مجددین اسلام-تعارف و کارہائے نمایاں

إسأرﻰﻠﻋﺔﻣاهﺬﻬِﻟﺚﻌﺒﻳانﺎﻬﻨﻳدﺎﻬﻟدﺪﺠﻳﻦﻣﺔﻨﺳﺔﺋﺎﻣﻞ )ﺔﻢﺣﻤﻟابﺎﺘﻛدؤادﻮﺑاﺳﺋﺎﻤﻟانﺬﻳﺎﻣبﺎﺑ(

(ر و  ےا ا)ن  نآ ا ہرادا  :تر  ا

5161   ار: وwww.alfazlonline.org:را  ىاinfo@alfazlonline.org: ن4020 نآا

ﻆﻔﻟﺶﯿﭘ پآ ۔ا    ما  ز سُا روا  ا   و تو  ا   ا       ل   دا و قااآ   ا  ا  ۔  د   ت كز”ىر ح ا۔    ں   ا ىد) ﺔﻣاهﺬﻫقاﻓابﺎﺑنﺎﻤﻳاباﻮﺑايﺬﻣﺮﺗ (    تر   پآ     سا  ناإﻬﻨﻳدﺎﻬﻟدﺪﺠﻳﻦﻣﺔﻨﺳﺔﺋﺎﻣﻞسأرﻰﻠﻋﺔﻣاهﺬﻬِﻟﺚﻌﺒﻳ )ﺔﻢﺣﻤﻟابﺎﺘﻛدؤادﻮﺑاﺳﺋﺎﻤﻟانﺬﻳﺎﻣبﺎﺑ    تا   و  زرو   ما    ا   ا  سا   ر  ے گ ا    ى   ا سا  ا (۔ ر    د  ا ك ا  ا    ا    ا ڑ       ت ا   د      ںودو۔  م   ما  د ى و د  د ا م از ت د  ى د۔  ،   ا  ٔ  ”      ہز   سا  د     د ا  ى  ا   ت)4 2(    و كر ا   ا حا    ں    دا     سا۔ا   ہو  نا  د  ا ف  ى  ا نر و ا 

  ى   كر    د     ﷺ  لر ت ا روا  عد  ں و  ما  ں ر    ا د ى    ہار ۔   د  اروا   د ما ت  ھ    ما  ں   ا   ا د  ں ہ ۔ا   ى د  عو ا  د  د ا م از تد  ى د   قا ا د  م ىر  ما سا    ا ،ا      ا   ا    آ ا ء و ا  ى      ا    د  ت ۔   ىرو روا ت  نا روا فر  د فو ہد  ں ہد  ب   ز د     (ر و  ےا ا) تر  ا م ۔ ذ ا  ں ر  ت ا  2020۔         آ  ب سا  روا ا ۔  نو   د از م         ما ر  ہ  سا ﻢﻴاﺧاهاﺰﺠﻓﺎﻌﻠﻌﻟاﻊﻴﻤﺴﻟاﺖﻧأﻚﻧإﺎﻨﻣﻞﺒﻘﺎﻨﺑر  نآ ا زور ا     د 13-09-2022

i 1611  ا د۔م فروں رناد  ى ؒا   ت1 و مو ا3 و ىر   ِ روا تو  ا   ن و توت ودوا و جاوزا7ں ر8د  ہار د  ى ىودؒ ما تو ما و ا ىد   ما روا  15 روا  ف  و  نا16ر روا  روا    دا17

ii 19181817ا د۔م فروں رآ  تو روا تا ضدوا و جاوزاة و ہا18 رزور ٔ19د  ى ىىا ا ا ت21و م23ا23 و 24 ما24عر  25ے   ا27را  27  ت روا  27تو28ىرا تد و ى28ز روا ہد28ر   و 29ہا29د2930

iii 393433333331ؒ ا تد  ىا د۔م فروں رو م33ا و ما ىا ر  تا34ے  ں و   ت روا  34تو35ىرا تد و ى35ر   و 35 و36را  ت36توذ و 36ے   ںرد37  ؓ ت روا ؑ ت38ا ن39د  ى تؒاا  ا41و م43 و  ااروا ا44

iv 494645454544ا د۔م فروں رہرا اىد  ا ما  ا م زور و سرد   رب  در   ا ا عا و ز46سا  و د 47آ  48ف  ت  ت48ر و سرد ر49  تتااتر  ر50 سرد50تو روا  ىآ50و 51ت52 ؒ ردا  ت د  ى53مو55ا56 ما56 و  اا56دا  57

v 616160595857ا د۔م فروں ر  ںؤاڈآ  داہا58ا تدتا روا58دراو حا و د ار و سرد روا  و ور و سرد60ت  ما  61ىتوجاوزادواو62ت62رِ ناد62 روا ا قدا ق63ءا و 63 و م64تا 65 قا د65ىا   ا  ا ت د  ى 67و م69ا69 و  اا69

vi 717171707070ا د۔م فروں ر ٔل  ى م مقا    ت  ؒ ردا   روا دا  ا  رد ادا  72 ا  72 ااد72د دورو  ا73  ار ار ا   پآ روا تد  ما73   ا ا  ن74دوا روا ںد74تو75 قا75ت76ؒ   ا  ت د  ى آ77 و م79ا79نا  ا80 روا  ما اا80ا   روا  80

vii91818181ا د۔م فروں رآ  ا ہا روا   م 82ا و   82را 83ہ84ت ا و ر ى84ء ہ86ىرادد  ء ہ86 بآ مز87ت87تو روا ض88دوا و جاوزا89 قا90ىر ى90ا تدوز91ؒ ا ل  ت د  ى 93 و م95 و  95تدوتد95

viii1011011009898989696ا د۔م فروں ر و  ااہا روا  راہ98ىت ات99 و م 100ىد   دروا  خر روا ث و  توؒ     ت د  ى د103 و م105تدو107 و  اا107 ز107ہا107  108ر و سرد108ہ109      110 و   110

ix111111ا د۔م فروں رما ىد  و   و 112112تد113دوا114ت114 قا115 د115ؒ ا د ى ا  ت د  ى ر117 و م119  ا119تار تدو زا 120  م او122تد تدو122 122ر و سرد123ہآ123ہ   اا123و      124ىد روا او و124د  روا   ا  124

x 137137136130129126125125ا د۔م فروں رؒ  ا ت  و تر و د ر ى126 حا127 روا شز127ر  128حا  ء128ر  ء129 و م 129ﷺلر 130تو و ہ ت د  ى رىد ث ا133 و م135تار تدو زا 135تدوتد136 ں   م او اا137ىدآ  ىدا تزا  سرد روا   م او138

xi141140139139138ا د۔م فروں رل     م اوزآ ہ  ر و سرد روا توو   و  م  ترزؒ ت ف140ترزلرﷺلزو روا  141 زا  د م142او و143 روا  ،د143 ىر143تو145دواو جاوزا146 قا146 و م 146146ؒ ى ا ت د  ى 149و م151تر تدو زا 151تد تدو152152153

xii161155155154153ا د۔م فروں رب نا  د    ردا ہ156تا 156 ؒا ہ 157ق  ءوا و روا ءا و157ا ؤر158158ؓ ا ترز159 ار  د160ىد160  ں ا با160   با160زآ    روا د  ات ہرود   دراو حا161 162 ماو   162 ح روا ن ح162  ر    163  ى 163

xiii171171169165164164163ا د۔م فروں ر   ما      دآ م   ام   ار165د زآا  ىد166ںاور ىد166تد روا ٹ167دوا و جاوزا168ؑد ا م از ت د  ى دو متر تدو زا تد تدو172 اا روا 172173 اا173ىد روا ب نا174175او  تو  ہاو175تو  م او176 آ   روا روز    نو176

xiv181181181178178177177ا د۔م فروں ر  ا ا روا زآ  د د و ر ىد23 چر؍د  ا  ىد  د  ت179ى ن روا  ى179تد  ت د    تو  ںرد180تد   ى  ء ن180تد   ور  ءما  181ت ى د روا ن  ف و ف  نردوا  روا ىد ىود182  183ر  ىآ183و  ت ئد183لو185185ر ى186  189 د   نآ ا ہرادا191 ۞۞۞۞۞۞

1  د  ى ا د۔م فروں رؒا   ت

ؒا   ت ہ

3    ):ا15ؒا   تا د۔م فروں رپآ      ت سا      ہر سا ۔  ا   د  آ دو ا اا  ا    ا  ۔ ر    د(دؤاد ا )   د  د  ى   ا  فر  د ہد نا   سا ۔ ؑ ى و  د  ى د روا روا ر آ۔   ذ  تو و مو ا  ا روا  م  پآ ما م  ہاو روا ا  م  م او  پآ ۔  نا روا ۔ ر   روا  ر م ص روا ز ا  ا  او  پآ۔ ا ہاو  ا    ت ۔     ا  ل ا  ز  ىر  م  پآ ار ٔ  ت  ظ سا ۔ ىدا  ب     ت ۔  ہو    دوا ا ش’’ :  با   ت   ىو    ہو ح   ےد   ل ح ا  ز   م  را۔ ى ‘‘( ء ا ت5 330)    ن گ ’’    ؓ ا ت   ىو  رد  ا    ؓ     ا ا او  ا سا   ؓ دوا و      

4   ى و  روا  و  روا  ۔  ہر  ا  پآ د  ھ  ے روا   م  ما ہاو  نا ،  ا     ا   ں ۔ ا د۔م فروں ر ا(ء  ا ت5 330)  نا ںؤ ا   ا    ت قا   سا62  ذ  ۔ ا(ء ءا ر1 171ء ظا ۃ ،1 118) و  ن   روا    ز  ؓ  ا  ت روا ار  ہر    پآ  نآ پآ    ۔ ر ا    ے پآ  د م۔    ء و ء د   روا   تر ، روا  ے   ، ے ، ے ،ما ے پآ’’ :  ذ  ۔ م روا  ،۔‘‘( ء ظا ۃ1118)  ہو     آ  ل سا س ؒ       نا  ن ح  ںود ء د  پآ ۔ د  نا د   ا م     (ء ظا ۃ1 118)  ىرا    ت87  ھ93   ءا  ا   و روا او    زا  ى   پآ ۔  ز  نا   فاا   ى  ۔او   ہرا ا ۔او   ںو   نا  (ء ىرا 1  571)

5   تو  ا   ن  ھ     ما    جا ا ر د  ا د۔م فروں رپآ ۔او   ں   ۔ ر ر    ن  ن روا  (ء ى ر4  11  19) ِ روا تو  ا   نپآ  ن۔ ر  ا   ن   ا   و   ن  ن  ے   نا     او   ا   ت  ءر ا  ا    ت ن روا        ت   ا    ا  ﻧاﺎ ر    ر ھف ىودروا ا نآ      سا ﻧاﺎ   ا  پآزآ   ۔ د ا  ں  ہر    پآ     ں ۔ را   ا روا   ا  پآ  آ ىرا   پآ ہز ز  ا   ن    ۔  ں     ر ھ   ا  ں    ںو ل و ا  ن         ف۔ ںر(ء ى ر4  60ء  ا ت ،5  338)ر و ت۔د روز  ا روا    لر روا ا د ،ا ب ۔  م(ء ا    ۃ1  36-40)   ا روا  ہز  زا  ر  ں  ا   ت رآ روا  و ب د  ا  ۔د ر    ا   سا   

6 ۔ر    ِ ند ر روا   ،س ود پآ ۔ س دّ  ى  روا   ر  ار   نا  ا   ء ا ۔   ا د۔م فروں ر د او  نا       دا و ل  ں  ںا  ا  ۔ د رانا    م      پآ۔  ض وا    ا  دّ ا۔ را    ا     ۔ راوراد  ش  نا  نا   ك غ  پآ           ز  ار  روا ؐا لر   كا ؓ ا ت   نا ،    ؐ رآ ك        د روا   رو  سا   اد   ا  سا  ناو  آ ۔ر  ما  سا ؓ ت  ا  سا   ر     ك  ں  ہا    روا آ   ے ہو ۔ں  ف(   ب جاا بدؤاد ا ء  ا ت ،لاا  ؐا5  388)     پآ   فو      ا  ر ا پآ ۔    ت100 م د  پآ ا   رو   قا  ھ تد  ہ     جراراد۔   ںا روا    ۔ر(ء ى ر4  62) و توروا  تو ن د م    سا ۔   شز ا تو  پآ ۔ د و   پآ و39 ( ء  ا ت5  408  ء ى ر،4  68) ىو   ا  روا      ز ا ز    ا  پآ روا     د   ںو   ا    و  ا    

7  دآ ،د ما  را  تار دآ    م    ل ۔ ہد  ا روا س ۔   ت    ہز  ںود  ت  د     ہد   مور ہ   ن    ( ء  ا ت5  406)۔ آ  ا ةر  نز  پآ تو ِ84 ا د۔م فروں ر    ےزاورد ا         ار سا  ،    ا   ں         سا  ،  ل  تد روا د ڑ  د ا  سا روا  د ۔ را ز ار   ل  س‘‘(ء   د ر56  15)ت ودوا و جاوزا  ناو  ا  ى ا     ں  ا    ت  پآ ۔ ا ما ا ہو  سا ۔ ا   ىدا دا   دوا16۔  م روا جا ، ا ،  ش ،  ورد ا    ت  و ن   رود  ترا ا پآ ۔ را    و ن ىود ۔ ناز ہد   ز     ر    و  قا ا ا ۔ و ص  نا ر ۔    و م روا  ، ما ص  تاد ۔   ہر  نا روا    ر  ء  پآ ۔ د م ۔        ز ۔را  تد    تار روا ر   ء   تارز  ىر  روا ى  پآ ۔    اود  و سا روا    ے

8    ر ہزور  تا روا را ا    اور ؓ  ا ت ۔د را ا    ا ا روا        روا ت ا ،  و ، ا  پآ ۔ ا د۔م فروں ر  ؓ ت  ز روا ؓ    ا  ا   ت  نا سا  ؐ ا لر  ’’   (  لوا  دؤاد ا 886) ت   ىو   ۔  ى  ٹ ٹ  نا  ا  روا لر  ۔ ر ا   روا۔او   لا  ظا ف  ؓ ت   ر  ىر  رود  ا   پآ( ا تء 5  ء ا    ت،1  47)ں ر روا فا و ل  ار     ا  ا    ت ر ا    م   ب   ت  ا  پآ ۔د    تاو    ءا ا   لو   ا      ا    ت   ا  ں  ا    ت               د۔د  دازآ   م  ر(ء ا   ا   ت1  65)   ن ،ا ا  ۔   ق روا لاا  ر  پآ  پآ ۔ا   ا   و ءروا او     ز   ۔   ار       سا   روا  تا    پآ ار  ت   نا روا ق  ںذ ۔ حا  لا  ۔   ت  پآ۔د (ء ا ت5   ت،ء  ا 1  63)

9     نا   د تا   د       ما     نا روا ىد تد  ما ط ر ا ۔او   م دو روا او       ا  پآا د۔م فروں ر۔  ر ا   او   ہ  ا ف  ز(ء  ر  ا ، ا ت1  68)  ںد  پآ۔ر   م ا روا  ل(ء ىرذ  زا ناا ح1  425) و  روا د غو  ور  ں   رود ا  ا   ت د  ف  ۔   (ء ا    ۃ1  121)    ر م  ا  روا     پآ ف   و   نا  ش   دا’’  روا  ا     ء روا      (ا   ب ا ب ىر) روا ںور   ا و   سا    دا و ف   پآ(ء ا    ا   ت1  141ء ا ن  ،1  647ظا ۃ ،)   ب  ا نا   ا ا    ت  ا  پآ ۔ ى كو     روا    ز    ناو ۔د     او     ہرا زور( ء ءا ر ءا را1  243)

10  ى رد   او ؓا   ت’’ :  نو ا ۔ىد ہز   زا دا د۔م فروں رد  ہار (ء نو ا ر1  258) ﻢﻬﻟﺖﻋﺪﻗﻖﺣﺔﻌﻦﻣﻢﻛﺘﻨﺗﻚﻨﻣياوﺖﺘﻴﻣاﺖﻧﺎﻣﻔﻫﻟاﻒﻬﻟوﻔﻒﻬﻟﺎﻳﻋﺤﻟاﺎﻬﻟﺎﺘﻐﻟالوﺪﻌﻟا     ں لد نا سا  ںاو  سا م  ے روا سا ا۔     () ىود روا  ىر  پآ  ں  ہد  :۔د ك  ںو(ا    ۃ ىز   335) ضضضض

11  د  ىىودا د۔م فروں ر تؒ ما

ؒ ما تؒ ما تہ

13  راد    ر ہو    ا   پآ ۔       ا    ن  سا  ردا   ا  ا :    و       اداد ا ۔     پآ ۔ا ‘‘’’ پآ ن  ردا م او  پآ ۔ ا   روا ا  ا  ، م  پآؒ ما تا د۔م فروں رو م  پآ   ف  روا    خ     پآ ۔ف   ا     ؐ لر  ۔ ل ما  ر  ےد  روا  ى  ۔ ہو د  ر  ۔ ن ہ روا ، ذ ، ا ہاو  پآ د    م  نا روا   نا روا   دزا      نا د  ر   ما  ا  ں  ںا    ف   نا ل ۔  ما  ۔ ناو روا دا ا      سا   ۔ے    ے ور  سا روا    روا  ۔ ےد     ما د   ا    نا  ( ىزا  36) ما   ں نا150’’     ھ ۔ ا  ‘‘ہ(ء    ا ا1 49)

14   ا  پآ   ۔  ر ف   ، دآ  رو     ن  پآ ہاو  پآ    پآ روا   ت     ش  رزور  ردا او  پآ و ا د۔م فروں ر سا ۔ تو      ا   پآ   ىرود  نا   رڈ سا ہاو  پآ    ل سد ۔       ہ     ما     ت سا روا  د   ا نا  نا ں   پآ      ش رذ       پآ  سا   س  با)ء ا ا1 (110-109   سا  و  د  تا ىر    و   پآ سا۔   ب  ں  ما  غر  ر   ۔  تا       ے   ند ا د          آ ہو  پآ  ما  روا    نآ    ل ت  پآ  ۔ں تا   پآ۔  د    ل سد(ء   1  94) ر تر ص  ىرا  روا ىزاا  ۔ ق        پآ ب ا  ہر سا  پآ ۔  را    ےڑ  پآ ح ا ۔۔  ‘‘او ا ب’’(ء  ا 2 127-129)

15 پآ !ا لر    ض    ا   ۔ؤآ  ے : ؟     ! ےا      پآ ۔د  با  ؐا لر  ’’ :   ما ۔ا   پآ    ؐ ا لر   ادا    پآا ا د۔م فروں ر  پآ ۔    لز    ا ،ؤ   روا   ں روا  ،نز ى د ب ا  پآ( ىزا  36) ؐا لر  با د روا ا      پآ ح ا     ض روا ا   ؐا لر    ز ۔د  ا  ں   روا    ل (وزا) نا ا  آ ا  ؐا لر  ۔ا       ما ۔(ےد ا  ا)   ے  ا س     ۔   روا ما       ؐا لر پآ    سا   ن با آ    دا  سا     نا  ں روا  ا  ا م ما  ماا ۔  ازا  ءا  ( ىزا  36)ىد   ما روا   ذ  نا    ز          بدا و   ما ہر سا تار ىر ’’     ما ۔د ہر      و   ل روا  و   ت روا توذ ،ذ  پآ ۔‘‘ عو    د  با ا  ر  ا  پآ   ۔ىد  ل     و  روا  س   پآ   پآ و سا ۔    ؒ ما   ےد  ا     13  ۔ر    روا  را ى  ا ! ےا’’          ما 

16       ما ۔‘‘آ       ں   ۔د     ا   اڈ ر  لد ےر   ا ’’ :  ۔‘‘ ےد  ن ىر  ا ا د۔م فروں ر ا تءا  پآ     پآ   ما  زور ا ۔ ں ا   ا  پآ  تو   ما  ۔   ىد ا ا روا آ  از  ا  ( ىاز ا 39)      پآ    د روا ز      ، ما ر  ۔  تزا  د ى ا    ل ہر(ء ا ا1 124)و  نا روا  ف   ا  پآ ں      او  و     تو  ؒ ما   ل   ا   ا روا ثر  ں  د  پآ و  نا ت روا  م  فا و ل  ر   روا   ل  پآ   د تر  پآ ا  ںدآ دا روا    ہر  ت   تز پآ   ىد  ۔  او    نا(ء  ا 1107)ر روا   ا  و   ا  روا   ،فا و ل ،   پآ  ۔ ہو  پآ ف  پآ  ا نور  ںا ۔     ت     ا ردا      ا ا   ں  ا رو  روا و  ز  پآ ا ۔ ںا   روا  د  م ا  ھ  را نز   ا

17 195 ۔    ر ںو ل ودآ دا  ما  ھ198 دا ہرود  ھ ہدارا    ا نور    ا ا رو داا ك د روا  ما     ا نور  ۔  س ا   سا ا د۔م فروں را  و  ا   ما  ۔         ۔ د  س  اراد روا  رد ن  ر   روا د ل    ما  ا نور  سا ۔د تا   پآ   ا   ا( ء ى ا 170 ىزا ا ، ا + ا ا+40)’’ ؒ ما ت  ۔داو   ار  ں ‘‘( ما راا، ا   ت و و 23  253) روا    دا آ س  پآ ء ۔ د ف  ت ۔ و    روا ؐ  ،ا ب  ا      پآ  ا ن ۔    ں   پآ ۔ ۔   روا   پآ  روا     ا روا  ا ، ا   نآ روا  ا   ما  ارد  ى  ا  نارود  م  دا۔ ‘‘ا ب’’(ء  ا 1230)آ   ۔ ر  م  ن دار ۔   تار  روا    ند  پآ ۔ 

