Animalia nahasketak EGILEAK: LH 5Bko ikasleak. 2015-2016
TXAKURSUGEA Txakursugeak, 2,5kg pisatzen du eta 18m neurtzen ditu.10-20 urte bizi ohi dira.Ile asko du, bi begi ,sudurra, sei bibote eta bi belarri. Ipar Amerikan bizi da,Froridako peninsulan zehazki.Normalean,basoetan eta oihanetan bizi da;
hostoen artean aurkitu ohi ditugu, baina gehienak
zuhaitzetan egoten dira. Haragia pentsua eta ematen diozun guztia jaten du.Gizakiek ohitu dugu denetarik jaten. Haien ugalketa udaberrian izaten da eta 5-10 asteko denbora behar dute arrautzak jartzeko. Txakursugearen laguna gizakia da.Bere etsaiak
berriz, katuak eta
arranoak. Indian 250.000 haginkada gertatzen dira urtero eta 50.000 hildako eragiten dituzte.
TIBUHARTZA Tibuhartza tiburoiaren eta hartzaren arteko nahasketa da. Jaiotzen denean metro bateko luzera izaten du normalean eta berrogei eta hamar kilo inguru pisatzen ditu. Heldua egiten denean, hogei eta hiru metro neurtzera iristen da eta bostehun kilo hartzen ditu. Belarri motzak eta begi txikiak ditu Tibuhartzak hatz eta hanka bakoitzean bost behatz ditu eta azkazal gogorrak. Kolore urdinekoak dira. Ur hotzetan bizi dira eta bertan harrapatzen dituzten arrainekin elikatzen dira. Gehienbat bakailaoa, legatza eta izokinak atsegin dituzte. Tibuhartzak taldeetan joaten dira eta bat erasotzen dutenean, guztiak bera laguntzera joaten dira. Dituzten etsai handienak izurdeak dira berauek hiltzeko indarra dutelako, baina gehienetan, Tibuhartzak borroka horietan garaile ateratzen dira taldean aritzen direlako. Ezagutzen dugun lehen Tibuhartza, orain dela hamasei miloi urte sortu zen. Islandiako ur hotzetan ikusi zuten lehen aldiz horrelako espezie bat eta Fiordo inguruan ibiltzen ziren tiburoi eta hartzaren arteko nahasketatik dator Tibuhartza. Islandian uraren tenperatua zero azpitik 16 graduetara iristen da eta Tibuhartzak ur hotz hauetan ibiltzea ohituta daude. Neguak oso luzeak izaten dira eta udara motzak; beraz, neguan lo asko egiten dute eta udaran argitasuna aprobetxatzen dute jolasten ibiltzeko. Historian existitu izan diren animalia handienetarikoak dira eta baita lasaienetarikoak ere. Nahiz eta izurdeekin borrokak izan, igerian lasai ibiltzea gustatzen zaie eta beraiek ez dute inoiz eraso egiten. Tiburoien aldetik ondo igeri egiteko ezaugarria hartu dute eta hartzen aldetik lurrean ibiltzeko gaitasuna. Itxuraz, animalia beldurgarriak dira, baina izatez oso animalia zintzo eta onak dira.
IZURPINGUA Nire animalia Izurpingua da.Bere burua handia, grisa eta buru handikoa da,hegatsak txikiak eta potoloak ditu, gaua bezain grisak; sabela txuria eta leun leuna, ipurdi beltz
potoloa eta ileduna, hanka motzak eta
potoloak eta atzapar laranjak ditu. Arrain txikiak jaten ditu, baina gehien gustatzen zaiona sardinak dira.. Artantidan bizi da eta eguneroko 24 orduetatik 18 ordu uretan egoten da eta 6 ordu berriz, izotzaren gainean Antartidan. Izurpinguaren ohituretako bat itsas txakurrekin egotea da eta beste bat sardina handiak jatea da. Bere lagunak hauek dira: Itsas txakurrak , bale txikiak , olagarroak‌ Bere etsaiak hauek dira: Marrazoak , bale urdina , ezpata arraina , mailu arraina‌ Izurpiguaren gauza arraroenetariko bat beti lo dagoela da. Izurpinguak marrazoei beldur dienez, bere etsaiak dira eta beti beraien aurka borrokatzen dira janaria dela eta. .
