MODELE PRZEDKLINICZNE W PROCESIE ODKRYWANIA I ROZWOJU NOWYCH STRATEGII LECZENIA NOWOTWORÓW P
w komórki nowotworowe, jednocześnie ograniczając wpływ na funkcjonowanie komórek prawidłowych. Szeroko znanym przykładem leku ukierunkowanego na specyficzne mechanizmy komórek nowotworowych, poprzez hamowanie onkogennej kinazy tyrozynowej
naprawczych. Ponadto do cech nowotworu, które ograniczają skuteczność obecnie stosowanych schematów leczenia, zalicza się: zdolność do pobudzania angiogenezy, możliwość naciekania sąsiednich tkanek i tworzenia odległych przerzutów oraz
Janusz M. Dąbrowski
ierwsze wzmianki dotyczące osób chorych na nowotwory pochodzą ze starożytnego Egiptu, gdzie w XVII–XVI wieku p.n.e. opisano kilka przypadków klinicznych w postaci papirusu, znanego obecnie jako papirus Edwina Smitha 1. Stwierdzono wówczas, że nie istnieje żadna skuteczna metoda pozwalająca na wyleczenie pacjentki z nowotworu piersi. Wprowadzona już w czasach antycznych chirurgia stała się pierwszą strategią walki z chorobami nowotworowymi. Dalszy rozwój terapii przeciwnowotworowych obserwowany był dopiero pod koniec XIX wieku, kiedy to odkrycie promieniowania X zapoczątkowało erę radioterapii, czyli terapii polegającej na zastosowaniu promieniowania jonizującego w celu niszczenia guzów nowotworowych. W tym okresie podjęto również pierwsze próby leczenia nowotworów za pomocą niespecyficznej immunoterapii. Pionierem tych badań był amerykański chirurg William Colley, który zaobserwował regresję nowotworów u pacjentów, którym podał preparat zawierający różne gatunki bakterii (tzw. toksyna Colleya). Jednak prawdziwy przełom w leczeniu pacjentów onkologicznych nastąpił dopiero pod koniec drugiej wojny światowej, kiedy to obserwacje dotyczące potencjalnego zastosowania gazów bojowych do terapii przeciwnowotworowych doprowadziły do zatwierdzenia w 1949 roku pierwszego chemioterapeutyku: iperytu azotowego (chlormetyny). Chemioterapia zrewolucjonizowała podejście do leczenia pacjentów nowotworowych, dając możliwość systemowego „tropienia” i niszczenia komórek nowotworowych w całym organizmie pacjenta. Niestety, stosowane wówczas związki chemiczne okazały się w znacznym stopniu uszkadzać również komórki prawidłowe, prowadząc do wielu skutków ubocznych. Koniec XX wieku to rozwój tzw. terapii celowanych, projektowanych tak, by uderzać
Podstawowe zasady terapii fotodynamicznej (PDT): fotosensybilizator (PS) jest podawany i po odpowiednim interwale czasowym pomiędzy podaniem leku a naświetlaniem jest aktywowany za pomocą światła widzialnego lub bliskiej podczerwieni. Fotogenerowane ROS prowadzą do śmierci komórek nowotworowych i okluzji naczyń, czego skutkiem jest indukcja lokalnych reakcji zapalnych i rozwój ogólnoustrojowej odporności przeciwnowotworowej (J.M. Dąbrowski, Reactive Oxygen Species in Photodynamic Therapy: Mechanism of Their Generation and Potentiation, „Advances in Inorganic Chemistry” 2017, nr 70, s. 234–394)
jest Imatinib. Dopuszczenie tego preparatu do leczenia przewlekłej białaczki szpikowej dało nadzieję tysiącom pacjentów onkologicznych na normalne życie. Obecnie choroby nowotworowe są jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych i społecznych, gdyż stanowią drugą pod względem częstości przyczynę zgonów na świecie. Nowotwory powstają z naszych własnych komórek, w wyniku zaburzeń w ekspresji i funkcjonowaniu niektórych genów człowieka (protoonkogenów lub genów supresorowych). Proces powstawania nowotworów jest zjawiskiem wieloetapowym, trwającym nawet kilkadziesiąt lat. Transformacja nowotworowa prowadzi do zaburzenia homeostazy w zakresie proliferacji, apoptozy, różnicowania komórek oraz funkcjonowania systemów
umiejętność ucieczki spod kontroli układu odpornościowego, który w prawidłowych warunkach przeciwstawia się progresji nowotworów2. Odkrycia naukowe w dziedzinie immunologii nowotworów doprowadziły do ponownego otwarcia w rozwoju różnorodnych strategii immunoterapii przeciwnowotworowych. Immunoterapia ma na celu mniej lub bardziej swoistą aktywację układu immunologicznego bądź też przywrócenie jego naturalnej zdolności do walki z nowotworem. Progresja rozwoju nowotworu uwarunkowana jest wykształceniem przez komórki nowotworowe odpowiedniego kamuflażu, umożliwiającego uniknięcie kontroli i eliminacji ze strony układu odpornościowego. Jednym z elementów tego kamuflażu są tzw. immunologiczne punkty kontrolne,
ALMA MATER nr 225
89