Monografija 1998-2018

ЈП МАКЕДОНСКИ ШУМИ 1998 - 2018

ЈП МАКЕДОНСКИ ШУМИ 1998 - 2018

2

содржина

- Вовед - Човекот и природата

INTRODUCTION Nature and man

8. Човекот и шумите Nature and man - Историјат на шумарството во РМ History of forestry - Географиски карактеристики на Република Македонија Geographical characteristics of the republic of macedonia 16. Шумски ресурси - Шумите во Република Македонија Forests in the Republic of Macedonia

Forest resources

102. СТОПАНСКИ ПОТЕНЦИЈАЛ НА ШУМИТЕ ECONOMIC POTENTIAL OF THE FORESTS - Користење на другите шумски производи во ЈП “Македонски шуми” Non-wood forest products in PE “Makedonski šumi” 106. ЛОВ И ЛОВЕН ТУРИЗАМ

22. Историјат на шумарството 1998-2018 - ЈП Македонски шуми 1998-2018 PE Makedonski šumi 1998-2018 - Основање на ЈП Македонски шуми establishment of pe makedonski šumi 46. Менаџерски тим

86. ШУМИТЕ и екологијата FORESTS and ecology - Заштита на шумите од бесправни сечи Prevention against illegal logging - Шумски пожари и настанати штети во Република Македонија Forest fires and caused damages in the Republic of Macedonia

history

MANAGEMENT TEAM

FOREST MANAGEMENT 52. Стопанисување со шумите - Уредување на шумите Forest management planning - План и анализа Plan and analysis - Користење на шумите Forest utilization - Патна инфраструктура во ЈП Македонски шуми Road infrastructure in PE “Makedonski šumi” FORESTS and ecology 74. Шумите и екологијата - Долгорочна програма за пошумување во РМ Expanded forest reproduction - Расадници Nurseries

hunting tourizm

112. ЛЕГИСЛАТИВА ВО ШУМАРСТВОТО 118 - 203. Подружници во ЈП Македонски шуми “Малешево”- Берово “Равна Река”-Пехчево “Осогово”-Крива Паланка “Кратово”- Кратово “Осогово”- Кочани “Серта”- Штип “Плачковица”- Радовиш “Плачковица”- Виница “Беласица”- Струмица “Саланџак”- Валандово “Кожув”- Гевгелија “Демир Капија”- Демир Капија “Бор”- Кавадарци “Црн Бор”- Прилеп “Бабуна”- Велес

“Шумарство”- Свети Николе “Кајмакчалан”- Битола “Бигла”- Демир Хисар “Липа”- Крушево “Преспадрво”- Ресен “Галичица”- Охрид “Јабланица”- Струга “Стогово”- Дебар “Лопушник”- Кичево “Сандански”- Македонски Брод “Шар”- Гостивар “Лешница”- Тетово “Караџица”-Скопје “Куманово”- Куманово “Голак”- Делчево

204. Информирање во ЈП Македонски шуми 205. Институционална соработка

3

ВОВЕД Врз основа на многубројните општокорисни функции на шумите, Република Македонија ги гледа шумите како дел од националното богатство, односно наследство. Потврда за тоа е Уставот на Република Македонија каде “сите природни богатства на Републиката, растителниот и животинскиот свет, добрата во општа употреба, како и предметите и објектите од особено културно и историско значење определени со закон се добра од општ интерес за Републиката и уживаат посебна заштита“. Стопанисувањето со шумите во Македонија е засновано врз комплексност, многуфункционалност, одржливост и трајност на производството, при што се води сметка за здравствената состојба на шумите, врз основа на еколошките принципи за зачувување на животната средина и за негата и обновувањето на шумите. Традиционално, шумите и шумското земјиште од страна на општеството најчесто се сфатени како ресурс кој дава материјални добра, во прв ред дрво и други шумски производи како лековити растенија, делови од растенија, печурки, шумски плодови, и друго. Покрај економската функција, шумите имаат и многубројни други корисни функции за општеството како што се: одморот и рекреацијата на луѓето; многустрана заштитна функција особено во поглед на заштита на биодиверзитетот и запирање на ерозијата; благопријатно влијание врз климата и режимот на водите; производството на кислород и квалитетот на животната средина. Економската, социјалната и еколошката функција на шумите се од огромно значење за одржливиот развој на општеството и за подобрување на квалитетот на животот, особено во руралните и планински подрачја. Во последните години особено големо значење добива улогата на шумите во врзувањето (намалувањето) на јаглеродниот диоксид како еден од гасовите кои придонесуваат за ефектот на стаклена градина. Овие и други значајни функции на шумите се во корелација со нивната состојба и структура, како по површина, така и според квалитет. Со државните шуми во Република Македонија стопанисува Јавното претријатие за стопанусување со шуми во државна сопственост ЈП “Македонски шуми”. Јавното претпријатие, и во овој период, аналогно на постоењето на секое друго битие, поминува низ разни и сложени периоди со бројни проблеми и противречности, кои повеќе и или помалку успешно ги решава. Со интегрално стопанисување со шумите е започнато со формирањето на Јавното претпријатие за стопанисување со шумите во државна сопственост на територијата на РМ – “Македонски шуми“ Скопје е основано со Одлука на Владата на Република Македонија, а со работа започна на 1.07.1998 г. како правен следбеник на дотогаш постојните претпријатија за стопанисување со шуми. ЈП “Македонски шуми” функционира како важен стопански субјект во Република Македонија, следејќи ги политичките и економските промени во Република Македонија во согласност со евроинтеграциските процеси кои налагаат приоритети и фокусирање кон општокорисните функции на шумата и нејзиното стопанисување, интегрирајќи се во многу поширок контекст во кој заштитата, биодиверзитетот и грижата за природата и животна средина се ставени во прв план. Имајки предвид дека шумите се природно добро од општ интерес, а стопанисувањето со шумите е дејност од јавен интерес, со Законот за шуми утврдени се основните дејности на јавното претпријатие за стопанисување со шумите во Р. Македонија. “Македонски шуми“ е организирано така што дејноста заради која е основано, да ја врши на начин со кој се обезбедува: техничко-технолошко и економско единство; ефикасност во работењето; заштита и унапредување на добрата од општ интерес; развој и усогласеност на сопствениот развој со вкупниот стопански развој. Заради успешно остварување на овие цели, јавното претпријатие е организирано во: дирекција и 30 подружници со вкупен број на вработени кој варира околу 2300-2400 вработени. За обезбедување на потребната координација во остварувањето на дејностите на Претпријатието, под раководство на директорот шум.инж Зоран Ѓорѓиев работењето во Дирекцијата се извршува преку девет сектори, со кои раководат Помошници на Директорот, а тоа се: Сектор за уредување на шуми и ловишта и проектирање; Сектор за план и анализа, инвестиции и развој, информатички и комуникациски технологии; Сектор за шумарство; Сектор за одгледување, подигање, екологија и лов; Сектор за управување со шумско земјиште, шумска инфраструктура и механизација; Сектор за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола; Сектор за комерцијални работи; Сектор за економско-финансиски работи; Сектор за правни, кадровски, општи работи и човечки ресурси.

4

INTRODUCTION

МЕЃУ ДРВЈАТА Си запрел како вкопан и вкочанет, како корења да си пуштил надолу вземи да растат барајќи влага. И поарно да не се движиш веќе, да ти зајде слухот во шум на безбројни лисја што прават простор и сенка за птиците што пеат, поарно да се здоговараш со ветрот ти за една раскошна симфонија, и најарно од сé е да не чекориш, да не го нарушиш сојузот со дрвјата.

Based on the numerous forest functions of general benefits, Republic of Macedonia perceives forests as part of its national treasures i.e. as a national heritage. The Constitution of the Republic of Macedonia affirms that: “All the natural resources of the Republic of Macedonia, the flora and fauna, amenities in common use, as well as the objects and buildings of particular cultural and historical value determined by law, are amenities of common interest for the Republic and enjoy particular protection”.

Forest management in Macedonia is based on the complexity, multifunctionality, sustainability and continuity of the production, where the health of the forests is taken into account, on the basis of the ecological principles for preservation of the environment and nurture and restoration of the forests Traditionally, the community perceives the forests and forestlands mostly as a resource that provides us with material goods, in first line timber and other non-wood forest products, such as medicinal plants, plant parts, mushrooms, forest fruits and so on. Besides this, forests provide a variety of other benefits, useful to the society, such as relaxation and recreational use by the people, versatile protective function, particularly in terms of biodiversity conservation and erosion control; mitigation of climatic extremes and water regime; oxygen production and quality improvement of the environment.

The economic, social and ecological functions of the forests are of significant importance for sustainable development of the society and improvement of the quality of life, especially in the rural and highland areas.

Over the last decade, the role of the forests is especially important in the reduction of carbon dioxide, as one of the gases that contributes to the greenhouse effect. The abovementioned and many other important functions of forests are in a co-relation with their condition and structure, concerning the area and the quality. State forests in the Republic of Macedonia are managed by the Public enterprise for forest management PE “Makedonski šumi”. The enterprise, in this period, analogue to the existence of everything else, goes through difficult and complex periods, facing and solving many problems and contradictions. The process of integral forest management has started with the establishment of the Public Enterprise for forest management of stateowned forests on the territory of the Republic of Macedonia PE “Makedonski šumi” Skopje, with Decision of the Government of the Republic of Macedonia, and began to operate on 01.07.1998 as a legal successor of more economic entities which up to the establishment were managing the forests.

PE “Makedonskı šumi” operates as an important economic entity in the Republic Macedonia, following the political and economic changes in the country, in accordance with the euro-integrative processes, which enforce focusing on the forest functions of general benefits and its management, integrating itself in a wider context, where the protection, biodiversity and care of the nature and the environment are at the forefront.

The Law on forests determines the core activities of the public enterprise for forest management in the Republic of Macedonia, taking into consideration the fact that the forests are natural resources of general interest, and the forest management is an activity of public interest.

Блаже Конески 5

природата и човекот ЈП “Македонски шуми“ во својот состав има 30 (триесет) подружници, со кои раководат Раководители. Со оваа поставеност се постигнува координација меѓу сите релеванти дејности за успешна работа која резултира со успех во рамките на стопанството на Република Македонија. Република Македонија има потпишано и ратификувано многу меѓународни договори и конвенции за заштита на шумите и животната средина кои влијаат врз шумарскиот сектор. Ориентацијата на земјата кон Европската Унија бара хармонизација на шумарската политика со обврските кон неа. Реалните услови во моментов ја налагаат потребата за создавање ефикасен систем за многуфункционално стопанисување со шумите и развој на модерна дрвна индустрија со високи стандарди. На иницијатива на генералниот директор и менаџерскиот тим на ЈП “Македонски шуми“, донесена е одлука за одбележување на јубилејот “20 години од формирањето на ЈП Македонски шуми“. Јубилејната година од постоењето е одбележана со низа манифестации и активности. По повод Јубилејот е подготвена Монографија “ЈП Македонски шуми 1998-2018“, која ќе биде промовирана во рамките на одбележувањето на јубилејот. Прославата на јубилејот “20 години од формирањето на ЈП Македонски шуми“ ќе се заокружи со Свечена академија која ќе се одржи на 12. Декември, 2018 година. Во Монографијата ЈП “Македонски шуми” 1998-2018“, публикација која е пред Вас, забележителни се настојувањата за одбележување на важните мигови од постоењето и функционирањето на ЈП “Македонски шуми”, со благ осврт кон функционирањето на шумарството во минатото и сега. Тематскиот приод на обработка на материјата во Монографијата е концепција која дозволува комплетно претставување на сите сегменти од функционирањето на ЈП “Македонски шуми”, а монографските карактеристики се појавуваат парцијално како илустрација на случувањата и учеството на одредени личности во градењето и развојот на претпријатието. Со надеж дека сликата на ЈП “Македонски шуми” која е пред вас, насликана во позитивен колорит е целосна и завршена, Ве препуштаме на комплетно доживување во неа.

The organizational setup of PE “Makedonski šumi” is established in a manner to provide technical-technological and economic unity; work efficiency; protection and enhancement of the resources of general benefit; development and adjustment of its own development within the economic system of the country. In order to achieve the abovementioned goals, the public enterprise is organized in Headquarter and 30 Branch offices and total number of employees that varies between 2300 and 2400.

In order to provide the necessary coordination in the realization of the company’s activities, managed by the General Manager, Zoran Gjorgjiev, forest engineer, the Headquarter operates through nine Sectors, managed by Assistant Directors: Sector for forests and hunting-grounds management planning and design; Sector of planning, analysis, investments and development, information and communication technologies; Forestry sector; Silviculture, afforestation, ecology and hunting sector; Sector of forestland management, forest infrastructure and mechanization; Sector for forest protection, supervision and internal control; Commercial affairs sector; Sector for economic and financial affairs; Sector for legal and general affairs, personnel and human resources.

PE “Makedonski šumi” has established 30 (thirty) branch offices managed by their own Directors. This type of organizational structure provides good coordination of all the relevant activities for obtaining successful operation, which brings positive impact on the economy growth in the country. Republic of Macedonia has signed and ratified many international agreements and conventions for protection of the forests and the environment that affect the forestry sector. The orientation of the country towards the European Union requires harmonization of the forestry politics with the obligations towards it. The real conditions now are imposing the need of creating an efficient system of multifunctional forest management and development of modern lumber industry with high standards.

On initiative of the General Manager and the management team of PE “Makedonski šumi”, a Decision was made for organizing an event on the occasion of the Anniversary “20 years of the establishment of PE Makedonski šumi”.

The 20th Anniversary, is being marked with a series of manifestations and activities. The Monograph “PE Makedonski šumi (1998-2018)” was prepared and it is going to be promoted in the framework of the celebration program. In order to exchange experiences in the field of forest management, an International conference “Experiences and benefits of the sustainable forest management in Southeastern Europe” will be held in Skopje on 11.12.2018 and will be attended by many eminent experts in the field. The celebration of the 20th Anniversary of the Establishment of the PE “Makedonski šumi” will end on 12. December with a Solemn Academy. In the Monograph “PE Makedonski šumi (1998-2018)”, a publication that you are holding now in your hands, we put an accent on the important moments of the existence and work of PE “Makedonski šumi”, including a short retrospection on the operation of the forestry sector in the past and now.

The thematic approach towards the processing of the materials in the Monography is a concept that allows complete presentation of all the segments of the work of PE “Makedonski šumi”, and the monographic characteristics appear partially as an illustration for the events and the participation of certain people in the process of establishment and development of the company.

Hoping that the illustration of PE “Makedonski šumi”, which is now in front of you, presented in “positive” colors is complete, we leave you to enjoy it to the fullest.

6

Nature and man

Природата и човекот Природата и човекот отсекогаш постоеле и функционирале во една нераскинлива и надополнувачка заедница. Природата го следи својот тек како мирна река, без големи осцилации, падови и скокови. Во природата не постојат награди, ниту казни. Постојат само последици. А последиците ги чувствува човекот. Затоа е важен складот со природата. Да се следи нејзиниот ритам, да се постане дел од неа. Тоа најдобро го знаат оние кои живеат со шумата и од шумата. Знаат дека рамнотежата која е неопходна, подразбира разумно искористување на нејзините благодети и нивно правилно стопанисување. Природните ресурси на една земја претставуваат основа на развитокот и животот на нејзините жители. Тие претставуваат основа на животната средина, од една страна, а од друга страна, пак, тие се извор на разни суровини кои човекот ги употребува за своја егзистенција. Несомнено е значењето на шумските екосистеми за развојот на нашата држава, зашто шумите претставуваат незаменлив природен ресурс. Тие не се само производители на дрва, туку првенствено ја прават основата на животната средина, а покрај производството на дрво врз принцип на интегрално стопанисување со шумите и шумските подрачја, постои можност за афирмација на сите аспекти на шумската продукција, во зависност од географските, демографските и другите карактеристики и потенцијали на шумските подрачја кои овозможуваат содржаен, богат и профитабилен живот. За да се зачува, шумата треба да се сака. A грижата за шумите, правилното насочување на стопанисувањето со шумите, нивната обнова и разумно користење, се задача на ЈП “Македонски шуми”.

Nature and man Nature and man have always been inseparably connected, mutually dependent, and complementing each other.

The nature follows its course as a calm river, without major oscillations.

In nature there are neither rewards nor punishments. There are only consequences. The man feels those consequences. That is why, the unity between man and nature is very important. To follow the rhythm of the nature means to become part of it.

Those who live with and by the forests know this very well. They know that the balance, which is essential, means rational utilization of the forests and its benefits and their proper management. The natural resources of a country represent the fundament for of the population’s life and prosperity. They are the bases of the environment, and on the other hand, they are sources of different raw materials used by the man for his own existence. Indisputable is the importance of the forest eco-systems for the development of our country, because the forests are irreplaceable natural resource. They are not used only for wood production, but primarily they constitute the basis of the environment. Besides the wood production based on the principles of integral management of the forests and the forest areas, there is a possibility for affirmation of all the aspects of the forest production, depending on the geographic, demographic and other characteristics and potential of the forest areas, which provide substantial, rich and profitable life.

In order to be preserved, forests should be loved. The forest preservation, choosing the right way of managing the forests and their reasonable utilization is the hands of PE “Makedonski sumi”.

7

природата и човекот Историјат на шумарството

History of forestry

Човекот и шумите отсекогаш биле поврзани со нераскинлива врска на меѓусебна зависност и надополнување. Шумата го следела развојот на човекот и била дел од неговото окружување. Затоа, во сите култури и кај сите народи постои култ кон шумата. Таа е нешто величенствено, дар од природата. Од дамнина будела восхит и страв и поттикнувала мисла дека шумата има необјаснива моќ и сила. Шумата е столб на екосистемот. Силата на шумата е во воздухот што го дава, во сенката што ја прави, во водите што течат низ нејзиното зеленило. Затоа шумата треба да се чува и да се сака. За развојот на шумарството во Македонија, од минатото не постојат многу пишани документи, така да нема доволно податоци за историскиот развој на шумарството, ниту некои поверодостојни сознанија, во кој временски период каков третман имале шумите. Меѓутоа според некои сознанија, без разлика во кој временски период, во кое општествено и политичко уредување, демографскиот развој на населението, развојот на индустријата и стопанството ги диктирало сè поголемите потреби од техничко и огревно дрво. Оттаму произлегува и стихијниот и екстензивниот пристап и однесување кон шумите. Всушност шумите едноставно се сечеле и се унуштувале. Првите сознија за шумите на територијата на Македонија ги среќаваме кај познатиот турски патеписец и историчар Евлија Челебија. Тој во своите патеписи, минувајќи низ просторите на тогашна Македонија која била во рамките на Османлиската империја, запишал дека во Светиниколско, кога минувал со карванот имал потреба да изнајмува луѓе од месното население кои ги кастреле шумите за карванот непречено да помине. Ако тое е точно, може да се каже дека во тоа време овчеполскиот крај па и пошироко регионот бил богат со шуми кои за жал денес ги нема. Се претпоставува дека причината за трајното и делумно исчезнување на шумите од некои простори на Македонија се: - Интензивните сечи на шумите кои биле во непосредна близина, а и подалеку од реката Вардар ингеренциите за шумите биле пренесени на бановините. Бановините пак преку окрузите, срезовите и скупштините на своите органи на власта - народни одбори, донесуваат законски прописи, уредби и укази за третман на шумите. Во овој период се чувствува некој напредок во шумарството.