18  و      ہ م    تر  ا  () ء ا  پ   غا   ا د۔م فروں ر  م روا    غا  د روا  ا  د            غا ا !ا  ا ےا    پآ      ن  ر ۔ فو(ء  ا 1 238) س  دزا  ل ا   ى    اد   پآ ۔ےاتو روا تا ض  ھ204 پآ ۔ر ل ر  ھ نا ہو ‘‘ا ب’’ روا ‘‘ما ب’’ ۔ر ىر م    پآ دو  سا ۔  روا ۔  و   ں ر29 ر204۔ (ء ا ا1194-196)دوا و جاوزاآ     م  ن ا  ے  پآ ۔ ں ود روا  ود  پآ ۔ ن      ر ا  پآ  ا ا  ےود روا ر  ں ۔ تو۔  روا ز م ة و ہا   ما ۔  با  ہا و ء       ما  پآ  و ا روا      ا ما   ۔ ہدز  دا  ںوداذا ہ  ۔ 

19 لر   ب‘‘ ض ن ب ،طا ب ،ا ب  دا     د  ت    ما104 روا   ا د۔م فروں ر   فو ۔ ر ىر رو م   و  ںو  م   پآ  ں ،ما ب ، ا ب ، ا ب : ،ا فا ،نا لا ،او ا  ،ضا ض ،ا ع ،نآا ما ،ا  ،ا  و ّ ب ،ا    دا ب ،ا و  فا ،اا فا رزور ٔ    پآ     ا     ۔ ںا   ن و   ما ،م  ،ر   رآ  ،  ،و  ،  ،نآ  پآ ۔    ا پآ  ۔   ہو ہ  ،  ،با  ،بدا  ،  ،ا  ،       ں ۔  روا ث ل ا پآ ۔ ناو ما     و ح ۔ ر ا و لا   ۔ ر ا   ل  ۔    ز سا ۔    نآ    او  ت سا  پآ ۔۔  نا آ   ما  )ا ء  1301( ۔     پآ   و  روا     رد ا ا  ما ما ۔  لا  ت  لا روا تارو ۔  ے روا  را   پآ    و  پآ ۔   ا   ا    سا روا    ى  ا’’     ما ۔   ‘‘ا ’’    پآ  ا ۔  ا۔و   لر  روا ود ك ا  د ت  ف  ( ا ا63)

20      ف  ں  را ا ؑا  ٔ ت:ا د۔م فروں ر’’   عو ت و سا   ا  ز  ہو  روا  ما ۔ر   دآ ے را ۔     روا  ا    م  و م ر       ا ما    ا گ  ا ۔  ىراد ر  او  ما( مر  ت501) ضضضض

21  د  ىىا د۔م فروں ر تااىا

ىا ا ا ت 

23   ا    قا  ا  ا م  م او  پآ ۔ ا   روا اا ،ا   م  پآىا ا ا تا د۔م فروں رو م  و    ىا  ا ت لر ٔ ا  ا ۔ قا  ا  ا  :     پآ ۔ا ‘‘ىا’’۔ىا  ا   ہد ا  ل    ا آ  ﻪﻧﻮﺒﺤﻳوﻢﻬﺒﺤﻳمﻮﻘاﺄﻳفﻮﺴﻓ  ؐا لر   لز:55((ء  ا ا 2  179)ا ﻋﻤﻴﻟاﻞﻫأﻢﺎﺗألﺎﻗ،ﻢﻠﺳوﻪﻴﻠﻋاﺻﻨﻟاﻦﻋ،ﻪﻨﻋارةﺮﻳﺮﻫأﻦﻦﻪﻘﻔﻟا،ةﺪﻓأقرأو،ﺎﺑﻮﻠﻗﻒﻌﺿأﺔﻴﻧﺎﻤﻳﺔﻤﻜﺤﻟاونﺎﻤﻳ (ﻦﻤﻴﻟاﻞﻫاوﻳﺮﻌﺷامﻮﻗبﺎﺑيزﺎﻐﻤﻟابﺎﺘﻛيرﺎﺨﺑﺢﻴﺤﺻ  ا 260 پآ   تار نا    ما   او ‘‘ا ’’ روا  ما   او ‘‘ ’’  ۔ ىد تر  ا  ىا ا ا  ؐا لر  دا نا د  ء  و آو  ا  ا لر   اور   ا ر ہا ت :)۔   ۔  دا۔ ر   او  ا نا

24   ا،   ترد ا     پآ  ظ سا ۔    پآ ں ۔      و   پآ  ۔دا    ا  گر  سا ۔ےر  ل  م   و نآ ل سد     پآ و ا د۔م فروں ر  و   و ر ا  ساروا  د و ہ روا  ق   م  د  و   ت ا پآ ۔  ت ىر  سا  پآ  و    ص پآ  ما  ۔     ما ز  پآ  م ۔   ہدا    ء و ء پآ ۔  سد    پآ    ں  ۔  ما   پآ ہو روا      پآ    ہو    ت  پآ    رد    ر ۔ ا(ء ا ءا ت2  604 :)ىروا ن زا643(ھ) ما ا۔  ما     ں ر    پآ  س     رد ہو  م ف   و  لا  روا    ے  ہا  تا نا پآ  و   ۔  با و   ء و ہا  ا  ۔ر  و ر   ،  ا   لا    ا دا ا  ىا ا ا د ا   ا ؟ ے ك    روا ترد ا  ا! ےا    ىا ا ا ۔   ت ا  روا            ا ،  د با      ا      م 

25     پآ  ؐا لر ۔د  ؐا لر  با  پآ  ہ     ى  :       ىا ا ا ۔         و  ا ا ردا د۔م فروں ر  ا :   ۔ ىرا ا ح   رو   ر ہز   ا ،   ر ہز  ا        ا   ۔ ا روا   ى رو ا  :   ىا ا ا ۔   ى     سا  ر ى    ى       ل ا   و ،  ل   سا  ح !ا ےا     ں۔ با    ۔ ر  ى ح  سا(ء ىا ا ت3356:) ا ا ج زا771(ھ)عر   ںا ۔ ىد   ت    و  د ىا ا ا   لاا     تا      و ہا روا د ںا ا     ا ا ر ر ۔ ر     پآ ت روا  نا   نر ھ  و  و د  سا  ىو    و   ! ےا   را پآ ۔ د        ہر سا     روا    با ہرود ؐا لر ا   ،ں       و   ىو  پآ    ىا ا ا ۔و   :  ؐا لر ۔ںو مز   نآ توروا د ك  ما  روا   روا ہدا    را پآ۔د  عو   و روا   تد  گ تار ىر سا پآ   تد  پآ  آ تار   نر ؐا لر د ى  با روا   آ تار سا  ۔   اپآ ۔د 

26      ہا ا  پآ   د ل ےزاورد   ے د ىر  ف ا ا  ں  !ؐا لر  :  ا ا  ؟ د            اد لا وا د۔م فروں ر        ؐ پآ  ۔  ا    پآ روا ا ب روا  د ڑ  ما       د   ت و    و  سا     د     ك  ما با ا   سا      ؐا لر   با  ىا ا ا ؟    ہدز  ل    د روا      ںود ڑ  ء      وڑ  ں    ؐا لر   دا   با روا     روا   رود ا   ىا ا ا ۔  پآ ۔   روا ہو  سا روا        روا    تا  روا   ا۔ د  ب    روا     ہ    ،(ء ىا ا ت3348-349) سا ۔آ    ں روا ر   ا  م ہر پآ   ؤر سا   سا  ےر  ت سا ! ےا:  ھ    سا روا        د ے روا  را د س ے ۔ فو   و ر   آ    ا  ا   ۔   و  ىود  تادا نا   سا    م نا ا  با روا۔ ر ڑ   نا ا    ىد ےد ا ف را  ا  پآ    ۔ں  ا  ںو ا  ح  ں  ا۔د (ء ىا ا ت3 347)

27  ہ   ىا ا ا     ن   ىا  ںا   ىد تد  ے ا ۔  ہدز ہ ت  نا  پآ روا  د    ا ىا ا ا    ن ى   ے   اا د۔م فروں ر   و ہ روا   اد ہ ،ما  ۔ود ر  (ء ىا ا ت3 347) اا  ا ، آ اود  ا روا  ار     ا روا  ہ   ںو روا     ہ       ىود ہرود ۔ىد ےد     ىا ا۔آ( ا  ىا ب ء  ا اا زا ىا1  94)    ىا   ا   ر ا  ا     ا  ا ما۔د  ر    ں ا ا  سا د( ء دا ر11  346)را  از   ںا آ  ے  دا ىا ا ا ما     ن ا تد  د  ا   ں     ا    ر ہا ے   ۔ تا  ںر   ۔ (ء ءا ما 1588 زا:)ا ا 748(ھ)  ت روا    ؐ   پآ ۔ ما  ا    ا و  ا ىا ا ا    ہو  ،نآ  ۔ در     روا    ت   

28  مد  پآ۔   راد پآ  م  روا ما      ۔ ل    ں روا و ر  ، ،جرا ،اور ، پآ ۔ ا د۔م فروں ر     روا ؐا لر  پآ  د       روا   ىر   ر  سا     ا  سا روا    سا روا  آ   پآ۔   ا  لر  و ا ب  م ا  پآ۔   م  نا روا و   ما ۔ رد ا  ا د پآ  ا۔د  و   ت و توىا ا ا ما324    ا  ھ ر   پآ   د ى   ىا ا ا ما    ع    ن ا     ںا       ر پآ    د  ا   ۔ ت روا )ء ا ت1ص210:) ا  ا زا774(ھ۔ ر ں  ا روا  ر ور  ا   تو  پآ ند (ء ىا ا ت3  367)ىرا تد و ى   دا  ى روا را تد، ىا ا ا ا  او۔ ادا ز   و  تار  ل   پآ    ن   پآ۔(ء ىا ا ت3351)ز روا ہد  ف پآ ۔   ا  پآ ۔ىرا   و ز ز ا  پآر رد  راد      ىدا ہ و  ف  ہدا  ل اداد ا پآ   ن ( ء دا ر11 346)

29  ز’’،‘‘ا ما’’،‘‘ا ر’’،‘‘ا ما’’،‘‘ ا ما’’   ت و ت ا پآ۔ ر  تو  ط روا  ے   ت    پآ۔ ر  ا    نا روا  ادروا ا  پآ ۔ ث روا  ، ، ىا ا ار   و ا د۔م فروں ر روا ر  و توذ پآ۔ ما روا ا ما  پآ۔   لا روا   ما ۔  دز۔ فاا  سا  ء ۔ ر   و  ىا ا ا ما ت۔    ا  پآ  ۔ازا  تا  ہو ‘‘ا ا ما’’ ،‘‘ا ’’،‘‘ا ’’،‘‘ا ’’،‘‘دا ں  ا د  ا ا ا     اا قا ا  ہ ا د  ىا ا ا        ا ا ا   روا   س  ر۔  س  ر ہ ا  ں  ا(ء ىا ا ت3351)ہا    ۔  سا  ء   ا ا  ا ،ا  ا :  رد   م  روا   ،  نا روا   نا دا  ںود  پآ قا ا ،ا  ا ۔   ت  پآ ۔   ںود  پآ ہو ودا  ا ، ا ، ا ۔      ىا  پآ روا   (ا) ۃا او  

30  :  ر    از   پآ   ز ا  پآ۔       ن  ىا ا اا د۔م فروں ر رود      ہو  ۔  ح ود     پآ۔     ہو  ىود ۔د  روا  را  ىرا  پآ   ہر     پآ۔  در    ا نا ۔  رود    ا      افﺘﺧاوﻴﻣﺳاتﺎﻘﻣﺮﻐﺜﻟاﻞﻫاﻪﻟﺎﺳر،عﺪﺒﻟاوﻎﻳﺰﻟاﻞﻫاﻋدﺮﻟاﻊﻤﻠﻟا،ﻠﺼﻤﻟاءﺎﻤﺳا،ﺰﺟﻮﻤﻟا،ﻦﻳﺪﺤﻠﻤﻟاﻋدﺮﻟالﻮﺼﻔﻟا،مﻟاﻢﻠﻋضﻮﺨﻟانﺎﺴﺤﺘﺳاﻪﻟﺎﺳرلاﻋاﻋتﺎﻔﺼﻟاتﺎﺑاﻮﺠﻟا،مﺎﺣاو ۔ہو ضضضض

31 ؒ ا د  ىا د۔م فروں ر ت

ؒ ا ت 

33  م او  پآ ۔ ا نو ا   روا  ا  ،   م  پآؒ  ا تا د۔م فروں رو م۔      م ا ا  پآ338۔  ہ   قا  ھ و    ا،    ا  مروا  ىاا   ،  ا  پآ لا نرو ء  د  پآ ہو  نا۔   ہو ىر   ا ا،ا ،راد ما :  ر          ا ،ا ا  ا  پآ ۔ہو او ز ا ا ،ىزا    ا  ا ،ا  ا ،ى۔ د  ىا ا ا ما ہاما ىا ن ر ر ا ۔       پآ روا    ا     ب   ف  پآ ۔ ظ  ا  ۔ ر  و  ،  و    ا سا روا  را   پآ ۔ د   ا ن روا ا   پآ ۔۔ دو  ا    ےود   ىا روا  ىا  و   رو  ىاذ ما۔   ا    ىا ا ا ما پآ د   ا ما۔ 

34  دا ر ۔  ے  روا     پآ۔   ز ا روا سد  ما   ء   ا  پآ۔ ا    ىا پآ دا د۔م فروں ر  ت ا ۔   نز روا ا   لد۔ ر  ں  و ا روا    و ا پآ ۔ او  ت رد  ں روا او  او  ح ا گر۔ و    پآ  ر  تا    ن نو  ا  ا ۔ ر  ے  ء   پآ ا   ںو ا  م۔  ر  ىر  ر   (:)ض  زا ا  و كراا 544ء (ھ7  45)ے  ں و  ں روا  ا ،اور  پآ ۔ غد روا   ما  پآ ے   ہو۔    وا    ا ہ ا ۔ ہ    ں ا ،  روا گر  ںار  ا ا د ا  نا  ء     ں ا  د آ    ا   سا ںو آ ! س  ا ا پآ۔  ت   نا   ا ما ۔رآ ن س ےر   ا  : ازأﻢﻫزﺆﺗﻦﻳِﺎﻟاﻰﻠﻋﻃﺎﻴﺸﻟاﺎﻨﻠﺳرأﺎﻧأ   ا   ں ں ():84(:) ىدا   ا زادا ر463ء(ھ2  455)  ت روا   ،ںار ،ں روا  آ  م  ىا ا ا ما    ا   و  ت نا  پآ۔ د  و  ف  م نا  پآ ۔ در  ہو ں    ں پآ ۔   ا د  ى   پآ

35   ا)  :  پآ ۔ ما    ا  ز ا روا  را   ا  ز ا پآ ۔ا د۔م فروں ر۔  ہدز   تو  پآ  ں  ز(ء ا  و كراا 7  45)تو پآ23۔  دا ب ب ہ   پآ۔ زور  راا   ےدا (:) ن ا زا نا تو681ء(ھ4  270)   ےز  پآ ہو  د   ىد   ا ا گر      ہو روا  او     ،او  د   و د (۔   ترز    پآ   گر     سا روا ۔  قاروا را (:) ذ ا  زا ءا ما 748ء (ھ13  13)ىرا تد و ى ا     نا   جا ا ۔ را تد و     ا ما تار     20۔    ك    و  ا ہو ۔   وا(ء دا ر2  455) و ر     ا۔ و ص پآ  ۔ ن  پآ   و  پآ   ں  سا ا  ا  ل  سا  ے و   ا   ۔ےد ےد  ىا  ا  ہو   د  نا  و  ہدز  (ء دا ر2  456) ،ا  ،ا م ،ا وا ،  پآ  و   و   پآ۔ ازا  تا  ہو ا ن

36  سا۔   ص  ا  وا   و       ا  تو    ھ  تو سا۔ ر  تو   نآ    نااود روا     با  ار ا  د    ا اد ،ں د سرد  ں   ا   د  با      ن ىو ا    ا  ا  وا د۔م فروں ر  روا  ن او  تو     ۔    تر نآ تو  روا  ؐا لر ہو     با     ؟ ن ہو  ر۔ ر    ؐا لر     ا  ہو  ر  (ء دا ر2  456)را  ت  ىر  اور پآ      ر   را  ما ٔ ف  مور ہ  پآ  آ  ؟  ل  ںور  ا  پآ     زو ۔   د با  پ  ار  ںور ۔    ا  و  روا  و   ر    ں نا (ا  ا ازا ا ہ ر،او ءا  ا ا:)792ء (ھ1  37)توذ و    ن لا ب   ا پآ۔   ءذ و   ا ا ا پآ  ھ       ےزاورد  س  ہد ا     ا   نا۔  ت سا ۔ں اد    عر   ر  ں  ر  ہد

37  د م ا  ہ  ؐا لر  پآ۔ ہر   ذ  پآ  ہد۔ اد  ف   ا    اد  پآ روا  ا د۔م فروں ر۔ ىر ر  پآ  لد  سا روا آ  (ء ءا ما 13  12)ے   ںرد ش  ا روا  ے  ںرد   مور    ا د داد    پآ  مور ہ۔ىد روا آ    ا   جر با    ضاا  آ    ں ۔ د  ں   آ     ےود پآ    مور ہ   روا ا ح ا  ا ح   ہ سا روا لر ،  ا ۔   سا روا ا حور ہو    پآ   ا روا ا    مدآ نﻮﻜﻴﻓﻦﻛ  ہز ہد         ہ  !ن روا  ت ى  ا گ  ا    پآ  ؟  ا ا ا      سا۔  ار  روا      پآ۔ ا    ا  ح ا۔ ۔    سا    روا     ا!ہ  ن پ  سا     ا    ا    ۔ تآ    نآ  پآ۔ا نا  ہد ؟ ں روا  ن راد ر د روا ں ، ،  سا ، ےا    ہد   م  ہ      پآ ؟   ب  ڑ  ا     ہ  ا     ہد  ۔     ا  ر  تر   ،ے    روا   ہز  ہد       پآ  ۔ م   سا   سا      سا روا ا نا  ت سا ہد ۔    ڑ  ا م  ں    را  ت سا     ا     پآ ۔  ل  روا 

38  ۔   ب  تاذ    ہو د تا    روا  ا  ہز  ںود  ت روا تاذ ا ف          ءا م     ا     تاذ ا تا ءا      روا  و ا د۔م فروں ر۔  او    نا ں سا روا  آ س ے  ا       ہد  ا م         ب ىر!ں   پآ۔   ب ىر  ف  ا  ہو       روا  تو تآ   پآ ۔  نذا ر  ت روا تاذ ا  ؑ         ب  ںڑ ںا روا نذا روا   ا تا  ءا ۔        روا اڑ  نرد   ۔ با ہد   (ء ا ہ ر،او ءا  ا ا138-39) ؓ ت روا ؑ ت   ك  ں نا ار    پآ     ہد ؟   ى ےر  روا ى  ا بر  ر ك  ںو نا   نا گ پآ:  پآ ۔ ۔ر  ك     ى  ؐ  پآ      ز  ںوراد      پآ؟۔ ہ     ۔د      ؓ  د را ى۔ اور او(ء ا ہ ر،او ءا  ا ا138-39)

39  ا  ا ح ،(     ا  سا     وا   ہو  د ا  ت و دورد   ھ ز  ء      ا     ن نا  ا نا د۔م فروں ر روا ر  ا تاود   سا ۔ درو  و35 ادا ز   پآ  ۔ نآ ہدز  ے        پآ۔۔او ءا     ت ا    ں    دا   ن  زرا  ا۔     ں روا  ا   پآ ۔ ا  ا  ( دا رء2456)   ا ہو    ہدارا ىا  ا     ن       پآ۔ر   ا  و   ت روا  و ا  ر  سا    ذ  ں  نا       ۔     در( دا ر2 456)  پآ   ل    ۔ م     ز ا    ا  ) ا  و اوا  :  ر   ت  پآ ۔  قاروا را  ب ،تا لا  ت ،ا ا ا ا ،ہا ا ،ۃا ۃا ،ا ب ،ىا ،ۃا ر ، ب ا  ،ما  ،،نآا زا لا  او ا ا۔ہو ا ضضضض

، و  ،وز ” ، ما و زآ  تآ ہ   و  ،“) ؒ ا ت

41 ؒاا  ا د  ىا د۔م فروں ر ت

ؒاا  اؒاا  ا ت  ہ ت

43   ور     م  او  پآ ۔ ا ا       م  ا ما پآ  سا ما ۔ ما ؒاا ا تا د۔م فروں رو م  روا ا  ، م  پآ م ار ۔ ر ۔  ا  نود ا  س روا   ا ما ج  ۔   ا  پآ   ا د  ء ’ ا      او  ور ‘‘  اّ’’ ا   ں ا ا۔او ر  ا ںؤ  س  ں‘‘( ء ءا ما 14  278)  ر    ور روا       او  ا ما  ا   ر  روا      نا روا  آ     ا روا ۔  ر   ا روا  ور   م  نا  روا ۔   چ نا ر  نا  ا  ور ور       ںاو ہو آ  و  م او  ا ما   ۔ ل  ںؤد ںود  نا   ا ۔ او  ں ںود ے ا    انا  نا روا     ى   او  ا ا  ےود روا ۔ را۔  ىر    ذ (ء  ا ت6194)

44  او  پآ ۔ ا  نا   س   نا  ھ پآ450 و  ااروا اا د۔م فروں ر ى          و  ود  ا ا   تو  م۔ ما    ں ے    ا سا   نا  اا  ا ما   ت           ماو ا    ۔   ۔   اد  ر روا ۔ تر    نا  و  ۔ ا  رد ا روا تد  ا ما د   (ء  ا ت6 194)   سا۔  ذاا   ا    ا  ا    ا ما ن۔آ او س   ٹ ت  ا  ا ما ہرا اا ا ما    ار او       ا ما         م ہا ہ   پآ  سا      ى   او  ت ا     ا  نا    پآ ؟   ت نا    راد  ۔د او ا  راد  سا ۔  نا روا  ت   ىد       روا   ں ا  روا      روا     ا        ۔د ےد او ت ہو  ے ر  ہر سا ى ہو   ہرا ا     ا ما      ا   اڈ  با    ہو ت    ل   آ س او۔ ہر      روا  )ء  ا ت6 195

