TYDZIEŃ MÓZGU W KRAKOWIE MA JUŻ PONAD 20 LAT K
było przewidzieć, jak duże będzie zainteresowanie tą problematyką. Okazało się, że na konferencję przyszło więcej osób, niż mogła pomieścić aula, i niektórzy nie mogli wejść do środka. Tematy dotyczące mózgu, zwłaszcza człowieka, zawsze intrygują, ale w edukacji, zarówno na poziomie podstawowym i średnim, jak i wyższym (na kierunku biologia), niewiele czasu poświęca się na zgłębianie wiedzy dotyczącej układu nerwowego. Do lat 90. ubiegłego stulecia wiedziano stosunkowo niewiele na temat funkcjonowania mózgu oraz chorób psychicznych i neurologicznych, dopiero „dekada mózgu” – ostatnie 10 lat ubiegłego stulecia, i przeznaczenie znacznych środków finansowych na badania nad móz-
giem w USA pogłębiły naszą wiedzę w tym zakresie. Wiele ważnych odkryć zostało nagrodzonych Nagrodą Nobla. Mózg zawsze był przedmiotem zainteresowania naukowców, zwłaszcza odkąd stwierdzono, że steruje on nie tylko organizmem, ale także jest źródłem osobowości, myśli, decyzji, uczuć. Z prostego oglądania tego narządu niewiele można wywnioskować. Wiadomo, że mózg jest intensywnie ukrwiony, i dlatego Arystoteles uznał, że jest to narząd do chłodzenia krwi, a za siedlisko wyższych uczuć starożytni filozofowie uważali serce. Na początku badań nad mózgiem nie było odpowiednich metod i narządzi badawczych. Dopiero obserwacja pacjentów po uszkodzeniach mózgu i badania na zwierzętach pozwoliły odkryć, jakimi funkcjami steruje mózg i gdzie są zlokalizowane procesy związane z rejestrowaniem wrażeń zmysłowych, sterowaniem motoryką, zapamiętywaniem. Pierwsze metody mikroskopowe i barwienie komórek pozwoliły oglądać komórki nerwowe – neurony przewodzące impulsy nerwowe i komórki glejowe, pełniące wiele ważnych, dodatkowych funkcji w mózgu. Zarejestrowano też elektryczną aktywność całego mózgu, a następnie udało się zarejestrować aktywność grup neuronów, pojedynczych neuronów, a nawet kana-
Fot. Archiwum Elżbiety Pyzy
onferencje popularnonaukowe Tydzień Mózgu mają w Krakowie długą historię. Warto przypomnieć, że zaczęło się od jednodniowej konferencji w 1999 roku pod hasłem Co wiemy o funkcjonowaniu mózgu przed końcem XX wieku, która została zorganizowana w auli Collegium Nowodworskiego UJ przy ul. św. Anny 12, mogącej pomieścić 160 osób. Zgodę na objęcie patronatem konferencji i nieodpłatne udostępnienie auli wyraził ówczesny prorektor UJ ds. Collegium Medicum prof. Stanisław Konturek, do którego udałam się z pomysłem organizacji takiej konferencji. Profesor przyjął go z entuzjazmem, chociaż miał wątpliwości, czy na konferencję przybędzie wystarczająca liczba słuchaczy. Z projektem konferencji udałam się też do prof. Jerzego Vetulaniego, którego znałam dzięki kontaktom naukowym z Instytutem Farmakologii PAN w Krakowie. Wspólnie ustaliliśmy listę prelegentów, na której oprócz prof. Vetulaniego i mnie znaleźli się neurobiolodzy z Instytutu Zoologii UJ: Grzegorz Hess, Krzysztof Janeczko, Marian Lewandowski, oraz Instytutu Farmakologii PAN: Ryszard Przewłocki, a także CM UJ – Andrzej Szczudlik. Konferencja była organizowana w celu popularyzacji wiedzy i badań nad mózgiem, ale trudno
Prof. Elżbieta Pyza zapowiada wykład prof. Jerzego Vetulaniego Neurobiologia zachowania seksualnego; Tydzień Mózgu 2005
Prof. Jerzy Vetulani podczas wykładu wygłoszonego w ramach Tygodnia Mózu w budynku Wydziału Chemii UJ; 2005