- Голем придонес имало и ќумурењето, односно сечењето на шумите од кои се правело дрвен јаглен за затоплување на амамите и раскошните одаи на агите и беговите во зимскиот период во поголемите градови: Скопје, Битола, Велес, Куманово и други.

- Потреби за дрво од страна на месното население, за огрев, за техничка грaѓа или за лисник со кои се хранеле домашните животни - Копачење со претходно палење на шумите на рамните места во ридско-планинските предели за добивање на обработливи површини - Пожарите кои во тој период се случувале, со намера, од негрижа или со гром како природен феномен.

Man and forests have always been knit together with inseparable connection, being mutually dependent, complementing each other.

The forest followed the development of man and it was part of his surroundings. Therefore, in all cultures and among all nations there is a cult to the forest. The forest is something magnificent, a gift of the nature. In the past, the forest arouse admiration and fear and incite a thought that the forest has inexplicable power and strength.

The strength of the forest is in the air that it gives, in the shadow that it creates, into the waters that flow through its greenery.

Forest is a pillar of the ecosystem.

That is why we should love and protect the forests.

Hardly any written documents from the past about the development of the forestry in Macedonia can be found, so there is not enough data on the historical development of the forestry, nor some reliable information about the treatment of the forests in various ages. However, according to some researches, regardless of the period and the social and political structure, the demographic development of the population and the development of the industry and economy dictated the increased need of technical wood and firewood. Hence, spontaneous and extensive approach and behavior towards the forests arises. Indeed, the forests were simply cut off and destroyed.

The first recorded material about the forests on the territory of the Republic of Macedonia is found in the writings of the well-known Turkish writer and historian Evlija Celeblija. In his travels journals, passing through the former territory of Macedonia, as part of Ottoman Empire, he wrote that when passing through the area near Sveti Nikole with his caravan, they had to hire local people to cut down the woods so they could pass freely.

If the foregoing is true, that means that Ovce Pole area and even the wider region was rich in woods, which is not a case nowadays, unfortunately.

It is assumed that the reasons for permanent and partial vanishing of the forests in some parts in Macedonia are: - Intensive cut of the trees near or even far away from Vardar River have been transferred to the regionally ruled units, which through their districts and counties and their governing organs’ assemblies – peoples’ boards, were bringing legal regulations, acts and by-laws for treatment of the forests. Significant progress has been made in the field of forestry during that period - Cutting of forests used for charcoal production for heating of the steam baths and luxurious rooms of Agаs and Beys in the winter period, in the major cities like Skopje, Bitola, Veles, Kumanovo; - Local population’s need of firewood, technical lumber or “tree hays” used as food for the domestic animals; - Deforestation by cutting down or burning down the forests in plain territories of the hilly-mountainous regions for getting cultivable areas.

- Fires at that time incurred, either intentionally, or due to negligence or by thunders as a natural phenomenon.

8

Nature and man Првиот пишан документ потекнува од турската империја, пишуван 1858 год. како Рамазански закон, а се однесувал за природата, шумите, пасиштата а и водите. Во 1869 година е донесен Законот на Шевалие. И уште еден закон е донесен во 1894 година. Со овие закони бил регулиран делот околу правно имотната состојба, селските шуми, приватни шуми, вакавски шуми, манастирскоцрковни шуми за кои биле издавани и документи за сопственост – тапии. Покрај тоа биле определувани шуми за сеча, забрана за сеча и испаша во млади шуми, наплаќање на такса како и некои други одредби кои се однесуваат на шумите и требало да се спроведат до 1905 година. За овие одредби, денес, од оваа временска дистанца не може со сигурност да се каже како биле спроведувани и почитувани. Сепак тоа претставува некаков почеток за регулирање на правата, обврските и третманот на шумите, од кои некои траги и денес може да се сретнат, како што се вакавски шуми и турски тапии. Следува бурен временски период на Балканот, политички војни и економски превирања, Илинденско востание, Младотурска револуција, Балкански војни, Прва светска војна - така што во ваков амбиент и не можело да се очекува некаков однос на почит кон шумата. Веднаш по формирањето на Кралството СХС во 1922 година е донесен првиот Закон за шумите. Во 1929 година Кралството се дели на бановини од кои една, Вардарската бановина, е територија на која е поголемиот дел на денешна Република Македонија. Добар дел од правата, обврските или ингеренциите за шумите биле пренесени на бановините. Бановините пак преку окрузите, срезовите и скупштините на своите органи на власта- народни одбори, донесуваат законски прописи, уредби и укази за третман на шумите. Во овој период се чувствува некој напредок во шумарството. Воведено е шумарство како стопанска гранка со регулирани законски прописи. Со Законот за шуми од 1928 година е регулирана сопственоста на шумата како државна и приватна, со тоа што е воведен катастар и основани земјишни книги. Одредувани се комерцијални шуми во кои може да се врши сеча. Прогласувани се шуми со забрана за вршење сеча и испаша на добиток, претежно млади шуми. Во 1931 година е воведен данок на шумите, како ограничување на бројот на козите. Сепак по Втората светска војна во тогашна ФНР Југославија, па и кај нас, шумарството е организирано како модерна стопанска гранка, која одговорно управува и интензивно стопанисува со шумите. Со законски прописи и нивна имплиментација во практична примена се регулира организационата поставеност на шумарството, како и сите постапки и активности за подигање на шумите, одгледување, заштита, уредување и искористување на шумите како во општествена така и во приватна сопственост. Формирањето на претпријатија како шумски стопанства, кои професионално и стручно ќе се занимаваат со дејностите од областа на шумарството ќе придонесат за развојот на шумарството, трајност во стопанисување и искористување на шумите.

The first written document called Ramadan Law, dates back to 1858, during the Ottoman Empire and it refers to the nature, forests, pastries and even waters. In 1869, the so-called “Shevalie law” was implemented and another law came into force in 1894. These laws determine the property-legal relations, the rural/pastoral forests, private forests, holly forests, monastery-clerical woods, for which properties they were issuing ownership documents - deeds. These Laws also dealt with woods planned for cutting down, grazing and cutting down young trees prohibition, tax charges and other regulations referring to forests, which had to be carried out until 1905. For these provisions, today, from this time distance, it cannot be said with certainty if they had been implemented and obeyed. However, this is some kind of a beginning of the process of regulation of the rights, obligations and treatment of the forests, of which some traces even today can be found, such as the holly forests and the Turkish deeds. Another turbulent period follows in the Balkans - political wars and economic crises. Ilinden uprising, Young Turk revolution, Balkan wars and the First World War – so that in such a period it cannot be expected to be shown some respect towards the forests. Immediately after the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes was formed in 1922, the first Law on Forestry came into effect. In 1929, the Kingdom was divided into regional units of which one was called Vardar regional unit and which territory occupies most of what is today Republic of Macedonia. Part of the rights, obligations and authorizations concerning the forests were transferred to those regional units. The regional units through their districts, assemblies of their authorities - the people’s boards, created legal provisions, regulations and decrees for treatments of the forests. This period marks significant improvement in the forestry. The forestry has been introduced as an economic branch with its legal regulations and laws. The Law on Forests from 1928 regulates the ownership of forests as state or private, by introducing cadaster and deed books were placed in use.

Commercial forests, intended for cutting were defined, as well. There was a prohibition for woodcutting and cattle grazing, mostly in young forests. In 1931 a tax on woods was introduced, and a Law for limitation of the number of goats.

Nevertheless, after the Second World War in the Federal People’s Republic of Yugoslavia at that time, forestry was organized as a modern economic branch, rationally and intensively managing with forests. Legal regulations enforcement regulates the organizational structure of the forestry as well as all procedures and activities for silviculture, afforestation, protection, forest management planning and utilization in both state-owned and private forests.

The establishment of the enterprises as forestry economic units, which professionally deal with the activities in the field of forestry contributed to the forestry development, going concern and the forest utilization During the Second World War in 1943 and 1944 and even after the war, Bulgarians as prisoners built a solid road from Shtip through the village Radanje going to the mountain Plachkovica. This road, later on had an important role in the forest management.

In the first years after the end of the Second World War, the country was in a very difficult situation. The authorities of, at that time, Federal People’s Republic of Yugoslavia, and the civilians were facing many postwar problems. Devastated country, destroyed industry, economy and infrastructure, ruined educational and health care systems, poor standards of living, no economy and finances. In a word, the country suffered the inevitable post-war collapse. However, problems had to be solved so that country to stand on its own feet, some things to be repaired and some of them to be rebuilt.

9

природата и човекот Во виорот на Втората светска војна поточно 1943 и 1944 година и по војната како заробеници, Бугарите изградиле солиден тврд пат од Штип преку селото Радање за планината Плачковица. Овој пат подоцна ќе одигра значајна улога за стопанисување со шумите. Првите години после Втората светска војна, земјата била во многу тешка состојба. Тогашните власти на ФНР Југославија и обичните граѓани се соочиле со многу проблеми, како последица од војната. Опустошена земја, разрушена индустрија, стопанство и инфраструктура, растурено школство и здравство, нарушен животен стандард на луѓето, без никаква економија и финансии. Едноставно кажано земјата доживеала вообичаен крах после војната. Сепак сето тоа требало да се реши и некако да профункционира, некои работи во континуитет, а некои работи требало да се постават на самиот почеток. Како другите гранки во стопанството така и шумарството се нашло во една незавидна состојба. Меѓутоа, во споредба со другите гранки, шумарството било во поспецифична состојба, бидејќи во предвоениот временски период немало свој забележителен развој во континуитет во организирано и современо шумарство. Иако иницијалната фаза за развој на современо шумарство потекнува од предвоениот период, сепак сега требало да се преземат конкретни чекори. За да се спроведе тоа и да профункционира во практична примена, требало да помине во постапка и временска дистанца од неколку години. Пред сè да се донесат квалитетни законски прописи, со кои ќе се регулира: формирањето организационата поставеност и функционирањето на шумарството како значајна стопанска гранка, со сите свои дејности: подигање на шуми, одгледување, заштита, уредување и искористување на шуми. После војната и ослободувањето се формира Федеративна Народна Република Југославија. Во рамките на тогашна Социјалистичка Република Македонија, во периодот од 1946-1947, донесен е Закон за шуми според кој со шумите управувале Народните Одбори. После тоа, со донесување на Правилникот за стопанисување со шумите во 1975 година, започнува за прв пат планско стопанисување со шумите. Со овој правилник, околу 80% од шумската површина е опфатена со уредувачки елаборати (Планови). Треба да се потенцира дека со формирањето на Фондот за пошумување на голините во СРМ, во период од 1965-1990 година биле пошумени околу 100 000 ха необрасната површина ширум Македонија. Како илустрација се: пошумувањата на Гоцева Гора-Демир Капија, Водно - Скопје, пошумувањата на потегот од Демир Хисар, Битола, па сè до Ресен (голема заслуга на покојниот колега Јанко Влавот од Битола), пошумувањата во паланечко и уште многу други пошумени површини. Во тоа време во СРМ постоеја: - Секретаријат за земјоделие, шумарство и водостопанство во чија надлежност беа шумите. Со шумите стопанисуваа 30 шумски стопанства кои делуваа како самостојни правни субјекти со посебни жиро сметки. Сите ШС стопанисуваа со шумите според Правилникот за изработка на уредувачките елаборати, по кој за секоја територијална целина ШСЕ се изработувале шумско-стопански планови со важност од 10 години.

- Шумарскиот институт, формиран 1976/77 година во село Горно Врановци.

- Шумарскиот факултет, формиран во 1947 година како високостручна , просветна установа за едукација на стручен кадар во шумарството - Заводот за уредување шуми и патишта - Шумапроект- стручна установа за проектирање и уредување на шуми формирана во 1952 година.

- Во рамките на Стопанската комора постоело Здружение на инженери и техничари во областа на шумарството и дрвната индустрија, а постоело и Здружение на пријатели на шумите. Развојот на поновата историја на шумите следи понатаму во Монографијата.

The forestry, as all the other branches of the economy has found itself in a quite delicate situation, because the pre-war period did not bring significant continuous development as an organized and modern forestry. Although the initial phase for development of the modern forestry begins in the pre-war period, some concrete steps had to be taken at that time. However, it would take several years to adopt and implement those new legal regulations, regarding the set up of the organizational structure and the forestry functioning as an important branch of the economy, with all its activities: afforestation, silviculture, protection, forest management planning and forest utilization.

After the war and the deliberation, the Federal People’s Republic of Yugoslavia was established. In Socialist Republic of Macedonia, as part of the federation, in 1946-1947, the Law on Forests came into force, according to which People’s Boards are going to manage with forests. In 1975, a Book of regulations for forests management came into force and for the first time an organized and planned forest management started. This rulebook encompasses about 80% of the forestland with forest management plans.

It is very important to state out that with the help of the Afforestation Fund in Socialistic Republic of Macedonia, in the period 1965-1990, 100.000ha. of bare land all over Macedonia were planted. As an illustration: afforestation of Goceva Gora – Demir Kapija, Vodno-Skopje, afforestation from Demir Hisar, Bitola to Resen (thanks to our late colleague Janko Vlavot from Bitola), afforestation in the region around Kriva Palanka and many others afforested areas. During that period, in SRM were existing: - Secretariat for agriculture, forestry and water supply, responsible for the forests. The forests were managed by 30 separate forestry units, each of them acting as an independent legal entity with its own gyro account. Each of them was operating according to the Rulebook for forest management and management plans were created for each territorial unit, valid for 10 years.

- The Forestry Institute, established in 1976/77 in vlg. Gorno Vranovci - Faculty of forestry, established in 1947, as a high educational institution for education of professional staff in the field of forestry - Bureau for management of forests and roads – Sumaproekt – a professional institution for design and forest management established in 1952.

- Within the Economic Chamber, an Association of Engineers and technicians in the field of forestry and wood industry was existing, as well as the association called “Friends of forests”.

The recent history of the forests’ development follows further in this Monography.

10

Nature and man

Крива Паланка Куманово Кратово Тетово Скопје

Кочани Свети Николе

Делчево

Виница

Гостивар Велес Кичево

Пехчево

Штип Радовиш

Македонски Брод Крушево

Дебар

Кавадарци

Демир Хисар Прилеп

Струга

Струмица

Демир Капија

Валандово

Гевгелија Охрид Ресен

Битола

подружници на ЈП македонски шуми 11

природата и човекот Географски карактеристики на Република Македонија Република Македонија е континентална земја, во централниот дел на Балканскиот Полуостров , помеѓу 40° 50’ и 42° 20’ СГШ и помеѓу 20° 27’ 30” и 23° 05’ ИГД. Се граничи со Албанија на запад (191 км), Грција на југ (262 км) , Бугарија на исток (165 км) и со Србија на север (231 км). Вкупната должина на границата изнесува 849 км, со вкупна површина од 25.713 км2. Република Македонија по пространство е мала. Најголемото растојание по воздушна линија во насока север-југ изнесува околу 150 км, а во насока исток-запад околу 210 км. Во тој мал простор се јавува голема хетерогеност на почвениот прекривач. Кај нас има и голем број геолошки формации со различна старост, различен географски и гранулометриски состав. Присутно е влијанието и на повеќе клими (континентална, медитеранска, планинска) чиишто елементи варираат во широки граници и се јавува голем број различни растителни асоцијации. Поради долготрајното дејство на педогенетските фактори нашите почви во текот на времето се менувани така што достигнале различен степен на еволуција. Кон сето тоа треба да се додаде и долготрајното дејство на човекот кое ја има изменето насоката на природните педогентески процеси на многу наши почви. Релјеф Република Македонија има многу сложена геологија и развиен релјеф, што доведува до големи варијации на почвени типови. Планините претставуваат големи релјефни форми кои покриваат приближно две третини од територијата на земјата. Тие се дел од старата Родопска група, во источниот дел и младата Динарска група, во западниот дел од државата. Родопската група планини се пониски од 2000 метри, со највисок врв Руен 2252 метри на Осоговските планини. Динарските се многу повисоки и се издигнуваат преку 2500 метри, со највисокиот врв во Македонија Голем Кораб - 2764 метри. Помеѓу овие две планински групи се наоѓа Вардарската зона, по должината од двете страни на реката Вардар и Пелагонискиот хорст антиклинориум во централниот дел на земјата. Котлините и поголемите полиња ги пресекуваат планинските релјефни структури, покривајќи околу една третина од површината на државата. Највпечатливи се оние долини кои се протегаат по должината на реката Вардар, вклучувајќи ја Скопската котлина (1840 км2), додека најголемата рамнина е Пелагониската висорамнина, во југозападниот дел од државата која зафаќа површина од околу 4000 км2, со просечна надморска височина од 600 метри. Карстниот релјеф е специфичен за Република Македонија и најмногу е застапен во палеозојските, мезозојските, палеогените и неогените, варовници, кои се наоѓаат главно во централниот дел и западниот дел на државата. Релјефот вклучува површински карстни форми на шкрапи, вртачи, ували и карстни полиња, како и подземни релјефни форми, вклучувајќи 164 пештери и 12 јами и понори.

Geographical characteristics of the republic of macedonia The Republic of Macedonia is a continental country situated in the central part of the Balkan Peninsula and it lies between latitudes 40° 50’ and 40° 20 ‘N, and between longitudes 20° 27’ and 23° 05 E, and has a total area of 25.713 km2. Macedonia has around 849 km of boundaries, shared with Serbia to the North (231km), Bulgaria to the east (165 km), Greece to the south (262 km), and Albania to the west (191 km).