45  آ  ررد  ا م زو ا ما   تو  ا ما     و فا ، د لا روا  پآ   ں   ا روا   ىد  ا ماا د۔م فروں ر   ں    م نا ۔  ر  ا  روا   روا   پآ۔   ، رز  ا’’    ن ں   ںود ا ا ما(ء ءا ما 14 274)  ا م زو  ء   سا ںو ا ما۔  ر   ا   ا م   ا مزو روا   د  ہ   و ت  پآ روا    و   پآ  ما و ر   ر  دا    داا روا   پآ34   س۔د د  پآ ر و سرد   رآ پ484 روا د ت ،  ، ل ،م   پآ  ں ۔ د ما ا۔    پآ روا     تاراوار  ت ر    ا پآىو،  ر  خر وا   دا  و  ا روا    پآ روا ۔ر ں ا پآ 

46  ں  ىد ود  د ا  و سا پآ ۔  ر  ءاا ا روا ر ےا د۔م فروں رب  در    ﺎﺑﺮﻬﻈﺘﺴﻣ    ۔   نا   ا ما  ب ا  ا ما        ا ما  در    ’’ ﺮﻬﻈﺘﺴﻤﻟا            پآ روا ۔ ٹ   ور   ا  ، پآ        ذ   سا  ت و ہ  سا م ۔ ر   و ا پآ    ذ  ۔ د  او  ا ا عا روا ز  ا ما( اا28)‘‘۔ ا ا عا و ز ر ۔    رود رود ت  پآ روا   و ہ  روا    ں  ۔ د  پآ ء     ت   پآ ك  سا ۔ ت  ا  را  ز    ۔،    نا    ں  و د م د  دا  پآ۔  ہر    نا  نا روا   ہو دز ،ء ، ،ى ،ں ، اا  سا    سا   م   پآ    ساپآ   سا دو ۔    ۔    سا      ء       ا  ا  پآ   غر   ۔    و  سا    ں  ۔  ا ہد  راا م  روا   ا   م 

47   سرد ا،    پآ   سر  ںو  ا ر پآ ند ا  ىا  پآ ںو۔ فا  ہر   د   د  ھ  ا ا عا و ز  ںا روا     نا   ۔  ف  ف  ا د۔م فروں ر۔ (ء ا لا  ا1  109 130)    چ       پآ قا ا ا   سا  پآ ا  د  پآ  ل  نا   سا    و د   عا و ك سا     راا   م ۔پآ د ك   ہ ىذ    پآ دو  سا ۔ ترو ہدز ںو  پآ488  اور  ھ۔ ر  ر   ا   ر  رروا(ء ا لا  ا1  175 176)سا  و د 489 م  ا  آ    پآ ىا ۔   ا      ۔ ر و   ذ  ۔  سا    ر   ں’’  ت    ل سا روا   ہ ہو  پآ۔     ہر سا ۔ چ  ںو ےد  ا روا ‘‘(ء  ا ت6 199) ‘‘ا م ءا’’  ءارا  ا نارود   ا   ا ا ۔   ىر    ف  پآ ۔ ل   د ۔ 

48  ا سا    ى  ف   ا  د ا      ہو  نا ىر تر روا  ل ا ،ىر با ،  ما  ، ز  ۔   آ  روا  ار روا    ت  ںا  ما  ھ ما  سا۔ ترز  اا م روا  را ترو    سا آ  ا د۔م فروں ر ا ع  ب جر    ا  د  را  ا(ء ءا ما 14 274) و  تو  سا     ت      ا  ا ما س سد ض ۔  ا ۔  ف  ت  ت   ل واز  نا   سا   م    ا ما   ا اڈ  لد  ا ما   ا   را ت ا  ل  سا  ىرو  ى ت روا   با  ۔ د لاڈ ہد       ۔    ف   و    ت    ء و ء۔    نا   د  او    ما ىز    ت  ںو روا  ر     ى  نا  و ن   دا  سا ۔۔     ك   ہر  نر   ا ما پآ ۔  ’’   ا   آ    ا ا ل   ھ  ۔ ر ےد ا  رو

49  ز  سرد    ر روا  اور ر ا ما  ھ  ہ ىذ  ۔    ا  عو  ى 499 دا ۔ او  ھ   ر سا  روا د   ر   ے   ا ، اا  سا  ا د۔م فروں ر ہ ىذ 488  ھ ت    ى  ح سا  11 (ء لا  ا1 196-197)ر و سرد ر ہ ىذ499 عو م  ر ہرود روا  ق  نآو ز  ر  با روا   ۔د   حا  روا ا با     ہ ل      د پآ۔۔ں تاا  ت   روا     ما   روا ت  پآ  سا ما روا ف  پآ  ںا روا ۔     ت ۔    و ر  پآ  تاا سا     ت  پآ روا۔د عو  ےو      ا   و ن روا ىد ڑ  ا  سا   ۔ر مر  د با   سا  پآ   را   د مﺳاﺑﺔﻗﺘﻟاﻞﺼﻴﻓﺔﻗﺪﻧﺰﻟاو  ل  ے  ىا   روا  ف  م ا  روا ما  ت     ں او  سا    لد ار روا        سا    ا(ا  او ما  13 15)

50   ںا   ر ا زو ا ےدا ے  ا م   ھ ا ںو روا آ او س روا  تر  ر   ر  پآ  ترازو ٔز  ا    ا م روا  رود    ن   ہ تر  را د۔م فروں ر500 ما  ہر سا      و سا روا ۔ىد تد رود  پآ    ر  نرا م روا    ا    پآ  ا   ںد    ا ما  با  ط م نا۔  ا ا   ا م  ا  ۔ا   ء    ھڈ  س    ا     ر د  آ  دا   ل   آ دا   ل و ا  نا ےود ۔   آ دا  دا  ۔و   و ہ      اا م     ے۔ ۔ ل  ے     م   ررد    ۔  ا دا ۔د را   ںو  پآ    ں  نا ۔ دا  ى ( اا51-52) سرد ا ما ﻬﻛاﺪﻬﻤﻟاﻦﻣﻢﻠﻌﻟااﻮﺒﻠﻃا   پآ  رود ىآ  ۔ قا    اوا ا ا    ث ر ا    سا روا    و ىر ۔ء ءا ما )14 265( ا ا ىر   پآ د   ا ۔) اا52(تو روا  ىآب ا   لا  پآ  ل ا  لا’’ ﺼﺘﻤﺴﻟا 14 ما   ‘‘ىآ   ا ما ۔  ءارا 

51    نا  ىز ا   ہر  ت  تو  پآ ۔    ا ا د۔م فروں ر    ںآ’’ ﻚﻠﻤﻟاﻋلﻮﺧﺪﻠﻟﺔﻋﺎﻃوﺎﻌﻤﺳ   د  ں۔ د  ںؤ   ‘‘(ء  ا ت6 201)۔  ذ  ں ف  دوا  پآو   نا۔اڈ ا ا  ما      روا ت  و  ا  ا ما  ںرو  ن  رود  پآ۔ ا  نا  ا  ں     و  روا  ر   ںرو ا و ا ہو ا۔   نا لد و د  ں   ا ا ور ا روا  ا  ا  پآ  رود كز ا   ا    د  ں  پآ  رود سا   ہد۔ىد  حور اںوا ا   ء۔ىد ا    طا  نا روا د   نا  ر  قا روا۔ رو ہ  م و م  ں  ى سا   و  ا  پآروا۔۔     پآ    سا  پآ،    و حا  سا روا ہ ا  ت۔ ا م ءا   ف  ما د  نا۔     و م و   پآ   ى  ما ۔ ہآ  ا  نا  ء۔د روا  ،   ما ۔۔د     ندا د

52   م     ل ا  تو ا    لتا د۔م فروں ر ا  پآ ۔  ت ،خز  ،ا ا ،  ىا ح ا ۔   زاا    ہو  پآ ۔    پآ ا    ۔ىد ما     م ’’ ب ف     ا ما ہو   ۔ ا باا   ا  ‘‘ا۔  ہو ا   ع سا ہو  ىا ب ۔ د  ﺖﻓﺎﻬﺗﻢﻠﻋﻞﺤﺘﻨﻤﻟا،لﻮﺤﻨﻤﻟا،لﺪﺠﻟا،ﺟﻮﻟاوﻂﻴﺳﻮﻟاوﻂﻴﺴﺒﻟا،سﺎﻄﺴﻘﻟابﺎﺘِو،ﻌرابﺎﺘﻛ،ءﺎﻴﺣا،لﻀﻟاﻔﺼﺘﺴﻤﻟاﺔﻗﺪﻧﺰﻟاومﺳاﺑﺔﻗﺘﻟاﻞﺼﻴﻓ،ﺔﻳاﺪﻬﻟاﺔﻳاﺪﺑ،ﻨﻟاﻚﺤﻣ،دﺎﻘﺘﻋادﺎﺼﺘﻗا ہو ضضضض

53 ؒ ردا  د  ىا د۔م فروں ر ت

ؒ ردا  تؒ ردا  ت  ہ

55       ما ت  ہاو روا ت  ف  م او    پآ ۔ ا  پآ ۔  ا    ا ما  ا ث پآ  سا ما ۔ ا   روا ا  ،ردا  م  پآؒ ردا   تا د۔م فروں رمولر داد ار ٔ  ںاو ہد  ف   ہاو روا  ںاو ہر ۔  ؓ     ما ت م او     ف  م او  پآ ۔: ﺢﻟﺎﺻﻮﺑاﻦﺑردﺎﻘﻟاﺪﺒﻋﺪﻤﺤﻣﻮﺑا  مرﺎﻤﻟاﻦﺑدؤادﻦﺑﺪﻤﺤﻣﻦﺑﺪﻫازﻳﻦﺑاﺪﺒﻋﻮﺑاﻦﺑﺖﺳودﻮﻣﺎﺛﻦﺑﺪﺒﻋاﻮﺑاﻮﻣنﻮﺠﻟاﻦﺑﺪﺒﻋﺾﺤﻤﻟاﻦﺑﻦﺴﺣﺜﻣ ۔ؓ ت  ؓ ما وﺎﻧاﺴﺤﻟاﺎﻘﻣعﺪﺨﻤﻟاولﺎﺟﺮﻟاﻖﻨﻋﻋاﺪﻗاوﺳارﻮﻬﺸﻤﻟاردﺎﻘﻟاﺪﺒﻋوﻌﻟاﺐﺣﺎﺻيﺪﺟلﺎﻤﻜﻟا   ءوا م روا  ع م ا روا ں   دوا  ؓ ما ت  ( ہ)۔ ت ٔ  داا و ءآ ے روا  ردا  م ر ا روا  م ے  ند

56  ظ سا ۔     ھ  پآ ح سا    روا   ‘‘ج’’  ‘‘گ’’  نز  ۔آ  ت   پآ11اا د۔م فروں ر  ۔      پآ     ہ ا  پآ: لﺎﺎﻧاﺳاﻦﻳﺪﻟاﻣﻴﺠﻟاوﺒﺠﻟاسارﻋﻋا   ا    پآ    ۔ ذ روا اد  ۔   ٔ ا  پآ    پآ ۔ تو  م او   ( ہ) ن  ى روا  ا  م ا روا (ں ر   ) ّ   دا   م     ا ہو ، ن ،ن    ہزاا  سا۔   ا  ب  ما  ں ےود   ا پآ۔   و  اا او  پآ ۔  نا   ر و ءوا ا   ردا  ت سا ۔  تر روا ت ،تا    پآ روا   ہاو  پآ ۔ روا   نا ك ا   پآ  ظ سا ۔   فاا و  پآ  و

57      ں ى    پآ ۔  ںورد  ا ں   ،  ٹ ن وز م روا د      ںؤاڈ    ر ئداو        ن  ۔    ںاو   اا   و نآا د۔م فروں ر۔دا   ا ۔  عو   تا و         و ا پآ نا رد    ںورد ا   و ا  ہاو ز ہر ۔  تزا    د ۔د     نا   روا ر   ا  ا ا         ردا      ر اد       ہاو ۔   ر روا    ت سا  ں ڑ ا  پآ۔د   س   ٹ روا  م۔  ںؤاڈ  ر     نا ۔ اور ف  دا    ا پآ  آ ے ں    پآ  ؟   س  پآ    روا آ س  پآ اڈ ا۔ڈ اود ۔  روا ىد اڑا  قا ت  پآ  اڈ ۔ رد  س و   سا آ ا  ںؤاڈ ںود     روا  قا ت   اڈ۔د با او   پآ روا  لا  رد  س  پآ او    روا    پآ  راد    راد ا ت  راد  ۔، ں    پآ     ى    پآ ؟ ں     د  اڈ روا راد  ںؤاڈ ۔آ  ر د  او  د  دا   راد۔ ہو  س  ں   روا  اڈ    م  !    راد۔ ناٹ   پآ ۔د  زاا     ں ا   رد    ۔    

58  و تد ت   را  و  ۔ ا و ے   ل  ں ہا     ۔د  او ن وز م   روا   ا     ا   سا روا ر س ا  ا د۔م فروں ر  د  راد روا     ںا  روا ار  سا    ۔ں ر ڑ  ں   ںؤاڈ ۔    پآ() ا     زا ردا   اا 963 (ھ9)آ  دا    ل ہرا ضا488    ھ دا پآ  رود    پآ ند ا ۔   ں ۔ ر    ت پآ  دا۔   او پآ ۔ د ءوا و ءا   ںو  ف  تار  ش  قزر ل ا  پآ   ا  ن  ار۔آ ٹ ں ىر     روا د ا ى    رواد     ءوا و ءا  تار  پآ۔   ےر  ۔     ءا   دا       ۔   ہاو اا )9 (ہا  ا   ۔    ر    ا  پآ  دا و بدا  ، جاا  ا  م ۔  س  پآ   ںا روا  ۔  سا   د ف  ،ا تدتا روا  پآ 25 ۔  ہر  تا م ا پآ ۔ لا   روا ا    ر26 ل

59  ت ى  ہو  روا  ہا د۔م فروں ر ا  ا ۔ ہ ا  ا د ڑ  ںو ىود  ب نا    ر     ن ح سا تاو ا     ردا    ر ہر  ہو   ىد لاڈ  ڑ  ہو ا   اد     ز      اد’’ اﻳﻌﻟاﻊﻣنااﻳﻌﻟاﻊﻣنﺎﻓ   ء د م روا ء    ر روا  ۔ ر  سا ۔‘‘۔  ن  ( اا  10) ں كار  پآ ۔  ا  ںاو روا ں  قا  پآ    ا     ا ا  پآ ۔ ر  ت ےزور ۔  ا  ۔ر و  پآ۔ ق   ا تد ۔ تددراو حا و د ا ہزا   ا و سا آ دا  رود  ردا ۔ ر  ا   ا   ىا   ں ۔  زآ     ہو  روا نآ  ۔  جو ا   ، ، ۔ ا   ما  د  ل نا  ں   ۔ م راز   روا  ،ز ۔ ىد ىر حا روا  عو و   د ا روا ےا  نا پآ  و ا ہو ر و سرد، و و ا  پآ ۔ زآ  م  درا و  ںد  ں  رد ۔ ز  ا  ما  ۔ د ف  ك ۔ىد ور   نا  پآ ۔  ا ت   و نآ   ىو و   پآ۔ ن ء تاا ’’  پآ  و ا ۔ ما ا ىد د  ز ا روا    ‘‘۔

60  آ   ا نا گ  و ب   م ت  پآ  ۔ ىر ھ  پآ۔اڈ      ر      و روا  ادا  ز  پآ    آ  ا :  ؐا لر ؟ں    ء  ب۔ں  ا  ؐا لر    ض  پآ ؟  ں  و و     ا  ں  !ردا  ےا :  پآ روا   ؐا لر  د با ا  پآ  عور و سرد روا  و وا د۔م فروں ر : روا اڈ    پآ د ب ا د ت  ؐا لر       پآ۔۔ؤ ف  ار  ا  نا روا و  و و  م ؤ ۔ں  ا     پآ۔  ں عو و   ر   د  ؓ ت پآ د ب ا ر   ؓ ت    ا     ت بدا  ؐا لر    ؓ ت  ۔اڈ د ب  ں  پآ ر ت   ض و   پآ گ۔ زآ  و  پآ روا   ؓ ت    ۔ ا  و ۔ ہر د  د ( اا  13)ر و سرد ر    ا    و و روا ر و سرد  پآ    سا روا     ر    و ا پآ ۔  و زاا ش   ار  روز ا        ںد  ں    پآ ۔ ۔   تر  ر  ھر ىر لىر و د           ن   ۔

61     ؑ ت  پآ   ں  ا  پآ   ! ےا :   عو  و  ں       ن از را    اور ا اا)63(ا د۔م فروں ر ۔ں    اڈ   ں۔ ل ما    پآ  ىرود( راا 36)ت  ما   روا و  اد  دا د ا ۔ ت د   پآ  ؑ ت د  ردا   ت  ىود          نا ے ما   سا ا س ے     ہو   ا    ا فا  زار  نا   ۔   نا  ءوا ۔  ۔      ے پآ با ! ےا  ر  ا    ے  ۔نا  روا    ۔ں ى    اا پآ   اا پآ ا  روا  ؐ۔ رد  را ى روا  ا    ن ى ۔ ا ر اڑ ا  ۔نر( اا13)ى   ف    و   پآ۔ رذ   ؒ ردا  ا س  پآ  زاردرود گى  پآ  ھ  ىو  پآ ء و ء ۔  د ى         م پآ۔۔   ) اا38(تو    ا    ل ےّ ؒ ردا    ھ   ےدا  پآ۔ ىد ےد     ا ا   تو ا  پآ۔

62   دوا  پآ   ا  ں ںور ۔ ںد ر  و ء   تو  پآ۔  ر  جزا ب  روا  ہز ز  باا د۔م فروں ر۔   ءجاوزادواوردا    پآ ۔ازا27  م  ںودا ر: ﻫﻮﻟاﺪﺒﻋﺦﻴﺷﻴﻋﺦﻴﺷ،قازﺮﻟاﺪﺒﻋﺦﻴﺷ،بﺎرﺎﺒﺠﻟاﺪﺒﻋﺦﻴﺷ،ﺰﻳﺰﻌﻟاﺪﺒﻋ  رد ر و  ن ت د ى  فر و   ؒ ردا  تہو  فو    ۔ڑ: ،ﻴﺠﻟاداا،ﻒﻳﻟاعﻮﺒﺴﻟا،ﺮﻤﺣاﺖﻳﻛ،ﺐﻴﻐﻟاحﻮﺘﻓ،ﺒﻟﺎﻄﻟاﺔﻴﻨﻏروﺎﺑﺮﻟاﺢﺘﻓ،ﺔﻴﺛﻮﻐﻟاﺔﻟﺎﺳﺮﻟا،كﻮﻠﺴﻟابادآ،ءﺎﻬﺘﻧاووءﺎﺟﺮﻟاب،ﻓرﺎﻌﻟاﻞﻴﺒﺳوﻘﺘﻤﻟاﺐﻫاﻮﻤﻟا،فﻮﺼﺘﻟاراا،ﺎﻌﻤﻟاﻒﻴﻄﻟجاﺮﻌﻣ،ﻢﻜﺤﻟاﺖﻴﻗاﻮﻳ،ﺎﻤﺣﺮﻟاﺾﻴﻔﻟاوﺔﻴﻧﺎﻤﺣﺮﻟا     ہد روا ‘‘ا ث ناد’’   را  پآ ہو  سا ۔ہو۔ م ر ،    ہنادر ص ا  پآ ۔ا    و  ن    ؒ ردا      ںود د  پآ ح سا۔او  سرا روا ا     ر  پآ ۔ ر  م  رد  او ر   پآروا   ف     ںود: اﺪﺒﻋ،ﺒﻨﺣنﺎﻤﺜﻋﻦﺑدﻮﻤﺤﻣﺦﻴﺷ،ﻢﻴﻫاﺮﺑاﻦﺑﻋﻦﺴﺤﻟاﻮﺑا

63 ا د۔م فروں ر ﻆﻓﺎﺣﺒﺠﻟاﻦﺴﺤﻟاﻮﺑاﻦﺑ،ﻲﺋﺎدﺎﻘﻟا   ءوا ن     ا  ما  ۔ ر ل    دا ق   ا ق ؒ ردا  دا ق روا ا قہو    ا ر سا’’    ن ا       ا روا  س رد   ت ۔   ؒ ردا  ا ۔  را    ۔    ں م ف  نا روا  ا  روا   ں ےود   ہو  ر ن  ںار  دا ق و ا ق ( اا 80)ءا و   ںودا  پآ   پآ ۔   ءا و  ؒ ردا  ف پآ     تو  ںدا نﻮﻌﺟارﻪﻴﻟاﺎﻧاوﺎﻧا   پآ  پآ ہو    ۔   راا  سا   را  پآ   ۔ىد ت ى    پآ ۔    ف ا روا ا ا  ں روا ں ورد پآ ۔ ل ا ۔ر ىر و روا   ك  ں ۔ ر    دا د ا ش  ںو نا   د  م  ں ںو   ےر  د رد  ش  نا ا   ل   ت۔      راز پآ سا۔ د     ور روا  ا    ا  پآ۔  دد  ا  ا  نا ہو    ا     پآ  سا روا ى   پآ  نا سا ا ۔ر و روا   ا  د   نا سا  ں ر   ن روا ں       پآ    فر

64    دا ىو  د ا  ؒ ردا      ن  ا     ر   ں  ہر  پآ روا آ دا   ہو    پآ سا ؟  ردا   ا پآ   ں  ن   ا د۔م فروں ر ف   ے    روا ۔   روا  ہر   نا ہو    ۔ں   ہاو  پآ    سا ؟ا     پآ۔    ا ىر   ود ۔    پآ رد آ  ش    ند   روا    اذ ے  م  ے ۔     جآ  ۔ ا   پآ  ہاو  پآ   ں نا ا     ر  سا  دا   روا رد  روا      روا ىراا  سا  پآ۔ں۔  روا  ل ( ا زا راا  126-127) و م  سا ؟   ں       آ او دا  ہر  ل   روا    ں ۔ا   ب د روا م و      ما       نا   ت   ؒ ردا   ت   و     ا  ا ۔ ا و  ےر ہو      ( اا 54)   ر      سد  د  ؒ ردا    ا  د   سا روا   ند  ا ءوا م   و  م   سا    د  :ود     ﻋاوﻞﺔﺒﻗراﺬﻫﺪﻗ  م ا       د    سا۔  ىد   د  ا ءوا م       نا ود  ا ء    ىا     سا   د   ب   ردا  