IZURKODRILOA Animalia horrek 5,5 metro neurtzen ditu.Tropikoetan bizi dira, Afrikan ,Asian, Ameriketan eta Australian.Batez ere, ur geza duten ingurunetan bizi dira. Australian eta Asian dauden kokodriloak munduko handienak dira eta Amerikan eta Afrikan dauden kokodriloak berriz, txikienak.Indar handia dute,gorputzaren pisua baino 3 aldiz gehiago pisatzen dituzten elementuak eraman baititzake arrastaka. Izurkodriloak, narrastia denez, primeran igeri egin dezake.Soinua erabiltzen dute komunikatzeko eta orientatzeko. Ornodunez elikatzen dira, hala nola, arrainez,narrastiz ugaztunez,eta espeziaren arabera batzuetan ornogabeez ere bai; hala nola, moluskoz eta oskoldunez. Ugaldu baino lehenago, hostoekin eta lurrarekin habĂa egiten
dute
uretatik hurbil eta ugaldu ondoren jartzen dituzte bertan.Ez dituzte arrautzak berotzen,baina bai ordea, zaintzen.Arrautzak hostoen beroarekin berotzen dira eta horrela kumea jaiko dela ziurtazen da.Emeak ez dira urrun egoten,suge eta bestelako arrautza jaleetatik babesteko. Oso
azkarrak
dira
ehizatzeko
garaian.Taldean
joaten
dira
ehizatzera.Denen artean ehizatzera joan baino lehen,estrategiak egiten dituzte,eta den-dena antolatzen dute.Arrain pilo bat bildu dituztenean,hau da egiten dutena:Guztiak beraien inguruan ipintzen dira eta denen artean guztiak jaten dituzte.
SAGUNDILA Sagundila hegaztia da baina era berean narrastia ere bai.2 metroko altuera du eta 1,5 gramo pisatzen ditu.Hegal handiak ditu eta hegalen ertzean
hiru behatz ditu . 0,5 metroko isatsa du.Sagundilaren kolorea
marroixka da. Sagundilak landare tropikalak jaten ditu bere hegalak egoera onean mantentzeko; janari hau hortzekin jaten du.Hala ere, sagundilak intsektu ugari jaten ditu:inurriak,erleak,armiarmak etab. Bere bizitokia egunez belarra da eta gauez berriz, kobazuloetan bizi da.Sagundila kontinente guztietan bizi da Artantidan ezik.Sagundilak buruz bera lo egiten du. Sagundila
bakarrik
ibiltzen
da,
hau
da
ez
da
taldetan
ibiltzen.Baina udan taldetan ibiltzen dira intsektuak harrapatzeko eta ondoren jateko.Gutxi gora-behera 30 sagundila ibiltzen dira talde bakoitzean. Sagundilak hainbat lagun ditu; adibidez, ehunzangoa janaria harrapatzen laguntzen diolako.Bere etsaiak sugeak,txoriak eta espezie arraro bateko tximuak dira, bere haragia jaten dutelako. Bitxikeria moduan esango dut, sugandila ez dela itsua baina hala ere, ez ditu begiak erabiltzen,belarriak baizik.Sagundila erasokorra da beraren kumeak babesteko. Sugandilari zuhaitz baten enborrean egotea eta berak egindako etxe batean egotea gustatzen zaio.
LEHOGEA Lehogea narrastia da. 3 metro neurtzen ditu, suge forma du eta ileak ditu buruan. Ez du hankarik; arrastaka ibiltzen da. Hortz zorrotz zorrotzak ditu eta egurra ere suntsitu dezake koska bat eginez gero. Burnia fina izanik ere suntsitu dezake. Lehogea Afrikan bizi da. Zuhaitzetan egotea asko gustatzen zaio. Antartikan ezik beste kontinente guztietan aurkitu daitezke Lehogeak. Basoetako belar artean egoten dira, haien etsaiek ez ikusteko eta ez minik egiteko. Lehoge guztiak haragijaleak dira eta gehienetan intsektuak, hegaztiak, narrastiak‌ jaten dituzte. Baina batzuetan gazelak, zebrak,‌etab ere jaten dituzte. Arrek nagiak direlako eta asko pisatzen dutelako ez dute ehizatzen, beti emeek ehizatzen dute. Lehogeen
lagunak
hauek
dira:Haitzuloetako
lehoia,Indiako
lehoia,Afrikako lehoia,Islandiako lehoia, boak eta pitoiak. Beraien etsaiak hauek dira: Errinozeronteak, elefanteak, krokodiloak eta gizakiak dira. Lehogeak ontzat hartu dira zenbait kulturatan, baina txartzat beste zenbaitetan. Adibide bezala, kultura kristauan deabruarekin identifikatzen zuten. Indian 250.000 haginkada gertatzen dira urtero eta horietatik 50.000k heriotza eragiten dute.