The total area that covers the Republic of Macedonia is relatively small. The longest distance in a beeline in direction North-South is about 150km and in direction east-west is about 210km. Despite the small area, there is a great heterogeneity of the soil cover. In our country there are many geologic formations of different age, different geographic and granular composition. There is an influence of more climates (continental, Mediterranean, mountainous) which elements vary to large extent and it leads to presence of many different plant associations. Due to the longterm influence of the pedogenetic factors, our soil was changing by the time and evolved to different levels. The long-term human influence had also its own contribution, leading to change of the direction of the natural pedogenetic processes of different types of soils.

Terrain Republic of Macedonia has а very complex geology and extensive terrain, which leads to а great variety of soil types.

Mountains, as large landforms cover about two thirds of the territory of the country. They are part of the old Rhodope group in the east and the young Dinar group in the western part of the country. The Rhodope group of mountains are lower and its highest pick is Ruen - 2252 meters at the Osogovo Mountains. Dinar Mountains are higher and raise above 2500 meters, with its highest peak in Macedonia Golem Korab - 2764 meters. Between these two mountainous groups, Vardar area is located, along the two sides of the river Vardar and Pelagonia horst anticlinorium in the central part of the country.

The structural basins and valleys intersect the mountainous landforms, covering about one third of the country’s area. The most impressive are those valleys which spread along the river Vardar, including Skopje basin (1840 km2), while the biggest plain is Pelagonia plateau, in the southwestern part of the country which comprises area of about 4000 km2, with an average altitude of 600 meters.

The karst terrain is specific for the Republic of Macedonia and it is mostly represented in the Paleozoic, Mesozoic, Paleocene, and Neocene lime-rocks, which can be found mostly in the central and western part of the country. The terrain includes karst surface forms of crevices, depressions, hollows, and karst fields, as well as underground terrain forms, including 164 caves and 12 pits and abysses.

12

Nature and man Клима Кога Република Македонија и соседните области би биле рамни, тие би имале многу поизразена медитеранска клима, ако се суди по географската широчина и близината на морињата. Секундарните фактори (сложена релјефна структура, надморска височина) силно го модифицираат медитеранското влијание. Поради специфичните природни и географски карактеристики, во Македонија има два главни типа на клима: изменета медитеранска и умерено континентална. Од тука, се истакнуваат две годишни времиња: студени, влажни зими и суви, топли лета, поврзани со преодните сезони, пролет и есен. Пролетта почнува порано, а есента подоцна. Есента (особено октомври) е потопла од пролетта (април). Дополнително, на високите планински предели постои планинска клима која се карактеризира со кратки и студени лета и значително студени и умерено влажни зими, кадешто врнежите се претежно снежни. Просечната годишна температура е голема (над 14 -15°C), средното годишно колебање е мало (под 20°C). Апсолутно колебање на температурата е помало (обично под 50°C). Во планинските климатски предели, средните годишни температури се : 4,7°C на Попова Шапка (1750 м), 6,8°C во Лазарополе (1330 м), и 8,2°C во Крушево (1230 м). Умерено-континенталната клима (источно-европска варијанта) се одликува со изразено студени зима со подолг мразен период, со поголем број мразни денови, со средна месечна температура во најстудениот месец под нулата, со ниски средни минимални температури и ниски апсолутни минимуми и со помалку врнежи. Летата и вегетациониот период во споредба со медитеранската клима се пократки, со ниска релативна влажност и со помалку летни и тропски денови. Преодот од летото кон зимата и од зимата кон летото е релативно брз. Средната годишна температура е пониска отколку во медитеранската клима, но средното годишно и апсолутно годишно колебање се изразито високи. Количеството на врнежите и релативното годишно колебање на врнежите се помали. Врнежи има повеќе во потоплиот дел од годината( V и VI). Тие често имаат пороен карактер. Планинската клима се јавува во особено изразита форма во највисоката (алпската) планинска зона, а нешто во послаб изразит вид во субалпскиот појас. Оваа клима се одликува со ниски просечни годишни температури (околу 0°C), со изразено студени зими (најстудениот месец просечно под - 5°C). Просечните месечни температури се под 0°C во текот на 5-6 месеци и мошне е голем бројот на мразни денови (3-4 месеци). Оваа клима се одликува со не толку ниски апсолутни минимуми (до - 24°C), со мали средни (под 20°C) и апсолутни амплитуди (под 60°C), со кратки и студеникави лета (со просечни температури под 10°C без сушни периоди) и со изразено потопла есен од зима. Големо е количеството на врнежи и плувиометрискиот режим добива континентален карактер. За позначајно навлегување на медитеранската клима од југ, од Солунскиот Залив, пречат високите планини (Баба, Ниџе, Козјак, Кожуф, Неретска Планина, Беласица). Таа навлегува кон север по долината на реката Вардар, по долината на реките Струма и Струмешница (од Орканскиот Залив), во слаба форма низ Кизли-Дервентската Клисура, по долината на јужната притока на Дојран. Во поизразена форма се јавува до Демир Капија (Гевгелиско, Валандовско, југозападен дел на Струмичко). Во ослабната форма (модифицирана) под влијание на континенталната клима таа навлегува по долината на Вардар се до Скопската Котлина, по долината на Црна Река (преку Тиквеш).

Climate If the Republic of Macedonia and the neighboring regions were flat, the Mediterranean climate would have been more emphasized, taking into consideration the geographic width and proximity of the seas. The secondary factors (complex terrain structure, altitude) strongly modify the Mediterranean influence. Due to the specific natural and geographic characteristics, two main types of climate prevail in Macedonia: altered Mediterranean and moderate continental climate. Hence, two seasons are being emphasized: cold, wet winters and dry, hot summers, interconnected with transitory seasons, spring and autumn. The spring begins early and the autumn late. The autumn (especially October) is warmer than the spring (April). Additionally, the mountain climate persists at the high mountain regions and it is characterized by short and cold summers and considerably cold, moderately humid and mostly snowy winters. The average annual temperature is high (over 14-15°C), average annual variability is small (below 20°C). The absolute temperature variability is lower (usually below 50°C). In the mountainous climate regions, the average annual temperatures are: 4,7°C on Popova Shapka (1750m), 6,8°C in Lazaropole (1330m), and 8,2°C in Krushevo (1230m).

The moderate-continental climate (east-European variant) is distinguished by cold winters with large number of frosty days, and an average monthly temperature in the coldest month below zero, low average minimum temperatures and low absolute minimums and less rainfalls.

Summers and vegetation period in comparison to Mediterranean climate, are shorter, with low humidity and less summer and tropic days. The transition from summer to winter and vice versa is relatively quick. The average annual temperature is lower than in the Mediterranean climate, but the average annual and the absolute annual variability are significantly high. The quantity of rainfalls and the relative annual fluctuation of rainfalls is smaller. Rainfalls prevail mostly in the warmer months of the year (fifth and sixth), usually of torrential character.

The mountainous climate occurs in particularly extreme form in the highest (the Alpine) mountainous region, and, to some extent, milder form in the sub-alpine region. This climate is characterized by low average annual temperatures (around 0°C), extremely cold winters (the coldest month in average below -5°C). The average monthly temperatures are below 0 during 5-6 months and a huge number of frosty days (3-4 months). This climate is characterized by not so low absolute minimum temperatures (up to - 24°C), with low average temperatures (below 20°C) and absolute amplitudes (below 60°C), with short and cool summers (average temperatures below 10°C without dry periods) and significantly warmer autumn than winter. The amount of rainfall is higher and the pluviometer regime gets a continental character. The high mountains (Baba, Nidze, Kozjak, Kozuf, mountain Neretska, Belasica) are obstacles for the Mediterranean climate to break through, from the Thesaloniki Bay on south. It gets through to north along the river Vardar valley, along the valleys of the rivers Struma and Strumeshnica (from Orkan Bay), in light form through Kizli-Derven Gorge, along the south tributary of Dojran. It is more expressed down to Demir Kapija (regions of Gevgelija, Valandovo, the southwestern part of Strumica region). In lighter form (modified) under the continental climate influence, it gets through the Vardar valley up to Skopje Basin, along the valley of the river Crna Reka (through Tikvesh region).

13

природата и човекот Хидрографија Македонија се смета за богата со води, со евидентирани и картирани 4,414 извори, чиј вкупен годишен капацитет достигнува 6,63 милијарди м3 вода. Во хидролошка смисла Република Македонија е поделена меѓу трите водни слива на Јадранско Море (15% од територијата), со главната утока, реката Црн Дрим; Егејското Море (85% од територијата), со реките Вардар и Струмица, како најголеми водени текови и Црното Море, чиј слив има незначителна територија. Вардар е најголемата река со околу 80 % од целокупниот воден истек од Македонија. Неговата вкупна должина изнесува 388 км, од кои 300 км течат во Македонија, додека остатокот е во Грција. На истекот од Македонија, тој има проток од 174 м2/ сек. Поголеми десни притоки на реката Вардар со Црна Река (207 км должина) и реката Треска (138 км), додека најдолгите леви се реката Брегалница (225 км) и реката Пчиња (135 км). Како земја која не излегува на море, Македонија е горда на своите природни и вештачки езера. Од природните езера, најатрактивни се тектонските езера: Охридското, Преспанското и Дојранското езеро. Охридското езеро е најголемо, со површина од 358.8 км2, од кои 229.9 км2 и припаѓаат на Македонија, а остатокот на Албанија. Најмалото Дојранско Езеро, за разлика од претходните две кои се лоцирани во западниот дел од државата, е сместено во југоисточниот дел и има површина од 42.7 км2, поделена со Грција. Биолошка разновидност Република Македонија ја ратификуваше Конвенција за биолошка разновидност во 1997 година и стана Страна на конвенцијата на 2 март 1998 година. Оценката на статусот на биолошката разновидност и нејзината засегнатост, е направена со цел да се откријат општите аспекти на нејзината заштита, заедно со другите глобални закани, како што се климатските промени и деградација на земјиштето. Највпечатливи одлики на биолошката разновидност во Република Македонија претставуваат најголема хетерогеност и висок степен на реликтност и ендемизам. Флора Вегетацијата на Македонија претставува мозаик на разновидни заедници со претставници од различни вегетациски типови. Во однос на нижите растителни групи во земјата, алгите претставуваат особено разновидна група организми, од која досега се утврдени вкупно 1580 видови. Габите претставуваат хетерогена група организми, а со досегашните проучувања регистрирани се 1250 видови, додека кај лишаите тој број изнесува околу 340 видови. Флората на вишите растителни групи е прилично богата, со мозаик на разновидни флоровегетациски елементи (терцијарни реликти, медитерански, грчко-анатолски, алирски, кавкасни, средноевропски, евроазиски, арктоалпски и космополитски) и голем број на ендемски видови (македонски, јужнобалкански и балкански). Флората ја претставуваат 210 фамилии, 920 родови и околу 3700 видови. Најмногубројната група се цветните скриеносемени растенија, со околу 3.200 видови, мовови (350), папрати (42) и големосемените растенија (15). Помеѓу нижите растителни групи, алгите се претставени со најголем ендемизам, со 135 ендемски таксони или 8,5 % од вкупната флора на алги. Поголемиот број се забележани во Охридското и преспанското Езеро, помал број во Дојранското Езеро, на планината Пелистер и во реката Бабуна. Во флората на вишите растителни групи, исто така, постојат многу ендемски видови (вкупно 117 видови), а најмногу се регистрирани помеѓу скриеносемените растенија (114).

14

Nature and man Hydrography Macedonia is considered as a country rich in water, with recorded and mapped 4,414 springs, which total annual capacity reaches 6.63 billion of cubic meters water. In terms of hydrology, the Republic of Macedonia is divided among the three water river basins of Adriatic sea (15% of the territory), with its maÄąn confluence, the river Crni Drim; The Aegean Sea (85% of the territory), with rivers Vardar and Strumitsa, as largest water courses and the Black Sea, which river basin has an insignificant territory.

Vardar is the longest river that comprises about 80% of the total water flow out of Macedonia. Its total length is 388 km, 300 km of which is in the Republic of Macedonia and the rest belongs to Greece. At the discharge of Macedonia, it has a flow of 174 m2/sec. Larger right-bank tributaries of the river Vardar are Crna Reka (207km length) and river Treska (138 km), while the longest left-bank tributaries are the river Bregalnica (225 km) and the river Pchinja (135km). Being continental and having no access to the sea, Macedonia is proud of its natural and artificial lakes. The most attractive of the natural lakes are the tectonic lakes: Ohrid Lake, Prespa Lake and Dojran Lake. Lake Ohrid is the largest and it covers an area of 358.8 km2, of which 229.9 km2 belong to Macedonia, and the rest to Albania. The smallest, lake Dojran, contrary to the other two lakes located in the west part of the country, is located in the southeastern part and it covers an area of 42.7 km2, shared between Macedonia and Greece.

Biological diversity The Republic of Macedonia has ratified the Convention of biological diversity in 1997 and became Party to the Convention on 2.March1998.

Status of biological diversity Assessment of the status of biological diversity has been made in order to discover the general aspects of its protection, along with all the other global threats, as the climate changes and soil degradation.

The most impressive characteristics of the biological diversity in the Republic of Macedonia are the large heterogeneousness and high level of relics and endemism.

Flora The vegetation in the Republic of Macedonia is a mosaic of various communities with representatives of various vegetation types. In terms of lower plants in the country, algae are especially versatile group of organisms, of which about 1580 species have been confirmed so far. Fungi are a heterogeneous group of organisms, and by the previous researches 1250 species were registered, while the number of lichens is around 340 species.

The group of higher plants is pretty rich, with a mosaic of various flora vegetation elements (tertiary relics, Mediterranean ,Greek- Anatolian, Alaric, Kavkaz ,Central European, Euro-Asian, Arcto-Alpine and cosmopolite) and great number of endemic types (Macedonian, southern Balkan and Balkan).

210 families, 920 clans and about 3700 species represent the flora. The most numerous group are the flowerÄąng plants, with around 3.200 species, mosses (350), ferns (42) and large seeded plants (15).

Among lower flora groups, algae are represented with a greatest endemism, 135 endemic taxa or 8.5 % of the total algae flora. Most of them can be found in Ohrid Lake and Prespa Lake, smaller number in Dojran Lake, at the mountain Pelister and in river Babuna. In the higher flora groups there are many endemic species (117 species Äąn total), and most of them are registered as species of flowering plants (114).

15

шумски ресурси Шумите во Република Македонија

Forests in the Republic of Macedonia

16

Forest resources

Шумите зафаќаат околу 4 милијарди хектари или околу 30 % од копното на Планетата Земја. Тие се одговорни за продукцијата на околу 75 % од вкупното производство на Земјината биосфера и содржат 80 % од вкупната биомаса на Планетата. Република Македонија е распространета на централниот дел на Балканскиот Полуостров, помеѓу 40°50’ и 40°20’северна географска ширина и 20°27’ и 23°05’ источна географска должина и зафаќа површина од 25.713 km². На оваа мала површина, иако релативно блиску до околните мориња, секундарните климатски фактори (сложената релјефна структура, надморската височина), предизвикале доминантно присаство на два климатски типа: изменета медитранска и умерено континентална. Тука се карактеристични четирите годишни времиња, студени и влажни зими и жешки и суви лета, поврзани со преодни сезони – есен и пролет. На високите планини владее и планинската клима, каде летата се кратки, а зимите студени и влажни, со обилни снежни врнежи. Од вкупната територија, 1,90 % отпаѓаат на водени површини, 19,06 % се рамнински терени, а 79,05 % се брдско – планински терени, кои се подгодни за развој на шумските заедници.

Forests cover about 4 billion hectares or about 30% of the mainland on the Earth. They are responsible for about 75% of the total production on the Earth biosphere and compose 80% of the total biomass on the Planet.

The Republic of Macedonia is a continental country situated in the central part of the Balkan Peninsula and it lies between latitudes 40° 50’ and 40° 20 ‘N, and between longitudes 20° 27’ and 23° 05 E, and has a total area of 25.713 km2.

This small area, although relatively close to the seas, the secondary climate factors (complex terrain structure, altitude) strongly modify the Mediterranean influence. Hence, two seasons are being emphasized: cold, wet winters and dry, hot summers, interconnected with transitory seasons, spring and autumn. The mountain climate persists at the high mountain regions and it is characterized by short and cold summers and considerably cold, moderately humid and mostly snowy winters.

The territory of the Republic of Macedonia is prevalently mountainous and suitable for development of forest communities. Hills and mountains account for around 79,05% of the land area, plains 19,06% and water area of 1,90%.

17

шумски ресурси Ваквите природни услови предизвикале појава на густи и непроодни шуми, кои во минатото немилосрдно се експлоатирани, а дрвната маса по долината на Вардар се транспортирала кон Солун, каде ги задоволувала големите потреби за бродоградба на тогашните поморски велесили. Од тие шумски комплекси, денес на територијата на Република Македонија под шуми се 1.001.489 ха, што значи дека шумата покрива околу 39% од вкупната површина на државата. Република Македонија се вбројува во земјите со богат биодиверзитет. Дендрофлората ја сочинуваат 319 видови дрвја и грмушки со повеќе од 80 подвидови и вариетети во рамките на 119 родови и 54 фамилии, а 16% од вкупниот број на видовите се балкански ендемити или субендемити. Според досегашните истражувања шумските видови дрвја и грмушки формираат 81 шумска фитоценоза во рамките на 31 сојуз, 11 родови и 6 класи. Заштитените подрачја во Република Македонија зафаќаат вкупно 182.89 хектари, од кои под национални паркови отпаѓаат 108.338 ха, строги природни резервати 12.855 ха, споменици на природата 51.759 ха и природни реткости 9.938 ха. Според податоците од Државниот Завод за статистика, 88,88 % од вкупната површина под шуми е во државна, а 11,12 % во приватна сопственост. Структурата на површините под шума, според сопственоста е дадена во следната табела: државни шуми

приватни шуми

ha

ha

%

Вкупно

%

ha

%

листопадни

515,452

85.58

86,827

14.42

602,279

100.00

иглолисни

56,551

86.96

8,481

13.04

65,032

100.00

мешани

273,758

94.46

16,064

55.43

289,822

100.00

деградирани

44,356

100.00

0.00

44,356

100.00

Вкупно

890,117

88.88

111,372

11.12

1,001,489

100.00

Such natural conditions caused the occurrence of dense and impassable forests, which in the past were relentlessly exploited, and the wood mass along the Vardar valley was transported to Thessaloniki, where it met the great needs for shipbuilding of the naval powers of that time.