65    ہ    و    ن  ہو ا  ا ا ، ا  ا  ۔ ر را    سا د    ا روا     ےا د۔م فروں ر اا )55( ا  قا  ر       ؒ ردا  د    پآ  روا    پآ  نارود۔ ر و پآ روا :’’ ﻞﺔﺒﻗرﻋاﺬﻫﺪﻗ۔او ‘‘  م روا  ر  ند ا م  پآ  ھ    ا      ۔  ا   ( اا  78)تا   پآ۔   ہد  فروا      ردا    ر     ازا  تا   و  م ور و   پآ: ،ﻧﺎﺴﻠﻟاوﻧﺎﻴﺒﻟاوذﻦﻳﺪﻟاﻣ،ﺐﻬﺷازﺎﺒﻟا،ﺟﺎﻬﻨﻤﻟاوﺟاﻟاوذ،ﻘﻟاو   ۔د  او ر ش ا   ا   ردا    ںآ ى’’    ن   ء د روا ىز ا  فاا    ر  ن و ؒ  ردا  ہو قا د   تو۔ ہو  پآ تد  ں روا   ں۔      ،ا و ۔ پآ ل ا   و م روا ا ر  ۔ م   روا۔ او  د  س ود روا ںوو ،ن ،لد م ،ا ،ا و ،قا      ں دو   ا و روا  و ر روا   ا

66    ت ود   ا  سا    ءا ۔   ںر روا  ءاا  م ، ماا  ںر روا آا د۔م فروں ر ےزاورد ۔‘‘( اا 19)    و  ہو           پآ ت ،ر و  ت ود  ؐا لر ،رّ ور تود  ن ت ،ا   و فو ا ت ود  ؓ ت ،ق  د ع و   ت ود  ؓ ت ،ں ر  گ  او  ز  تار روا او۔ں( اا 13-14) ضضضض

67  ا  ا د  ىا د۔م فروں ر تىا  

ىا   ا  ا ت ہىا   ا  ا ت 

69   پ    پآ   ل ہر  پآ زا  ا پآ  سا ما۔ ا ن  روا  ا  م  پآىا   ا  ا تا د۔م فروں رو م ر ہ   م  ہ ہاو روا  ا ث ا م  او  پآ ۔ ر  ف لر داد ار ٔ  ف  م او    پآ ۔ ا  پآ۔۔  ؓ  ت    ا ث   ا :     ف  م او پآ۔  ما  قد  ما    ما  وا  اا   ا    اؓ ت   ما  ا ز  ما ا ر536 ۔     نا   سر  ھ ‘‘ ِ’’  پآ  لا   ارد       ‘‘ ِ’’  پآ   ا و  اا   ا ۔  ا روا م او    ا  ا ت      ھ۔ داو اد  ر ر  پآ۔    ا   ہاو  پآ   ۔ ا 

70  را  ل د  غ و ہدز ا پآ۔   ا روا غ ا   ا    م او ۔ د   پآ    ہر  ل     تو  او ٔا د۔م فروں ر۔ل  ى م ا زور ا۔ر فو  ل د  غ ا  ا۔ ر و  ا ا و  پآ۔       پآ روا ا ر  ںو  گر بو  نا روا ت  پآ  بو۔     ت ل     ا  د او     ا   د ب ا    سا ۔آ وا  ا د    ا      ناروا  ل      ر  ِر ف ار و روا   ہار داز  پآ۔     ىود  روا  ل۔ م روا  ق   روا ،۔   نآ  پآ    روا ؒ ا ف  ر  ۔ ى  د م  ؒا م   ار۔(  ا ما  زا ر ءوا 3)قا     م ت  ار۔ ہدارا    قا   ا   ل   مروا   نا  پآ ۔ ت  ؒور ن ۔ر   نا   و  ل  روا  با    تدارا   ور ور ن ت رآ ۔ا د  ن  نا     ماا     ا پآ۔ازا) ىد ث ا   زا را را55(

71   ا  دا ت  ؒ ردا   روا دا ۔ م  م  حاورا ا  ر  ا   سا د۔م فروں ر  ہ ڑا       ا  پآ   ل   ٔ   روا      ؒ ردا  ا  ت ںو   ن ۔ ہدا  نا  ہر    نا ہ(    ءارآ ں ىدا زا حاورا   حاورا7)   ىدرو  ا ا ء  دا  ىدرو ا ب  دا ۔ ا  رد ا   ءا و ءوا  ںو۔ روا نا  ا پآ۔  ،ر  ہر  م روا  د     پآ ۔ر ر   تا ۔  تا  دآا پآ   سا ۔ م ت     ںو   راو پآ  عو    ں روا   رد ،ا ى  كر ہ  پآ   سا   ۔   سا ںو روا    غ  سا ىر ہز را  سا  و  ر  پآ   آ  ش ۔ ش روا  ك  ل و ا روا     پآ   و    ا ۔  روا  ر  ند رر     ا   با روا      موا د  و  د۔ تو و ر(  ر ءوا 4)

72    را  ؒ  اد ت ںو روا  خر    ما   ے۔       ز سا ۔ ا  ا  ںو ترز  ؐا لر  با و ۔ر  ہر   ت ا روا   ہر    ؐا ور ترز  ۔   روا  ادا  ا د۔م فروں ر   ا ؐا لر۔   : نو   د تد  ہر   پآ  ء  با سا۔   (   ءارآ ں ىدا زا حاورا   حاورا 7)        م  ا۔  د  ز ا   ا۔     ا   ر   ۔   ا  د   سا ۔  تر  نز  نو روا   ن  ںو  ۔  دو روا  ىراد ذ  د تد ؒ ر ا  ت  ا  د ۔  ااد ا  ںوؤارو ۔    ا ا   ز   ا   د و دروا ر   ورا ن ۔   ر ا ا ۔  پآ با  ا   ا  د تد  ت نا ۔ ہآ    نو۔ نآر ار   م ا   ت   اا 

73   پآ ہد ا    د  ۔  نا و نا ا  ں  ء   ےر   ‘‘ آ’’ ب ا پآ  ۔     د ا  ںو  پآ د دورو  اا د۔م فروں ر    ناروا  د ےر   سا     و سا ۔ و  ۔ د  م و  ر ں ۔  ےو ا  ب  مد ا   ا ۔د     و و   ب    ں ى د    م  ب  ا   مد  ۔      م   ۔ مو  ۔ ل  ما  ا ا   نا۔  روا    (  حاورا   حاورا 8)  پآ روا تد  ما  ار ار ا   ار  ن جار ىا ں    ا  ار  ا  ل ہر  آ  ا   ا  سا۔ ہو  ار ار۔    ىد   ىر  د          ا ور او او ب  ۔ر ظ  پآ   ا  را   ں   ا  سا ۔  و    ن ں روا    ں  سا روا ار   سا   ود ا  سا۔  آ ا آ   ا  ار ار  ن    تروا ر دا و م  ود ہو  ا     پآ   روا  ار ار۔۔ اا  ح ح  ںو  پآ     ن   پآ  و  ر

74      پآ   سا س ار  اور ا۔  ل ا  سا  ىد تد  ما  ارا د۔م فروں ر ار  پآ ار جار ى  پآ   ا   ا  پآ ہو  روا  لا ظا ز   جار ى  ۔  شر   ر ہز  ار      پآ   عا  ت سا  پآ ۔ ےدا روا  ىر   پآ ۔د ےد  ں588۔ ار   ر ار ار فوا جار ى روا     ں روا( حاورا   حاورا 11)   ا ا  ن  ىدرو ا ب  روا  ا وا   ا  ا زور ا  ںو    ن    ا ا ا  ںو ا      ہد د      ى  نا    ا  ےر۔ا  ا ۔(  حاورا   حاورا 20)دوا روا ںد     ى  ا و  وراد  ا ىد ۔ ںد ود  پآ ت تار ا     ا ۔ ر      ا   ا     ت ت   ز ےا’’   روا آ  با    قد  ما  ر ےر  ا  د سا     ح سا ا  ﷺہ  ى  ا   آ  ى ا    پآ ۔   د ٔا او   ا و  پآ  ۔  را ،  ہرا   ماو ةا آ و  ما  ت   )  ا ما  زا رءوا 42

75  ر ےا    د  با  ﷺ رو ت  ا   ا  جرد ں او  ۔    ىد ىودا د۔م فروں ر’’ ۔  ك  ا  ں ىر   !  ار ا  ب     ا  سا   ما ل۔ ىد تد  ما ا  پآ       پآ  ىم ﺔﻣا ا ا   ں      فا  ہر  ۔ ا م  روا ا   ،ا۔ ح  پآ  سا روا ۔ر اا م  روا ا   روا     ا  ف       ل    م  روا  ا ا (  ءارآ ں ىدا زا حاورا   حاورا 25)تو ا       پآ   تو  ؒ ىا’’ اﺐﺣتﺎﻣﺐﻴﺒﺣاﺬﻫا ر و   ا روا ۔ر درو   دورد روا ۔ ادا ا ازور ۔: )‘‘۔(  د    ا   ا( ىد ث ا  ى زا ودرا را را60)۔ د  ہ ا ا   ا پآ قا و  ۔ ا  روا ا  پآ ۔    قا   پآ ںو ہد  ں  ں

76  ا ت ،دو ر ،ت (ط ا :        ر و ت د  پآد  زا  ں ا د۔م فروں رتد ،راا  ،(ور ن ا ت)ا  ناد ، اہو ر ا  ناد  پآ   : د   را سا حور م مدم    اد    ں       ، ر  را    سا حور مد  :۔ں     (زا   ا  ا ناد260) ضضضض

77   ا  د  ىآا د۔م فروں ر ت

ؒ   ا  ت ہ

79  روا اا   اداد  پآ ،ا ر  روا ا ا   ا :    ۔ ا ب  روا اا  ،  ا م  پآؒ  ا  تا د۔م فروں ر و م۔ا  د          م او  پآ    پآ ۔ ا ل   اداد  اداد روا ا    اداد ،ا     ا  پآ  سا      ن  او    ۔ا       ا  پآ ۔   ا  م او  ا    ہو روا ا  ا   م او  پآ    تو  ب نا  سا      ى   گر ا ہو ند ا ۔ر ںا   ن   روا         ا  پآ  ا  ىد تر  م او   ا  ۔   م او  پآ  ى      اور روا ا:  ا )  ن  ہو    ظ ح ہو     ود  ا  و سا د روا    لو  روا  ىد و ا  (ےد     ہر  ظ ح ا  سا۔ ح   ا  ‘‘   سا   تو  ل ا  ا   ا  ى  22  ن773 ۔ ا   ا  ےر   رد    ى(ء ىو رراو اا1 104-105)

80    ل  پآ ۔ ر   پآ وا ر م او   ا 777 تو ، ل ر ف   پآ   ھ    ا  پآ ح ا ۔ نا قا ا پآ ۔ فو ،  ح    روا ﷺا لر  ما ناد ا     ناد   پآ ۔   بدا ا ا    او  پآ ۔  ر  ء  اداد  پآ ح ا ۔   ا ا  اداد  پآ ۔ غا و   نا ود  ا  ا نا  اا د۔م فروں ر او   ا  ۔    روا  فو  ز ا را۔   ا روا (و رراو ااء ى1 107) اا روا  ما    پآ ح سا ۔ تو     پآ   ہاو  پآ ۔ ا ا ز ا ۔ و  ۔ اد  ر  (ء اا  او ا ا2 17)    عو   پآ  شوا ا  ،فا ا ا   حر روا  ر    ل  پآ نآا  ا ر  ىا ۔ ا   روا    وا ا ا ز ا  ا    ل ہر   ا  ما      سا روا  س   ب ہو   سرد  ىر  ن  پآ ۔

81  ىوا ،ةا        م د روا آ  او پآ  ھ786 (او ) ا د۔م فروں ر روا ىر ۔   دا ر روا   ن    د روا   ہر ۔  س   سا ںود(ااء ىو رراو 1 122)آ  ۔  ہو ىا ،ا ا ا  ،ا(  ا و ا را88)ا  ا    ا ند ا  ةر  پآ ۔ ازا   ت      ا     ىو   ہر سا۔    ما  ا ىوا ب ۔  ى روا   ر  ب سا د ىود  رد ت  ب سا  ما    ر  تر  ب       ح  ں  ا  ۔  ا د۔     سا   (ء ىو رراو اا1 122)ہا روا   روا     روا  ا ب  نآ     ا   سا روا   ا ل        ل ہر ا   ما ة ب او    دا  ب سا پآ ح سا ۔   تاور ، لا ،     ا   ۔   ا   ن    ا ا ل   روا     ا ا   ۔ سرد  ہو ب ، ا   ھ

82 لد  پآ  ف   ا  ھ793 ح  ﷺا لر روا  و  ح  م او ا روا    را  پآ ۔ا د۔م فروں ر۔   (ء ىو رراو اا1 126) م   اا ا ز   ر  ز سا ۔ىد ف سا  ىر ا  پآ روا   ااز ل سد’’ ﺔﻴﻔﻟا  پآ ۔ىد تزا  ر   م   ا    ں ح سا ۔   سا روا  ح  سا روا‘‘ا روا ۔ ث  ا        ۔ ر  ا  پآ  ا ا ز   ء     پآ ن   پآ     نا  آ  و  تو  ا ز  ’’ ۔   سا روا رز ا  ا   سا  ا    ںا  ؟‘‘(   ظا ت ذ251)ا و     ح ا ۔  ا اا ا ن  روا ن ا  پآ    ا ا جاوا روا  م   ت ا    ا دا      ا  ۔  دا ا   ا ر ما ا  روا ا  ۔      نا۔  ا روا ا ۔  دا روا ن جا ا ۔   ہو ا ا  ا روا ىا    ا 25  نا    م ا  خ د    ل ،بدا ، ، ، و نآ م  پآ ۔     سا     ںو  روا  ، ،ر  و   م نا روا    و  م د  ا ا 

83 797ا ا ا   ںو چ ف  را  ھ ت  ہو ىر     ء  د ا   ہدا ہدز       ںو   ء  رود سا م     م ا ہر      د  ا  ۔ا د۔م فروں ر۔  (ء ىو رراو اا1 140)را  ۔  ہو ا ر  روا آ او   ۔22  لا799 ار ۔ اور ف  ز ضرا  ار ىر ھ  ا ر  ںو روا    ۔ ا دا    ا ا    ر  ۔ دا  ى   (ء ىو رراو اا1145-148)  ىدآزو  ا ا    ىر  ا ىداو روا ز   ا  پآ  ا  ۔ م د  نا روا  ت’’ سﻮﻣﺎﻗﻂﻴﺤﻤﻟا   ا  ۔  ہو  و ا ى ، ،ةرا فاا ، 800 ۔  ً‘‘ ہو  روا ع و ل م  پآ روا   ہو  را    پآ ۔    فاا   ہ ق نا ۔ىر        ا  پآ   بوڈا  فاا ،ىا۔ را    ا  ل  ہو روا     ا   ق  نا    (ء ىو رراو اا1 151)

84 836ا د۔م فروں ر ،س ۔   م   ہو د ،۔  با  ء و ء دہ’’  ر   ء ا  ء      ا  ا’’ روا ‘‘ما ۔ ر    ہر     روا لا ءا پآ ۔د را ‘‘ا  ا(ء ،يد ي  اا  او ا ا219) م  ہ نا  رراو اا ب ا  ىو  ر د  پآ ۔ ب دا  ںود  پآ    روا   626 ۔ از  (ء رراو اا3 1064- 1179)  ا  د ۔ ر   ہو  ، ، ،    روا  او۔ ا  ہو      ہر    ا   م  ا    ںود فو  پآ ،  ا ،ہو ىو ا   روا  ا  ،ىد ى ا(ء ،ا   هدراو  اردو  ا  ا1107- 108)ت ا و ر ى روا  ںد   ں روا ما  نا روا ںد  ى ى آ   د حا  ا   ز بآ  سا ۔    ت ا ا پآ ۔ ے ف  ت ما  پآ   ما  ۔ ر  

85 ( ا د۔م فروں ر۔  را   هدراو  اردو  ۔ا  ا ءﺰﺟ 156)ہو ء ،ت ،ىو ،ر و سرد ، و    1 عﺎﺘﻣاعﺎﻤﺴﻟاطﺑﺔﻨﻳﺎﺒﺘﻤﻟاﻌرﺎﺑ   روا  ءاا  م سا     ءا  ب‘‘ا ء850   پآ ۔ر ىر  ھ1150 ۔او ءا ( ء رراو اا2581- 584)  سرد ، ر  ، ر  سرد ۔  د سرد  ء پآ ، ،  ر ،  سرد ، ن ا  روا ہ  ر ،س۔  د   ر ،ٍ ر و ر(ر  ا ا  ا ل  58- 62)3  ر سا  پآ ۔    ىواز   زور  پآ ۔ر   ہ۔  د تا  تا     ىرا پآ    رد4 پآ ح ا ۔ ر    ھ روا د  ب  پآ ۔ ت   د ىا  روا ن   

86     ہ    ل ہ   ما  ى   ا  ۔  ا   ن و  نا  ۔  ا  ر روا ر  پآ   ا د۔م فروں ر(ءرراو اا2  056- 609 ،617)ء ہ5   سا ۔     ہدز ا  ہر    پآ  ىد د  پآ   ہ    م  پآ  ا ا ۔ر (ء ا   ظا ت  ظا 1 212)   پآ  را نا روا   ر  پآ  ت ا   ء   ں روا ت    سا   روا  ل ہ     پآ  راا27  م827۔ ہ   پآ  ى فا ا روا  ہ   پآ  ھ(ء يد ي  اا  او ا ا2 20)ىرادد  ء ہ روا    ء روا ں روا   ہدارا ا پآ ۔ ر ل ہدز   ے سا     ما د ا     ں روا او    فا و لا روا د و   ز سا  پآ  ۔ ہرود رود  فا م روا ىز   ےود ۔ س ٹور   م  فا  ہ(ء رراو اا2  620) ہ ىذ  پآ 827   سا   ا ۔ ا  ہ سا  د  ھ ا  ا’’   ۔    ظ ىو د و د   نا  ر   ہ سا‘‘(ء ،ظا ت  ظا 1 212)

87  رد ہو روا             او    رذ  را ہاد ا  پآ روا  ف   حا  ل  ر روا لو د د ۔ د    سا    ر  د د  ا  ح اا د۔م فروں ر   سا روا  ر  ہ  ةا  ۔   ے ةا  ل سا  تو  پآ(ء اا  او ا ا2 22) نا  پآ ۔ د  پآ ا  ہو   ا ، ہ ح ا ں   ادا  ا م۔      ما  مز بآ    ن ا ا ا ا ر 851   ا   ا   ھ’’ ا   سا د ا  مز بآ د     ےر  ا   سا د ىود  ۔ ا   م ہو  ےد    ب  جا        ب  ہر  ىو ح   جانا   عو      ‘‘ ىو’’ روا د نآ  ے    ا     ذ    ا     ء   ہر   ى سا ۔  با     ہر سا  ء ۔ ۔ ءارآ (ءرراو اا1 166)ت ءاا  م     ا 796  ز ا  پآ روا  ھ   پآ ہد  ز سا روا  لوا   ما      ںو’’    د  ا   ۔  ا  ےود ا  ر833 خر ہ  ھ

88   ب  ہرود  ھ ا  ر  ہد  ں ا ب  ىر ح ىرا   ہد  ر ا د۔م فروں ر(ء ا ء ا ءا3 434) ،جرﺪﻤﻟااﻰﻟإﻖﻳﻮﺸﺘﻟا،لﺎﺟﺮﻟالاﻮﺣانﺎﻴﺑلﺎﻔﺘﺣاﺪﺋاﻮﻓ،يرﺎﺒﻟاﺢﺘﻓ،ﻖﻴﻠﻌﺘﻟاﻖﻴﻠﻌﺔﺑﺎﺻا،ناﻤﻟانﺎﺴﻟ،ﺐﻳﺬﻬﺘﻟاﺐﻳ،ﺐﻳﺬﻬﺘﻟاﺐﻳﺬﻬﺗ،ﻖﻴﻓﻮﺘﻟا،ﻖﻴﻠﻌﺘﻟاﻞﺻوبﺎﺣﺮﺑﺔﻌﻔﻨﻤﻟاﻞﻴﺠﻌ،لوﻟابﺎﺒﺳأ،حﺼﻟاﻦﺑاﺖﻜﻧ،ﺔﺑﺎﺤﺼﻟا،ﺔﻌرءﺎﺒﻧﺎﺑﺮﻤﻐﻟاءﺎﺒﻧا،ﺔﻨﻣﺎﺜﻟاﺔﺋﺎﻤﻟاﺔﻨﻣﺎﻟاردﺪﻟا،ظﺎﻔﺤﻟاتﺎﻘﺒﻃ،ةﺮﻬﻤﻟافﺎﺤﺗا،بﻀﻤﻟا،ﺮﻫﺰﻟابﺎﺘﻛ،مﺎﻬﺑاﻦﻣنآﻟاﺎﻣنﺎﻴﺒﻟمﺎﺣابﺎﺘﻛ،ﻪﻴﻠﻋكارﺪﺘﺳﺎا،ﻣةﺎﻀﻗ،ﺮﻤﻌﻟاﺗ،بﻀﻤﻟانﺎﻴﺑبﻘﻤﻟا،نآﻟاﺔﻳاورنﺎﺘﻓا،ﺲﻴﻧﺎﺘﻟااﻮﺔﺤﻨﻤﻟاو،نﻮﻋﺎﻄﻟاﻞﻀﻔنﻮﻋﺎﻤﻟالﺬﺑ،مﺎﺣاﺔﻟدﺎﺑماﺮﻤﻟاغﻮﻠﺑ،رﺎﺘﺨﻤﻟاﺺﺋﺎﺼﺨﺑراﻮﻧابﺎﺘﻛ،ﺞﺤﻟاﻚﺴﻨﻣو،ﺔﻗﻤﻟاﺔﻠﺌﺳاﻦﻋﺔﻗﻤﻟاﺔﺑﻮﺟاو،ﺔﺤﺼﻟاﻰﻠﻋلﻮﻘﻟاﻪﺑﻓﺎﺸﻟاﻖﻠﻋﺎﻤﻴﻓ،ﺔﺿوﺮﻟاﺢﻴﺤﺼﺗو،ﻚﻟﺬﻛجﺎﻬﻨﻤﻟاﻚﺳﺎﻨﻣحوﻔﻟاﺔﺒﺨﻧوﺔﻳوﻮﻨﻟاﻌراﺞﻳﺗ،ﺜﻛﻦﺑﺔﻳﺎﻬﻨﻟاوﺔﻳاﺪﺒﻟاﺘﺨﻣ،عاﻮﻧاﻰﻠﻋﻄﻗراﺪﻟاﺐﻴﺗﺑﺔﻨﻳﺎﺒﺘﻤﻟاﻌرا،ﺔﻴﻠﻌﻟاﺪﻴﻧﺎﺳﺎﺑ ذ251ء ( ہو ظا ت اا  او ا ا ،227)تو روا ض ہذ  ا 852  پآ دو  سا ۔   ىر  ہ  ھ  ا   ۔ ادا  ز   ا ۔ د ما  ں روا    ءا

