Αγγείου μνήμες
Α λέξης Παρχαρίδης - Γιώργος Σιαμίδης
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΠΟΥ∆ΑΣΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Τ’ αγγείον πρώτα έλεεν… ατώρα πα θα λέει Οι νότες έχουν τη δική τους μνήμη. Περικλείουν στο DNA τους και διαιωνίζουν χαρές, καημούς, λύπες και γενικά όλα εκείνα τα μικρά και ατομικά που συνθέτουν τα μεγάλα και τα συλλογικά. Το «Αγγείου μνήμες» αποτελεί μια θεματική μουσική παραγωγή, που έγινε για να στεγάσει τις μνήμες του αγγείου, του αρχαίου άσκαυλου, όπως αυτός επιβίωσε μέσα από τη λαϊκή παράδοση των Ελλήνων του Πόντου. Ο Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης επιλέγει να προβάλει αυτό το ανέπαφο παραδοσιακό όργανο του Πόντου, που περικλείει το δυναμισμό και τη δωρικότητα του ποντιακού πολιτισμού, θέλοντας να αναδείξει ένα μέρος της ιδιαίτερης και πάντα επίκαιρης παραδοσιακής μουσικής. Αυτός ο δίσκος είναι η δεύτερη, μετά το «Καπίκιοϊ» (1991), μουσική παραγωγή του Συλλόγου, με την οποία ο νεαρός Αλέξης Παρχαρίδης, άνοιξε τα φτερά του στην ποντιακή δισκογραφία. Στο δίσκο εκείνο, που αναμφισβήτητα αποτέλεσε μία από τις φωτεινές παρουσίες στο χώρο της ποντιακής δισκογραφίας, τον τραγουδιστή συνόδευε ο καταξιωμένος λυράρης Κώστας Σιαμίδης. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, ο Σύλλογός μας εορτάζοντας τα 40 χρόνια λειτουργίας του με την επωνυμία Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης, αποφάσισε να αναλάβει την παραγωγή ενός νέου μουσικού δίσκου βασιζόμενος στην κινητήριο δύναμή του, την αστείρευτη και ανιδιοτελή αγάπη με την οποία τον πλαισιώνουν παλαιά και νέα μέλη του. Ο δίσκος «Αγγείου μνήμες» έχει επομένως ιδιαίτερη αξία για εμάς, καθώς αποτελεί προϊόν της μεγάλης «οικογένειας» μας. Εμπνευστής της ιδέας αυτού του θεματικού δίσκου και συντονιστής της παραγωγής του ήταν ο Κωσταντίνος Καρακασίδης, παλαιό μέλος του Συλλόγου, ο οποίος συνεισέφερε τα μέγιστα, προκειμένου να ολοκληρωθεί με επιτυχία. Σημαντική είναι επίσης η συμμετοχή των βασικών συντελεστών, που κατέθεσαν ανιδιοτελώς το ταλέντο τους, του καταξιωμένου πλέον τραγουδιστή Αλέξη Παρχαρίδη και του δεξιοτέχνη του αγγείου, Γιώργου Σιαμίδη. Οι σκοποί που περιλήφθηκαν σε αυτό τον δίσκο είναι όλοι τους αποστάγματα της ποντιακής παράδοσης και αναδύουν το άρωμα της αλησμόνητης πατρίδας. Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει σε έξι σκοπούς (2, 3, 6, 8, 10 και 11), που διασώθηκαν με το συγκεκριμένο παικτικό ύφος του αγγείου από κατοίκους του χωριού Τετράλοφος (Τορταλί) του Νομού Κοζάνης, που κατάγονταν από τη Ματσούκα του Πόντου. Επίσης, ιδιαίτερης αξίας και συμβολισμού είναι ένας σκοπός σε ρυθμό Ατσαπάτ (12), που δόθηκε ως παρακαταθήκη από τον εκλιπόντα δάσκαλο Γιώργο Αμαραντίδη (Σιμούλ’) στον Γιώργο Σιαμίδη, ο οποίος θέλησε να τον συμπεριλάβει στο δίσκο, αποτίοντας με αυτό τον τρόπο φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο που υπήρξε χρυσό κεφάλαιο της ποντιακής μουσι-
κής. Τέλος, σημαντική είναι η φιλική συμμετοχή του Μπάμπη Ιωακειμίδη, ο οποίος ερμηνεύει έναν σκοπό (7), της ιδιαίτερης πατρίδας του στον Πόντο, του χωριού Κοσμά της περιοχής Ματσούκας, που παιζόταν ως επί το πλείστον στον Κεχρόκαμπο Καβάλας, όπου μεγάλωσε και άντλησε τα βιώματά του στην ποντιακή μουσική. Στους συντελεστές του δίσκου συγκαταλέγονται οι μουσικοί Γιώργος Κορτσινίδης, ο οποίος συνόδεψε με το νταούλι του όλα τα τραγούδια και Νίκος Σιδηρόπουλος, που συμμετείχε με το λαούτο του σε ένα από αυτά (5). Οι στίχοι που συνοδεύουν την παραδοσιακή μουσική γράφτηκαν, από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας με άμεση και βιωματική σχέση με την ποντιακή διάλεκτο αλλά και νεότερους, που γαλουχήθηκαν στην ποντιακή μέσω της παράδοσης, των αφηγήσεων και των προσωπικών τους εμπειριών. Ως εκφραστής της ποντιακής νεολαίας, ο Σύλλογος μας δεν θα μπορούσε παρά να δώσει βήμα και χώρο έκφρασης σε νέους ανθρώπους με καλλιτεχνικές ανησυχίες, προσφέροντάς τους έρεισμα και ένα επιπλέον κίνητρο να συνεχίσουν να γράφουν στίχους στην ποντιακή διάλεκτο, που τόσο ανάγκη τους έχει το ποντιακό τραγούδι στις μέρες μας. Αυτή η συνύπαρξη του παλαιού με το νέο, που απαντά στο «Αγγείου μνήμες» σμιλεύει τη συνέχεια και τονίζει τη δυναμική του ποντιακού πολιτισμού, που εδώ εκφράζεται μέσα από τη μουσική και τα τραγούδια. Ο Σύλλογός μας θα ήθελε να ευχαριστήσει θερμά τον Επίτιμο Πρόεδρό του κύριο Παναγιώτη Σελβιαρίδη, καθηγητή Νευροχειρουργικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, καθώς η παραγωγή του δίσκου «Αγγείου Μνήμες» ολοκληρώθηκε με την ευγενική και γενναιόδωρη από καρδιάς προσφορά του για τα 40α γενέθλια του Συλλόγου μας. Επιπλέον, θερμές ευχαριστίες οφείλονται στους Στράτο και Ιωάννη Πιλαλίδη, παλαιά μέλη του Συλλόγου, για την πολύτιμη συνεισφορά τους, καθώς επίσης και στον Γιώργο Μπακάλη για τη βοήθεια και τις πολύτιμες συμβουλές του. Τέλος, ευχαριστούμε τον Χριστόφορο Στάθη Χριστοφορίδη «Σάρπογλη», που πάντα βρίσκεται στο πλάι μας, για την επιμέλεια της ιστορικής γραφής των τραγουδιών και του λεξικού. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου κατά την περίοδο 2015-2016, όποτε δημιουργήθηκε αυτός ο δίσκος, έχει ως εξής: Πρόεδρος: Χρήστος Μεντεσίδης, Αντιπρόεδρος: Γιώργος Χατζηκυριακίδης, Γενική Γραμματέας: Μάρθα Χαριτίδου, Ταμίας: Όλγα-Μαρία Γιαννακάρη, Ειδική Γραμματέας: Βάσω Κεϊσίδου, Μέλος: Αναστασία Ταταμίδου, Μέλος: Παντελής Καλαϊτζίδης
1. Ολόερα σ’ αγγόξυλο σ’
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Χρυσόστομος Ανδρεάδης Απέσ’ σο τουλουμόπο σου τα έμορφα χωρούνε, σορνεύκουν, χαντυλλιάουνταν, σεβτάν αροθυμούνε Ολόερα σ’ αγγόξυλο σ’ ’ναράιδα τριυλίζει, σεβτάς μύρον ατέ τσανίζ’, κορ’τσόπα τυριαννίζει Ση τσιμπονί’ σ’ το σύριγμαν, καϊτέν απάν’ σα ζίλια, σεβτά θα παραδίγω σε ση φέγγονος τα χείλια Το τουλούμι σ’ γλυκόλαλον, φίλεμα απέσ’ σο στόμαν, κ’ εγάπη μ’ έν’ χιλέμορφος, θεόπλαστον εικόναν αγγόξυλον (το) (από το αγγείον και ξύλον) = η πίπιζα του μουσικού οργάνου «αγγείον» - σορνεύκουν (ρ.σορνεύκουμαι) = κάνω αυθόρμητα σκιρτήματα χαράς, παιδιαρίζω - χαντυλλιάουνταν (ρ. χαντυλλιάζω – χαντυλλιάουμαι) = γαργαλιούνται - αροθυμούνε (ρ. αροθυμώ από το αρχ. ραθυμώ) = νοσταλγούν - ναράιδα (η) = νεράιδα - τσανίζ’ (ρ. τσανίζω) = διασκορπίζει, καταβρέχει - τσιμπόνιν (το) = το στόμιο του αυλού του αγγείου - ζίλια (καϊτέν απάν’ σα ζίλια) = σκοπός στο μουσικό όργανο σε υψηλό τόνο
2. Ήλιε του Καρακαπανί’
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Αλέξης Παρχαρίδης Ήλιε του Καρακαπανί’, Ματσούκας μανουσάκιν ‘κ’ έμευα να δελιάουμαι σ’ αρ’ αΐκον τουζάκιν Ντου ‘κ’ έρθα απάν’ σο κιντίν, μάγξούζ πουλί μ’ εγέν’τον, ενέμ’να ους να φαίνεται μικρόν φελίν ο φέγγον Τα στράτας-ι-σ’ εμάκρυναν και έπεΐ εέν’ταν, άλλο τα τσαλιμόπα σου από πουθέν ’κί φαίν’νταν Άλλο για τ’ εσέν ’κ’ έμαθα, πού είσαι, ντό ευτάς-ι, άλλο ‘κ’ είδα νε να μουστρώντς νε να χαμογελάς-ι Καρακαπάν (το) (γενική: Καρακαπανί’(ου)) = κορυφή της οροσειράς του Παρυάδρη στην περιοχή της Ματσούκας του Πόντου - έμευα (παρατ. ρ. εμεύω και ομεύω) (από το τουρκ. ummak) = έλπιζα, προσδοκούσα - δειλιάουμαι = μπερδεύομαι, περιπλέκομαι - τουζάκιν (το) (από το τουρκ. tüzak) = παγίδα - κιντίν (το) (από το τουρκ. ikindi) = η ώρα του δειλινού - μαγξούζ (λ. τουρκ.) = επίτηδες - φελίν (το) = φέτα ψωμιού - φέγγος (ο) (το αρχ. ουσιαστ. φέγγος = φως) = φεγγάρι - έπεϊ (επίθ. και επίρρ.) = αρκετό, αρκετά - μουστρώντς (ρ. μουστρώνω) = κατσουφιάζεις