Forests and forestland cover 39% of the total area in the Republic of Macedonia i.e. 1.001.489 ha.

Republic of Macedonia is one of the countries rich in biodiversity. The dendro-flora consists of 319 types of trees and bushes with more than 80 subspecies and varieties within 119 genera and 54 families, and 16% of the total number of trees are Balkan endemics or sub-endemics. According to previous studies, forest tree species and bushes form 81 forest phytocenosis within 31 unions, 11 genera and 6 classes.

The network of protected areas in the Republic of Macedonia covers around 182.89 ha of the national territory. The largest portion is occupied by the National Parks with 108.338 ha, strict natural reserves 12.855 ha, natural monuments 51.759 ha and natural rarities 9.938 ha.

According to the State Statistical Office, 88.88% of the total area under forests is state-owned and 11.12% belongs to private forests. The structure of the forest areas, according to the ownership is given in the following table:

листопадни

18

државни шуми

приватни шуми

ha

ha

%

515,452

85.58

иглолисни

56,551

мешани

273,758

деградирани

44,356

100.00

Вкупно

890,117

88.88

Вкупно

%

ha

%

602,279

100.00 100.00

86,827

14.42

86.96

8,481

13.04

65,032

94.46

16,064

55.43

289,822

100.00

0.00

44,356

100.00

11.12

1,001,489

100.00

111,372

Forest resources Од вкупната површина под шума, 60,14 % се листопадни, од кои доминиираат чистите букови и дабови шуми, како и шуми од други тврди и меки лисјари, а само 0,28 % отпаѓа на шумми од питом костен. Чистите иглолисни шуми се застапени на само 6,49 % од вкупнната површина под шуми и се претставени со шуми од црн бор, бел бор, ела, смрча и молика. Мешаните шуми зафаќаат вкупна површина од 289.822 ха или 28,94 % од вкупната површина под шуми, а 44.356 ха или 4,43 % од шумите се деградирани. Според податоците од Посебните Планови за стопанисување со шуми, вкупната површина со која стопанисува Јавното Претпријатие „Македонски шуми“ – Скопје изнесува 1.004.485,69 ха, од кои обраснати се 840.893,00 ха. Под високостеблени шуми се 235.343,73 ха или 27,99 %, под нискостеблени 542.710,17 ха или 64,54 %, под шумски култури 18.657,88 ха или 2,21 %, додека под шикари и шибјаци се 44.181,22 ха или 5,26 %. Вкупната дрвна резерва изнесува 80.156.240 м3, односно просечно 95 м3/ха. Вкупниот годишен прираст изнесува 1.570.314 м3, или во ппросек1,87 м3/ха.

60.14 % of the total area under forests is covered in deciduous trees, mainly pure beech and oak forests, as well as the other forests of deciduous species and only 0.28 % belongs to the chestnut forests.

Pure coniferous forests, mainly black pine, white pine, fir, spruce and Macedonian pine, cover only 6.49% of the total forest area. The mixed forests cover total area of 289.822 ha or 28.94 % of the total area under forests and 44.356 or 4.43 % of the forests are degraded.

According to the Special forest management plans, the total forest area managed by PE “Makedonski šumi” is 1.004.485,69 ha of which 840.893,00 ha is wooded. High forests cover 235.343,73 ha or 27.99 %, low forests 542.710,17 ha or 64,54 %, forest cultures 18.657,88 % or 2.21 % and 44.181.22 ha bushlands and brush-woods i.e. 5,26 %.

The total wood volume reserves are 80.156.240m3, on average 95m3/ha.

Total annual growth is 1.570.314 м3, or average of 1,87 m3/ha.

19

шумски ресурси Шумарството во Република Македонија е стопанска гранка која во Бруто Националниот Производ учествува со 0,3 до 0,5 %, меѓутоа, ако се валоризираат општокорисните функции, придонесот е значително поголем. Потребата од започнување со планско стопанисување со шумите и шумските ресурси, пошумување на голи и еродирании терени, спречување на натамошна деградација на шумите и шумските земјишта во Република Македонија се наметнува по Втората светска војна, во годините на обновата на од војната разрушената земја. Тогаш, шумарството во Република Македонија е организирано како стопанска гранка, која одговорно управува и интензивно стопанисува со шумите. Со законски прописи и нивна импплементација во практичната примена се регулира организационата поставеност на шумарството, како и сите постапки и активности за подигање на шумите, одгледување, заштита, уредување и искористување на шумите како во државна, така и во приватна сопственост. Формирањето на претпријатија кои професионално и стручно ќе се занимаваат со дејностите од областа на шумарството, ќе придонесат за развојот наа шумарството и ќе обезбедат трајност во стопанисувањето и искористувањето на шумите. Со формирање на Фондот за пошумување на голините во 1971 година преземени се обемни акции за пошумување ширум Македонија. Во периодот на неговото постоење, од 1990 година, пошумени се околу 100.000 хектари необрасната површина (на пример пошумување на Гоцева Гора – Демир Капија, пошумувањата на Водно и околината на Скопје, пошумувањата од Демир Хисар, Битола, па се до Ресен и уште многу други пошумени површини). Во 2004 година донесен е Просторен План на РМ, каде сите стратешки цели за развјот на шумите се формулирани до 2020 година, но главно со акцент на областа на пошумувањето. Основната цел на стопанисувањето со шумите е задоволување на личните и општествени потреби на човекот од дрво и шума, кои постојано се зголемуваат. Организацијата на шумското стопанисување треба да одговара не само на природните, туку и на економските услови на одредено подрачје. Тоа треба да овозможи не само најголема количина и најдобар квалитет, туку и трајна и економичн на продукција на дрвна маса за задоволување на потребите на општеството.

Forestry in Macedonia is an economy branch that participates in the Gross Domestic Product with 0.3 - 0.5%, but if the multifunctional uses are valorized, the contribution will be bigger.

The need of planned management of the forests and the forest resources, as well as afforestation of bare fields and eroded terrains, prevention of further degradation of the forests and forestlands in the Republic of Macedonia has imposed after the Second World War, in the years of the renewal of the post-war country.

At that time, the forestry of the Republic of Macedonia was organized as an economic branch for responsible and intensive forest management. The legal regulations and their implementation was regulated by the organizational setup of the forestry, as well as all the activities and procedures for silviculture, utilization, preservation and forest management planning of both, state-owned and private forests. The establishment of the enterprises, which professionally deal with the activities in the field of forestry, would contribute to the development of the forestry and it would provide consistency in the process of utilization and forest management.

By the establishment of the Fund for afforestation of bare fields in 1971, vast afforestation actions has been taken in Macedonia. During its existence, since 1990, 100.000 ha of bare fields have been afforested. In 2004, the Spatial Plan of Republic of Macedonia came into force, where all strategical aims for development o the forests are determined until 2020, but the main accent is on the afforestation.

The organization of the forest management should be appropriate not only to the natural, but to the economic conditions in the field as well. That should provide not only quantity and best quality but also sustainable and economic production of wood mass and fulfilment of the requirements of the society.

The term consistent forest management refers to the forest management process which provides consistent utilization of the forest resources, with a tendency towards their increase, not decrease.

PE “Makedonski šumi” as an active factor in the process of providing and improving sustainable forest management in the Republic of Macedonia has started a process of promotion, preparation and execution of forests certification.

20

Forest resources Поимот трајно стопанисување со шумите се однесува на стопанисување со шумите на начин кој овозможува постојано користење на шумските ресурси со тенденција за нивно зголемување, а не намалување. Денес, стопанисувањето со шумите во Република Македонија е засновано врз комплексност, многуфункционалност и трајност во производството, при што се води сметка за здравиот однос кон шумите, еколошките принципи, зачувувањето на животната средина и нега и обновување на шумите. Тоа значи дека, како добро од општ интерес, шумите и шумските земјишта треба да се одржуваат, да се обновуваат и да се користат, со што ќе се зачува нивната вредност и ќе се врши економично и целисходно стопанисување со нив. Грижата за шумите, правилното насочување на стопанисувањето со шумите, нивната обнова и одржливо користење се задача на ЈП Македонски шуми. Имајќи предвид дека шумите се природно добро од општ интерес, а стопанисувањето со шумите е дејност од јавен интерес, со Законот за шуми утврдени се основните дејности, а тоа се: одгледување, заштита и користење на шумите, со чие извршување Претпријатието треба да обезбеди трајно зачувување и зголемување на вредноста на шумите, како и постојано зголемување на нивниот прираст и на нивните општо корисни функции. Република Македонија има потпишано и ратификувано многу меѓународни договори иконвенции за заштита на шумите и животната средина, кои влијаат врз шумарсиот сектор. Ориентацијата на земјата кон Европската Унија налага приоритети и фокусирање кон општокорисните функции на шумата и нејзиното стопанисување, интегрирајќи се во многу поширок контекст, во кој заштитата, бодиверзитетот и грижата за природата и животната средина се ставени во прв план.

Following the way of certification of the forests in the surrounding countries and prior analysis, PE “Makedonski šumi” enters a pilot-project for usage of one of the schemes for forest certification in Europe and the world, PEFC (Programme for Endorsement of Forest Certification), a system for certification of forests managed by PE “Makedonski šumi” PEFC is the biggest global certification scheme according to which more than 300 millions of ha are certified in the world. The strict rules of PEFC, the field checkups executed by an independent organ and the national context reflected in the national standard for sustainable forest development give assurance for maintenance of the ecological, social and economic functions of the forests.

Forest management in Macedonia is based on the complexity, multifunctionality, sustainability and continuity of the production, where the health of the forests is taken into account, on the basis of the ecological principles for preservation of the environment and nurture and restoration of the forests. That means that the forests and forestlands should be maintained and utilized and in that way their value would be protected and the management would be more economical and efficient.

PE “Makedonski šumi” is responsible for the forest preservation, afforestation and its reasonable utilization as well as forest management headed in the right direction.

The PE should provide consistent protection, preservation, and increasing of the forests value, as well as continuous growth of the forests and their general benefits. The Constitution of the Republic of Macedonia considers the forests a natural wealth and they enjoys special protection.

Republic of Macedonia has signed and ratified many international agreements and conventions for protection of the forests and the environment that affect the forestry sector. The orientation of the country towards the European Union requires harmonization of the forestry politics with the obligations towards it. The real conditions now are imposing the need of creating an efficient system of multifunctional forest management and development of modern lumber industry with high standards.

21

историјат ЈП Македонски шуми 1998-2018 Во далечното минато територијата на Република Македонија, како и целиот Балкански полуостров бил покриен со густи и непроодни шуми. Со демографскиот развој на населението, како и постојаниот стремеж за опстанок, ги насочувало луѓето кон максимална експлоатација на природата. Така шумите постојано биле уништувани со опожарување и копачење, со цел да се добијат обработливи површини и пасишта. Со раздвижувањето на населението на овие простори уште од античко, преку римско, византиско време, турската империја, така и во поново време, со економската миграција, овие површини биле оставени на забот на времето. Под дејство на биотските и абиотските фактори овие површини се доведени во еродирана и деградирана форма, односно гола непродуктивна површина. Република Македонија се наоѓа во средишниот дел на Балканскиот Полуостров помеѓу 40о50’ до 40о20’северна географска ширина, 20о27’ и 23о05’ источна географска должина, со вкупна површина од 25.713 км2, на оддалеченост од Егејското Море од околу 60 км воздушна линија и од Јадранското Море 80 км. Од вкупната површината на Република Македонија, 36 проценти се површини покриени со шуми. Грижата за шумите, правилното насочување на стопанисувањето со шумите, нивната обнова и разумното користење, се задача на ЈП “Македонски шуми”. Стопанисувањето со шумите во Македонија е засновано врз комплексност, многуфункционалност и трајност на производството, при што се води сметка за здравиот однос кон шумите, еколошките принципи за зачувување на животната средина и за негата и обновување на шумите. Со Уставот на Република Македонија, шумите се прогласени за природно богатство и уживаат посебна заштита. Согласно Уставот, Законот за шумите (“Службен весник на РМ” бр.47/97 и 7/2000), Законот за јавните претпријатија (“Службен весник на РМ” бр.38/96) и други закони, со Одлука бр. 23-3128/1 од 15.12.1997 година, Владата на Република Македонија, го основа Јавното претпријатие, “Македонски шуми”. До донесувањето на Законот за шумите (Службен весник на РМ бр. 47/97), со државните шуми во Република Македонија стопанисуваа 30 (триесет) шумско-стопански претпријатија. Основна дејност на ЈП “Македонски шуми” е стопанисување со шумите за стопанска намена во државна сопственост. Под стопанисување со шумите се подразбира, одгледување, користење и заштита на шумите. Со шумите треба да се стопанисува, на начин, методи, техники и техологии, кои ќе обезбедат трајно зачувување и проширување на нивната површина, обезбеди најголем прираст согласно природните услови на месторастење, сочуваат и подобруваат нивните производни и општокорисни функции и зголеми нивната вредност (одржливо шумарство). Согласно Законот за шумите, чувањето на шумите во државна и приватна сопственост го врши шумска полиција во Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство. Со дејноста заради која е основано, Јавното претпријатие треба да обезбеди: заштита и унапредување на добрата од општ интерес, техничко-технолошко и економско единство, развој и усогласеност на стопанскиот развој на шумарството со вкупниот стопански развој и ефикасност во работењето. Претпријатието започна со работа на 01.07.1998 година, како правен следбеник на дотогаш постојните шумско- стопански претпријатија. Работењето на ЈП “Македонски шуми” се заснова и реализира врз основа на Законот за јавни претпријатија, Законот за шуми, Законот за трговски друштва, Законот за сметководство и други закони и подзаконски акти. Односите во претпријатието се регулираат со Статут и другите општи акти на претпријатието. Раководни органи на ЈП “Македонски шуми” се: Управен одбор, Одбор за контрола на материјално-финансово работење и Директор.

22

history

PE Makedonski šumi 1998-2018 In the past, the territory of the Republic of Macedonia, as the whole Balkan Peninsula was covered in thick and woods. The demographic development i.e. movement of the population, as well as the continuous drive for survival, made people exploit the nature to maximum. The forests were destroyed by burning and cutting down the woods in order to get farmlands and pastures.

Constant migration of the population in this area which has started during Hellenic and Roman times, through Byzantine and Ottoman Empire and is still in progress even now in the form of economic migration, led to complete negligence and oblivion of these forested areas. Under the influence of biotic and abiotic factors these surfaces became eroded, degraded and turned into barren grounds.The Republic of Macedonia is situated at the center of the Balkan Peninsula and it lies between latitudes 40° 50’ and 40° 20 ‘N, and between longitudes 20° 27’ and 23° 05 E, and has a total area of 25.713 km2. The distance in a beeline to the Aegean Sea is about 60 km and from the Adriatic Sea 80 km. 36% of the total area are covered in forests.

PE “Makedonski šumi” is responsible for the forest preservation, afforestation and its reasonable utilization as well as forest management headed in the right direction.

The forest management in Macedonia is based on the complexity, multi-functionality and longevity of the production, taking into consideration the sound approach towards forests, ecological principles for preservation of the environment, nursing and afforestation. The Constitution of the Republic of Macedonia considers the forests a natural wealth and they enjoy special protection.

According to the Constitution, The Forests Law (“Official gazette of the Republic of Macedonia No. 47/97 and 7/2000), the Law on Public enterprises (“Official Gazette of Republic of Macedonia No.38/96) and other Laws, with Decision No. 23-3128/1 of 15.12.1997, the Government of the Republic of Macedonia established the Public enterprise “Makedonski šumi”. Until the adoption of the new Law on Forests (Official gazette of Republic of Macedonia No.47/97), the state-owned forests were managed by 30 (thirty) forest management entities (enterprises).

The core activity of the PE “Makedonski šumi” is forest management of the state-owned forests for economic purpose. Forest management means silviculture, utilization and forest preservation.

Forests should be sustainably managed in a manner, methods, techniques and technologies that will provide permanent protection and enlargement of its area and maximum growth in accordance with the natural conditions of the locations as well as to preserve and improve their production and general-purpose functions and to increase their value (sustainable forest management).

According to the Law on Forests, the guarding of the state-owned and private forests is in the hands of the forestry police department within the Ministry of Agriculture, forestry and water management. The task of the PE “Makedonski šumi” is to provide: • protection and improvement of the common interest’ goods • technical-technological and social unity • development and coordination of the economic development of the forestry with the general economic development • working efficiency The Public enterprise started working on 01.07.1998, as a legal successor of the former forest management entities. The work of the PE “Makedonski šumi” is based on the Law on public enterprises, Law on forests, Law on trade companies, Law on accounting and many other general laws and by-laws. Statute and the other statutory acts of the enterprise regulate the relations in the Public enterprise.

Management organs of PE “Makedonski šumi” are: the Board of Directors, Board for supervision of material and financial working and the General Manager.