OTSOGUZARRA
OTSOGUZARRA Otsoguzarra, otsoaren eta saguzarraren arteko animalia nahasketa da. Otsoguzarrak 40 Kg pisatzen ditu eta metro erdiko altuera du. Otsoguzarrak oso garatuta ditu zentzumenak: usaimen ona
du eta gauez
ikusteko ahalmena oso garatua du. Ehizatzeko eta mugitzeko sonar izeneko uhin batzuk erabiltzen dituzte. Kolore beltz eta marroikoak dira normalean, baina lurraldearen arabera, kolorea aldatu egiten da. Hanka fin eta estuak dituzte, gorpuzkera indartsua, belarri nahiko handiak eta gorputzean ilea. Otsoguzarrek hiru bizileku ezberdin dituzte: batzuk leizeetan bizi dira (haitzulotarrak), besteek urteko garai batzuk soilik pasatzen dituzte kobazuloan (erdi-haitzulotarrak) eta, azkenik, badira urte osoan zehar kanpoan bizi direnak (kanpotiarrak). Otsoguzarrak bere lurrak markatzen ditu bere usainaren bidez eta ez du inolaz ere, beste talde bateko otsoak bertan egoterik uzten. Eta gainera, egunero zaintzen ditu bere eremuak beste otsoguzarrek bertan ehizatu ez dezaten. Otsoguzarra haragijalea da eta altzeak, untxiak, oreinak eta basurdeak jaten ditu. Gose handia badu, frutak ere jan ditzazke. Otsoguzarrak taldeka bizi dira eta ehizatu ere taldean egiten dute. Taldeko bikote nagusia izaten da hugaltzen dena. Bikote handia eta indartsuena izaten da. Otsoguzarrak umealdi bakarra izaten du urtean. Sei hilabetez umeak sabelean eraman ondoren, otsoguzar emeek hiru kumetik zortzira izan ditzakete. Ugaztunak direnez, hilabete batez esnea ematen diete. Otsoguzar kumeak talde osoak babesten ditu eta jaten ere, taldeko edozeinek ematen die. Otsoguzarrei asko gustatzen zaie jolastea. Bata bestearen atzetik korrika eta lurrean bueltaka aritzen dira, eta borrokan ari direla dirudi.
Garbitzeko, ibaietan bainatzen dira eta logura badira, berdin zaie elur gainean lo egitea. Nagusiek buztana gorantz eta burua tente eramaten dute, nor diren aditzera emateko. Otsoguzarren bitxikerietako bat
ikerlari batzuk diotenez,zera da:
otsoguzar arrek ahozko sexua egiten dietela emeei, ustez harreman sexualaren iraupena luzatzeko helburuarekin.
LEOFOKA Leofoka fokak bezalakoa da, baina lehoiaren burua eta atzamarrak ditu eta bere burua oso iletsua da. Fokak baino zazpi kilo gehiago ditu. Antartidan bizi dira, baina ez dute hotzik ile asko dutelako eta gainera asko mugitzen direlako. Horregatik ez dute hotzik. Leofokak arrainak, txibiak, mariskoa, barraskiloak eta karramarroak jaten ditu eta batzuetan zaila da harrapatzeko. Gainera, trikimailu bat dute ehizatzekoan:ahoa ireki eta arrainak sartzen zaizkie kobazulo bat dela pentsatzen dutelako. Gainera taldean ehizatzen dute, bakarrik ez dutelako balio ehizatzeko. Gauez egiten dute horrela etsaiak ez baitira enteratzen.
IZULDAMA Izurdalmak Izurdearen gorputza eta Dalmataren koloreak ditu. 2m eta 9m artean neurtzen du eta 20kg inguru pisatzen ditu. Animalia hau ugaztuna da. Orokorrean txuria den arren puntu beltzak ditu. Buru handia du eta mokoa berriz luzea. Bere altuera 50cm-koa da. Ile motza du, gogorra da eta distiratsua. Mediterraneoko uretan bizi da. Ur beroa oso atsegina da beraientzat. Donostiako badian ere aurki dezakegu. Izurdalmak pentsua jaten du. Janari honek sardina zaporea dauka. Elikagai hau oso zaila da lortzen. Egunean 70 Kg eta 150Kg artean jaten dute. Izurdalmaren ohiturak hauek dira: Abenduak 31an, hau da, urteko azken egunean, uretako kobazuloetan sua egiten dute, eta inguruan dantza egiten ndute. Izurdalmaren lagun mina Olagarroa den arren,
Dordoka ere bai.
