■ Tego typu codzienna telewizja włącza wszelkie niedoskonałości do obszaru swojej uprawomocnionej prezentacji. Nieprzewidziane wpadki, pomyłki na wizji i usterki były zazwyczaj traktowane oraz klasyfikowane jako przypadki braku zawodowej rzetelności i profesjonalizmu. Dzisiaj telewizyjne wpadki są pełnoprawną częścią telewizyjnego widowiska. Powstają nawet programy, w których się je przypomina i celebruje. Widz, poznając kulisy tworzenia telewizji, staje się autentycznym członkiem wspólnoty, zostaje mu bowiem ujawniona tajemnica kulis. Kulisy stają się częścią programu. „Scena telewizyjna” rozszerza się i zyskuje nowych aktorów. Są nimi kamerzyści, realizatorzy, charakteryzatorki, dekoratorzy wnętrz, kierownicy planu, dźwiękowcy, oświetleniowcy. Stają się oni pełnoprawnymi twórcami telewizji poprzez ujawnienie swojej obecności. Widz ma mieć dzisiaj świadomość i dostęp do tego wszystkiego, co wcześniej nie było częścią formalnej telewizyjnej narracji. □ A jeśli chodzi o kierunki społecznego rozwoju telewizji? Co będzie po tym jak formuła Self TV się wyczerpie? ■ Wydaje mi się, że z jednej strony będzie się indywidualizował jej odbiór. Rozwiną się projekty typu Personal TV. Z drugiej strony jej funkcja wspólnotowa będzie wciąż ważna. Ten społeczny kierunek będzie zmierzał do utworzenia Social TV, kiedy to nie tylko będziemy oglądać osobno, ale z innymi rozmaite treści, ale będziemy je także na bieżąco komentować. Poza tym telewizja dzięki rozwojowi technologicznemu będzie dysponowała coraz to nowszymi nośnikami. To z kolei kierunek rozwoju dla Mobile TV. □ Na czym polega opisywane przez Panią zjawisko hipertrofii ekranów telewizyjnych? ■ Zjawisko to polega na rozprzestrzenianiu się w przestrzeni publicznej ekranów, które są nosicielami treści. Telewizja anektuje tym samym przestrzeń publiczną. Proszę zauważyć, że pojawia się coraz więcej ekranów telewizyjnych. W domach mamy coraz większe ekrany telewizorów, często mają one nawet swoje odrębne pokoje w domach. Z drugiej strony ekrany pojawiają się coraz częściej w środkach transportu, w metrze i w pociągach, w restauracjach, pubach, w sklepach, na dworcach, w siłowni, w galeriach, muzeach, szkołach czy na różnych budynkach. Nawet czas, jaki spędza się na fotelu dentystycznym jest wykorzystywany do przekazywania treści, dlatego produkuje się profesjonalne fotele dentystyczne z telewizyjnym interfejsem. Dzieci podróżujące z rodzicami nie spoglądają za samochodową
szybę na świat, ale spoglądają wprost na ekrany, gdzie wyświetla się im filmy i animacje. Ekrany telewizyjne kolonizują nowe obszary ludzkiej przestrzeni, koegzystując z człowiekiem i wchodząc z nim w interakcje w wielu społecznych kontekstach. W tym sensie można więc mówić o zjawisku hipertrofii telewizji, która znajduje coraz nowe miejsca i przestrzenie, w których są eksponowane i transmitowane treści. □ Co jest największą słabością telewizji? ■ Niewystarczająca ilość wysokiej jakości treści. Te wszystkie zmiany, o których mówiłam wcześniej, powodują, że telewizja ma coraz więcej przestrzeni dla treści. Musi tę przestrzeń czymś wypełnić. Mam tylko nadzieję, że przewidywania Karla Poppera sprzed 20 lat nie sprawdzą się. Uważał on bowiem, że zbyt duża ilość kanałów i miejsca na treści zaowocują ich degradacją. □ W książce używa Pani różnych metafor do opisu telewizji i jej roli w kulturze i społeczeństwie. Czy te role się zmieniają? ■ Metafory pomagają w opisie świata i tych społecznych fenomenów, które są szczególnie niejednoznaczne. Telewizja stanowi taki społeczny i kulturowy fenomen. Z jednej strony jest lustrem, które po porostu odbija świat społeczny. Pozwala nam się w nim przejrzeć, choć odbija tylko fragmenty społecznego i kulturowego świata. I choć ten telewizyjny świat zawsze jest konstruktem, to powstaje w specyficznej sytuacji i kontekście społecznym. Telewizja jest też oknem, poprzez które spoglądamy na inne światy. W czasach dostępności do właściwie wszystkich kanałów telewizyjnych świata metafora okna nabiera szczególnego znaczenia. Telewizja to także szkoła, która trenuje i kształtuje gust, modeluje mentalność, upowszechnia idee i światopoglądy. Telewizja może być też traktowana jako metafora obrazu, który wspomaga pamięć o zdarzeniach. Obrazy rządowego Tupolewa rozbitego pod Smoleńskiem stanowią narzędzie przechowywania informacji o zdarzeniu. Obraz telewizyjny i informacja zostają zapamiętane wraz z miejscem i kontekstem społecznym zdarzenia. W tym sensie telewizja porządkuje naszą pamięć. Telewizja może być też traktowana jako mapa, która pozwala się orientować w całej kompleksowości świata. Telewizja jako mapa objaśnia, porządkuje i organizuje symbolicznie społeczną rzeczywistość. Znaczenie telewizji jako społecznego fenomenu jest ogromne. □ Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała Karolina Pawłowska
pracownik Wydawnictwa UJ
ALMA MATER nr 152–153
95