89   سا  تو و ب  پآ ۔   ا  ا پآ  ۔ر   ا د۔م فروں ر  ا  ما نا  پآ  ۔   ہرا  سا  پآ ء  ںا روا  ﺎﻨﻴﻧﺎﻤﺜﻟاﺪﺑيﻮﻗﺖﻫواﺪﻗﺛﺜﻟاءﺎﺛءﺎﺛﺎﺣﻒﻴﻜﻓ    پآ روا۔كﻮﻔﻋﻣﺗﻓﻚﺘﻴﻓﺎﻋﺘﻣﻢﻬﻠﻟا  وء و ء  ن  ہز  پآ ۔  و  اوذ852 پآ  ہو ء و ء ، و ءاا ،ا  ،م و ص  روا   ض  پآ(رراو اا1187)۔آ  ےڑود  تد     تو  پآ28    پآ روا د      ہز   ا  ہو    ن ىر ب ۔    و ء   و سا     عو شر   ى    ز   يﺬﻟاﻤﻟﺎﺑةﺎﻀﻘﻟاﺎﻗﻰﻠﻋﺐﺤﺴﻟاﺖﻜﺑﺪﻗوﻦﺮﻟامﺪﻬﻧا ا  ا ىد836 ۔  ھ ىود  ۔  ن ا  ط  ںو ن  روا  ر آ  تو  ةا  نآ :(   ظا ت ذ252)۔ ہو دوا و جاوزاا ىد   نا ۔ ںد    ا   ا ن  د   ىد ى ۔  ہ  ۔ ك ص و ما ا روا

90    ہر سا  اڈ  لد  پآ   ا     ار ۔    پآ     ا   ا  نا د ا ۔ نا    ا وز   پآ ں ںور ۔  ا روا ں ر   ۔     پآا د۔م فروں ر  ن ( ء ،رراو اا3  1208- 1228) قا    قا ںو    ت    ں  ا  ں  رود سا روا او ر   ت و  ،و  ، و  ۔ (ء ،اا  او ا ا2  23)  ا  ’’ ، ،ما پآ( ا ا439)ىر ى   ىو ’’     پآ        ا  ںاو  ۔ آ  ں   

91   سا      ا ہو روا   اد ا د     پآ     پآ   پآ   ن ر   ںا ا د۔م فروں ر(ء رراو اا3  980)ا    سا روا    پآ  ءا  د ا ۔  رردو  پآ روا   پآ ۔   ر  ت ا روا     ت سا   ںو  ا  ۔  ہا۔ اور  ےد ماا و ما ا   (ء رراو اا3 992)   ا    پآ  ؟  ﻢﻜﺴﻔأاﻮﺰﺗﻓ     ا  پآ د ا د ا ۔ ہ     روا      ا    ا (ء رراو اا1 166)(ا):33۔و ا ۔  و  ا  پآ      نا  ىر ما   ىرا   پآ !ذا ےا    پآ ۔ اڈ ڑ  ى   (ء رراو اا3  1023- 1024)تدوز   و  روا  ادا     ز ۔ نا را تد  ا         ما ىآ  ىر ۔ ا م

92  ۔ر ےزور    نر ہ ۔ر ہزور ند ےود  ڑ ند ا  ںد ما د۔م فروں ر  ۔  ز  ںوز روا ن تد ۔ تو  ت   نآ۔ ور    سا روا  ضضضض

93  ا ل د  ىا د۔م فروں ر تؒ

ؒ ؒ ا ل  ت ہا ل  ت

95  پآ  م او  پآ د ا    و    ر  ‘‘ا ا’’  رواؒ ا ل  تا د۔م فروں ر و م  پآ ۔ ا ل  روا اا  ،ا م  ؒ  ا ل  ا ا ا ںو روا    ہاو  پآ      ب    ہاو ۔ (ء ا را1 51)   ا ا      ا ا ل  ا  :     پآ  ا   با حا ا ا    ا    ا   ن ا  ۔ا ىا ما ا م  ۔   روا  ا م او  پآ روا گر  ا م ا   پآ۔ ن  ا  ہاو  پآ(ء تا ذ 1 223) و    ےر    رد   پآ و  تدو  طا او د و  ہار  ا ا روا   ر ا ںو     داا و ءآ  پآ ۔۔تدوتد ر  تدو   849  ۔  طا ب ز  راا زو ھ د پآ :

96    ز ا  پآ ۔ عو    ہ    ل ہر  ھ  م او     ہ ت روا ل   ا     ل  پآ ۔      د       پآ م او  پآ ۔  ل  و د ا و   ( ةا ء1 336)’’ا د۔م فروں ر    روا    ا ءوا ر     س  بو      ز و  اا ا پآ  ۔    پآ       م ا ا ل روا خ  ب پآ  ںا   تو ۔ تو    پآ  م ا ۔   اا  پآ    نا  ۔د ےدپآ   ا ۔داو اد   نآ پآ     ل آ  ۔د نآ  پآ   مروا ۔ د  ‘‘ ا ا’’ روا ‘‘لا’’ ،‘‘ا ج’’ ،‘‘ةا’’‘‘(ءةا 1 336)ہا روا    پآ864

97   ح   روا ذ ل ا    ۔ىد تزا  ر     ھا د۔م فروں ر( ءةا 1336)     ا  ا    رد روا   از    نا تزا  ى روا ر     ںا876۔ ل    پآ  ىد  ھ( ء ةا1 337)878       تو    ا  ما    ھ۔ را ىد  ىو ا ف ما نا  ل ر روا     ا    پآ  م روا  ما ۔   ف     اا  روا  ا ا ح   پآ  ں۔ د ہر ل ہد س   ا     تو  ا    ما  ہو ا  ،ا  ،لا  ،      م د  ںا ۔ حا  ، ،ف   ا     سا ۔ازا   تزا   پآ ۔ سورد  ہو ء    ز ا  پآ  ۔   ا  ء  و   پآ م  ہا   پآ ۔  با  ء و  ں     نا   ع   ا دا  نا   ا  پآ،  تزا   پآ    ، تأ۔ ےا

98    ن ا    ر سر      ھ ۔ ر  ء ںو  ور   ا  ںرد د   نا  روا  ا جا   پآ  ا   نا   د  ، ،ز ۔  م د پآ ۔ را د       راا د۔م فروں را رو ،ب ،نوا روا طا ،۔ےد   و م   ا(ء ةا 1 338)ہ     ا  ہ ر  پآ ۔ ب آ س  پآ  ن  زاردرود۔  ى دؤاد    ا ىپآ ۔ عو د ى    ل۔  د ى    ت ا ۔  ر ہا  ا   س   ى ل پآ  ۔او  ءا د  پآ ڑڑ روا    ت    ۔ ادا  ىراد ذ سا ںو   روا  ى لدا ا ن  و   و  روا   ورا ف  پآ ۔ىد عور پآ  لوا ى906ا ور ا  پآ   سا ۔د   ے سا  ھ س ۔   909 ہرود  ہرد  س پآ   راا   م و ءاا  ھ۔ر     ا روا   ل   سا  پآ  

99  ع  روا ىد  ف  م   پآ  ر  فو   ہو و روا رد را ا  پآ د ا  فا ا ن ۔  ل ا پآ        پآ روا   س  پآ ءاا روا  ناا د۔م فروں ر   ر د  ن  پآ ۔ ر   د او رد  پآ ۔  ا۔     پآ (ء تا ذ 1 224)ت ذ ف  نر د   را     ڑ ر و سرد    ۔ عو روا رذا و روا د    پآ ں روا     ر د  ما  رواا  ۔ ر ا ا   ںر ى  پآ دا    پآ    دا  د   ۔ فا  ہر  ’’ ب ا د پآ ۔ از    دا  نا د  ىدواد د  پآ ۔   نا دا ’’     روا ۔    دا   ا  ‘‘ةا    ہو۔ عر      د   ‘‘(ء ةا 1 338)۔ از     دا    پآ   م   ر   پآ ﺴﻔﺘﻟارﻮﺜﻨﻤﻟارﺪﻟا،نآﻟامﻮﻠﻋنﺎﻘا،يﻜﻟاﺺﺋﺎﺼﺨﻟا،ﻪﺟﺎﻣﻦﺑاﺳح،لوﻟابﺎﺒﺳالﻮﻘﻨﻟابﺎﺒﻟ،نآﻟانﺎﻤﺟﺮﺗ،رﻮﺛﺎﻤﻟا

100 ا د۔م فروں ر ،ةﺎﺤﻤﻟاﻦﺴﺣ،ءﺎﻔﻠﺨﻟاﺦﻳرﺎﺗ،ﻊﻣاﻮﺠﻟاﻊﻤﺟ،ةﺎﻋﻮﻟاﺔﻴﻐ،ظﺎﻔﺤﻟاتﺎﻘﺒﻃ،ﺐﻳﺘﻟاﺐﻳﻨﻣءﺎﻴﺒﻧاةﺎﻴﺣءﺎﻴﻛذاهﺎﺒﻧا،ﻪﻔﻴﻨﺣاﺐﻗﺎ  ت      پآ ت  پآ ۔ ر   و    ء پآ   نا  پآ روا  ر  ہار  روا ر ا       پآ   سا     روا   م د  ز ا  پآ ۔ ن  روا   ا ۔ ںا   ں و م روا    ں دادا   و م ۔     ر  رد و ا روا ا رہو زا   نار وا فا  ا   ےر سا   ر  ےر (ء ةا 1339)۔ را تد ے روا   ،ا ،با  ، دوز ے پآىد   دروا  ا ف   ىد   د    دا  ح  را ا دا  سا  ىد د و  سا       ىو ا         دا  ا ۔ دا۔د( ء ظا ت ذ1 224)

101  ا پآ  ۔   ا د۔م فروں رىد  د  ى ى    ’’ ب ﻪﻟﺎﺳرﺔﺋﺎﻣاﺚﻌﺒﻳﻦﻤﻴﻓﻞسارﻋﺔﻣااﺬﻬﻟ   روا   لا ءا د  ،    ىو  د  ۔ د  ى     ا ما ح       ‘‘  ح ا  ل   د ا  اخر روا ث و   ا پآ   ازا  ں  و ا ف     ا ۔ د دا  ود  پآ   ا ر سا   پآ ۔  خر روا ث ، و ء۔     نا  (ء ظا ت ذ 1 225)۔   ر  ﷺا لر  با  ہر  دا پآ ۔  ن   ہو ار ا    تاور ف  پآ  سا ۔ ر  م ا  ہر  لو ن  تآ   نآ  پآ  ا ۔ د  ںو   ۔  لوا با ىد لا بتو ۔ را ا ا عا   تد  ںو ىآ   ا   وز  روا    ض ا پآ   ىآ ۔    سا ور پآ    ہز ز ۔ تو د   ةر  پآ و  تو ۔     اا ب  ہ پآ ۔  ا ما  ‘‘را ا ا ’’  وا۔  د  (ن) ن ش ضضضض

:     د  ؒ ا ل  ﺪﻟﻮﻤﻟاﻦﻣﻪﻨﺳﺔﺋﺎﻣﻞﻋولواياﻞﺳراياﺚﻌيﺬﻟاﺪﻤﺤﻟاادﺪﻌﺘﻣواﺪﺣاواﺪﻬﺘﺠﻣياﻦﻣةﺮﺠﻬﻟاواﻪﺜﻌﺒﻟاوايﻮﺒﻨﻟا )ﻪﻣاﻟاﺞﺠﺣ  ل    ت    ا  ر     ى    ث   ،140(     تاذ سا  م دا  ى  روا  عو۔ آ    ا       ْ روا  دا

103 ؒ     د  ىدا د۔م فروں ر ت

ؒ     ت  

105  م او پآ م  پآ    ۔    م  م اوؒ     تا د۔م فروں ر و م ا ل روا ا  تا د  پآ ۔ ا   روا  م  پآ  پآ ۔ فو ۔ ف ‘‘ا’’           م  ا ت  ہ  پآ د  ىو ا  ‘‘تا ر’’    پآ  ںا روا    ؓ  ا  سا       :  ن   ا   ءا ا  ا        ا ا  ا   ا  دؤاد ا ا   ا  ا ا   حا ا    ا   ا ا ا  ۔ؓ  ا ا ا  ا    ا    ا   ا ا  ا( ا ة380)   دا  (ھ ىرا    ا را   د ا : ﻨﻣءﻀﻔﻟاﻪﺤﻳﻞﺑﻚﻴﺑاﺪﺟنﺎﺪﻗوءﺎﻤﻠﻌﻟاﺪﺣواﻦﻣﻦﻣﺮﻫﺎﻃﺪﻤﺤﻣﻋاءاﺮﻣﻐﻪﻘﻘﺣﻖﻳﺪﺼﻟا   دا ى ۔   ء و ء ہو ،ے با ا    اداد ےر:(    ءا فا398)۔    ؓ ا ت  و    

106  تر ض  ب دااوءآ  پ     ‘‘’’ ًروا  ظ   روا  ى ،ا د۔م فروں ر(ء تا ة 13) د را دا ى  پآ  ہو ا دازآ  ،ىد ث ا   ح ا ۔ ءارآ   ء  ہر  سا ۔دا ى   ا  پآ    د با ۔ ن    ۔     سا ،  ىر  د    :    ءا فا ب ا  سا   او ا   ا   ں  نا    ل ار ہدز’’  ۔ ر    ىرا  ‘‘(  ءا فا398) تر) ہ    نا   پآ     ن   ار روا ا  ض  تر روا  ر      ب   ہو م ہ ۔  ( آ تا۔ دآ ى روا   ا  پآ ۔ رد ءارآ ںود    پآ   ار   ىو  ا   د  ر  ء ود   ا  ۔ ىرا    ا    تد ىود روا د   پآ   ى ۔  روا ں ى  ظ   ’’    ‘‘تا ة ’’  ا د روا  ا  تا   نو  پآ   او   ت سا  پآ ۔‘‘آ  روا  ى  سا    پآ    نا        ۔ دآ   روا آ  ت تا ب    د  پآ  و  ںراد ا  ں دا ى  ں روا ر دآ۔ ﻢﻠﻋااو

107  ا        ا ا      پآ      مد  ء  ۔   فا  تدو912د   ھ913   تدوا د۔م فروں ر  ھ۔ اا و    اا ا  پآ ۔   ن و م تا  ز     را ىد  ء و ء  ا  ۔   نآ     ۔       ل۔ ز  ت   ء   ۔ا     ز     ؤ ا   پآ ہا روا ء   و   و   پآ ۔ا   نا ۔ ںو        ۔ ںو ا و    فا   ر    ا  پآ ۔د   ا     ا  پآ  ۔۔ ر      ا   ا  ر ا روا د( ا را476)ہا    نا ،  با  ہا ر   تا      روا  ا  ،ىد ا ن  ،ىر    ۔  (نا ذا)  

108   ۔ تد  ا   ۔      ق     ھ  ر  رو    و ا   ل       ا  ىد    و  ف   ۔ ا    ر اا د۔م فروں ر۔  ر   نا  ف     تو     ۔ (    ہ29  ا ة ا386)  944 ۔ ترز  ﷺلر ٔور  ہر   ل برا ر  ںو آ   ہ) ى ا    اا   ء و ء فو نا ۔  با952 ،(ھ ا    اا  ،(ھ) قا963ھ)    ار  ،(954۔  ہو  ا  ، رادر  ،سور ز     ںو  ا  ىر ن  ا م     پآ۔    نا    ر سا  نا(ء ماا 1  194) ’’ ا  ںا   ت ر سا            ن م  نا ۔ ر و سرد  روا ر و سرد   و ا    م ل     ۔   م د     ر ا    ا  پآ ۔ عو م  ا ن  دآا ہو  سا ۔  د پآ سرد   پآ ۔د سرد    

109   م   ں   روا      روا    ى  ا  ںود  پآ  ں ۔   ا ۔و    روا  م او ا پآ ۔ازا داا    ا روا          ء روا   زو ا   د ن ۔آ   ر و   ء  سرا د  سرد ا د۔م فروں ر۔  با   روا آ    پآ  ہو  آ رد   را (   ودرا  ر99)ہ ار       روا  ا       ذ وا ۔   ر ا     ش  ں او ر ق     پآ  نا  ں ذ روا  نا پآ ۔ے د ا س  پآ ا ں ذ روا  ب   ا ،ا  ۔ رد لاا روا  ىر  ۔ؤ    ش روا و    لد   ا   ۔و و ب       ۔ں  ىراد ذ  چ  ل و ا ےر و  ء  ا م پآ۔د چ  نا ل م ا  پآ روا  ن و م (ء ا تار10 601) ۔  د   ء   ور   ا   و   ا پآ  نز  ر ۔ ر ( را را560) ا ا ،  دؤاد ، ن ا ں ،ىرا ا ء   ںود  پآ  ،  ا  ، ر ،او ا ن ،  ا ىدا   ،ىر   ،ر ن۔  ہو ا  ،ا  ،   ،ىدآ)   ودرا  ر93-94(

110  نا  تا   ۔ ز  ںو  ا روا    م د پآ’’      ںود  گر ےود ر  ہو  نا  فو ا د۔م فروں ر(  ا ا ء زا ا ة387)        پآ ۔ ا  ر   ا    قوذ  ا     (  ىو ا  زا ر   تا199) و       پآ  ء و ء ۔ ر سد  م و م     (را را559)   ل  سا  پآ ۔  ہدز      م د  پآ و      ز ىر ا  پآ ۔ ما روا     سا روا ر  پآ  و ا ۔ىد    ردا   ۔    ا  روا ا’’( ا را475)     پآ  ۔ىد ما  ں   ا  ’’ا ى   و ى  مد‘‘) ءا فا397

111 ى  ۔ (رد)   ﷺ  روا مد  ا د۔م فروں رما ى راﻮﻧارﺎﺤﺑﻊﻤﺠﻣ ’’۔ و   ح   ح    را   ت  نا‘‘ ى  ظا    روا  نآ    ‘‘ ا  ۔   ن   روا ح ہ  دا ہو  ت  ۔ جرد ( را را560)د  و   پآ ۔ د ف  ت  پآ ۔ او ا      و ر  ہو ںود   ۔  ہ م  ا   پآ ۔ا اود روا  ا ىر       ر ا  و  ف ىود  ۔   ت روا جاورىد  ںا  م رود    ںو رو ر     د را    ںاو   روا ىد عو  ر و روز ب  ا  ۔  د  تا    سا ۔د عو          دآا   ر ا ف  ناروا   آ    ںو       ا    ںا   تد   د ن   بد     ر و    ں  و    روا۔     ںو  م ا     پآ  د ت        ت روا   م ا روا  عو   و روا ر و سرد ف     ںا روا  ر   روا   ا ف   حا روا    ڑ

112 ’’ و  روا حا  م     ، ،و      و   ںو     ددرا     و   ر ر ۔د  فا د۔م فروں ر۔  د    روا  تا     ںد     و  ۔     لا( ا ة395)  و  ا ،  ہ   ںو   ىد ن  و      ر’’ ةﻮﻟاﺔﺤﻴﺼﻧ   د        ك   روا   ‘‘     ہر سا  پآ ۔ ر ند  ا  ۔ ت و   ر  پآ  ىد  نا  ر  نا  ں  و  ند ا  ۔        ۔ر شا   زور   روا   ز       (  ا ة395)  ںو روا تا  ا   ءاا  ا  ا ل ہد   ما ا     تاورب ا    ںو       ا’’ ﻃﻤﻟاﺔﻳﺎﻔﻛ  ہو زور ر  د   د ۔      او   ہدارا  سا آ  ب ہو ا  د‘‘  م  ا ا ل ہد   ا روا  ت  ا  پآ ۔  پآ ا

113   ىڑ      ا   ں  تا   پآ۔ر  پآ      ور  پآ  ى ا و  ۔  ہآ      ت نا  ہد  ھ ىر  پآ  سا   ۔  ف  تا  ہد ا    ط نا ۔ م  ا  را ر اود رواا د۔م فروں ر      تا    ہ روا 980۔      ھ ما  ا  ت       ہد ا     تار ىر م ا پآ  ض ا   د    د       ر  تا   از ا ن  ر ا  ہد ا ۔ ںو د۔ا  نا و ا ںو روا ا  ر  و  ں ۔ د  ح   ( ءا فا398)تد  و      ںو  سا  ا ر ں ن ا    ا ن اور    ہ   ۔    پآ  ىو   عا۔د   ںو  پآ نارود   ز  ھ’’   پآ  ا ۔   ھ( را را560)