23

историјат Заради успешно и ефикасно вршење на дејноста, ЈП “Македонски шуми”- Скопје, во тој период (2008) е организирано во: • Дирекција и Подружници Внатрешната организациона поставеност на Дирекцијата и на Подружниците е утврдена со Правилник за внатрешна организација на Јавното претпријатие. За обезбедување на потребната координација во остварувањето на дејностите на претпријатието, во Дирекцијата формирани се и функционираат 8 (осум) сектори: • Сектор за уредување на шумите; • Сектор за план, анализа инвестиции и развој; • Сектор за одгледување, заштита и екологија на шумите; • Сектор за користење на шумите и примарна преработка; • Сектор за лов, ловен туризам; • Сектор за комерцијално работење; • Сектор за материјално и финансиско работење и • Сектор за правни кадрови и општи работи. Со секторите раководат помошници на директорот и истите имаат статус на работници со посебни овластувања. Во состав на ЈП “Македонски шуми” влегуваат 30 (триесет) подружници кои немаат својство на правно лице и во правниот промет настапуваат во име и за сметка ЈП “Македонски шуми” - Скопје. Со подружниците раководат раководители, со статус на работници со посебни овластувања. Јавното претпријатие работи со единствена жиро сметка. Подружниците работат преку подсметки кои се составен дел на жиро сметката на ЈП “Македонски шуми”- Скопје. ЈП “Македонски шуми” изготвува годишна програма за работа и развој која ја донесува Управниот одбор. Средства за работа и развој на ЈП се обезбедуваат од: • приходи кои ги остварува ЈП “Македонски шуми” • тековното работење • средства од буџет и тоа само во делот на реализација на Програмата за проширена репродукција на шумите, во кој партиципираат која секоја година ја усвојува Владат на РМ; • други извори на средства. Од приходите се надоместуваат расходите од работењето, платите на вработените, средствата за развој и инвестиции, како и други потреби за извршување на работните задачи и обврски. Со Одлуката на Владата за формирање на Јавното претпријатие се преземени и сите обврски кои дотогаш ги имаа поранешните шумски стопанства чиј износ не беше целосно и точно утврден, затоа што дел од обврските (договори, налози, кредити и сл.) не беа евидентирани од нивните архиви и книговодства, а нивниот износ беше утврден дополнително, со записници од Управата за јавни приходи и филијалите на Заводот за платен промет и други. Пред формирањето на ЈП, во два наврати (вториот пред самото формирање), во соработка со Заводот за платен промет (на ниво на држава) се направија детални снимања на финансиската состојба на тогашните шумски стопанства-идните подружници (според состојба во филијалите на Заводот). По формирањето, се доби нова, реална, значително полоша слика. Со формирањето, во состав на ЈП “Македонски шуми” (согласно Одлуката на Влада), влегоа 29 подружници (подружницата “Голак”-Делчево влезе по завршена стечајна постапка, по една година) со вкупно вработени: 3872 лица, во редовен работен однос, со можност за повремено ангажирање на сезонски работници. Во овој период, ЈП “Македонски шуми” стопанисува со шумите во државна сопственост за стопанска намена. Од вкупната површина на Република Македонија 859.427 ха државни шуми од кои: • високостеблени 216.564 ха и • нискостеблени 642.863 ха; • можен годишен етат од 1.232.480 м3 бруто дрвна маса; • 6.228 км патна мрежа, отвореноста на шумата изнесуваше 6,53 м/ха; • 6 ловишта со вкупна површина од 75.510 ха; • расадници со бруто површина од 36,6 ха или нето 25,4 ха, со можен производен капацитет од 40 милиони садници; • два рибника со капацитет од 120 тони; • една фарма со капацитет од 500 грла свињи; • еден угостителски објект со капацитет од 8 лежаи и ресторан за 80 лица; • седум пилани со можен капацитет од 30.000 м3; • една компостара со печуркара со можен капацитет на производство од 2000 т суров компост и 60 т свежи печурки и • една дестилерија за хидродестилација со можен капацитет за преработка од 7-10.000 кг етерични масла (во зависност од суровината која што се преработува).

24

history In order to provide successful and efficient operation of the activities, PE “Makedonski šumi” – Skopje is comprised of: • Headquarter and • Branch offices The Rulebook for internal organization of the Public enterprise determines the internal organizational structure of the Headquarter and the Branch offices.

In order to provide the necessary coordination in the management of the activities, the Headquarter was organized in 8 (eight) sectors: - Sector for forest management planning - Sector of planning, analysis, investments and development, - Sector for silviculture, protection and ecology of forests, - Sector of forest utilization and primary processing - Sector for hunting and hunting tourism - Commercial affairs sector, - Sector for material and financial working, - Sector for legal and general affairs The Sectors are managed by Assistant Managers and they have status of employees with special authorizations.

Within the PE “Makedonski šumi”, there are 30 (thirty) Branch offices, which do not operate as separate legal entities, but they work on behalf and on the account of the PE “Makedonski šumi” Skopje. They are managed by Directors, and they have status of employees with special authorizations.

The Public enterprise has its own gyro account and the Branch offices work through sub-accounts of the main giro-account of the enterprise.

PE “Makedonski šumi” prepares annual work and development program, approved by the Board of Directors. The funds for operation and development of the Public enterprise are secured by: • revenues of the PE “Makedonski šumi” • current operating • Funds from the Budget, only for realization of the Program for extended reproduction of the forests, each year approved by the Government of the Republic of Macedonia.

• other funds sources The revenue is used to cover the expenditures of the company’s operation, salaries for the employees, funds for development and investments as well as other needs for execution of the activities and operations of the enterprise.

PE “Makedonski šumi” as of its establishment manages with forests in state ownership for economic purpose. Out of the total area of the Republic of Macedonia, 859.427 ha belong to state-owned forests: • high forests 216.564 ha • low forests 642.863 ha • possible annual cut of 1.232.480 m3 gross wood volume • 6.228 km road infrastructure, accessibility of 6.53 m/ha • 6 hunting grounds with total area of 75.510 ha • nurseries with gross area of 36.6 ha or net 25.4, possible production capacity of 40 million seedlings • two fish farms with capacity of 120 tones • one farm with capacity of 500 head of pigs • one hospitality business unit with capacity of 8 beds and restaurant for 80 persons • seven sawmills with possible capacity of 30.000 m3 • оne compost and mushrooms production unit, with а possible production capacity of 2000 tons of raw compost and 60 tons of fresh mushrooms • оne distillery for hydro distillation with a process capacity of 7-10.000 kg. essential oils (depending on the processed raw materials) 25

историјат Реалниот капацитетот на искористеност на одредени сегменти на ниво на ЈП “Македонски шуми” изнесуваше: реализиран годишен етат, 65%. Намалувањето на бројот на редовно вработени во Јавното претпријатие се должи на спроведување на Програми за економски технолошки и структурални промени. Од 2003-2006 година наместо планираните работници на определено време во просек беа ангажирани во производниот циклус од девет месеци по околу 300 соработници по договор за дело. Од 2006 година наваму, според Законот за работни односи, престанува вработувањето по договор на дело и фазите сеча, дотур и превоз се изведуваат преку правни и физички лица регистрирани за соодветната дејност. Во глобала се применуваат насоките и определбите на Владата на Република Македонија за рационализација на бројот на вработените во јавната администрација со најмалку 4 %, на годишно ниво. Покрај тоа со издвојувањето на несуштинските делови (пилани, рибници, печуркара), се преземаа и околу 360 вработени од Јавното претпријатие, во новоформираните ДООЕЛ-и. Користење на етатот Етатот се планира врз основа на Плановите за стопанисување со шумите за стопанско-економска намена. Во секоја претходна, за наредната година, врз основа на плановите за стопанисување со шумите, на ниво на подружници и ЈП “Македонски шуми”, се изготвуваат и донесуваат Производнофинансиски планови. Користењето на етатот од страна на Јавното претпријатие не е во сооднос со предвидениот. Коефициентот на користење на сечивиот етат се движи околу 0,70 во однос на можниот предвиден со посебните планови за стопанисување со шумите. Овој проблем е тесно сврзан со планирањето на обемот на сечите, отвореноста на шумите, сезонскиот карактер на патната инфраструктура, несоодветна и застарена механизација, нелојална конкуренција на пазарот на огревно дрво и слично. На пазарот е присутна нелојална конкуренција од продажба на дрво од страна на приватни лица кои нудат нелегално посечено дрво во државна шума, без дозвола. Нелегалната сеча се одвива на најразлични начини и по најразлични канали и претставува голем проблем за шумарството и функционирањето на ЈП. Поради наведените причини големи количини на дрво во Јавното претпријатие остануваат на плацовите (за подоцна да се декласираат) и тоа во услови на нецелосно искористен етат, со што се нанесуваат огромни штети и загуби. Несуштински делови во составот на ЈП “Македонски шуми” Во составот на ЈП “Македонски шуми”, од формирањето, до 2005 година функционираат: пилани за примарна преработка на дрвото, капацитети за производство на храна (два рибника, две фарми и една печуркара), еден угостителски објект и една дестилерија. Примарна преработка на дрво Примарната преработка на дрво се изведувала во пиланите: ШС “Малешево” - Берово ШС “Црн бор” Прилеп. ШС “Кајмакчалан” - Битола ШС “Преспадрво” - Ресен ШС “Јабланица” - Струга ШС “Куманово” - Куманово ШС “Голак” - Делчево. Пиланите со текот на времето имаат искажан негативен резултат во своето работење и дополнително ја отежнуваат работата на ЈП “Македонски шуми” во вршењето на својата основна дејност.Затоа се трансформирани во ДООЕЛИ, кои потоа се отуѓени. Погон за хидродестилација Погонот за хидродестилација се наоѓа во кругот на подружницата во Берово. Со работа започнал во 1988 година. Успешно стартувал и профитно работел до 1999 година. Целокупниот асортиман на производи се извезувал. Во периодот по 1999 година, се јавиле одредени проблеми на пазарот. Погонот е со современа технологија во која може да се преработуваат поголем број на лековити и ароматични растенија во етерични масла, односно поголем дел од другите шумски производи се преработуваат во етерични масла, калофониум и слично. Во состав на погонот работи современа сушилница за лековити растенија и плодови. Рибниците “Извор”-Кичево Рибник “Клепало”-Берово работеа, во рамките на ЈП “Македонски шуми” од формирањето, но со текот на времето, заради нерентабилно работење се претворени во ДООЕЛ-и, со одлука на Владата на РМ бр 19-4358/1 од 05.12.2005 година. Фармите “Суви Лаки”Берово која функционирала во рамките на ПШС “Малешево“ - Берово и свињарската фарма “Марена” во ПШС “Бор” - Кавадарци се изградени во 1995 година и функционирале додека работеле профитабилно. Во моментов овие капацитети не функционираат.

26

history The real use of the capacity of particular segments in PE “Makedonski šumi” was: 65 % annual wood mass for cutting.

With the establishment of the PE “Makedonski šumi”, the total number of the employees was 3872 regularly employed, with possibility of periodical employment of seasonal workers.

However, decreasing of the number of the regularly employed people in the Public enterprise followed, due to the implementation of the Programs for economic, technological and structural changes.

As of 2006, according to the Labor Law, the temporary service contract are not existing and the phases cut, transport and delivery are executed by individuals and legal entities registered for those activities.

Generally, the regulations and recommendations of the Government of the Republic of Macedonia for annual rationalization of the number of employees in the public administration by at least 4% are being followed. Besides, with the separation of the non-essential units (sawmills, fish farms and mushroom production units), about 360 employees have been taken over from the Public enterprise to the newly formed LTDs. Utilization of the woodcut The wood mass for cutting is planned on the basis of the Plans for management with forest of economic purpose. Each year, the Headquarter and the Branch offices are preparing and approving Production-financial plans based on the Management plans. The used wood mass for cutting of the PE “Makedonski šumi” is not in a correlation with the planned one. The utilization of allowable cut is about 0.70 in relation with the possible allowable cut determined in the Special forest management plans. This problem is in a close correlation with the planning of the cutting volume, openness of the forests, seasonal character of the road infrastructure, old and inappropriate mechanization, unfair competition on the firewood market etc. The unfair competition on the market is present due to the private entities who offer illegally and without permission cut wood from the state-owned forests.

The illegal woodcut is one of the biggest problems for the forestry and the operation of the PE. Due to above-mentioned, large amount of wood of the Public enterprise remains on the sites (later on to be declassified), in conditions of incompletely used wood mass for cutting, which causes enormous losses and damages.

Non-essential units in PE “Makedonski šumi” In the period from the establishment until 2005, sawmills for primary wood processing, capacities for production of food (two fish farms, two farms and one mushroom production unit), one accommodation object and one distillery were part of PE “Makedonski šumi” Primary wood processing Primary wood processing was executed in the sawmills in the Branch offices: “Maleshevo” – Berovo, “Crn bor” – Prilep, “Kajmakchalan” – Bitola, “Prespadrvo” – Resen, “Jablanica” – Struga, “Kumanovo” – Kumanovo and “Golak” – Delchevo. The sawmills during their existence have shown negative results in its working, which additionally complicated the work of the PE “Makedonski šumi” and that is why first they were transformed into LTD’s and later on they were conveyed.

Hydro-distillation plant The hydro-distillation plant is located in the Branch office in Berovo. It started operating in 1988. It worked profitably until 1999. The total production of assortment was for export. In the period after 1999, certain problems appeared on the market. The plant is equipped with modern equipment and great number of medicinal and aromatic plants can be processed into essential oils, kalophonium, etc. The plant has a modern dryer for medicinal plants and fruits.

The fish-farms “Izvor” – Kichevo, “Klepalo” – Berovo operated as part of PE “Makedonski šumi” from the establishment, but in time, due to unprofitability , they were transformed in LTDs, by a Decision of the Government No.19-4658/1 of 05.12.2005.

The farms “Suvi Laki” – Berovo, as part of Branch office “Maleshevo” – Berovo and the pig farm “Marena” in Branch office “Bor” – Prilep, were built in 1995 and they were operating while they were profitable for the Public enterprise. Currently these capacities are not working.

27

Систематизација Внатрешна организација на ЈП „Македонски шуми„ Претпријатието започна со работа на 01.07.1998 година, како правен следбеник на дотогаш постојните шумско-стопански претпријатија. Работењето на ЈП “Македонски шуми” се заснова и реализира врз основа на Законот за јавни претпријатија, Законот за шуми, Законот за трговски друштва, Законот за сметководство и други закони и подзаконски акти. Односите во претпријатието се регулираат со Статут и другите општи акти на претпријатието. Раководни органи на ЈП “Македонски шуми” се: Управен одбор, Одбор за контрола на материјално-финансово работење и Директор. Заради успешно и ефикасно вршење на дејноста, ЈП “Македонски шуми”- Скопје е организирано во: • Дирекција и Подружници Внатрешната организациона поставеност на Дирекцијата и на Подружниците е утврдена со Правилник за внатрешна организација на Јавното претпријатие. За обезбедување на потребната координација во остварувањето на дејностите на претпријатието, во Дирекцијата формирани се и функционираат 9 (девет) сектори: • Советник на директорот за одржување на опрема и возила • Сектор за шумарство • Сектор за уредување на шуми, ловишта и проектирање • Сектор за комерцијални работи • Сектор за економско финансиско работење • Сектор за правни, општи работи и човечки ресурси • Сектор за одгледување, подигање, екологија и лов • Сектор за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола • Сектор за план и анализа, инвестиции и развој, ин форматички и комуникациски технологии • Сектор за шумско земјиште, шумска инфраструктура и механизација Со секторите раководат помошници на директорот и истите имаат статус на работници со посебни овластувања. Во состав на ЈП “Македонски шуми” влегуваат 30 (триесет) подружници кои немаат својство на правно лице и во правниот промет настапуваат во име и за сметка ЈП “Македонски шуми” - Скопје. Со подружниците раководат раководители, со статус на работници со посебни овластувања.

УПРАВЕН ОД

ОДБОР ЗА КОНТРОЛА НА И ФИНАНСИСКО Р

ГЕНЕРАЛЕ ДИРЕКТО САМОСТОЕН СОВЕТНИК НА ДИРЕКТОРОТ

СЕКТОР ЗА ШУМАРСТВО

СЕКТОР ЗА УРЕДУВАЊЕ НА ШУМИ, ЛОВИШТА И ПРОЕКТИРАЊЕ

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА ШУМАРСТВО

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА УРЕДУВАЊЕ НА ШУМИ, ЛОВИШТА И ПРОЕКТИРАЊЕ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ИСКОРИСТУВАЊЕ НА ШУМИ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ОДГЛЕДУВАЊЕ И ЕКОЛОГИЈА

28

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ДРУГИ ШУМСКИ ПРОИЗВОДИ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА УРЕДУВАЊЕ

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ГИС, КАРТОГРАФИЈА И КАТАСТАР

СЕКТОР ЗА ОДГЛЕДУВАЊЕ, ПОДИГАЊЕ, ЕКОЛОГИЈА И ЛОВ

СЕКТОР ЗА ЗАШТИТА НА ШУМИ, НАДЗОР И ВНАТРЕШНА КОНТРОЛА

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА ОДГЛЕДУВАЊЕ, ПОДИГАЊЕ, ЕКОЛОГИЈА И ЛОВ

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА ЗАШТИТА НА ШУМИ, НАДЗОР И ВНАТРЕШНА КОНТРОЛА

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ЗАШТИТА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА, ЗАШТИТНИ ПОДРАЧЈА И ПЛАНИНСКИ ТУРИЗАМ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ЛОВ И ЛОВЕН ТУРИЗАМ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ЗАШТИТА НА ШУМИТЕ ОД БЕСПРАВНИ СЕЧИ И ПОЖАРИ

СОВЕТНИК НА ДИРЕКТОРОТ ЗА ОДРЖУВАЊЕ НА ВОЗИЛА И ОПРЕМА

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ВНАТРЕШНА КОНТРОЛА И НАДЗОР НА ИСКОРИСТУВАЊЕТО И ОДГЛЕДУВАЊЕТО НА ШУМИ

Систематизација ЈП Македонски шуми 2018.

СЕКТОР ЗА КОМЕРЦИЈА

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР КОМЕРЦИЈАЛНИ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ПРОДАЖБА НА ДРВНИ СОРТИМЕНТИ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ПЛАН АНАЛИЗА

ЈП “Македонски шуми” изготвува Годишна програма за работа , која претставува збир на поединечните предлог-програми од подружниците и е изработена во согласност со Посебните планови за стопанисување со шумите, а ја донесува Управнот одбор на претпријатието, која Владата на Република Македонија ја разгледува како материјал за информирање. Исто така, Јавното претпријатие изговува и Годишна инвестициона програма која ја донесува Управниот одбор, а Владата на РМ ја донесува одлуката за давање согласност на истата. А работата ја контролира Одбор за материјално - финансиска контрола на ЈП Законски ПроПиси и реГулатива “Македонски шуми” . ������� ����� ЈП “МАКЕДОНСКИ ШУМИ” – Скопје ДИРЕКЦИЈА

Систематизација 1998 год.

����� �� �������� �� ����������� � ��������� ��������

Управен одбор

������ �� ������������ �����������

Систематизација ЈП Македонски шуми 1998. �������� �� ����������� ��������

Заменик Директор

Сектор за производство и примарна преработка на дрвото

Сектор за заштита, одгледување и екологија на шумите

Сектор за лов и ловен туризам

Сектор за комерцијални работи

Сектор за план, анализа, развој и инвестиции

Информативно гласило “Наши шуми”

Сектор за економскофинансово работење

Служба за финансово работење

Сектор за правни, кадровски и општи работи

������ �� ��������� �� ���� � ������� � �����������

Служба за книговодствено работење

������ �� �����������, ������� � ��������� �� ����

ЈП “МАКЕДОНСКИ ШУМИ” – Скопје ПОДРУЖНИЦА

Семенарство со расадничко производство

Ловиште

Одделение за примарна преработка

Одгледување, заштита и пошумување

Угостителски објект

Одделение за механизација

Собирање, користење и производство на споредни шум. производи

Одделение шумски комуникации

Сам. реф. за катастар на приватни шуми

ЕН ОР

Производство на етерични масла

Систематизација 1998 год.