3. Να ’ίνεσαι τη φιλεμάτ’
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Παναγιώτης Μωυσιάδης Τ’ ομμάτια σ’ τ’ αζωγράφιστα και τα περιγραμμένα, τον κόσμον επαλάλωσαν και-ν έκαψαν εμέναν Τα χείλια σ’ θέλ’νε φίλεμαν, ατά τα ροδοστάμια, να ’ίνεσαι τη φιλεμάτ’ και κείσαι σην εγκάλια μ’ Αμάλαχτον κι ανέξερτον και ποίος θα μαθίει σε, ση παραδεισί’ την οτάν ποίος θα στρών’ και κείσαι;
αμάλαχτον (επίθ.ουδ.) = μη μαλασσόμενο, άθικτο - ανέξερτον (επίθ.ουδ.) = μη γνωρίζον, αμαθής
4. Τραπεζί’ καϊτέδες
Μουσική: Παραδοσιακό Στίχοι: Νατάσα Λυκίδου (A’ σκοπός) - Λένα Σιαμίδου (Β’ σκοπός)
Τρυγόνα μ’ άνοιξης τσιτσάκ’ και πρωταυγής φυλλόπον, σεβτάς βρεχήν επότ’σες με κ’ εφώταξεν το ψόπο μ’ Ήντσαν εκλαίντσεν το πουλί μ’ κ’ επέρεν τη χαράν ατ’, τσ’ Αε-Κερεκής τ’ άψιμον να ξύεται απάν’ ατ’ Λόγον να λέγω ’κ’ επορώ, δάκρυα να κλαίγω ’κ’ έχω, τα ποδάρια μ’ εγράστανε, νε πορπατώ, νε τρέχω Όντες θ’ αποχωρίουμες κι από σιμά σ’ θα φεύω, το μεκατίρι μ’ θα ’γροικάς κι αρ’ πόσον γιαραεύω
τσιτσάκ’ (το) (λ. τουρκ. çiçek) = λουλούδι - ήντσαν (αντων. αόρ.)(από την αρχ. έκφρ. ἦν τις ἄν) = όποιος - εκλαίντσεν (αόρ. ρ. κλαινίζω) = προκάλεσε κλάμα - ξύεται (ρ. ξύουμαι) = χύνεται - εγράστανε (αόρ. παθ. ρ. γράσκουμαι) = έχουν φθαρεί - νε…νε (σύνδ. διαζευτ.)(από το περσικό ne = ούτε) = ούτε…ούτε - μεκατίριν (το)(από το αραβ. mecadir) = ηθική αξία προσώπου - ’γροικάς - εγροικάς (ρ. εγροικώ) = καταλαβαίνεις - γιαραεύω (από το τουρκ. yaramak) = είμαι χρήσιμος, ωφέλιμος
Γιώργος Σιαμίδης
Α λέξης Παρχαρίδης
Μπάμπης Ιωακειμίδης
Γιώργος Κορτσινίδης
5. Τη καρδίας-ι-μ’ το γερίν
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Σάββας Τσενεκίδης Έλα έμπα σ’ εγκαλιόπο μου, τρυγόνα μ’ ξάι μ’ αγρείσαι, θ’ ευτάγ’ ατο παράδεισον τον τόπον για να κείσαι Τη καρδίας-ι-μ’ το γερίν ακράνοιχτον επέμ’νεν, τα δύο χέρια μ’ τ’ άκλερα την έλα σ’ αναμέν’νε Το καπαέτι μ’ ποίον έν’ και ση ζωή σ’ ’κί βάλλτς με; με το ινιάτι σ’ τ’ άπιστον πολεμάς ν’ ανασπάλλτς με Ασ’ σην εγάπη σ’ τ’ άπιστον μανάχον τέρτια εχτέθα, τα πόνια τριυλίζ’νε με, αρ’ έρθα κ’ ετελέθα γερίν (το) (από το