114   ىو  دا ا  ں      ںود    ’’ا د۔م فروں رروا ىد  و ز ا     ۔    ا ‘‘(  دور354)۔  د  ن آ روا     ہ  كر   پآدوا ۔  ر      د  ىو  ا   ر1اا۔2ا ۔  3ا ۔4ا ر ۔  پآ   روا    ۔  با     ا ےدا     ءا و  ردا     ا ےدا ےود  پآ ۔ر ةا۔ر ت   ر و سرد    او  ز     و    روا ر     پآ ۔  ل ا پآ ۔ عو  م   ما    ۔  روا  ، ،ہ   م  پآ ۔ڑد ۔ ر   ا    دا      پآ ،ﻃﻤﻟاﺔﻳﺎﻔﻛ،راﻮﻧارﺎﺤﺑﻊﻤﺠﻣ،تﺎﻋﻮﺿﻮﻤﻟانﻮﻧﺎﻗ،تﺎﻋﻮﺿﻮﻤﻟاةﺬﺗ،ﻐﻤﻟا چﻪﻴﺷﺎﺣ،ﺚﻳﺪﺣﻞﻫﺢﻴﺿﻮﺗو،ﺢﻳﻮﻠﺗﺢﻧاﻮﺳؐيﻮﺒﻧ ہو

115   د        با    د   ے   ہو    د را   روا          ۔    و م27   با  نر سا    ﷺا لر ور پآ ۔ را  ہ پآ ۔از و روا       قاا د۔م فروں ر   رد  ںا !       ﷺپآ   ن ا    ز۔     پآ ۔ ا ن( ا را475)’’ توا   ا  روا    ا  ہو    ف  ا ر  و  روا ود  او  را   و  ا  ا لر ہو   سا ۔  ر د  ں ۔‘‘( ودرا  ر98  ا ة ا393) د ا    ے  سُا   ں   د م     ا گ   و كز ا  ا روا   ں  سا د     ك    د  ى    ك   روا ى   د     روا    ك   روا ى   د          ا ں ا ُا  د ساد م  ر   ُا

116   ہو         ا د م   ا روا ا ا   د  د م روا ا ا ا د۔م فروں ر ۔ﺑذﺎﻟاﻋاﺔﻨﻌﻟ    سا ۔ ك د  ۔ ك ود  او سا ۔ بذ ںود ہو  ۔ ك   ں     ى     ىد   ى  ا روا   ىد   د ’’( ا ور ،ا “22 344-345) د ا         ا ا  سا ا  د  ود  ز  نا  م   گر ا    ذ  ر  ا     ا ا    د  ر   ا             ں د و     روا    ح ا   د م  د م او سا   ہو  “(  ت5 61-62) ضضضض

117  ى ا را د۔م فروں ر تؒ ا د

ؒ ا د ى ا  تؒ ا د ى ا  ت  ہ

119      م او ا ا ز   ے  ا  ۔ گر  ت  ؓا  ت    اا  قا  ا ا  ا اا  ما  ا     ا   اؒ اد ى ا تا د۔م فروں ر و م   ب   ا قور ت ار ٔ  ںاو ا   پآ ۔ ا ز  ا  مو  ا  ت    ا    ا   قا    ن  ا   ا ر اا ا   د  ن  د  ا   ا ر  ہ خ  ا با   ا۔قور  ا نا  داا و ءآ  پآ  ںو   ہر  و آ  ا ا ر ما ۔ را   ‘‘’’  ‘‘م’’  ۔آ ت نو  ى و ز ا ۔  ہدا     روا     و  م ح  دااو ءآ۔ ر ز ما ا  پآ  ىر ا     ا ءوا  ز ا  ا   ےدا  ا ر ما  و ا  ا   ز    روا     م او ا    نا روا    نا ود   ا  م او  ر ما ت۔  م   و  روا

120    ۔  ذ  تار    ا  ؒ ا د ر ما تہدا  ء روا   فو  ز ا ں ۔ ل ا د۔م فروں ر۔   و ى م نا   اتار تدو زا  ﷺا لر د’’ ﻳﺸﺑﻞﺧﺪﻳﺔﻠﺻﻪﻟلﺎﻘﻞﺟرﻰﺘﻣأﻰﻓنﻮﻜﺬﻛﺔﻨﺠﻟاﻪﺘﻋﺎﻔاﺬو ( ء اا 13  331ء لا ،12185)‘‘   ا ا  ا ى ’’ ﺔﻠﺻ  ‘‘(او ڑ    ق ) سا روا  پآ قا  ، اد   گ ا ا    سا ،  د  ب ا ا   ما      ہو د’’ ﺔﻠﺻ   ۔ د را‘‘’’ ﻠﻌﺟﺪﻤﺤﻟايﺬﻟاﻦﻣماﻟاﻪﻧاﻮﺧاﻋومﺎﻧاﺧﻋمﺴﻟاوةﻮﻠﺼﻟاولﺎﺣﻞ۔مﺎﻈﻌﻟاﺔﻜﺌﻠﻤﻟاوءﺎﻴﺑا دا  ںو ود روا ر   و  دا  ںور ود  تر سا   ت م   ﷺ  ت آ ےر  م و دورد روا   او ا   ںو ود روا او   ںورود     تاذ سا  م ‘‘۔ م( ب مود د ر ما ت6)۔ دا ہو  ء و ء(   ر  زا   ة265)

121   ا  ا ا اور   ا م     اور سا   را د۔م فروں ر:) كر181ب ا  (ھ’’ قﺎﻗﺮﻟاوﺪﻫﺰﻟا   سا  سا روا     ‘‘م ار ’’ ﻢﻴﺷاﻦﺑﺔﻠﺻ  نآ ، د   پآ    ا   زور ا ؒ ردا   روا  ۔ ء’’  ت ا   ا ا  اور سا روا   ذ ‘‘ىو ا  ۔  جرد‘‘ا ا  روا  ى    ا      روا  ب ۔  و ( ء  ىا ت796) ۔ ىد ں  د   تدو  پآ  ا نر روا ا ءوا  ا ث ت    پآ  ا ا  پآ    سا د ر   م   ا  ر ا    و ك روا ز و دا  د   ا  ا گر ا  ل  روا  ےد ا ر  ا  پآ   ا سا ۔ تد    سا روا  ے ى د   ر  گر سا    و روا  د  قازا  ا ج  ےدا ا رد  ا  ۔د ےد   ف ى  سا ہ   ل ہ   ر   ۔      ا د ت  ر(  ىرو دؤاد نا زا  ا د ر ما ت45)  نا روا  ں م ے دآ ہ  ے      ما  (   ا د ر ما ت46)   ،ؒر م  ،ؒ   ،ؒ سوا   ،ؒ ا   ح ات  ؒا   ،ىدرو ا ؤ ا ۔ ں  تدو  ؒر ما

122  سا روا  ر ا    نا  ءا ا ۔ ر ك  ں ر روا ر،ر ۔     ن م  د  با زور ا  ا  م او  پآ  م اوا د۔م فروں ر  ا  ،ں م   سا روا      ا   سا ۔ا  ﺎﻗﻮﻫزنﺎﻞﻃﺎﺒﻟانإﻞﻃﺎﺒﻟاﻖﻫزوﻖﺤﻟاءﺎﺟﻞﻗو  لا971(    ر  زا   ہ252-253)۔ رود ر   و دا    ا  ا ں ۔   ہر  تدو  پآ     ح ا تدوتد۔  نو ،ب ،    م او  و  ا روا    نآ    اوا  ؒر ما ت سا ۔   و  م ى ل   ٹ   ل   ۔   ھ  ى ب  د  زرا     ىر  ،لا ج ،ىو  ،و و   ،لوا با ،ىاو      پآ  ںا’’ ءﺎﻤﺴﻟاﻦﻣﻢﻜﻤﺣﺮﻳضراﻦﻣاﻮﻤﺣرا)  ا  زا  478( ة  ‘‘

123  ا  ہر     ہو     ں روا  د  با  پآ     ۔د عو   ںود( ر ما ت ت58-59)۔    ن و م و م پآ    ل ہا د۔م فروں رر و سرد  م او ا پآ      ر و   ز ا۔د سرد م و    روا    ء اآ  ۔   در ر ،ت تا ر ، ر     ر د  پآ(   ہ254)ہآ ںو ۔ اراد  ا ا ل ہد  روا دآ ا م ا   ہآ پآ  ا ا ق  ت  لد  ؒ ا د ت    ت  ء و ء   ںو ۔ ںو روا   ر   ہآ        پآ ء  پآ ء ر وا  عو   ر و سرد ۔   د  ت روا ۔        و    د ر روا آ  ت  پآ  ا  ؒ   نارود ا ۔آ  و  ر  نا ا   ىد   ا وا( ؒر ما ت ت60)ہ   اااا  ود   ںر  ہد ا  ں روا  م   اا زور ا ۔     ؒر ما ت  ا ب  ا ما  ؒر ما ت  ۔ د    نآ و ز  با  ور  لا  ءا   ہو  و م  و ،  م    د

124  ت    پآ م او  پآ ۔ر  م   ا  ا   ؒر ما ت    ر   تر   اا     ىر كر  ا)   م  دا  ہو ر ب       نا د م  روا    ت و ت و  ا د۔م فروں ر   ا ما  ا ا   ۔ ہ      د  ا    پآ  سا  ۔د   آ    سا روا   پآ  ۔ او    روا(   ہ255)و         ہو   ش   د  پآ ہو    زور ا ں  سا ؒر ما   ر  (ما رد ىراد    فو  و و  م ا  آ   ب   روا             پآ    د    ل   فو ہ    سا۔ ف  (  ر  زا   ہ256)ىد روا او و پآ  ہآ  ار۔   او و  ا  م او ا ۔ آ   و       پآ     ىد  پآ  ىدا  ن  ر  ( ىرو دؤاد نا ا زا  اد ر ما ت63)د  روا   ا   او   ا   ﷺلر ٔور ترز روا ا    ؒر ما تپآ  و    م

125   ت   ا  پآ ۔  پآ  ت  نا   ا ت ںو   د پآ ۔ اور   روا   م   و  ترزا د۔م فروں ر  ف  ا  ں  ت  ى     ؒ  ذ  ت۔   م زور   د ؒ  ا ت  و ت نو  پآ۔ ت  روا د    ؒ  ا ت با   آ  پآ روا  آ    پآ ا د ا  نو    د   ا   ت  پآ ؒ ر ما ت  ۔ ا ہ  ض و  م  ا ںو  پآ    م زور   ہ روا  ن ار       ا ت   ما ت  ر ند ۔    ۔(  اد ر ما ت70) پآ  د  روا   پآ  ف  ا ت 1009 ھلر ترز روا     با  و  ر ر ۔ را    پآ آ او ۔    ا     روا  ہ   ا  پآ( ىرو دؤاد نا ا زا  اد ر ما ت75)

126  ۔اڈ  د   م  ا د  ا  ۔   ، ر   ا  ا  ىد لاڈ ت   ذ وا ا  ر  رد ا ا  پآ   ز زور ا ل ا ح اا د۔م فروں ر  پآ    عا ل  ﷺا لر        ا ا  روا د۔   ر و د   ا ت  ل ےود   ا  ؒ اد ر ما ت  ؒ ر   م   روا  او  ہرود    با روا  ت  د   تدارا   پآ روا  ت  پآ  ء و ء  ںو روا    ا ىد۔   ن   ا روا  د ار پآ   ۔ لور ى  ا  ا ل ہد   نو و  ؒ ا د ر ما تا  ء ىررد  ہد ۔  با ۔  ا تا روا ت  د  ل را ا  ۔   ل را  تارا م  و ہد ف م  روا ۔ ترو  ڈ ى  روا    د ا  روا    تر روا تا  رود ہو  ۔ د   ما     ہو   ىد ىود ،  با روا ر ،  جر  تا   ۔۔ ر    روا ا ا اد  ا روا ا ا  د   پآ  رود بآ  ا ۔ر   ں  ا روا   ىرادزار روا  م  د حا  پآ  

127  ا د ت   سا ۔ے  ا   ؒ ا د ت         تو  ا د  ف  ر   ت   نا   نا  رذ  تا د۔م فروں ر حا     ررد   ا د ہد ر  ا ۔د زآ    ں ا رواو ءارزو  پآ ا د د م سا ا   ت   نا روا ءاا ص نا  ہد   پآ ۔  ف      ما روا   روا ں ن،ں ر    ہآ   ا  ا روا  ىز     د زور ا     ۔ و    سا  ہو ىر ى د ہر  ت        ا     ء  روا  ا   سا   ب   ىر ى   ؒ ںا  سا  د حا   د   ء  ا۔      و ود۔    ا(  ب47ر ما ت ،) ىا   روا ۔ ىد    ا  ء ،  روا ا  ا ۔ا ار ف  ما د حا روا    ف  ت روا شز  ؒ اد ت    ور ىزور  ء   ا د د م  ا  ر ما ت  سا روا       را   ں ا  ںا ۔   ن  ء     ء   ں ں   سا روا   ا روا   ؓ ا ت  د ہداز  ا    اڈ ت  

128  ىد  ہد   د   نا روا ا سور     م  پآ روا  ضار  ہد  سا ۔      ا  پآ  ۔    اا ت  پآ   ، رود   ہ   ما ت   ا  ررد   ۔د را ہ  د   پآ  ۔ ىود  د ا د۔م فروں ر روا ا  و  بآ    ہد  زو ا       1018۔د ا  را   ھر   سور  ت ا  ں  نارود روا ر ا ںو پآ  ل ا  او د   ما ا روا ر ا ما  دا   ں ً۔ ا    ر ا  پآ ۔     ر  پآ  د  لر سا ۔ ل ہ،     ا روا  د را م لا    ا د  ر ا م   ہد  ۔ہو  ر   ر ،    و سرا   روا۔ دازآ پآ روا  ل( ا   اڈ زا م  ہ 386388)حا  ء ىررد     ىد  ہد  ء و ء   رود  ا شآ  جاور و ر  روا تار و روا    ت ا   جا ف ر ا روا ت ا   ىد  و  ا روا   حور ا رذ   و ہ ل  روا      رود رود   و د    و  ت و ر و ت ا روا ا ا   حا  ء و ء  ؒ ا د ت۔ا  نا رذ 

129  و ر د ہو  سا ۔     روا ودرا    ‘‘ؒر ما ت   و  ا  ںود ںو روا ا ہ ب  ںودا   ہ  پآ ہو     ںو  او ا روا ر   ناا  ء  روا   پآ۔ م  ںد ىود   و ا د۔م فروں را   ىا د ہو روا  س ر  ما   ہد   د۔د   ا د   ر  ء ف ا ا روا ا ن  ںار   و   ء پآ   ادا   و ا  ء  پآ۔ رآ  نا    روا ،۔ رو ہ ۔   ں را  نا  ادا  ز ض ا  د   ء  پآ۔(  ب260ر ما ت،)ا     ء  پآ ح ا    روا ف   ا ا  پآ  ۔   ہ    د ۔د  ف  (  ب229ر ما ت،) و م  ا ؒ  ا د ت ار  پآ ۔ ازا  ى م د    ب ا م  ا    پآ ۔ ق پآ   م آ۔     روا  ،ث  ا پآ ۔     ت زر روا آ تا  ا  پآ ۔۔ا   م  درا و حا  ںو ا     پآ ۔ با قآ ہ  پآ ۔ ادا   د    ت ا  ؒ ا د ت’’ 

130  راد   ا روا  ںؤ ا  ں        ل ںا بود ںآ ا ار  ب ر ، ت ، ت ،ةا تا ، فر ،دو ء      ا د۔م فروں را د ر ،ا در ،دا تو  رد ر ،ا بادآ ،فرا۔  ہو   رد ر ،تر ح ،ت و تا ، ر ،ك ولر  با  ا د ا ۔     ﷺا لر  ؒ اد تا ہ    روآ  و     سا   و      آ  ح سا   ﷺترو ۔ بر  ﷺ  ہو  ں ر ود(   ر زا   ة276)تو  تو ا  ؒ اد ر ما ت ۔  عا  و زا   ہر   پآ   ۔آ  او روا  ر  ا  ؒم  ا ت  پآ  روا  راا   ھ  ر  د  پآ  د  ں  پآ         ۔ ل      ﷺ  ى   ر  رآ   روا  اوا( ىرو دؤاد نا ا زا  اد ر ما ت145)

131  ادا  ز  ض نارود ۔ ر   پآ    ۔  ن ند ض 13  پآ ۔ ت د روا     ںورا  ا ر ما ت ا ا روا اوا د۔م فروں ر ۔ر   تا و ت    ر روا ۔ر 23   1034۔ نﻮﻌﺟارﺎﻧاﻪﻴﻟاﺎﻧاو  ؒ ا د ت ۔    ا ےدا  پآ ہز ز  پآ ضضضض

 د     د ا  ى   ا” سا     ہز  )(ما  د  ت

133  ث ا و ہرا د۔م فروں ر تىد

تىد ث ا و ہ ت   ہىد ث ا و ہ

135  ۔ا قا   ترز  س را  ہ س ا  ا د ا پآ ۔ ا  پآ:ىد ث ا و ہ ت ۔   ت ار ٔ  ف   او  ا  م ر روا ا و ف ،ا   ،ضاا  ،ا م  پآىد ث ا و ہتا د۔م فروں ر و م     ظ سا ۔    ؒ  ما ت  ف   ہاو روا    ب  ن ں  ‘‘داا   داا’’  ا   ا  ’’   ا   ہ  ف ا      نز  ف ا    ا ا   ء       ا   ا ل  ا     ں  ن  ن  ر  ا    قور   لد  ۔ا و  ا ر با    ا     ا  ن  ن‘‘(  ودرا، ا و ہ زا را سا  ىرد قورزا325)تار تدو زا    ن ؒا  م او  ؒا و ہ ت’’ا          كر حور  نا ًد  !   م  ب    ى  ۔ر ا ا  م  سا ۔ ا ر  ا ن   سا     تدو د   سا روا     سا ز    دا  ا  ا  ر ا ا  م  سا   ا  ں ےر         دا  ى     ف ار  ہ ورا سا ے ۔ ا    ےر ہو  ىد تر    ‘‘) ا قرا44-45(

136  وز سا روا  ىد ىود   ا  ا    ىر بآ  ل روا لا   روا  ۔      ر‘‘ ح   ب    جو جوا ہر  ت    ا روا ر روا لا  ا    ىر  سا ا د۔م فروں را ’’  ا ما زور ا   ا   ح ا( ا قرا44-45)  د زا ہو ۔ ى  تدو  پآ   ز    ہاو  پآ۔د تار روا د ا   تدو  پآ  نرتدوتد     ء  تار نا ؒ ا و ہ 4 لا1114۔ ا  (نو)     ت  م  ا و ا    و ا روا     (:ؒا  ا(   ر  ى زا و ت218)   م او ں ، راو ہدز   ں د پآ ہ    ؒ ا و ہ ت د  ف  پآ لد  د  ت   پآ۔ر مروا      ز سا ا  ا    و ا ۔   پآ ہو روا۔د  ص   روا ر ل  ح   پ ا    ا  ’’    ن د ف  ہ  ر  د ہو   و     و ز ا       دا

137 ا د۔م فروں ر ﺎﻴﺑرﺎﻤﻛﺎﻤﻬﻤﺣراويﺪﻟاﻮﻟوﻏاﻢﻬﻠﻟاﺐﻴﺠﻣﺐﻳﻚﻧاﺎﻬﻓﺎﻌﺿاﻒﻟاﺔﺋﺎﻣﻋﺎﻤﻬﺑﺔﻤﻌوﺔﻤﺣروﺔﻘﻔﺷﻞﺑﺎﻤﻫزﺎﺟواﻐﺻ  تو  ہاو  ا   ۔ىداو عو  ز  پآ  م ا و پآ ل ا ۔     ل ت  پآ  ا   نآ زآ   اا   ہ ت    ل (ىرد با  اڈ  ،ؒا و ہ زا ا ا ‘‘  ا ءا ر) اا۔  ر  م نا  ھ ر    و ف سا روا  عو      ۔  ح  پآ    ل سد۔آ     پآ      لا     ف  ہ ت   ےود ل   ا روا    م د  و  ا پآ   دادا۔     و م ر  پآ     روا      لىدآ  ىد(   ودرا ،ؒا و ہ زا را سا394)ا           ىد  پآ  ف  م او  پآ زور ۔ تو  ا  پآ   ح ں نا  ۔ تو  ز   ا ا   پآ   ا  و   ا ۔  ب  ت نا ۔ا  اد  تو   ہاو ا  پآ  ا    

138  ء و ء م   روا  ما  تد ا  م او  پآ ل ا ۔ ل لا و ا  پآ   ا    ا  ا  ز  پآ  و  تد ہ ا   ہ   ل  ت م نا ؒ ا و ہ ت  ز سا ا   م  م و ص روا      ںر ’’ا د۔م فروں ر :   ہ ت(ا ءا ر ىرد با  اڈ  ،ؒا و ہ زا ا ا  ) روا۔    م نا  تزا  سرد روا   م او  روا   م و م  ؒ ا و ہ ت    ل ہر لا   ء  روا    م او ا  پآ  ۔    ف    رد  م او  پآ  پآ   سا روا ىد تد  سا   روا  م ۔ د     و     تزا  سرد روا در   ہ ت ۔ىد(   ودرا ،ؒا و ہ زا را سا394)ل    سا ر سا روا ر ىر     ؒ ہ ت   سرد تزا م ہد  م ا۔ر  ل     پآ  ر ق   ل ا اد ل ہ   ں ۔ر    و ہدز،  روا   ۔   ۔ ر

139   ہر سا   سا ۔   د   ں ف   روا  ت     رود سا۔  د    و روا  ہر  م  ما ۔ ہرود رود   ن  سورد ا پآ  ل ہر ۔ ب    پآ ء  زارد رود  ر و سرد  پآ   تو  م او  پآ     ل ہزآ ہ  ر و سرد روا تو  م اوا د۔م فروں ر۔ر  باو   و  مى   ىد ث ا  ۔    و   آ ء  ں زارد رود  نو     رند  ىد ث ا و ہ ت ا  سا   تو   ا     نو   پآ ً ۔ م      سا  پآ ۔ا نآ   ف  پآ گ  و   سا۔   ا پآ ۔   و ب ا د م  و     ں نا   و    پآ ۔آ۔  ں ما ا  ر و سرد  ر ر ل ہر  ف  ہ ك ىزا    روا   و   ء  ىرادر وا    پآ ۔د(   ودرا ،ؒا و ہ زا را سا396)