Раководител – Директор

Одделение за користење на шуми

А МАТЕРИЈАЛНО РАБОТЕЊЕ

СЛУЖБА ЗА ВНАТРЕШНА РЕВИЗИЈА

�������� �� ����������� �������� �� ������ �� �������

�������

Сектор за уредување на шуми и ловишта и проектирање

ДБОР

Продажба и набавка

Референт за план и анализа

Служба за финансиски работи

Служба за правни, кадровски и општи работи

Одделение за одржување и котлара

������ �� ������, ����������, ���� � �������

������ �� ������������ ������

Фарма и рибник

������ �� ��� � ����� �������

Печуркара, сушара и компостара

������ �� ������ �� ����

������ �� ��������� �� ���� � �������� ���������� �� ����

������ �� ������������������� ��������

������ �� ���������� �������� ������ �� ������������� � �������� ������ �� ����� ������� ������ �� ����� �������

������ �� ������, ��������� � ����� ������

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ЈАВНИ НАБАВКИ

систематизацијаСистематизација ЈП македонски шуми 2008.

ЈП Македонски шуми 2008.

63

АЛНИ РАБОТИ

СЕКТОР ЗА ЕКОНОМСКО ФИНАНСИСКО РАБОТЕЊЕ

СЕКТОР ЗА ПРАВНИ,ОПШТИ РАБОТИ И ЧОВЕЧКИ РЕСУРСИ

Р НА СЕКТОР ЗА И РАБОТИ

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА ЕКОНОМСКО ФИНАНСИСКО РАБОТЕЊЕ

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА ПРАВНИ,ОПШТИ РАБОТИ И ЧОВЕЧКИ РЕСУРСИ

Н И

������ �� ��������� ��������

��������� �������� Директор

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА НАПЛАТА

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА НАПЛАТА И СЛЕДЕЊЕ НА НАПЛАТА

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА СМЕТКОВОДСТВО

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ЗАСТАПУВАЊЕ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ОПШТИ И ПРАВНИ РАБОТИ

ПОДРУЖНИЦИ НА ЈП„МАКЕДОНСКИ ШУМИ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ЧОВЕЧКИ РЕСУРСИ

СЕКТОР ЗА ПЛАН И АНАЛИЗА, ИНВЕСТИЦИИ И РАЗВОЈ, ИНФОРМАТИЧКИ И КОМУНИКАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ

СЕКТОР ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ШУМСКО ЗЕМЈУШТЕ, ШУМСКА ИНФРАСТРУКТУРА И МЕХАНИЗАЦИЈА

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА ПЛАН И АНАЛИЗА, ИНВЕСТИЦИИ И РАЗВОЈ, ИНФОРМАТИЧКИ И КОМУНИКАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ

ПОМОШНИК ДИРЕКТОР НА СЕКТОР ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ШУМСКО ЗЕМЈУШТЕ, ШУМСКА ИНФРАСТРУКТУРА И МЕХАНИЗАЦИЈА

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ ТЕХНОЛОГИИ (ИТ)

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА КОМУНИКАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ (КТ)

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ИНВЕСТИЦИИ И РАЗВОЈ

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ШУМСКО ЗЕМЈИШТЕ (КОНЦЕСИИ)

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ШУМСКА ИНФРАСТРУКТУРА (ШУМСКИ ПАТИШТА И ДР.)

ОДДЕЛЕЛНИЕ ЗА ГРАДЕЖНА МЕХАНИЗАЦИЈА И ВОЗЕН ПАРК

29

историјат Основање на ЈП Македонски шуми Јавното претпријатие за стопанисување со шуми ЈП ”Македонски шуми” е основано со Одлука на Владата на РМ бр 23-3028/1 од 15.12.1997 год. Јавното претпријатие се основа со средства од постојните претпријатија кои стопанисуваа со шумите и тоа: “Малешево”- Берово, “Равна Река” - Пехчево, “Осогово”- Крива Паланка, “Кратово”- Кратово, “Осогово”- Кочани, “Серта”- Штип, “Плачковица”- Радовиш, “Плачковица”- Виница, “Беласица”- Струмица, “Саланџак”- Валандово, “Кожув”- Гевгелија, “Демир Капија”- Демир Капија, “Бор”Кавадарци, “Црн Бор”- Прилеп, “Бабуна”- Велес, “Шумарство”- Свети Николе, “Кајмакчалан”- Битола “Бигла”- Демир Хисар, “Липа”Крушево, “Преспадрво”- Ресен, “Галичица”- Охрид, “Јабланица”- Струга, “Стогово”- Дебар, “Лопушник”- Кичево, “Сандански”Македонски Брод, “Шар”- Гостивар, “Лешница”- Тетово, “Караџица”-Скопје, “Куманово”- Куманово и “Голак”- Делчево. Како основна дејност на Јавното претпријатие е предвидено стопанисување со шуми за стопанска намена во државна сопственост, а пред се: ūū одгледување на шуми (одржување, нега, обнова, мелиорација и реконструкција на шуми и шикари, пошумување во шума, на голини и на ерозивни земјишта) ūū користење на шуми (сеча на дрвја, производство на шумски сортименти, собирање и производство на други шумски производи и тоа: шумски плодови, лековити растенија или нивни делови, печурки, лишаи, мов, семе, смола, камен и слично, ставање во промет на дрво и други шумски производи, како и користење, на шумите за туризам, лов и рекреација) ūū заштита на шуми (од противправно присвојување и користење, пожари, растителни болести и штетници, напасување на добиток, желадење, противправно собирање на други шумски производи и други оштетувања). Организацијата на Јавното претпријатие согласно Одлуката е уредена со Правилникот за систематизација на работни места при ЈП „Македонски шуми” и Статутот кој е донесен под бр. 02-3/1 од 25.02.1998 година од страна на Управен Одбор на ЈП “Македонски шуми”, а Владата на РМ донесе одлука за давање согласност на Статутот под бр.23-327/2, од 02.03.1998 година, кој до денес има претрпено измени во 2013 и 2015 година, при што на 29.01.2015 година донесен е нов пречистен текст на Статутот на Јавното претпријатие за стопанисување со државни шуми „Македонски шуми“-п.о.- Скопје бр.02-95/7. Како органи на управување во ЈП”Македонски шуми”, согласно Законот и Статутот се предвидени: ūū Управен Одбор и ūū Одбор за контрола на материјално и финансиско работење, односно нов назив- Надзорен одбор за контрола на материјално финансиското работење ūū Директор Според Одлуката за прв ВД директор на ЈП ”Македонски шуми” се именува дипл.шум.инж. Тодоров Симеон. Постапка за основање на ЈП”Македонски шуми” Врз основа на Одлуката, поднесена е пријава за упис во судски регистар на Јавното претпријатие, по што Основниот суд Скопје 1 Скопје. со свое Решение ТРЕГ Бр 666/98 во регистерска влошка бр. 7-2001896-000-09, го основа ЈП ”Македонски шуми” , со седиште на Бул. Кочо Рацин 97, Скопје. Владата на РМ со Решение бр 17-134/2 од 16.02.1998 ги именуваше членовите на Управниот Одбор на ЈП”Македонски шуми”. Првиот Управен Одбор на ЈП”Македонски шуми”го сочинуваа: ūū д-р Александар Андоновски - проф на Шумарски факултет - Скопје ūū Газменд Ајдерага - пратеник во Собранието на РМ ūū Горјан Велјановски советник во Министерството за земјоделие, шумарство и водостопанство ūū Томе Георгиев - директор на ЗШУЦ “Ѓорче Петров” - Кавадарци ūū Мазлам Селмани - заменик директор на УЈП - Скопје ūū Светислав Тодоровски - директор на на ШИК “Јелак”- Тетово За членови на УО од редот на вработените во ЈП”Македонски шуми” се именувани: ūū Марко Божинов - директор на ПОС “Беласица” - Струмица ūū д-р Ефтим Брндевски - раководител на расадник, трушница и фабрика за етерични масла во ПОС “Малешево” - Берово ūū Жарко Несторовски - директор на ПОС “Лешница”- Тетово На својата прва конститутивна седница, Управниот Одбор за претседател го избра г-дин Томе Георгиев, а за заменик Жарко Насторовски.

30

history

establishment of pe makedonski šumi The public enterprise for forest management JP “Makedonski šumi” was established on the basis of Government Decision No. 23-3028/1 of 15.12.1997.

The Public Enterprise is established with the funds from the existing forest management enterprises: “Maleshevo” - Berovo, “Ravna Reka“ - Pehchevo, “Osogovo“ –Kriva Palanka, “Kratovo“ - Kratovo, “Osogovo“ - Kochani, “Serta“ - Shtip, “Plachkovica“ - Radovish, “Plachkovica“ -Vinica, “Belasica“ - Strumica, “Salandjak“ - Valandovo, “Kozhuv“ - Gevgelija, “Demir Kapija“ – Demir Kapija, “Bor“ - Kavadarci, “Crn Bor“ -Prilep, “Babuna“ - Veles, “Shumarstvo“ - Sveti Nikole, “Kajmakchalan“ - Bitola, “Bigla“ – Demir Hisar, “Lipa“ - Krushevo, “Prespadrvo“ - Resen, “Galichica“ - Ohrid, “Jablanica“ - Struga, “Stogovo“ - Debar, “Lopushnik“ - Kichevo, “Sandanski“ – Makedonski Brod, “Shar“ - Gostivar, “Leshnica“ - Tetovo, “Karadzica“ - Skopje, “Kumanovo“ - Kumanovo and “Golak“ – Delchevo The core activity of the Public enterprise is managing the state-owned forests for economic use: - Silviculture (growth, nursery, regeneration, melioration and restoration of the forests and bushes, afforestation of forests, clearings and erosive areas) - Forest utilization (woodcutting, production of forest products, collection and production of other forest products: forest fruits, medicinal herbs or their parts, mushrooms, lichens, moss, seeds, resin, stones etc., sale of wood and other forest products, as well as forest utilization for tourism, hunting and recreation) - Forest preservation (of illegal usurpation and utilization, fires, blights and pests, grazing, acorning, illegal collection of other forest products and other damages) The organization of the Public enterprise, according to the Decision is regulated by the Rulebook for systematization of workplaces in PE “Makedonski šumi” and the Statute registered under No. 02-3/1 of 25.02.1998, brought by the Board of Directors of PE “Makedonski šumi” and the Government’s Decision for its approval, registered under No. 23-327/2 of 02.03.1998, which undergoes changes in 2013 and 2015.

On 29.01.2015. new, consolidated text of the Statute of PE “Makedonski šumi” s.r. Skopje, registered under No. 02-95/7, came into force.

Management organs of JP Makedonski šumi, according to the Law and Statute are: - Board of Directors; - Committee for control of the material and financial working, later renamed into Supervisory Board for material and financial control; - General Manager; According to the Decision, Todorov Simeon, BScFor, was appointed as the first Acting General Manager of PE “Makedonski šumi”.

Procedure for establishment of PE“Makedonski šumi” Based on the Decision, a registration form was submitted for entry of the Public enterprise into the Court Register, after which the Primary Court Skopje 1 – Skopje, with its Decision, Reg. Proc. No. 666/98 in the entry No. 7-02001896-000-09, registered PE “Makedonski šumi” with main office at Blv. Kocho Ratsin 97, Skopje The Members of the Board of Directors of PE “Makedonski šumi were appointed on the basis of the Government Decision No. 17-134/2 of 16.02.1998.

Members of the first established Board of Directors of PE “Makedonski šumi” were: - PhD, Aleksandar Andonovski – Professor at the Faculty of Forestry – Skopje - Gazmend Ajderaga – Member of the Parliament of Republic of Macedonia - GorjanVeljanovski – Advisor at the Ministry of agriculture, forestry and water supply - Tome Georgiev – Director of High School of Forestry and agriculture Gjorche Petrov – Kavadarci - Mazlam Selmani – Deputy Manager at Public Revenue Office Skopje - Svetislav Todorov – Manager of ŠIK Jelak Tetovo Appointed members of the Board of Directors employed in PE “Makedonski šumi” were: - Marko Bozhinov – Director of Branch Office “Belasica” – Strumica - PhD Eftim Brndevski – Director of nursery, seed extraction unit and factory for essential oils in “Maleshevo” - Berovo - Zharko Nestorovski – Director of Branch office “Leshnica” – Tetovo The Board of Directors, on the first constitutional conference elected Mr. Tome Georgiev as President and Zharko Nestorovski Deputy President of the Board.

31

историјат Томе Ѓорѓиев- шумарски инженер Прв Претседател на УО во ЈП “Македонски шуми“, во периодот од 1997 до 1999 година. Роден на 08.08.1937.година, с. Радња, Кавадарци На Земјоделско-шумарски факултет - Шумарски отсек, дипломирал во 1960. година По дипломирањето работи како професор по стручни предмети во ЗШУ “Иво Рибар-Лола“ - Кавадарци. Од 1986-1999 година е директор на ЗШУЦ “Ѓорче Петров“- Кавадарци Работел и како Инспектор по шумарство, лов и риболов, Во ДИК Страшо Пинџур, како директор на Сектор Активно е вклучен во разни општествени и стручни активности, каде ги извршува задачите во рамките на стручните способности. Автор е на два учебника: “Подигање и одржување на зелени површини“ за трета и четврта година -шумарска насока Автор на повеќе проекти на хортикултурно уредување. Рецензент на повеќе учебници Добитник е на значајни признанија за развој на педагошката струка и шумарството и заштитата на човековата средина Со Решение на Владата бр 17-914/2, од 13. 04. 1998.година, за членови на Одбор за контрола на материјално- финансиска работење, се именувани: - Муртезан Илјази -Тетово - Илија Лазаревски - Маврови Анови - Љупчо Смугрески - Скопје - Васко Џамбаски - Скопје Управниот Одбор на седницата од 08.04.1998.година донесе Одлука за основање на подружници бр 02-3, со која заради заокружување на организационата поставеност на ЈП "Македонски шуми" и непречено отпочнување со работа, постојните претпријатија за стопанисување со шуми со кои се основаше Јавното претпријатие, се трансформирани како организациони делови-подружници на Јавното претпријатие, и тоа како следи: Управниот Одбор на седницата од 08.04.1998 година донесе Одлука за основање на подружници бр 02-3, со која заради заокружување на организационата поставеност на ЈП ”Македонски шуми” и непречено отпочнување со работа, постојните претпријатија за стопанисување со шуми со кои се основаше Јавното претпријатие, се трансформирани како организациони делови-подружници на Јавното претпријатие, и тоа како следи: Заради верифицирање на организационата поставеност во судскиот регистар поднесена е пријава за упис на подружници по што Основниот суд - Скопје 1 - Скопје, со Решение Трег. Бр/. 92/98, од 26.06.1998 год. изврши упис на подружниците во Судскиот регистер како организациони делови на Јавното претпријатие. Основањето на Јавното претпријатие е регистрирано и во Заводот за Статистика на РМ под број 21-1385/1 од 27.03.1998 г. при што е утврден и матичниот број на фирмата 5204160. По основањето на подружниците, Решението на Заводот за статистика е дополнето со список на распоредени единици во состав на деловниот субјект (подружници).

1. Подружница-шумско стопанство “Малешево”- Берово 2. Подружница-шумско стопанство “Равна Река”- Пехчево 3. Подружница-шумско стопанство “Осогово”- Крива Паланка 4. Подружница-шумско стопанство “Кратово”- Кратово 5. Подружница-шумско стопанство “Осогово”- Кочани 6. Подружница-шумско стопанство “Серта”- Штип 7. Подружница-шумско стопанство “Плачковица”- Радовиш 8. Подружница-шумско стопанство “Плачковица”- Виница 9. Подружница-шумско стопанство “Беласица”- Струмица 10. Подружница-шумско стопанство “Саланџак”- Валандово 11. Подружница-шумско стопанство “Кожув”- Гевгелија 12. Подружница-шумско стопанство “ДемирКапија”- Демир Капија 13. Подружница-шумско стопанство “Бор”- Кавадарци 14. Подружница-шумско стопанство “Црн Бор”- Прилеп 15. Подружница-шумско стопанство “Бабуна”- Велес

32

16. Подружница-шумско стопанство “Шумарство”- Свети Николе 17. Подружница-шумско стопанство “Кајмакчалан”- Битола 18. Подружница-шумско стопанство “Бигла”- Демир Хисар 19. Подружница-шумско стопанство “Липа”- Крушево 20. Подружница-шумско стопанство “Преспадрво”- Ресен 21. Подружница-шумско стопанство “Галичица”- Охрид 22. Подружница-шумско стопанство “Јабланица”- Струга 23. Подружница-шумско стопанство “Стогово”- Дебар 24. Подружница-шумско стопанство “Лопушник”- Кичево 25. Подружница-шумско стопанство “Сандански”- Македонски Брод 26. Подружница-шумско стопанство “Шар”- Гостивар 27. Подружница-шумско стопанство “Лешница”- Тетово 28. Подружница-шумско стопанство “Караџица”- Скопје 29. Подружница-шумско стопанство “Куманово”- Куманово 30. Подружница-шумско стопанство “Голак”- Делчево

history Tome Gjorgjiev - BScFor First President of the Board of Directors at PE “Makedonski šumi”, in the period 1997-1999.

He was born on 08.08.1937 in vlg.Radnja, Kavadarci He graduated from the Faculty of Forestry and agriculture – Department of forestry, in 1960 After graduation he was working as a professor at the vocational education center of forestry and agriculture “Ivo Ribar Lola” in Kavadarci, teaching vocational subjects 1986-1999 he was Principal of the Agriculture and forestry high school ZŠUC “Gjorce Petrov” - Kavadarci He was working as an Inspector of forestry, hunting and fishing; Director of sector in DIK Straso Pindzur, Active participation in different social and professional activities, within the framework of his professional competences.

He is an author of two vocational high school textbooks: “Green areas planning and maintenance” – 3rd and 4th year - forestry compartment.