αρχ. επίθ. γυρός = κυρτός) = πόρτα φράχτου - αγρείσαι (ρ. αγρείμαι) (από το επίθ. άγριος) = καταλαμβάνομαι από φόβο μόνος ιδίως την νύχτα, αγριεύομαι - ακράνοιχτον (επίθ. ουδ.) = μισοανοιγμένο - άκλερα (επίθ.) = χωρίς κληρονόμους/στο κείμενο φτωχά - έλα (η) (από την προστακτ. του έρχομαι) = ερχομός - καπαέτ’ (το) (λ. τουρκ.) = αιτία, σφάλμα - ανασπάλλτς (ρ. ανασπάλλω) = ξεχνάς - εχτέθα (αόρ. ρ. χτέσκομαι και χτέσκουμαι, από το αρχ. Ιωνικό κτέομαι) = απόκτησα
6. Εποίκες ντο θ’ εποίν’νες με
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Αλέξης Παρχαρίδης Εποίκες ντο θ’ εποίν’νες με, έκαψες τον καμένον, εγέλασες με τον καρίπ’, έγλυσες τον γλυσμένον Τρυγόνα μ’ η σεβτά τ’ εσόν, θα σ’κών’ και σύρ’ και χάν’ με, έρθεν ο Θεόν εμέρωσεν και ύπνος ’κί πϊάν’ με Ντ’ εθέλ’νες πουλί μ’ κ’ έφευες, ’ρωτώ σε για το ποίον, κ’ επέμ’νεν το καρδόπο μου κουσνόν μέρος και κρύον Ατσά πού είσαι, ντο ευτάς, πούκεσ’ καταματούσαι, πούκεσ’ αραεύ’ς κιμϊάν αντσάκ για να λαρούσαι καρίπ’ς (επίθ) (από το αραβ. gazib) = φτωχός, έρημος - έγλυσες (αόρ. ρ. γλύνω) (από το αρχ. εκλύω = απολύω. λύω) = διέλυσες - κουσνόν = ανήλιο, υγρό - ατσά και ατσάπα (ερωτημ. μόριο) = άραγε αραεύ’ς (ρ. αραεύω)(από το τουρκ.aramak) = ψάχνεις - κιμϊά (η) και κιμιγιά (από το αραβ. kimya) = μαγικό φυτό - αντσάκ (λ. τουρκ.) = μόλις - λαρούσαι (ρ. λαρούμαι) = γιατρεύεσαι
7. Ρεντζιπέρτς
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Κωνσταντίνος Καρακασίδης Εγώ ασ’ τ’ εγεννέθα κιάν’, καρίπ’ς και ρεντζιπέρτς-ι, μ’ αποκουντίεις με τρυγόνα μ’, παράδες μη σαεύ’ς-ι Πασκείμ’ ντο είμαι αγροτερίδ’ κ’ εσύ ’κί γιανασεύ’ς με, μη φοάσαι, για σίμωσον, σεβτάς λόγια να λες με Σ’ ονέρ’τα μ’ γυροκλώσκεσαι και τ’ όνεμα σ’ αγγεύω, με την εγάπη μ’ την κάρδια σ’, βάι, θέλω ν’ ασλαεύω Το βίο μ’ ση νηήν χρωστώ σ’ εσέν χρωστώ τα τέρτια μ’, η κάρδια μ’ ανεμπάλιστον, τσάπαν όλια τ’ εμέκια μ’ ρεντζιπέρτς (ο)(από το περς. rendjiber) = γεωργός - καρίπ’ς (επίθ) (από το αραβ. gazib) = φτωχός, έρημος - αποκουντίεις (ρ. αποκουντίζω και αποκουντώ) = περιφρονείς, παραγκωνίζεις - σαεύ’ς (ρ. σαεύω, από το τουρκ. saymak) = λογαριάζεις, υπολογίζεις - πασκείμ’ και πασκείμ’ ντο (από την έκφραση πας και ένι το) = μήπως - αγροτερίδ’ (το) = φόβητρο, σκιάχτρο - γιανασεύ’ς (ρ. γιανασεύω λ. τουρκ.) = πλησιάζεις - αγγεύω = αναφέρω - ασλαεύω (από το τουρκ. aşlamak) = μπολιάζω, μπαλώνω - νηή (η)(από τη συνεκφορά την η(γ)ήν – τη νη(γ)ήν) = γή - ανεμπάλιστον (επίθ. ουδ.) = μη μπαλωμένο - εμέκια (τα)(λ. τουρκ.) = προσπάθειες, κόποι
