι όλα αυτά μαζί. Κυρίως μπορούσαν να υποδύονται πειστικά, θέλοντας πολύ να μοιάσουν σε όλους αυτούς που θαύμαζαν ή προσποιούνταν ότι θαύμαζαν και από τους οποίους προσπορίζονταν, ζώντας ως μέλη ενός κοσμοπολίτικου οργανισμού, που γνώριζε καλά τους μηχανισμούς της τέχνης και ακόμη καλύτερα πώς να κάνει τους άλλους να μιλούν γι’αυτούς. Σχετ. βλ.Μ. Δ. Σωφρονίδου, ό.π., σ. 566κ.ε. και Rémy G.Saisselin, Bricabracomania, The Bourgeois and the Bibelo, Λονδίνο 1985. 343 Η έκταση της παραγωγής πλαστών Ταναγραίων ήταν τέτοια που ακόμη και στις Η.Π.Α. το εβδομαδιαίο περιοδικό The Nation, της Νέας Υόρκης, εκτιμούσε στα 1880 ότι πρέπει να ενημερώσει τους αναγνώστες του για το θέμα. Είναι γνωστό ότι πολλοί πλούσιοι αμερικάνοι επισκέπτονταν την εποχή αυτή την Ευρώπη. Το σχετικό άρθρο ήταν γραμμένο από τον William James Stillman (The Nation, 2 Σεπτεμβρίου 1880, σ. 169), και η πληροφορία παρατίθεται στο Α. Σαραφιανός-Μπογιατζής, Η ζωγράφος Μαρία Σπάρταλη και η Ελληνική Κοινότητα του Λονδίνου: Ζητήματα Ταυτότητας και Φύλου στην προ-ραφαηλιτική τέχνη, (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία), Α.Π.Θ., σ. 33. 344 Higgins, ό.π., σ.170. 345 Εφ. Παλιγγενεσία, 14 Μαΐου 1888. Ο Αργυρόπουλος ήταν προμηθευτής του Λούβρου το 1882 (Βλ. Tanagra, Mythe, ό.π., σ.145) και συνεργαζόταν με τον Λάμπρο.
131
ΕΙΔΩΛΙΑ
341 Βλ.περ. Παρνασσός, τχ. 4, 30 Απριλίου 1877, σ. 311. Αναφέρεται ότι τα ευρήματά του στη Μήλο δημοσιεύθηκαν και στο Bulletin Correspondance Hellénique (BCH).