He is an author of many projects for landscaping and he worked as a reviewer of many student’s textbooks.

He has been awarded many times for his contribution in the development of the forestry and pedagogical vocation as well as the environmental protection.

Members of the Board for material and financial control, according to Government Decision No. 17-941/2 of13.04.1998 were: - Murtezan Iljazi – Tetovo - Ilija Lazarevski – Mavrovi Anovi - Ljupcho Smugreski – Skopje - Vasko Djambaski - Skopje The Board of Directors at the meeting on 08.04.1998, made a Decision, registered under No. 02-3 for establishment of Branch offices by which the existing enterprises for forest management are being transformed into organizational units – branch offices of the Public enterprise, as follows: 1. Branch Office Maleshevo - Berovo, 2. Branch Office “Ravna Reka“ - Pehchevo, 3. Branch Office “Osogovo“ – Kriva Palanka, 4. Branch Office “Kratovo“ - Kratovo, 5. Branch Office “Osogovo“ - Kochani, 6. Branch Office “Serta“ - Shtip, 7. Branch Office “Plachkovica“ - Radovish, 8. Branch Office “Plachkovica“ - Vinica, 9. Branch Office “Belasica“ - Strumica, 10. Branch Office “Salandzak“ - Valandovo, 11. Branch Office “Kozhuv“ - Gevgelija, 12. Branch Office “Demir Kapija“ – Demir Kapija, 13. Branch Office “Bor“ - Kavadarci, 14. Branch Office “Crn Bor“ - Prilep, 15. Branch Office “Babuna“ - Veles, 16. Branch Office “Shumarstvo“ - Sveti Nikole, 17. Branch Office “Kajmakchalan“ - Bitola, 18. Branch Office “Bigla“ - DemirHisar, 19. Branch Office “Lipa“ - Krushevo, 20. Branch Office “Prespadrvo“ - Resen, 21. Branch Office “Galichica“ - Ohrid, 22. Branch Office “Jablanica“ - Struga, 23. Branch Office “Stogovo“ - Debar, 24. Branch Office “Lopushnik“ - Kichevo, 25. Branch Office “Sandanski“ – Makedonski Brod, 26. Branch Office “Shar“ - Gostivar, 27. Branch Office “Leshnica“ - Tetovo, 28. Branch Office “Karadzica“ - Skopje, 29. Branch Office “Kumanovo“ - Kumanovo 30. Branch Office “Golak“ - Delchevo

33

историјат Заради верифицирање на организационата поставеност во судскиот регистар поднесена е пријава за упис на подружници по што Основниот суд- Скопје 1 -Скопје, со Решение Трег. Бр/. 92/98, од 26.06.1998 год. изврши упис на подружниците во Судскиот регистер како организациони делови на Јавното претпријатие. Основањето на Јавното претпријатие е регистрирано и во Заводот за Статистика на РМ под број 21-1385/1 од 27.03.1998 г. при што е утврден и матичниот број на фирмата 5204160. По основањето на подружниците, Решението на Заводот за статистика е дополнето со список на распоредени единици во состав на деловниот субјект (подружници). Со тоа се создадоа основните предуслови за почеток на работа на ЈП”Македонски шуми”. Согласно тоа ВД Директорот на ЈП ”Македонски шуми” на 08.04.1998година, донесе одлука за внатрешна организација, начин на работа и систематизација на работни места, бр.03-8-4/98, врз основа на која беше именуван и првиот менаџерски тим на ЈП ”Македонски шуми”, кој го сочинуваа: - дипл.шум.инж. Симеон Тодоров - директор - дипл.шум.инж. Жарко Несторовски -помошник директор на Секторот за комерцијални работи - дипл.шум.инж. Војо Ковачовски - помошник директор на Секторот за искористување на шуми примарна преработка на дрвото - дипл.шум.инж. Марена Ангова - Сечкова - помошник директор на Сектор за план, анализа, развој и инвестиции - дипл.шум.инж. Илиев Благој - помошник деректор на Сектор за одгледување, заштита и екологија на шуми - дипл. ецц. Томе Недевски - помошник директор на Сектор за финансиски работи - дипл. прав. Павле Стојановски - помошник директор на Сектор за правни, кадровски и општи работи - М-р Илија Тенев-помошник директор на Сектор за ловство и планински туризам После ваквото организациско поставување се именуваа и раководители-директори на сите подружници, по што се затворија постоечките жиро с-ки на претпријатијата кои дотогаш стопанисуваа со шуми и се отворија нови жиро с-ки на подружниците, при што секоја подружница имаше преодна приходна с-ка (833), од која по автоматизам средствата требаше да се префрлаат на жиро с-ка на ЈП ”Македонски шуми” и трошковна с-ка (604) од која ќе се плаќаат обврските на подружницата . Овие жиро с-ки започнаа да функционираат од 01.07.1998 година после што Управниот Одбор, како дата за настанување на статусна промена во сметководството на Јавното претпријатие ја утврди 01.08.1998 година.

Нормативни акти врз основа на кои е организирано и функционира ЈП ”Македонски шуми” Јавното претпријатие работите од јавен интерес ги врши согласно Закон за јавните претрпијатија и законите со кои се уредуваат условите и начинот на вршењето на дејноста од областа на шумарството, и тоа • Закон за шумите (Службен весник на Р.Македонија, бр.47/97; 7/2000; 89/04; 54/07; 103/2008; 24/2011; 53/2011; 25/2013; 79/2013; 147/2013; 43/2014; 160/2014; 147/2015; 7/2016; 39/2016); • Закон за ловството (Службен весник на Р.Македонија, бр.20/96; 26/96; 34/97; 69/04; 84/07; 113/07; 88/08; 1/2012; 69/2013; 164/2013; 147/2015; 83/2018) Јавното претпријатие класификацијата на работните места, видовите на вработувањата, општите права, должности и одговорности и другите прашања за вработените во јавниот сектор ги врши согласно • Закон за Јавните службеници (Службен весник на Р.Македонија 16.04.2010 година се применува до 13.02.2015 година) • Закон за вработените во јавниот сектор (Службен весник на Р.Македонија, бр.27/2014; 199/14; 27/16; 35/18; 198/2018) • Закон за јавните претпријатија (Службен весник на Р.Македонија, бр.38/96; 6/2002; 97/2010; 6/2012; 41/2014; 39/2016; 64;2018) • Закон за административните службеници (Службен весник на Р.Македонија, бр.27/2014; 199/14; 48/15; 154/15; 5/16; 142/16; 11/18) • Закон за работните односи(Службен весник на Р.Македонија, бр.33/15; 72/15; 74/15; 129/15; 27/16; 120/18) • Каталог на работни места во јавниот сектор • Колективен договор на работниците во ЈП ”Македонски шуми” - Скопје • Правилникот за систематизација на работни места при ЈП „Македонски шуми” бр.02-887/1 од 09.09.2015 година

34

history In order to verify the organizational structure in the Court Register, a request for registration of the Branch Offices has been submitted and the Primary Court Skopje 1-Skopje, with Decision Reg. Proc. No. 92/98, of 26.06.1998, registered the subsidiaries in the Court Register as organizational units of the Public enterprise.

The establishment of the Public enterprise was registered in the Bureau for Statistics of Republic of Macedonia No. 21-1385/1 of 27.03.1998 and the Company received its personal registration number 5204160.

After the registration of the Branch offices, The Decision of the Bureau of Statistics has been amended with the list of the units as part of the legal entity (branch offices).

The general preconditions for start of the work of PE “Makedonski šumi: have been fulfilled.

According to that, the Acting General Manager of PE “Makedonski šumi”, on 08. 04. 1998, made a Decision for internal organization, working methods and systematization of workplaces, registered under No. 03-8-4/98, on which basis, the first management team was appointed as follows: - Simeon Todorov, BScFor. – General Manager - Zharko Nestorovski, BScFor – Assistant Manager of Sector for commercial works - Vojo Kovachevski, BScFor – Assistant Manager of Sector for forest utilization and primary wood processing - Marena Angova-Sechkova, BScFor – Assistant Manager of Sector for plan, analysis, development and investments - Blagoj Iliev, BScFor – Ass. Manager of Sector for breeding, protection and forest ecology - Tome Nedevski, BSc (Econ) – Ass. Manager of Financial affairs sector - Pavle Stojanovski, LLB – Ass. Manager of Sector for personnel, legal and general works - Ilija Tenev, MSc. – Assistant Manager of Sector for hunting and mountain tourism.

After such organizational structuring, Directors of the Branch offices were appointed as well.

Normative Acts used for establishment and structuring of PE “Makedonski šumi” The Public enterprise executes the works of public interest according to the Law on Public enterprises and the Laws regulating the operating conditions and manners in the field of forestry: - Forests Law (Official Gazette of R. Macedonia, No. 47/97; 7/2000; 89/04; 54/07; 103/2008; 24/2011; 53/2011; 25/2013; 79/2013; 147/2013; 43/2014; 160/2014; 147/2015; 7/2016; 39/2016); - Hunting Law (Official Gazette of R.Macedonia, бр.20/96; 26/96; 34/97; 69/04; 84/07; 113/07; 88/08; 1/2012; 69/2013; 164/2013; 147/2015; 83/2018) The classification of workplaces, types of employments, general rights, obligations and responsibilities and other issues for the employees in the public sector are determined according to: - Law on Public service employees (Official Gazette of R. Macedonia, of 16.04.2010, in use until 13.02.2015) - Law on Public sector employees (Official Gazette of R. Macedonia, No. 27/2014; 199/14; 27/16; 35/18; 198/2018) - Law on public enterprises (Official Gazette of R. Macedonia, No.38/96; 6/2002; 97/2010; 6/2012; 41/2014; 39/2016; 64;2018) - Law on Civil servants (Official Gazette of R. Macedonia, No.27/2014; 199/14; 48/15; 154/15; 5/16; 142/16; 11/18) - Labor Law (Official Gazette of R. Macedonia, No.33/15; 72/15; 74/15; 129/15; 27/16; 120/18) - Catalogue of work positions in the public sector - Collective Agreement of the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje - Rulebook for systematization of workplaces in PE “Makedonski šumi”, No.02-887/1 of 09.09.2015.

35

историјат Согласно законските прописи се врши класификација на вработените во јавното претпријатие и тоа: - Согласно законот за Јавните службеници вработените во јавното претпријатие на ден 24.04.2011 година се стекнаа со статус на јавен службеник кој важеше до 13.02.2015 година, за да од 14.02.2015 година започна да се применува Законот за административни службеници.

- Согласно законот за вработените во јавниот сектор кој започна да се применува од 14.02.2014 година, се изврши класификација на вработените во јавниот сектор на начин што вработените се групирани во административни службеници, даватели на јавна услуга и помошно – технички лица - Согласно законот за административни службеници, вработените во јавното претпријатие кои што вршат стручноадминистративни, нормативно-правни, извршни, статистички, административно-надзорни, плански, информатички, кадровски, материјални, финансиски, сметководствени, информативни и други работи од административна природа се стекнуваат со статус на административен службеник од 14.02.2014 година.

- Согласно законот за јавните претрпијатија вработените кои вршат работи од дејноста заради која е основано јавното претпријатие имаат статус на даватели на јавна услуги, додека вработените во јавното претрпијатие кои вршат помошнотехнички работи со кои се овозможува непречено функционирање на јавното претпријатие имаат статус на помошно-технички лица од 14.02.2014 година. Класификацијата на работните места, видовите на вработувањата, општите права, должности и одговорности и другите прашања за вработените во јавниот сектор се врши согласно законските прописи, со тоа што во зависност од статусот на вработениот и од завршеното образование, согласно Каталогот на работни места утврден во Законот за вработените во јавниот сектор и Правилникот за систематизација на работни места при ЈП „Македонски шуми” бр.02-887/1 од 09.09.2015 година, се определуваат неколку групи, подгрупи, категории и нивоа на работните места во јавното претпријатие. Заради правилна примена на законските прописи, ЈП “Македонски шуми” – Скопје врши усогласување на постоечките акти на претпријатието, донесува и нови акти. Општи акти донесени од Јавното претпријатие ЈП ”Македонски шуми” – Скопје се: • Статут на Јавното претпријатие за стопанисување со државни шуми „Македонски шуми“-п.о.- Скопје бр.02-95/7 од 29.01.2015 година • Колективен договор на работниците во ЈП “Македонски шуми” – Скопје со кој што се доуредуваат правата, обврските и одговорностите на вработените во ЈП „Македонски шуми“ Скопје од работниот однос и начинот на остварувањто на правата и обврските и други одредби за прашања од интерес за работниците и претпријатието како и начинот и постапката за решавање на меѓусебните спорови. Колективен договор на работниците во ЈП”Македонски шуми” бр 02-47/1 од 1998 година односно Нов Колективен договор на работниците бр 02-468/1 06.02.2006 година од неговото донесување до ден денес има претрпено повеќе измени и дополнувања и тоа: • Измена на Колективен договор на работниците во ЈП „Македонски шуми“ – Скопје бр.02-202/4 од 25.01.2007 година; • Измени и дополнувања на колективен договор за работниците во јавното претпријатие за стопанисување со шуми Македонски шуми“ Скопје бр.02-243/3 од 09.02.2009 година; • Измени и дополнувања на Колективен Договор за работниците во ЈП „Македонски шуми“-п.о.-Скопје, усвоен на 06.02.2006 г. со измените од 09.02.2009 г. бр.02-1126/4 од 13.07.2009 година; • Измени и дополнувања на Колективен Договор за работниците во јавното претпријатие „Македонски шуми““-п.о.-Скопје бр.02864/2 од 30.06.2011 година; • Колективен Договор за измени и дополнувања на Колективен договор за работниците во ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02307/1 од 03.09.2014 година; • Правилник за внатрешна организација, систематизација на работни места и исплата на плата при ЈП”Македонски шуми” бр 022142/1 од 17.11.1998 година кој што престанува да важи со донесувањето на Правилник за систематизација на работни места при ЈП „Македонски шуми” бр.02-887/1 од 09.09.2015 година; Со овој правилник се утврдува вкупниот број на работни места (и извршители) на административни службеници, даватели на услуги и помошно технички лица во ЈП„Македонски шуми“ – Скопје, распоредот, шифрата, нивото, називот и описот на работните места по организациони единици и посебните услови потребни за извршување на работите и на задачите на одделните работни места. На 22.05.2013 година, ЈП „Македонски шуми“ – Скопје, објави јавен оглас за заснивање на работен однос на 1600 лица од категории на социјално загрозени граѓани. На 01.11.2013 година, ЈП „Македонски шуми“ – Скопје, објави јавен оглас за заснивање на работен однос на 300 вработувања на лица со инвалидност. На 14.02.2017 година објавен е оглас за вработување на 223 лица на определено време, заради извршување на итни и неодложни работи од сезонски карактер, по кој што примени се 223 лица. На 21.07.2017 година објавен е оглас за вработување на 86 лица на определено време, заради извршување на и тни и неодложни работи од сезонски карактер – секачи – чистење на дрвата и жбуновите на потегот од 3 метри од линијата на заедничката државна граница со Р.Бугарија, по кој што примени се 86 лица. На 04.01.2018 година објавен е оглас за вработување за 325 лица (сечачи и дотурачи) заради вршење на работи од сезонски карактер, по кој што примени се 216 лица. На 16.04.2018 година објавен е оглас за вработување на неопределено време за 174 лица (шумарски инженери и шумарски техничари), по кој што примени се 171 лица од кои 207 се вработени како сечачи, а 107 како дотурачи.

36

history Classification of the employees in the Public enterprise should be done according to the following legal Regulations: - According to Law on Public service employees, the employees in the public enterprise on day 24.04.2011aquired the status of Public clerks, which Law expired on 13.02.2018 and as of 14.02.2015, the Law on Civil servants came into force.

- According to the Law for the employees in the public sector, as of 14.02.2018, classification of the work positions is made and they are grouped as administrative officials, public services’ providers and technical persons.

- According to Law on Civil servants, the employees in the public enterprise on positions: professional-administration, normative-legal, executive, statistical, administrative-supervisory, planning, IT, personnel, material, financial, accounting, informational and other administrative jobs, as of 14.02.2014 are classified as civil servants - According to the Public enterprises Law, as of 14.02.2014, the employees who are working in the company on a positions adequate to the core activities for which the public enterprise has been established, have status of providers of public services. While the ones who are providing technical support and contribute for continuous working of the public enterprise, belong to the group of technical persons.

The work positions classification, types of employments, general rights, duties and responsibilities and other issues regarding the employees in the public sector are made according to the law regulations and in accordance with the status of the employee and the education level.

According to the Catalogue of work positions determined by the Law on the employees in the public sector and the Rulebook for systematization of work positions in PE “Makedonski šumi” No. 02-887/1 of 09.09.2015, several groups, sub-groups, categories and levels of the work positions in the Public enterprise are being determined.

In order to provide proper implementation of the legal regulations, PE “Makedonski šumi” Skopje adapts the existing acts of the company and brings new Acts as well.

General Acts of the Public Enterprise “Makedonski šumi” are: - Statute of the Public enterprise for management of state-owned forests “Makedonski šumi” s.r. – Skopje, No. 02-95/7 of 29.01.2015 - Collective agreement of the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje, which more precisely regulates the rights, duties and responsibilities of the employees at PE “Makedonski šumi” Skopje, the labor relationship and the method for accomplishing the rights and responsibilities and other regulations for matters of interest for the workers and the enterprise, as well as the methods and procedures of solving disputes.

The Collective Agreement of the workers in PE “Makedonski šumi” No. 02-47/1 of 1998 i.e. New Collective agreement of the workers No. 02468/1 of 06.02.2006 from the day it came into force has been amended many times, as follows: - Amendments to the Collective Agreement for the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje No. 02-202/4 of 25.01.2007 - Amendments to the Collective Agreement for the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje No. 02-243 - Amendments to the Collective Agreement for the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje, accepted on 06.02.2006 with the amendments of 09.02.2009 No. 02-1126/4 of 13.07.2009 - Amendments to the Collective Agreement for the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje No. 02-864/2 of 30.06.2011 - Collective Agreement for amendments to the Collective Agreement for the workers in PE “Makedonski šumi” Skopje No. 02-307/1 of 03.09.2014.

- The Rulebook of the internal organization, systematization of the working positions and payment of salaries in PE “Makedonski šumi” No. 02-2142/1 of 17.11.1998, which expired when the new Rulebook for systematization of the work positions at PE “Makedonski šumi” came into force, No. 02-887/1 of 09.09.2015.