8. Χαρίκλη μ’ τα ιδρώματα σ’
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Παραδοσιακοί Χαρίκλη μ’ τα ιδρώματα σ’, διαμαντένια τα δάκρυα σ’, ’ίντανε σέλια και νερά σου Τορταλί’/ση Φάλαινας τα στράτας Ση παρχάρ’ τα τσιμενόπα να έμ’νε έναν οξέαν έκλωθα τα κλαδόπα μου, αρνί μ’ σ’ εσέν μερέαν Ανάθεμα το Τορταλί κι ατέν την Τορταλέτ’σσαν, εποίκε με και κλώσκουμαι αρ’ άμον καρμενέτσαν
σέλια (τα) (ενικός: σέλιν,το)(από το τουρκ.sel = χείμαρρος) = χείμαρροι - Φάλαινα (η) = συνοικία του χωριού Λιβερά της Ματσούκας του Πόντου - τσιμενόπα (τα)(υποκορ. του τσιμέν’) (από το τουρκ. çimen) = μικρές εκτάσεις γης καλυμμένες με πρασινάδα - καρμενέτσα (η) = είδος αδραχτιού από δύο διασταυρωμένα ξύλα και ένα κάθετο
9. Ήλιος εβγαίν’ όντες γελάς
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Λένα Σιαμίδου
Ήλιος εβγαίν’ όντες γελάς κι όντες κλαις βασιλεύει, κι όντες τερείς αφκακαικά, δεισών’ και σκοτεινεύει Το καλυβόπο μ’ έν’ κουσνόν, ’κί παίρ’ απάν’ ο ήλιον, η κάρδια μ’ ελεμλιάεψεν κ’ εσάπεν άμον ξύλον Ατά τ’ ομμάτια σ’ τ’ έμορφα έεις ατα μαθεμένα, κλώεις ατα να τερούν αλλού κι ατά τερούν εμένα Ετσάκλιξεν ο ουρανόν ’πασλάεψεν να βρέχει, τ’ ορμία εδιαπάτεσα, τ’ αρνί μ’ ’κ’ έν’ αδακέσ’-ι δεισών’ (ρ. δεισώνω) = καλύπτεται από ομίχλη - κουσνόν = ανήλιο, υγρό - ελεμλιάεψεν (αόρ. ρ. λεμλιαεύω) (από το ουσ. λέμ’ = πάχνη) = καλύφθηκε από πάχνη - ετσάκλιξεν (αόρ. ρ. τσακλίζω) = βρόντισε και άστραψε - ’πασλάεψεν (αόρ. ρ. πασλαεύω)(από το τουρκ. başlamak) = άρχισε - ορμία (τα) (ενικός ορμίν ,το) = ρέματα - εδιαπάτεσα (αόρ. ρ. διαπατώ) = περιδιάβηκα, περιήλθα
10. Παρχαρέτ’κον
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Παρθένα Μεντεσίδου Σα Μπάρας έν’ κρύον νερόν και σον Σπανόν εν’ μόρια, τρυγόνα μ’ έλα μετ’ εμέν, μη κείμες πάντα χώρια Τρυγόνα μ’ χάιτε σον Σπανόν, σα τρία τα τεπέδες, εγώ θά ’ρχουμαι φέρω σε ασ’ όλια τα μεϊβέδες Και σο Πουρτέν είν’ ’μάραντα είναι και πεαδήτας έναν τσαρτάκ’ θα χτίζομε να κοιμούμες τα νύχτας Ασ’ σο Κοτρόν θα κουβαλώ τα άσπρα τα λιθάρια, καλύβ’ θα χτίζω σον Σπανόν και μονάζω νυφάδια Παρχαρέτ’κον (επίθ.) = ο προερχόμενος από παρχάριν ( = θερινός, ορεινός βοσκότοπος) - Μπάρας (τα) = φυσικές στέρνες νερού - μόρια (τα) = βατόμουρα - Σπανόν (ο) = φαλακρός/στο