Izurdalmaren etsaia karramarroa da beldur asko ematen dio, eta. Horretaz gain, beste animalia hauek daude: Globo arraina, marrazoa, foka, txakurra, kiskila etab‌. Animalia hau, 132 urtetara iritsi daiteke. 10 kume izan ditzake egun berean. Gizakiekin oso ondo eramaten da, eta baita balearekin ere.
JIRATXIMA Jiratxima tximeleta eta jirafaren nahasketatik sorturiko animalia arraro xamarra da. Jiratximak 828 kilo pisatzen ditu normalean. Bere altuera 4,5 eta 5,2 metro artekoa da. Afrikako sabanan bizi da baina beste toki batzuetan ere egon daitezke. Jiratximaren itxura oso arraroa da. Lepo eta hanka luzeak izan arren, bere gorputza nahiko motza da; hegal luzeak eta koloredunak ditu, laranja koloreko buztan luzea dauka. Lepo harrigarria dauka gure gorputza baino askoz handiagoa eta antena beltzak ditu, luzeak noski. Begiak oso handiak ditu eta urdinak izan arren, berdeak dirudite. Jiratximak belarjaleak dira baina esan beharra dago, animalien saiheskiak eta hezurrak miazkatzen ikusi ditzazkegula ere. Jiratximak zuhaixken adaxkak eta hostoak jaten ditu, proteina eta kaltzioz beteriko zuhaitzak direlako, ezinbesteko bi osagai dira beraien hazkuntzarako. Jiratximaren etsaiak lehoiak dira. Beti lehoiekin borrokatzen dira: zaldien oso lagunak dira, janaria ematen dietelako. Jiratximaren ohiturak nahiko arraroak dira. Lehenengo ohitura isatsarekin hegalak jotzea edo ukitzea da, bigarrena berriz, esertzea da eta esertzen den bitartean, lepoa makurtzea eta jaten hastea (normalean pertsonek ematen diete jaten). Jiratximaren ugalketa, ugalketa poligamoa da, arrak eme emankorrekin ugaltzen dira. Ernaldia 400-460 egunez luzatzen da eta emeak kume bat izan ohi du, gutxitan bikiak erditu ditzaketelarik. Aipagarria da jaioberri den jiratximakume batek 1,8 metroko garaiera izan dezakeela eta jaio eta ordu gutxitara korrika egiteko prest egoten dela.
TIBUSUGEA Tibusugea marrazo eta suge baten arteko nahasketa da. Oso handia da, izugarri handia; 28m ditu eta ez da oso normala zeren eta normalean 16m neurtzen baitute. Munduko handiena da eta ez dago handiagorik. Uretan bizi da, itsaso beroetan. Oso ur sakonetan bizi da, gutxi gorabehera 200 metrotara. Asko jaten du, esaterako: txoriak, dortokak eta beste animaliak, baina bera baino txikiagoak izan behar dira. Taldean joaten dira eta kumeak arrautzetatik jaiotzen dira. Krokodriloak eta izurdeak dira euren etsaiak. Borroka izugarriak edukitzen dituzte. Ikusgarriak dira. Bitxikeriak: Ehiza egiteko arearen azpian ezkutatuz kamuflatzen dira. Euren etsaiak uxatzeko soinu ozen bat egiten dute. Soinu hori ia kilometro batera entzun ahal da. Kumeak oso makal jaiotzen dira. Eta beldurtiak dira.
GAMELOIA__________________
Gameloiak 1980. urtean sortutako animalia handiak dira. Hori edo arre marroi kolorekoak dira. Handiak dira, 726kg-koak. Gameloiak, buru handia, mutur zabala, gorputz gihartsua ile motza, belarri biribilak, lepo luzea eta hanka luzeak dituzten animaliak dira. Animalia honen altuera 80-100cm-koa da eta luzeera berriz,180-240cm artekoa izaten da. Afrikako hego mendebaldean dauden basamortuetan bizi ohi dira. Beste bizilekuetako bat Asia da, baina han Gameloi basatiak bizi ohi disa soilik. Animalia hauek belarjaleak eta haragijaleak dira; egarri handia dutenean, inguruetan dituzten aintziretan, urmaeletan,‌ trago bakar batean 120litro ur edan dezakete, eta lupoa beheraino jaitsi behar dute ur kantitate handi hori edateko. Ehizara doazenean multzoan ibiltzea gustuko dute. Haietako multzo batean 150kide egon daitezke. Basamortuetan bero handia egiten duenez, oso gustura egoten dira eta etzanda egotea oso gustuko dute. Ugaztunak dira; haurdunaldi bakoitzean 2-3 kume bitarte eduki ditzakete eta emea 15-16 hilabete egon ohi da haurdun. Gameloiek ez dute etsairik, baina badazpada ere, ez dira ausartzen elefante helduekin sartzen Gameloiak urteen poderioz desagertzeko zorian daude.