140   ،ى   ، ء   ا  ،ردا ا  ، پآ    و   و   ں د م نا  ۔ رد  ن  پآ ر  پآ       ا  ب   پآ د  ر   سا  ن          ؓ ا و ہ ت  ترزا د۔م فروں ر۔ دا ا    ںو روا  ہ  ور ىزور ا ا  ں  ت  د      نآ ۔ را   (  و ت232) زا    روا ق    ترز    لوا  ار ہدز  ف  ہ ت ۔ب 1143ا    آ  ھ  ترزروا     ہر   ۔ر  م     ل ا روا  تد   ، ا ج  ،ا ن      ا ا و  ،اا   ا  ںو ۔ ا  ،ىو ا   ب  فو د روا ،ى   ا  ، ا  ،   ،ىد اا۔     روا  اور(ىرد با  اڈ  ،ؒا و ہ زا ا ا   ا ءا ر)ؒ ت ف ض’’  ا ہ     ا  ف  ہ ت   

141  ے    روا      ہو    ف ى     ا    ؓ ت روا     ے ہو  د  با   ر د   ہ ھ1144’’ا د۔م فروں ر  پآ ۔   ك  ؤارذ    روا   ےر  پآ   سا۔   ﷺا لر  ؓ ت  ا   سا ۔     سا  ۔     ا روا     نا  ؓ ت روا  ت رد   ںرد  ر  روا      ردے رد    روا ا رد   ؓ ت۔ ر  ا   ڑوا  ل  ماا و    روا ڑوا  رد   پآ   سا ر    سا ۔  ء و    ا  ا   سا روا  ر   ا( زا ا ض  ا و ہ99-100)ترزلرل  ف  ترز  ﷺلر ٔور  ہر  پآ     پآ  سا   ، ل (  ا و ہ زا ا ض101)زو روا      ذ  ہ د ا ىد ث ا و ہ ت:’’  سا ور    ند ے    ہر    ض   روا  م  ؓ ت روا ؓا ت ں ںود  پآ روا ﷺا

142  ،د م ، تر روا ازا   نا    ا  ا د۔م فروں ر سا ف ى  طا  پآ    ضپآ    ں     ح ے پآ روا  ب    ا   پآ   سا      رد ا      سا تاذ ا د  روا  ہآ  زر و راا  روا  ور پآ  د  تاو ةا      ىو   ع  م  ،  نا  سا       روا ت  ء    ہو   ؟ ق   ںود نا  ر  را  سا     د م   ‘‘ءا ’’ روا ‘‘با ’’ ہو  سا روا  د م  ‘‘ ’’……    زو سا   ۔  د م    ا  ں     ف   ا       سا(   ودرا ،ا و ہ زا ا ض119-120) زا  د م م  پآ  ﷺ   نارود  ترز  لر ٔور  ہر    پآ  ۔   د:پآ  ، درا  روا و   ا   روا    ا  ف روا  ا روا    ف  (ا و ہ زا ا ض   ودرا،129)

143  را لاا ہار   ف ا  ء ۔د   ا ا ۔  ا  ں آ او و پآ  زآ  ھاو وا د۔م فروں ر۔   ء ںو روا ۔ زآ  سرد ہرود  ر ر روا روا  ،د ار  ،ہ ا ا  ،ى ا ا ،اا ىآ  :   جرد ذ  ں روا ، غا ،ا ر ہ ،ا ہ ،ىر ا   ار ،  ا ء  ، ں ا ر با ،ا   ،ں دؤاد ،ر ا ،ہ  ،ىرار ا ل  ، ہ   ،ىد   ،ى ا  ،ا ا ا   ،ا  ،ىدآدار ى رود  ںد سد     لاوز  ىد ث ا و ہ ت ى و ذ ، م ،شور  ،ىرا  ،را  ۔د  ںآ ا   ز سا ں  ہو  م روا   ۔    ىراد ہرا  د  ء  ۔ م راز  تر و  ۔  رود سا  ۔ ا ا  ل ا  ں  ں    ء د ن۔  ر  ا  و  و د   لاا حا  سا ما  ىد ث ا و ہ ت  ت نا     روا  و نآ   ا  تو  ء  پآ  ظ  و د۔  ا   ں روا ىد تد        و    روا   ما ۔د  ف      ا   رود سا   ى  ۔       نآ  ۔

144  ك  ا سا ۔ ہار رد  سا روا  ا    ر  سا  تا د۔م فروں رب ا  پآ  ’’ ءﺎﻔﻠﺨﻟاﺔﻓﺧﻦﻋءﺎﻔﺨﻟاﺔﻟازا  ا و ہ د   ا راد ں ا ہو  ما  ،    نو  تر و ت ۔  ‘‘ ،۔  ں ف      و نآ    تر  ہو   ىو ن  :’’ ۔ روز  ت و مر  ں ۔ م ںورا  ںر ا روا    ں  ںر ا   روا ءا ىو و  ۔ ر   ں   و     ںر ۔   غا  و راا   روا تادرا و ما  دا روا  و   ك نآ  صا ،ما  روا      ا   سا دو   ہ ۔    ى) ن ت2 42 و و ،ر و سرد  ف  ہ ت     ت   ں   ا روا د ما    د ِا و  و تد رذ   و  روا درا   سا روا  ا  ھ ا ن     ر   نآ  پآ  رذ   ا  پآ۔ ى    و د روا ور و ا  نا  ’’۔ ہر     رذ  ا   (ءا ازا) ب سا‘‘)  ماازا ؒا و ہ619

145  سا۔ ا عو ل    ز  ا د    ر ا روا  ا ش   ں   ى    و      وا        پآ ىور  ا د۔م فروں ر۔    ں و  ں‘‘( ا    زا اا 2406)  پآ۔ ط   ںور       ںد روا    ت ا ف  ں روا ۔   م  ں  روا   ر  ںورا روا اا ہ۔’’    ا ا   ا و ہ۔ ز   ما   ز ا   د (   زا ما 1 87ا سؤ  د )تو زو ء او  د ا    دآ ن ہ روا    ا    ہ ر ل۔  د  ن ن

146   ا  ۔ با   و ر ۔ر   را و     ما ت    ںاو  ى ۔ ع  و  ىد ىود1157  ھ      ىدا      ى ا    نا ۔ ہ    ہ    ىدا   ا  ں  پآ    ل ہد ىد   دواو جاوزاا د۔م فروں رپآ ۔ ںدود   ہ ت۔ ا ا ہ روا ردا ہ ،ا ر ہ ،ا ہ  قا  ں م ۔    قا    ىد ث ا و ہ ت     روا    ح ل ۔ ا  ا    ۔   نز ا    جا ہد ا ۔ زاا   و ٹو ۔  شور  روا    راا  ۔  ب ز ۔۔  ز  لر ا و ٰا ا ، ۔اا   و م   نآ  پآ ۔ نا    ا ىد ث ا و ہ ت  قا  روا   ف ما ۔ ما  روا   ا  ۔  حر روا او روا   تدا  ۔ ہآ  زر  روا او    ۔ ۔ ق     روا  را پآ   سا ۔ ت ا پآ ۔      پآ  ں م نا روا       ںو    ت ا  ر و سرد ں  ىد ث ا و ہ تما  ں روا  د  ف   و ك روا تر  ف    

147   د  نز ر ،   م   پآ ۔د    حا دا د۔م فروں ر   نا د   اا  ۔ م   ظ  ز ترو  ت فو  پآ ۔ از   ود دا   م : ،ﻪﻐﻟﺎﺒﻟااحﺼﻣ،ﺒﺨﻟاﺢﺘﻓ،ﺒﻜﻟاﺢﺘﻓحﺒﻜﻟازﻮﻓ،نآﻟاﺔﻤﺟﺮﺗﻦﻤﺣﺮﻟاﺢﺘﻓﺔﺠﺣ،ﺎﻃﻮﻣحيﻮﺴﻣ،ﺎﻃﻮﻣﻧتاﺒﻤﻟاﻤﺜﻟارﺪﻟا،ﻣﻟاضﻮﻴﻓ،ﻨﺴﺤﻟاﻞﻴﻀﻔﻨﻴﻌﻟاة،ءﺎﻔﻠﺨﻟاﺔﻓﺧ،ﻓرﺎﻌﻟاسﺎﻔا،ﺚﻳدﺎﺣاﻞﻳوﺎﺗ،ﻢﻳﻟا ،تﺎﻌﻤﻫ،ﺚﻳدﺎﺣا ہو ضضضض

الﻮﺳرﻜﻠﺳﷺﻪﻄﺳاوﺎﺑروﺑهﺬﻴﻤﻠﺗو  روا ے ۔ں   ا روا    ںار  ك  ﷺ ا لر  وا  روا د  پآ  او   نرد  پآ)

149 ؒ ى ا د  ىا د۔م فروں ر ت

ؒ ى ا ت تؒ ى ا ت  ؒ ى ا ت

151  ر   ا ر   ا م ؒ ى ا تا د۔م فروں رو م   نا تاد پآ ۔ ن   م او  پآ ۔ ا  م  پآ    ۔   ؓ  ت ار ٔ    پآ۔ غا و:    ى ا    ى    ر    ن    ا  ر    ا   ا ء   د   ا            ا   ا نز   ا          ا    ا    ا م   ا   ا ا       ا            ۔ا   ا(     ى زا ر ىا ن12)  ا   ى  ىدا  ؓ ما ت  ىد  ؒ  تر تدو زا   ن  نا  د  با  نارود   ہاو   ا  ت  نا   با ۔ ش ہو  سا۔  ڑا   م      ارو     د ہو    پآ       سا۔ ت۔ ر(   لر م ى زا  ا 60 )

152 )  ا 62( 1201 تدو  ؒ ا  ت6تد تدوا د۔م فروں ردآ ا  ر   ر ۔ (  ىا ن12  ا  ،60)  رد    ند ر ہ ر لر    ف        ۔د د     پآ  م او  پآ ۔    ل ۔  روآر        پآ  ہا د  ر  ف   نآدو  ں را روا  ىر  دا  ر ا   نا    ن  او۔       روا  ۔  ى  ۔ ےد ، وا روا    نُا ہو ،ودڑ (  ىا ن12) ى ۔  د   ة روا    نز    ر پآ  ءا۔آ   فو  ب    ت نارود      ن  ما آ   پآ  ر م  ؟    ںو  ہو  ؤ   ںو   آ      نا۔    نا ى     م ۔  

153   ناروا    ںو  ن  ء م  پآ  ل  دا  نا ،  ر    روا ،  پآ ۔ ق       ؒ ا  ر    ا و اوا روا را     ر سا   ى  پآ ا د۔م فروں ر۔   فر  دا و تآ   ر و ۔ اد ح سا ۔  روا      ہو ےود ہو ا روا د    ں۔ر    و   پآ( لوا  ىو  اا زا ؒ ا  ت110) ا   پآ  ن وا زو با جاا ر :  ،ر ل   روا شزرو   ں   جر   تد  پآ ڈ   ا   ںو ،      ں ،   ن  پآ ،  روا     ،۔ ر،  ، ود   ہزاا  و  ( لوا  ؒ ا  ت113)۔  ر  روا كا  ا پآب نا ا  ت      ا ل   ا ا ق     ؒ   و ا   پآ۔    ىد  ا    نا  سا   ا روا نر   م ر سا روا۔ا ا    ہو ں روا ںا،ں ۔ ہر ںا ا گ؟ ںود      ترو  ہو گآ ، ،ا ا

154  س ا    روا  ب  ں نا ہو     ا   سا دو ۔ مد روا   ںر  پآ روا پآ گ  راو ب روا ن  اا د۔م فروں ر تأ   ، م   اداد پ  پآ روا پآ      ىر پآ  ؟ م   پآ    ح سا   ا روا ىرا   نا پآ روا ور روراز ہو  روا  د ى، اد  نا  راز، ىر  م رو  نا را  ں،ںو،  ى  م سا  ح  روا  د  نا روا    ،   ں  د   ںو  ا    ،   ى   ںو روا ر    ھ   رد، د      ى،   او  سا پآ     ،    سا  روا   پآ،د۔  م روا ( ىا ن13)ا  پآ روا     ہاو و   ار د ا۔ ں  د ق روا     پآ ز   ے   تزا   ہاو  ل را روا   ار پآ   ا   ہاو    ؟       م   ہاو ۔ر   تزا ۔  ا ے     ا    !ا   ےر  ا۔ود  ا ؟   ن  ور  ۔    ٔ :   رو     ،د  ؤ ى۔ ںد  تر ىر

155  پآ  ۔ را ىر ىر  ۔ا ف ىرا روا   راد   ت    ت۔    ا   ںو ف  ا د۔م فروں ر۔ر  روا (  ؒ ا 65)     لا  م او ا  ؒ  ا  ت1219 ل  ھ  پآ ۔  سا       ار ۔ را      شر  ت  ا      ر     ار  ۔د ا را  روا  پآ  آ ىر  ۔      عو ش  رود   ۔   سا  ن   ت ا ہو د ھ   ا ن ا ہو   ارد    ى   ؒ۔آ   اا پآ روا د د  پآ ن ا ار    ۔ ا(   زا ا ا  م  را زا   زا ى7) ۔ر    ہ ر پآ      رز ت  ر     ؒا ہ ا  د روا وڑ ل  ز    ںو ا نارود ساد      ل ہد روا   مز ف  د   پآ زور ا    ؒا  ہ      د ۔  د      و روا    ﻢﻜﻴﻠﻋمﺴﻟا  ۔

156    د عو  و ا ا ں    داا و ءآ ا ثراو ر  پآ   ل   سا رو    ا ود  ور و    س نا  پآا د۔م فروں را  ا   ا و دازرد  نا۔     ا ا ۔دا  ىدآ ا س  ردا ہ  ا  م  پآ ہ(   را9)   ردا ہ ہ      ىدآ ا  عو   ر و   ردا ۔   سورد   ہ روا ر ل  تاد روا ا ذ رواتا   لر ا روا ا ا۔   ت  روا ہ   ت ا ىو   پآ ۔  وا    د ا ۔ زاا  ت ۔ راا  ںود۔    دا  ر    ا    ںؤو ےر   را  م  سا  پآ     سا  پآ :     عو  سا  ۔ ںؤ    ا  ر ف          پآ  ا دز  ںود   نا  پآ د او  پآ  ر ڈ ود  د ۔ ىر      پآ     ۔آ ڑ    پآ ح ا۔ ش  پآ ( ىا ا  م  را16،15)

157    و ذ  لوا  ند    اد   روا رد ،  ق   ؒا ہا د۔م فروں ر  ذ    روا ٰا  ،  ،  ،حور     ند ےود ،    تا و  ذ    روا رذا ن   ے ۔ ا   خز          تر ر ۔ جو   ر   تر  : ں  ت ، ر ہد      ر و ہارز د   و نآ ا  ت  رود  ك ۔  س      ر  ۔  ا ںود    ن ا  رود          ت    ہ   ےد  روا    پآ :۔   ءا و   ر و  ا   ا( ؒ ا  80)ق  ءوا و روا ءا و و تا تار ند ہو  زا  ءوا و    ا    ءوا و تد   ا   ت روا  ر ل  ا ت روا ة و م ،تاا ۔   ت ہو  ر  ء حا ۔  رو   ںوراد  ا   ا روا    ا    ءا و ۔   ا ب ا

158          روا  ر ں و    ار ہار  ق  ا ہو روا۔ر   ساا د۔م فروں رى  ا روا  ا روا   ہاو    ں ہو ۔  رد    ن  ن و ل  ہار سا ترو ۔ ر۔  ا ب  ء(   را زا 11-12ؒ ا  و)ا ؤر  ى ا  ت ص تر د ا  ا  با  ا  پآ   روا ر     را  ا           ر ۔ د       روا ا  سا روا    با(   را14)لر ترز تد تار ىر ىر۔د عو  تا و تر    ت۔   ل رآ  لاا  گر سا(  را13)21  ؒا  ہ ت  پآ  كرا نر:؟  را        ر    ۔ر ىر ل  ىرا ۔  ل    ا 

159   ىآ  تار۔  آ   ادا تر رود  آ  ا  ء ز  كرا نرا د۔م فروں ر  پآ    روا اد ؓا ت روا ﷺا لر  د  د ا ا     پآ   ر  روا   :۔  روا ا  !اےا   ا ار  پآ ت روا د روا   ل  اد  ، ر  جآ !ز ےا ا پآ    ن ۔   ںود    سا:  ا لا   تار سا   سا روا۔ آ  د  ىدا ہر  را و را م  آ  د ے ۔ر    ناذا  ۔    ن ض ا   ر  و     ۔ تد        (  ا 81-82   را ،13) ا      ےرا   ﷺا لر  ؤر ا د ا۔ س  پآ  (   را14)ؓ ا ترز ترز   ؓ ت روا ؓ ت  با د ا  ى ا  ت  ا ہ س ا  ؓ ت روا   پآ  كر د ا  ؓ ت۔۔)   را14

160   ا  ا   با۔   ں   با  ۔ د ں     ( ىد    ں روا1223   دآ   ھ   ںو راد ر   د  س ا ل ر  پآ۔    ا ار  دا د۔م فروں رىد او و  ل سا پآ     ىد          ر    ںاو نا       ىد او   آ ۔ 1224۔ تدو  ہر ہ  ا  نا  ھ  ں ا با1226ا     ھ ۔  ےر  پآ  ت ا روا  ف  ں  پآ ہو روا    پآ نارود  م   س   با۔د عو م  و حا و و  ہ  د  ۔    ت      ا  ہ  ىر جارد۔     ر   ے ا۔ر ظ پآ    ا      پآ    ں  ا سور  ز       پآ  ا ۔ا    ج ز   با  ںر  نار  ا  ا     نو ا ےد   ںوراد   ںوا   ج  ں ا با۔ ر   ا ود ج  ن ا ں۔ىد لاڈ ٹ 

161   ن ما ا    و   ۔  ، ا ىز ،دا ، ،ہ ،رر  د عو م  اى ا  ت   1332  ہروا آ د  ھ   با  ں ا با ۔   سا    ۔    ںوا  ا د۔م فروں ر۔ ہ   با پآ     ںوا زآ    روا د  ا  پآ     ؒا  ہ۔ و  ىدآ ا    ت  ا   ا و ہ  ار    ا  د۔ہو ىر  ۔ دا س ا ہ ا ہ روا ا  ى   سا۔   پآ     ى    ا  پآ گ  زارد رودروا  ت  م  پآ    ء نا۔   پآ     س  پآ      ۔  ہدز    پآ ف ا روا۔ ر س  پآ و  ا   ت ہرود   دراو حا رد   حا  لا و   ں  ؒ  ت   روا  م زآ  ہرود۔ ہرود  آود   رد1234 پآ   ا   ہ     ھ  ۔ م  درا و حا  ت ں  پآ  ہرود سا ۔  ءر    ، ،د ، :  فو  ۔ہو د ،ىر ر مار ، ،ر ،  ،رر ، ،ٹ ، ،ن و    حا روا د ا و    ت  پآ  ہرود سا  تر و ت ا روا  ں    ا  ں   د ف  تر م نا  پآ ۔  ،دآ ىز ، ار پآ   ہرود  سا ۔  ا  ر  

162    ت ہرود نا  پآ ۔  ت ہرود  ہو ر روا  ،سر ،دآ ا ،نا د۔م فروں ر۔د   د   نا   حا   ں ف  ،ىرد   ف  ف  نو    ذ زا   ى۔ ار ى روا با  ى ا   ا د ت  ا   ۔      ہو   ق نا   ۔  د   ا بر ر ف م   ز         …… ناد ﻤﻟﺎﻌﻟابرﺎﻤﻣويﺎﻴﺤﻣوﺴﻧوﺻ      ؒا  ہ روا آ د د   ؒ ا  ت( ؒ ا131)۔     ماو     ى    ﻢﻜﻴﻠﻋمﺴﻟا ؒا  ہ  ۔پآ روا آ    روا   د     نو   سا ۔  م   ا  ہآ۔ جاور   ض ت( لوا ؓ ا  ت120)روا ن ح ح ا    سا۔ىڑ     و   ا   ا  ح  ن   ا  پآ زآ    ن ح ا   نا د ما ر  ى     او رو   او     نا   ح روا۔۔ ت  روا  

163  لرا  ت ى د روا ،ر مار،د  ر ےد  ط نا  ا ہ۔ لرا ط  ں   ہر    ن ح   ا د۔م فروں ر۔ ح  ا ہ ر و   ء  ں د  و   ( ؒ ا148)  ر       ا ر   ں     دآ ا      ىد     ۔د  ہو    روا۔ ںر   ى روا    ںو گ د۔ دا    ں ا  ا       سا  پآ     ر  سا ( ؒ ا319)  ى      راد    ا  ں   دآ  لا  پآ  روا  ت  ىدآ   دآ روا   گ ا    نا      ۔  د ءا و  ا   ں۔    ا  ل س      ا  روا   دآ   با  پآ   عا۔ر  د         ما نا۔  رو       م          ر ےد ى  طا   ٔ  و  تا رد   ىا ا  ى۔ ت  ا ہ روا ا  ى ى سا  ا ہ رو ہ  سا   ںا   را  ہر سا  ؒا  ہ  سا۔د ےد را در       ترو  ل  ا  ہر سا  ں ۔   ا

164   ںو  پآ  م نارود     ا روا     و ك با  و    ار  ھ    ر   ا د۔م فروں رى  ں روا   ت   ض و ل  نو لا   داا  ر روا۔ڑُا  ا   1236۔ا اور    (  ىو اا زا ؒ ا  ت زا 253257)ما      دآ  ح  ت د  ں۔ دآ       ںو  پآ  ا  ں   ںر  روا ںود   ا۔   پآ  ں دروا  عا روا  ا ا  پآ۔   ں   روا   ا  ںا ۔      ں ا   ۔ ر  ا( ؒ ا 202)م         اد  ں   29ن1237۔ تد  ا  روا  اد 5   ۔ ترز  لر ٔور روا     ۔   ء و ء ا   ر ہدارا   سا ۔   و  (  ىو اا زا ؒ ا  ت زا 363)ا  پآ آ  با  ﷺا لر    ت  ىد  ہر ۔   ىد  ں ےر ؤ  ں با !ا( ؒ ا  ت363)