κείμενο φαλακρή κορυφή - τεπέδες (τα)(από το τουρκ. tepe) = κορυφή - μεϊβέδες (τα) (από το περσ. meyue) = οπωρικά - Πουρτέν (το) = φυτό του δάσους - ’αμάραντα (τα) = τα άνθη αμάραντα - πεαδήτας (τα) = υδροχαρή χόρτα - τσαρτάκ’ (το)(από το περσ. tchaztak) = πρόχειρο στέγαστρο - Κοτρόν (το) = μεγάλος βράχος) - μονάζω = δέχομαι κάποιον για διανυκτέρευση, φιλοξενώ - Μπάρας, Σπανόν, Πουρτέν και Κοτρόν = τοπωνύμια στο παρχάρι του χωριού Άγιος Δημήτριος (Τοψιλάρ’) Κοζάνης
11. Οι φίλ’ περιγελούνε με
Μουσική: Παραδοσιακό - Στίχοι: Νατάσα Λυκίδου Οι φίλ’ περιγελούνε με, λέγ’νε με: «φως σ’ ομμάτια σ’», εβγαίνω απάν’ σ’ εξώπορτον και ’κί διαβαίντς σα στράτας Καρδόπο μ’ έρημον οσπίτ’, πουθέν ’κ’ είν’ γειτονάδες, λαλία ’κί ακουσκεύκεται απέσ’ σ’ εσά τ’ οτάδες Τέρτια παραπονέματα, λιβών’νε το καρδόπο μ’, τ’ ομμάτια μ’ κατακέφαλα και συντρομάζ’ το ψόπο μ’ Τ’ εσά τα λόγια αρνόπο μου, αχάντια σην καρδία μ’, έγκαν απέσ’ σο ψόπο μου τη βαρυχειμωνίαν φως σ’ ομμάτια σ’ = συγχαρητήρια φράση προς πρόσωπο αναγγελίας ευχάριστου γεγονότος οτάδες (τα)(από το τουρκ. oda) = δωμάτια - λιβών’νε (ρ. λιβώνω) = συννεφιάζουν - έγκαν (αόρ. ρ. φέρω - το αρχ. φέρω) = έφεραν
12. Σα φωλέας ντ’ εφέκα
Μουσική (Ατσαπάτ’): Γιώργος Αμαραντίδης Στίχοι: Κωνσταντίνος Καρακασίδης Σα φωλέας ντ’ εφέκα, η δείσα τσοκεύ’, όλια εκέσ’ ντο επέμ’ναν, βρούλα αποχαντζεύ’ Σην αϊνάν τον εαυτό σ’ κλώσκεσαι τερείς, πού έμ’νε και π’ ευρέθα; ερωτάς, δακρύεις Να ημερών’νε το ψόπο σ’ λόγια ’κ’ επορούν, και την χαμονήν ντ’ είδες ’κί θα εγροικούν Σον κόσμον απάν’ είσαι έναν μαναχόν, έϊ Πατρίδα μ’ τα κάλλια σ’ τη ψης γιατρικόν Ατσαπάτ’ = είδος ποντιακού χορού / τουρκική ονομασία της κωμόπολης «Πλάτανα» του Πόντου - δείσα (η) = ομίχλη - τσοκεύ’ (ρ. τσοκεύω) (από το τουρκ. çökmek) = καταπίπτει - βρούλα (η) = φλόγα - αποχαντζεύ’ (ρ. αποχαντζεύω) (από και χαντζεύω) = περικαίει, αποκαψαλίζει - αϊνά (η) (από το τουρκ. ayna) = καθρέφτης
Προφορά των συμβατικών στοιχείων ξ όπως το γαλλικό kch, σ όπως το γαλλικό ch, χ όπως το γαλλικό ch, ψ όπως το γαλλικό pch. Με το (υφέν) υπογραμμίζονται οι συνιζήσεις ια, εια, ια ύστερα από σύμφωνο εκτός από τα σύμφωνα γ, κ, λ, ν και χ και προφέρονται πολύ μαλακά χωρίς ν’ ακούγεται ο ήχος του γ όπως γίνεται στην κοινή ελληνική. Επίσης υπογραμμίζονται τα φωνήεντα ή δίφθογγοι δύο λέξεων όταν συνεκφέρονται.
1975 - 2015 “40 ΧΡΟΝΙΑ Σ.Π.Φ.Σ.Θ”