HARTSO Hartsoa handia da eta ile leun grisa du. Hankak zabalak ditu. Belarri zorrotzak, mutur luzea eta 38 hortz indartsuak ditu. 780 kg pisatzen du. Gehienak Asian bizi diren arren Iberiar penintsulan ere badaude esaterako, Bizkaian eta Araban. Hartsoak bost animalia jaten ditu, eta hauek dira: altzeak, untxia, oreinak, basurdeak, eta arrainak. Hartsoek asko jolasten dute. Garbitzeko ibaietara joaten dira eta uluka egiten egiten dute. Normalean, gauetan oihuka ibiltzen dira eta beste otsoen uluak entzuten dituztenean ere, erantzuten dute. Hartsoek 16 lagun dituzte: iberiar otsoa, tundrako otsoa, arabiar otsoa, otso
artikoa,
mexicar
otsoa,
errusiar
otsoa...,eta
hartzaren
lagunak
berriz:piriniotako hartzak eta kauntauri hartzak. Bitxikeria bezala, zera esan dezaket: ipuinetan agertzen dira; Askotan pentsatu da oso indartsuak direla.
KATUOTSOA Katuotsoak afrikan bizi dira, haragia jaten dute. Bere lurraldea zein den aditzera emateko bere usa単arekin markatzen dute eta ez dituzte beste katutxoak urbiltzen uzten. Beraien artean ez dira lagunak. Bakardadea nahiago dute Katutsoak holako animaliak ehizatzen dituzte: antilopeak, ardiak, txoria, sagutxoak, sugeak, etab. Beraien etsaia Armiarhontza da. Oso arinak dira. Pumak baino azkarragoak dira. Beraien ilea grisa eta txuria da. Gu baino urte gehigo bizi daitezke. Ezuatzen den zaharrena 1000 urte ditu. Gauez naiz egunez eiza dezakete.. Begi bat erabiltzen dute gauez eta bestea egunez orregarik dira ain onak eizean. Hordu baetikin naiko daukate lo egiteko.
MARRAZODRILOA Marrazodriloak 3m-ko altuera du, 1m-erdiko luzera eta orain dela 1milioi urte desagertu egin ziren. Amazonaseko oihanetan bizi da. Bertako temperatura oso altua denez (40gradu) ibaiak zeharkatzea gustatzen zaio . Oiloahateak jaten ditu eta hauek harrapatzeko, supertrikimailu bat erabiltzen du: Zuhaitz baten atzean itxoiten du bere harrapakina Marazodriloak ondora heldu arte eta une egokian erasotzen du. Marrazodriloaren ohitura bat, adibidez da, gauean ateratzea ehizatzera. Animalia hauen lagun onenak, Izurpingua eta Koalafantea dira, etsaiak berriz, Zalkurdea eta Txasurdia. Marrazodriloa narrasti famatua da bere hortz handiengatik. Beti egon behar dira mugitzen; Lotan dauden bitartean ere bai. Marazodrilo batek hiru mila metro igo zituen ibaian gora. Kilometro batera odol tanta txiki bat usaindu dezake.
HAMSLEHOIA Hamslehoia oihanetan bizi da. Familian bizi da eta haien seme-alabei janaria ekartzen die. Hamslehoia laranja eta marroia da; sudurra arrosa du eta ile leuna du. Bere elikaduraren oinarrian daude: garia, artoa, oloa, eguzki lore edo kalabaza haziak, elikai berdeak “dientes de leĂłnâ€?, hizusta eta azenario hostoak bezalakoak; barazkiak: letxuga edo azalorea bezalakoak. Hamsleohiak ohitura bereziak ditu, adibidez ilargi betea dagoenean bere lagunekin elkartzen da. Hamsleoiak dituen lagunak hauexek dira: tigreuntxiak eta geoparsaguak dira. Bitxikeria hau dauka: 4 kume eduki ditzakeela.