165 ۔   ں ا   روا  نا  د ف  ں   ں  پآ نارود  م ہ سد ل ا  ھن آروا  عو   او  عادو   پآ 1239 او او ھا د۔م فروں ر۔م   ار۔دد زآ ۔   ہزا   ا  نو    تدو     ا  ۔ ر   ىآ ا  ا ا  ں   ر و   م ا ز ا  ںا روا  سا  ت سا   ر   ۔ ل ھ    ںر  د آ او و ۔ ں  ب ل    ۔د   ذ، اذا۔    ىدازآ  ۔ ترو  د ىر  ب  ت نا۔ ر     ت و ل،ن۔د   ںوا   د ےد را   د ف  ںوا  ى ا   پآ  ا   ا ۔   ى  ىدازآ   ں: د روا     سا  ا   ں   د  ں رود ا پآ دآ ں ں   نو   د  نا          ما۔ ےو رد روا   پآ

166  ور  ز تد  نا  روا   ى روا    ں   م ر۔ ر  ترو     نا     آ ز  د  ت نا    ےر  با  ا۔  ا   ادا   ا ہو ناذاا د۔م فروں ر ا   :ا   ىاا  ا م ا ار۔ د     ىا ر    ) ىا ن91(ا  ىد ؒ ى ا  ت12ا ىد1242 تارا   ا    سا  م و  ا  سا   نا و   ا ،ىد تر    سا  ر تا و   تاد،د سا     لد    ا  ما و صا روا م  ا،ما ،م  ى…… روا  ا      سا   ند     ر۔ اد م   ( ى ا  ت ت531)ںاور ىددا   ا    ں روا ںاد پآ۔   ںدآ  ۔ آ  مر داا  د  ز       و ۔ر ا   و و  ں

167      ں  ر ۔د عو م       ںوراد ن   ت   ں روا ا روا ںوراد  ۔ ن  ر روا  و  نارود ا ۔  ش  ر   نارود پآ  ا د۔م فروں ر روا     ں و     نا ا روا  ىرا  ںارد روا۔ا          ں روا  ار ن  ر      ہز۔ا      نارود  ارد  ں ر  ں  ں نا  ؒ ا   ر۔آ  ل       ت نارود ا۔    ط   نارا ن۔     د روا ت ا ںا ا۔     اروا ہ  ں     ں ہ ر ار      ٹ ہ۔   ا ؒ  زور رد   ہ  ىر   ج ا      ض    آ    ر  ا۔  ل     ۔   ہودآ   ،ر  ،ناد   ر    ح ا   ں   نا   م   كد  ہو  روا    ں   نا   ر ل ہزاورد  ں روا د  عو ز ى  ںا  سا ۔ ں باا ۔د۔ى  ت  ںو     و   ۔  ہڈ ا  ںا  ںوتد روا ٹ ا  ٹ  ت  ر  ؒ ا  ت راد  ں   ۔    ف     روا  ر  د  پآ24ہ ىذ1246  ھ ۔   ں روا آ    ۔آ ٹ   تد  

168    كر  روا را ،ى  نا      د  ں  م  ٹ ہو   كر    ت   دا      ےودا د۔م فروں رى ا ۔ ش تدى  ا  ت ا ما ت  و ۔ ظ س  دوا  ىر قددوا و جاوزا ا    ہز ہ ۔ ںد   ؒ ى ا  ت ارز ىد ى روا  و ہ ہ   ا ىد ىود ، ا ہ ہ ىدا۔ ںدا ہر  ود ف    ت ضضضض

169 د ا م ازدا د۔م فروں ر تما 

ما د ا م از تد ى و د 

171  و ا  سا ما ىد ا      د روا    گ       را       ىد از   ما  ۔ا م از مما د ا ماز تا د۔م فروں رو مد  سا ت ا  ٔ اد   او  پآ ۔ ا دا  ۔       م    ازم  ہ ہاو روا ؒ  م از ت م  ر پآ ۔ ؒ   غا ت   از ا   م ت ا ؑ د ا م از ت۔   از ا    از ا      از۔     س (  ےا ا ا  از تزا ا 47)تر تدو زا  روا   ہرودرود  ا و   د     ہ     اا ا       رود  ز ىآ ۔   ںو ا   ر   ھ ،رز ،د ،ىر ،د   آ  د ب   لاد         ز  د سا  ں نا ۔ د۔زآ  ى د آ ةا ةر ،فا آ  6  آ  ا ةر روا4

172   سر ا    ا  ےر  نا ’’       آ  ى  و  لو  آ ہر  ا ةر  ﷺا لر  ۔ د ذ ا ا د۔م فروں ر و(ا ۃر ا ب ىر) و  آ  پآ    ف  ن  ں  ت اور ا نر و ءوا ہو  سا ۔ ن   جر روا  ا ا    ۔۔  ت تار  آ  پآ   ف و ؤر  و  ىد  پآ ن نا   جر  روا  ىر  كر ز  پآ ں د   روا  ہو  پآ و سا رواا  عو        ى پآ   د   ت سا    دا م از تد  ى د  ن سا   سا ۔   ذ  ب  ماو ةا  د  ت  ما تد تدود  ت  ؒ ا  ۔  تر رادر    ند  ز  كرا  زو۔ تو   ا ا     تر ما ا  پآ   (  لوا  ا9) اا روا    ر و چ روا   ت پآ ۔ ہ    د  ت  پآ    ما ا ۔ ا      ت  ں ۔ تد۔ ار  ف  را د 

173  ن  ؓ ا ن از ت ۔ ق      ؑ پآ ہو  س ىرا ح ا ۔  ا  ں   ند   روا     ’’ا د۔م فروں رپآ ۔   رو   روا شزرو  روا ل د  ت۔ ا   ں پآ    رد ۔ شزرو روا   د’’      ں   ا پآ ۔ ز م   ب  پآ (  لوا  ا 10)ا’’ ڈ  ں ددرا روا ۔ ر   ا ند ار   رد   او(  اور لوا  ىا ت193) اا  ت  ؓ   ب:’’    روا  ا   ىر ا   سرا  اوا  ىرا  ںوا ر ار دا  ںو ا گ ا  روا ر ے ے    رد مجاور    ں ا روا ۔     از  ح ا ۔ر ىر  ت  دا نا ر ا   ند      از ت  ۔  ما   ہ د   ا  ظا ےد روا ف    از ت ۔  ر 

174  ا    ل ت       ح سا  ى  ز     از ۔  قا   خ    ا روا  تد      ناا د۔م فروں ر( لوا  ؑا ت 80-82)’’    ر  روا  نآ  ں ۔ ر   ے  ںا را  م  گر سا روا ى ںا  ا    س سد   ى  روا ۔  ى   ں  ل  ۔ ا  م     ر    ى      م  ںودا نا  سا  ىر  اا ا    ا      روا   ہو ۔ دآ رار روا راد ا  ف  ى ۔  ہ    سا  روا   نُا ا  روا    ف   روا را قا   ل    ى روا ا  ا  ل ہرا  نا ۔ ہ   م  نا ۔ اآ نا روا ۔  ر     ند  ر    او ے     ا  ں  و م ہو  روا  روا      ىا       روا  قذ ے    ہو روا    او ( ا ور ،ا ب13 179  181 )ىد روا ب نا ا  د  تازاا   رد ا     ر م1850  ء1851  ت روا جا ر         ىد  پآ  ء روا  ا  از ہدا ز ود  پآ  ىد سا ۔   د ہدز  و  

175  م او      پآ       ہراز   ز   ڑ   نآ     و    ‘‘  ۔  ہدز  ور  سا روا تو   نآ ۔  وا  پآ ادا  ز ۔ ر   روا م   و ہدز  ا د۔م فروں رد  ت   سا’’  پآ م او  پآ   ۔  ن ا  و   سا ا پآ    رواز  ٹ روا را   ت ر  ظ     روا      پآ  م او  پآپآ  دا ا روا  فو  ا  م  ىراز  ىراد روا راا  ىزڈ  پآ   سا ۔  ىو  ت  تز     ر روا۔ىد   ء ز ا   پآ   ت رود سا  ۔ے  ںراد ذ  ز  تو  پآ  ںر نا ۔ ا تد ہو  ادا  ، دو  ،ت  ںر ،  و رو سرد ، نآ توو۔ر  ن   روا ے  پآ ۔   ظ ا و د  پآ  مو ص  ز  نارود     ا     ءا  ، ا جا  ،     سا  م او ا روا    ز   پآ  ۔  ہو۔   تزااو  تو  ہاو1867 ر  ہ ہاو  سا ت   ء  م از ت    م ما د  ت ۔ا م  آ  او  ےد ا  پآ  ؒ

176  پآ      تو   ہاو  ا د۔م فروں رپآ   ار روا  اور  ٹ ار  اﻟاﺎﻧاوﺎﻧنﻮﻌﺟرﻪﻴ  اد ى رر  اد ى  ما     ہآ   ۔1857  ۔ ىد ےد عا    تو  م او  پآ  تو  م او۔پآ   ا۔  ء آ   روا روز    نو   ف ا  گ م  سا روا  ر ب   ا    ىا  ىرد   و      ا روا ے  شآ    ء ن ،ا ىرد ،ن  ن ىرد ،ہ ا  ى ىرد ، ر ى ىرد ۔   ۔ ى ن  ىد  ا  ىرد روا ،آ ا ىرد ف  ۔   آ  ى و   ﷺا لر  ہر    ز ہو  ۔ ہرودرود لر  و ا ۔   روا ہد ت     سا ما ن سر ر ا  ن م      ﷺ ا د     ندا م  ا روا   ما  ہز روا    د   و د  د ا م از ت ا ى ہو ۔د   ںور  ما ند روا  ں ۔ د ى1882۔  ر   سا پآ روا  ر( مود  لوا  ا ت305)

ند ا ند كر 

ند ا ۃر

177 پآ    روا  عو ت ىد     ۔ فو  ں روا تاا    ف  ما ٔ روا ماروا  ر ر   ا ا    ف  ما ہو رآ ،د ،  رود سا  ۔ د ف   ہو     ؑ ا    ا ا روا زآ  د ا د۔م فروں ر  ءارا   ا ا  د  ت  ت كز نا ۔ ب   د ت ہز  ا ہز روا   ت ںو  ا  ما ٔ روا ما د ا مپآ ۔ىد تد   ل   سا  پآ ہو     ا    ۔د   ى   ا۔ؐا لر ترز    ﷺلر ترز  ؤر1864  ء  ا  ﷺپآ    ہ ار      پآ ب د ا  ﷺا      ﷺا لر    ر سا   سا    ش   ہز  ہ  ﷺتآ ہد ا روا   ۔ لر  پآ    نارود      م  ا ا   ر  كر ہ  ﷺ ا لر  د روا  ف   و ترز  ﷺ ا   ا ما  پآ   سا ۔ ر اد را     ،   تا   و   ا لز ما   ر  ف   ازآ ”ﻚﻴﻓاكرﺎﺑﺪﻤﺣاﺎﻳ“۔ا 

178   ا     ر ور روا  و د پآد  ت1885د و ر ا د۔م فروں رىد چر      ر  ف     رد ت پآ     ىد      حا  ا و  و  ،و ، ل  ف  () اا ى   د     ا ب  پآ           ر و ءا صا  پآ روا    ت   ا  ت پآ    ىد   ءوا ا  ں نا ﷺا ا و ا  ت  و ۔  ر   پآ (ا ر لوا  253)23د  ا  چر؍ سا    ت    پآ  و   ت   ما  پآ ۔  ما  د ا م از ت ہو     ہرود  ما  ا  ز   ر دا   د  ت   ن ا:     ں      سا ت   ردا  ى ح ا   پآ   با: رﻮﻣﺎﻤﺑﺖﺴﻟ  سا ۔ نا    را  م  ’’‘‘  پآ  ءپآ  ف   ا   (ں  ر  )     پآ  را  ت  نا سا ۔ں      ہرا   ت   ۔    ا ص   ر      د  د12

179   ت د  روا ا   ظ سا ۔   ا سد  ساروا ا د۔م فروں ر۔ (ںاو) ما ا  د ىد  د  ت1890 ت  ا    ف   ا  د  ت  آ  ءپآ  ۔ ث     نا  پآ   ا روا   تو ہو   لو   ىد ا    ؑ  تو  در  ہ  لو ى   نآ۔ ناى ن روا  ى  ى   ى  ھ د  ىد  ما  روا ما  ر    پآ ہو روا  ا ہو  ر  د  ت ہو ت  روا   گآ  ں رذ  ا ا ر ا  ا  ى   ى ۔ رد ى ۔  ن             ى  روا  ر ءا ا   ا لوا   و   ںر  ت ر ںود نا  ء  سا  ء    ۔  ىو    سا  س  ء  نو

180  ں ك م نا   ہ ك ا   ا    شز             روا   او د       نا روا  ا     ں  و    ف  ى   دا د۔م فروں رىو نا  ء   نا رواد  ت  ءر۔ر ظ تد  ت د    تو  ںرد  د  ت20د  ت۔آ  ىرد     پآ  ۔د را  تتد   ى  ء ن  پآ 26  ہو ىر  د م ى ،ى  ا  ى ، ا   ى ا روا  ف  لا ل روا ا ل ىد ا ا  د  روا تد   ى ا پآ     ى   پآ   مار  سا روا ۔  (  لوا  ا ر400)  ى   ى   ا ۔  ل   سا  پآ  ى    ت ۔        از   ر آ     د    د  ت روا  راا      ت و تو  ں     ىرو    ت و تو     ع سا  ى   ى

181  ز سا ۔    و     ر  د1891 ں ہد ،ںو ،ء ،ں ،ء م  د  ت  ء  روا     ى 1891 ا    ش    سا   ى رواآ  ف سا ہو  ۔    آ فا د۔م فروں ر۔ تد   ا  ى ءا روا ىد    12  سا ا    راا  روا ۔ىد تد   ى    ا  ى ءا تر  ء ںود نا  ۔ ںؤ رادد  ىد سا ا  ا     ۔د   ور  ءتد  ت  ء   تو      ل ا ا   روا ىد تد   ور  ہو۔   ب ہو ما       ا  ا   ا ما  پآ ۔ا        د  ت ر   ا روا دا و م   ز  پآ  م  پآ  ا دارا ۔ د    ذ      ما ا روا  ا    دا    ر ا   ا   سا م اروا ا  ا  ما رذ  د  ت روا ازا  ت     ۔    سا  ںد روا   ں  د من  ف و ف  نرت ى د روا ۔    ںر ہد ن    ا  ن   جر روا   

182   د اآ ﷺا لر ۔  ؓ  ں ت ت  ىدا ىد  با   ت  نا  ؒ   ا ىد ىود  د  ت   ا1881  ۔  تر  ىد   ء    ت  دا  ا    سا روا  ہ  م و ص   ن ساا د۔م فروں رد آ  ر ت ى   روا  ا  د  ت ۔ تد    ر و ر ارذ روا     روا  ع  ہر راد مد روا ن ،آ  لزز  دوا  روا ىد ىود  1884پآ  ء  ۔  دوا  سا روا  ے  ىد   آ  ہو        ہر ىد     او  ت سا  ذ   را ںود نا      سا روا ؓ  ں ت ہ ن ںا ت  ۔   ت   دوا او  م   ۔ ا ںدا  روا ےدا   د  ت   :   ىدا ۔لوا  ۔ 3ت ۔  ىدا ۔ےا ا  ا  از ہدا ت ۔ 6ؓ ا  از ہدا ت ۔ؓ   ر با ت ۔ؓہ ىدا ۔ ا  ا

183   ا سا  روا     ا    ہد    ف   ا م ۔ ن ت فر  ند  ت   ا  ء روا  تار ا   ا   نا  دوا  دوا م    10ا ىدا ت ۔ا د۔م فروں رد  ت۔  ىد  1905  پآ  ء  ںو ا نا ۔ تا روا ؤر   ہر سا20 ا با ور ا را ا    ذ  تا نا     ‘‘ا’’ر  ىآد  ت27 ا1908  29پآ  ر ۔   ر  ا  ، ت ف  از ۔   پآ  ں ت  ۔   پآ  ںؤر  روا ںور  روا ءؤر۔ تد   و  ت ئد17 1908 تارا روا ںو و ءو ،ءاا و ءؤر  ر  ء   و  ت ىد ا  د  ت       تد:’’ىد ا روا    ف        ءا  ت روا   م   ا    ت ۔  عا   ل   ؓ ت د ۔   ت  ظا ےود اﻮﻟﻮﻘوﻴﺒﻨﻟاﻢﺗﺎﺧﻪﻧااﻮﻟﻮﻗ

184 ا د۔م فروں ر هﺪﻌﻧ  نآ      سا ند ى ۔ں  خ    ہ ا  ںو را  سا  ا سا  و  ت  را ا و  ا سا( ا14  1908 ء12  1-2)   از       ر    سا  پآ  م را ا  د  ت     را  ت ما    ں  ىد  ت ا       ذ ے  ماا ’’   ا  ر         روا ر       ں   ا   ما  روا ں   ہ  ہ ا روا ر     ىو   نآ  ماا  ں     روا ءاا  ﷺ تآ روا ں د را ح  خ  ت ىد ا     ء  روا ۔   ے ا  روا  ىد    ت   سا  ں آ  روا ں ف     ا    ر سا ف ہو ۔ں    ا  ہو      روا  د با  ں ى روا   م روا  ت  ے   ے زار ہو  ںز ہآ روا    ے……  روا ں  ا    ا    ر  م ا  سا ں   سا  ۔ں  را     ر  م ا ا    روا ا  ما    ں    ں نا   ۔ںؤ ر  د سا   و ما  ں  ا  خ   نآ    ا   ل   روا    (ر11 ن1908 ء10  1-2)

185  ى    ى   ا ۔ ت  ما  سا  ود   پآ  ء: 1908  آ  سا   ىآ   25ا د۔م فروں ر’’(ر11  ن1908 ا ،ء18  1908 7-8)لو25 1908 روا  ز   د  ت  ء26  1908  زو ء ے ا’’    ظا ىآ  پآ ۔    ا پآ    ل    ا  ؓ ا ر   ت   تو  پآ ۔‘‘ا ےر   ا ن از ت     ۔  ا    غ     راد      روا  ر  كر را  ر ۔ ہز ز  د و د  ند ر د  ا م از ب’’ : د  ظا   ر ر۔       ( ا ر2 559) ءارا     ﷺا لر  ہر  د اآ    ذ  ےد   لا و  آ ہو   را  د  ت    سا  ۔  ما ٔ روا ماد  پآ  ۔د  ف  د  روا    د ز  ا   را  و  و ا و د  روا ا روا  ن  ار ہار   ن  ں  ن ت فر  ا     ت ا روا     ا ا  ز رو  ت  ا د  پآ ۔   نا ى85    از ۔

186    ا  ند ۔   ر    ا   ا روا    ۔د رو د   ا   حا روا ا  ما د  پآ ۔   ا روا در ى د ،ر ىا د۔م فروں رد  ىد   ؑا  ٔ ت ت ا  ما  پآ دو  ںر ر  نا   جاور   و  ں  روا ز رو   ا  ں  پآ ۔ ن  ؐ  اروا    ت ىر   ا ۔ حا  ر ا  و   ں م   ا ۔   دو  ا  ےد د    ا روا    ںو    نو  پآ    سا روا ۔د را ۔د ز  ت ر روا    تارا ۔ لا ارذ م  ا  ہو  سا  ما رذ    ءاا  ہو ر فآ ر تارا  ۔ر  رذ ا ا   م  نا و ا روا   ط   نا  د ما تد  و م ما     د  ت ۔   فو رد ا    ما  ر  سا۔ م و ص  و  پآ ہو   ا ا ن  ۔    لا ل روا ا ل  و قا  پآد ذ ر سا  ں ۔   ن  ﷺع و آ ا پآ    TrueCopy۔ روا     ﷺٍ  ت لر  ں م  پآ  روا  رذ  ت  ں م روا  ا  ر و ا  د م      آ

187  او آ  ى د   ا روا  ا ، زو   ﷺا لرا د۔م فروں ر۔     ؑ ت ز   پآ   ں نا  دا     ا پآ   رود    پآ  تو  پآ روا  ىر   س ا  د ت نا       ز ر    روا آ ۔  ا  ے ا ۔ او  ىر  ا ء نا    ما     ضضضض  ما  د  ت كر را

ںور  ں   ر  ا  سا  تدرد  ا ت    ما  د ”   ور “) درد 

189  ا تد ؒاا ما تد ؒا   ت د ى  ا د۔م فروں ر1۔ىhttps://www.alfazlonline.org/17/06/2020/20660/2ود۔ىىىؒ ما تد https://www.alfazlonline.org/19/06/2020/20723/3۔ىىىا ا تد ىhttps://www.alfazlonline.org/27/06/2020/21050/4۔ىىؒا تد https://www.alfazlonline.org/04/07/2020/21323/5۔ىىhttps://www.alfazlonline.org/11/07/2020/21538/6۔ىى تد رداؒhttps://www.alfazlonline.org/18/07/2020/21842/7۔ىىىhttps://www.alfazlonline.org/25/07/2020/22169/

190  ا م از ت د د ث اؒ  ا  تد ىىآ۔8ا د۔م فروں رhttps://www.alfazlonline.org/08/08/2020/22748/9۔ىىا ل ما تد https://www.alfazlonline.org/15/08/2020/23169/10د۔ىىؒ    ما تد https://www.alfazlonline.org/22/08/2020/23440/11۔رىى تد https://www.alfazlonline.org/10/10/2020/25396/12ر۔ىىو ہ تد ىhttps://www.alfazlonline.org/17/10/2020/25676/13۔ىى تد  اىhttps://www.alfazlonline.org/25/02/2022/55084/14د۔ىىhttps://www.alfazlonline.org/13/08/2022/66390/ ظظظظ

191  نا        د  نآا ہراداا د۔م فروں ر لا   تا ا  د  ت تادرا و   ۃ  ما رذ  ا   ا  روارادر تادرا ىر   ب  نا روا فر  ں ذ د۔ما  فروں ر  ز   ى   ںورؤ   ں خخخخ