This Rulebook determines the total number of work positions (and employees) of administrative officials, providers of services and assisting technical persons in PE “Makedonski šumi” Skopje, the layout, code, level, name and description of the working positions in the organizational units and the special conditions for execution of the tasks and responsibilities for each work position.

4,000 3,500 3,000

3,786 3,425 3,065

2,884 2,932 2,791 2,709

2,500 2,000

2,539

2,289 2,296 2,313 2,177 2,407 2,345 2,253 2,232 2,229 2,192 2,156 2,031

1,500 1,000 500 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Број на вработени 1998 - 2017

Number of employees 1998 - 2017 37

историјат Донесени се и други акти, упатства, наредби и друго со кои се дорегулира работењето во одредени области во ЈП • Правилник за материјално финансиско работење во ЈП ”Македонски шуми” бр 02-43/1 од 25.05.1998 година • Деловник за работа на Управниот Одбор на ЈП ”Македонски шуми” бр 3558 од 09.07.1999 година • Правилник за заштита при работа со норматив за лични заштитни средства бр 02-2240/1 од 10.10.2000 година • Правилник за вршење шумочуварска служба бр 09-1289/1 од 21.09.2004 година; • Правилник за униформата и видот на оружјето што го носат чуварите на шуми бр 09-1290/1 од 21.09.2004 година; • Упатство за начин на работа во процес на производство и превоз на дрвни сортименти бр.02-1113/5 од 26.05.2008 година; • Упатство за уредување на постапка при решавање на барање за одобрение за сеча на ретки видови дрвја поединечни или група на шумски дрвја надвор од шума бр.02-1113/6 од 26.05.2008 година; • Упатство за уредување на постапката при решавање на барање за одобрение за сеча во приватна шума бр.02-1426/3 од 01.07.2008 година; • Норматив за квалитет на заштитни лични средства бр.02-2075/7 од 01.10.2008 година; • Правилник за униформата и видот на оружје што го носат чуварите на шуми бр.02-2075/11 од 01.10.2008 година; • Правилник за работа и заштита при работа со жичара бр.02-2075/8 од 01.10.2008 година; • Упатство за работа на пописни комисии со налози за вршење на подготвителни работи и календар на активности бр.02-2595/2 од 03.12.2008 година; • Упатство за продажба на дрвни сортименти бр.02.121/6 од 26.01.2009 година; • Упатство за начинот на користење и одржување на службено моторно возило и набавка и користење на резервни делови и потрошувачка на гориво и моторни масла бр.02-741/7 од 26.05.2009 година; • Упатство за работа на пописните комисии со налози за вршење на подготвителните работи и календар на активности бр.021866/5-1 од 16.11.2009 година; • Упатство за начин на работа во процесот на производство, превоз на дрвни сортименти и изградба на шумски патишта бр.022530/4 од 30.12.2010 година; • Упатство за начин, динамика на изработка и испорака на шумски сортименти од шуми со кои стопанисува ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02-2530/5 од 30.12.2010 година; • Правилник за определување на видот, количината, местото, времето и начинот на собирање на другите шумски производи од растително потекло бр.02-346/2-1 од 26.03.2013 година; • Правилник за издавање дозволи за собирање и откуп на други шумски производи бр.02-346/2-2 од 26.03.2013 година; • Упатство за продажба на дрвни сортименти за 2014 година бр.02-1170/7 од 25.11.2013 година; • Упатство за начинот на работа на комисија за водење на дисциплинска постапка за дисциплински престапа во поведените дисциплински постапки против давателите за јавна услуга во ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02-289/1 од 24.03.2016 година; • Деловник за работа на надзорен одбор бр.02-315/2 од 04.04.2016 година; • Правилник за заштита од пожари и експлозии за ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.0228/4 од 08.04.2016 година; • Деловник за работа на Управен одбор на ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02-421/6 од 31.05.2016 година; • Правилник за начин и постапка за оценување на даватели на јавна услуга во ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02-659/5 од 12.09.2016 година; • Правилник за користење на средства од проста репродукција на шумите бр.02-305/5 од 16.05.2017 година; • Правилник за утврдување на норми на работење во ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02-893/7 од 22.12.2017 година; • Правилник за организирање на ловење и користење на дивеч, издавање на дозволи за ловење на дивеч во ловишта и начин на издавање сезонски дозволи за ловење на дива свиња во отворено ловиште бр.02-796/5 од 02.10.2018 година;

Досегашни директори на ЈП “Македонски шуми” Со решение за именување и разрешување на директори на ЈП “Македонски шуми”, од Владата на РМ од основањето до денес за Директори на ЈП ”Македонски шуми” се именувани: 1. дипл.шум.инж. Симеон Тодоров, од основањето до 23.12.1998 година 2. м-р Драган Настески од 23.12.1998 до 29.02.2000 година 3. дипл.шум.инж. Анѓеле Спировски од 29.02.2000 до 10.01.2001 година 4. дипл.шум.инж. Ѓоко Портарски од 10.01.2001 до 09.07.2001 година 5. дипл.шум.инж. Симеон Тодоров 09.07.2001 до 27.11.2001 година 6. м-р Љупчо Несторовски од 04.12.2001 до 14.11.2002 година 7. дипл.шум.инж. Фјодор Доброхотов од 18.11.2002 до 18.04.2005 година 8. дипл.ецц. Ацо Ѓурчески од 18.04.2005 до 29.08.2006 година 9. дипл. правник Владимир Бахчовановски од 10.09.2006 до 26.04.2009 година 10. дипл.шум.инж. Анѓеле Спировски од 27.04. 2009 до 03.05. 2009 година 11. дипл. правник Жарко Караџоски од 04.05.2009 до 04.08.2017 година 12. дипл.шум.инж. Зоран Ѓорѓиев од 05.08.2017 година – актуелен директор

38

history Other Acts, instructions, directions that additionally regulate the work in specific sectors of the working in PE “Makedonski šumi” are included as well.

• Rulebook on material and financial working of PE “Makedonski šumi” No. 02-43/1 of 25.05.1998 • Rules of procedure for the work of the Board of Directors of PE “Makedonski šumi” No. 3558 of 09.07.1999 • Rulebook on safety at work with normative for personal safety equipment No. 02-2240/1 from 10.10.2000 • Rulebook on forest guarding services No. 09-1289/1 of 21.09.2004 • Rulebook for the uniforms and type of weapon carried by the forest guards No. 09-1290/1 of 21.09.2004 • Instructions for methods of working in the process of production and transport of wood assortments No. 02-1113/5 of 26.05.2008 • Instructions for determination of the procedure for request for approval for cutting down rare types of trees, single or group of trees out of forest No. 02-1113/6 of 26.05.2008 • Instructions for determination of the procedure for request for approval for cutting down in private forests No. 02-1426/3 of 01.07.2008 • Normative for quality of personal safety equipment No. 02-2075/7 of 01.10.2008 • Rulebook for the uniforms and type of weapon carried by the forest guards No. 02-2075/11 of 01.10.2008 • Instructions for work and safety while working with cable car No. 02-2075/8 of 01.10.2018 • Instructions for the work of the inventory commission with directions conducting preparation works and calendar of activities No 022595/2 from 03.12.2008 • Instructions for sale of wood assortments No. 02-121/6 of 26.01.2009 • Instructions for the methods of use and maintenance of official vehicles and purchase and use of spare parts and fuel consumption and motor oils No. 02-741/7 of 26.05.2009 • Instructions for the work of the inventory commission with directions conducting preparation works and calendar of activities No. 021866/5- of 16.11.2009 • Instructions for the working methods in the process of production, transport of wood assortments and building of forest roads No. 022530/4 of 30.12.2010 • Instructions for the method, dynamics of manufacturing and delivery of forest assortments from the forests managed by PE “Makedonski šumi” Skopje No. 02-2530/5 of 30.12.2010 • Rulebook for determination of the type, quantity, place, time and method of collection of other vegetative forest products No. 02346/2-1 of 26.03.2013 • Rulebook for issuing of permissions for collecting and purchase of other forest products No. 02-346/2-2 of 26.03.2013 • Instructions for the methods of working of the Commission for execution of disciplinary procedures for violations processes against providers of public services in PE “Makedonski šumi” • Rules of procedure of the Supervisory Board No. 02-315/2 of 04.04.2016 • Rulebook on protection of fires and explosion for PE “Makedonski šumi” Skopje No. 0228/4 of 08.04.2016 • Rules of procedure of the Board of Directors of PE “Makedonski šumi”, Skopje No. 02-421/6 of 31.05.2016 • Rulebook on the manner and procedure for assessment of public service providers at PE “Makedonski šumi” Skopje, No. 02-659/5, of 12.09.2016 • Rulebook on use of the means from the simple forest reproduction No. 02-305/5 of 16.05.2017 • Rulebook on workload set up in PE “Makedonski šumi” Skopje, No. 02-893/7 of 22.12.2017 • Rulebook on organization of hunting and use of game, issuing of hunting permits in the hunting grounds and way of issuing of seasonal permission for hunt of wild bear in an open hunting ground No. 02-796/5 of 02.10/2018

Previous directors of PE “Makedonski šumi” From the establishment up to now, by Government’s Decision on appointment and dismissal of General Managers of PE “Makedonski šumi”, as General Managers of PE “Makedonski šumi” have been appointed: 1. Simeon Todorov, BscFor- from the establishment to 23.12.1998 2. Dragan Nastevski, M-r, 23.12.1998 – 29.02.2000 3. AngjeleSpirovski, BscFor- 29.02.2000 - 10.01.2001 4. Gjoko Portarski, BscFor– 10.01.2001 – 09.07.2001 5. Simeon Todorov, BscFor– 09.07.2001 – 27.11.2001 6. Ljupcho Nestorovski, M-r, - 04.12.2001 – 14.11.2002 7. Fjodor Dobrohotov, BscFor– 18.11.2002 – 14.11.2005 8. AcoGjurcheski,BSc. (Econ)– 18.04.2005 – 29.08.2006 9. Vladimir Bahchovanovski, BSc. Law – 10.09.2006 – 26.04.2009 10. Agjele Spirovski, BscFor– 27.04.2009 – 03.05.2009 11. Zharko Karadjoski, BSc. Law – 04.05.2009 – 04.08.2017 12. Zoran Gjorgiev, BSc. (Econ) – 05.08.2017 - present

39

историјат Поранешни директори на ЈП Македонски шуми дипл.шум.инж. Симеон Тодоров, од основањето до 23.12.1998. Роден на 29.10.1956 година, во Кочани Шумарски факултет завршил 1980 година Прво вработување 1981 година во ПОС-Осогово-Кочани. Раководител на РЕ до 1992 година Од декември 1993 до 1997 година - директор на ПОС-Осогово, Кочани Од 23. 12.1997 до 23.12. 1998 година- в.д. директор на ЈП Македонски шуми во основање 1999-2001 - референт по Лов и ловен туризам ва ЈП Македонски шуми Од 01.08.2001 до 16.11.2001 година, директор на ЈП Македонски шуми Вработен во Секторот за користење на шумите и примарна преработка во ЈП Македонски шуми

м-р Драган Настески од 23.12.1998 .до 29.02.2000. Роден на 13.03.1958 година, во Македонски Брод Дипломирал на Шумарски факултет во Скопје 1982 година Магистер по биотехнички науки од областа на шумарството - Шумски комуникации и градежна шумска механизација и техничка механика Прво вработување на 01.04.1982 година во ШС Сандански - Македонски Брод Од 01.12.1982 година е асистант на Катедра за Шумски комуникации и градежна шумска механизација и техничка механика Од 23.12.1998 година до март, 2000.година е директор на ЈП Македонски шуми

дипл.шум.инж. Анѓеле Спировски од 29.02.2000. до 10.01.2001. Роден на 11.10.1962 година, Скопје 1987. година дипломирал на Шумарски факултет - Универзитет Кирил и Методиј - Скопје 1988-1998 Завод за уредување и проектирање на шуми - Скопје 1998-2000 Директор на Државниот инспекторат за шумарство и ловство - МЗШВ 1999 година - Член на Управен одбор на ЈП Македонски шуми 2000-2001 Генерален директор на ЈП Македонски шуми 2006 година Советник на генералниот директор во ЈП Македонски шуми

дипл.шум.инж. Ѓоко Портарски од 10.01.2001. до 09.07.2001.

1994 година Дипломирал на Универзитетот “Св.Кирил и Методиј“ на Шумарскиот факултет во Скопје 01.02.1995 година - прво вработување во ПОС Завод за уредување на шуми и проектирање “Шумапроект“- Скопје, од 1999 година - ВД директор на. “Шумапроект”. 04.05.2000 година, по спојувањето на ПОС Завод за уредување на шуми “Шумапроект” - Скопје со ЈП “Македонски шуми” е назначен за помошник директор на Секторот за уредување на шуми и проектирање како нов сектор во ЈП “Македонски шуми”. Од 11.01.2001 до 04.07.2001 година година, генерален директор на ЈП “Македонски шуми”. Од 18.03.2002 година работи во ПШС “Малешево” Берово.

м-р Љупчо Несторовски од 04.12.2001 . до 14.11.2002. Роден 30.08 1964.година, во Скопје Дипломирал на Шумарски факултет во Скопје 1989 година Магистер по биотехнолоски науки, искористување на шумите 1996 година Од 1990 Асистент на Шумарски факултет во Скопје на предметите: Искористување на шумите и Механизација во шумарството Од 1999 до 2000 - Помошник на Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство на РМ, за Сектор шумарство Во 2001- Директор на Државниот инспекторат за шумарство и ловство Од 2001-2002 - генерален директор на ЈП "Македонски шуми" Редовен професор на Шумарски факултет - Скопје, на Катедра за Шумарски техники и операции.

40

history Simeon Todorov, from the establishment to 23.12.1998 He was born on 29.10.1956 in Kocani 1980 - Graduated from the Faculty of forestry 1981 - Started working at the forest management subsidiary “Osogovo” in Kocani. He was a Head of Department until 1992 Dec.1993-1997 he was a Director of the Forest management subsidiary “Osogovo” - Kocani 23.12.1997 – 23.12.1998 Acting General Manager of PE “Makedonski šumi” 1999-2001 – Hunting and hunting tourism clerk at PE “Makedonski šumi” 01.08.2001 - 16.11.2001 General Manager of PE “Makedonski šumi” Currently working in the Sector or forest utilization and primary processing at PE “Makedonski šumi”

Dragan Nasteski, MSc, 23.12.1998 - 29.02.2000.

He was born on 13.03.1958 in Makedonski Brod 1982- Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje He holds a Master Degree in biotechnical sciences in the field of forestry – Forest communications and construction forest mechanization and technical mechanics 01.04.1982 – first employment in the Forest management subsidiary “Sandanski” – Makedonski Brod As of 01.12.1982, he was an Assistant at the Faculty of Forestry, Department of Forest communications and construction forest mechanization and technical mechanics 23.12.1998 - March 2000 - General Manager of PE “Makedonski šumi”

Angjele Spirovski, BScFor, 29.02.2000 -10.01.2001 He was born on 11.10.1962 in Skopje 1987- Graduated from the Faculty of Forestry at the University Ss. Cyril and Methodius in Skopje 1988-1998 - Bureau for forest management planning and design - Skopje 1998-2000- Director of the State Inspectorate for forestry and hunting at the Ministry of agriculture, forestry and water management 1999 – Member of the Board of Directors at PE “Makedonski šumi” 2000-2001 - General Manager of PE “Makedonski šumi” 2006 - Advisor to the General Manager of PE “Makedonski šumi”

Gjoko Portarski, BSCFor, 10.01.2001- 09.07.2001.

1994 - Graduated from the Faculty of Forestry at the University Ss Cyril and Methodius in Skopje 01.02.1995 – first employment at Bureau for forest management planning and design “Šumaproekt” Skopje 1999 – Acting Manager of “Šumaproekt” Skopje 04.05.2000 - after the merge of the at Bureau for forest management planning and design “Šumaproekt” Skopje and PE “Makeodnski šumi”, he was appointed for an Assistant Manager of the Sector of Forest management planning, as a new Sector in the company.

11.01.2001 - 04.07.2001 - General Manager of PE “Makedonski šumi” Since 18.03.2002 he is working at the Branch office “Maleshevo” in Berovo

Ljupcho Nestorovski, MSc, 04.12.2001 - 14.11.2002 He was born on 30.08 1964. in Skopje 1989 - Graduated from the Faculty of Forestry at the University Ss. Cyril and Methodius in Skopje 1996 – Master degree at biotechnological sciences – forest utilization Since 1990 - Assistant at the Faculty of Forestry in Skopje, for the courses Forests utilization and Mechanization in the forestry 1999 - 2000 – Assistant to the Minister of agriculture, forestry and water management of Republic of Macedonia, for the Forestry Sector 2001- Director of the State Inspectorate for forestry and hunting 2001-2002 - General Manager of PE “Makedonski šumi” Full-time Professor at the Faculty of forestry in Skopje – Department for Forest techniques and operations

41

историјат дипл.шум.инж. Фјодор Доброхотов од 18.11.2002. до 18.04.2005 . Роден 02.05 1960.година, во Скопје Образование Дипломирал на Шумарски факултет во Скопје 1986 година. Професионална активност Од 1987.година работи на ШИК Диер - Куманово. Од 1990-2002. година работи во ДИК Треска - Скопје Од 2002- 2005. година генерален директор на ЈП "Македонски шуми".

дипл.ецц. Ацо Ѓурчески од 18.04.2005. до 29.08.2006. Роден во 25.06 1957.година, во Кичево 1986.година - дипломирал на Економски факултет - Универзит Кирил и Методиј -Скопје, 1987-1991 - СИЗ за Здравствена Заштита - Кичево - приправник, референт за план и анализа 1991-1994 Министерство за Здравство-Фонд за здравствена заштита ПЕ Кичево - ревизор 1994-1997 - директор на ОО за ПТТ сообраќај "Кичево" - Кичево 1997-1998 - директор на "Македонска Пошта".

1998-2001 - советник во ГЦПС - Пошта Скопје 2.

01.03.2001-30.10.2001 - финансов директор во ЈП "Паркови и зеленило" - Скопје 2001-2002 - државен советник за логистика - Министерство за Одбрана на РМ 2002-2003 – директор на Служба за општи и заеднички работи во владата на РМ (СОЗР). Од 18.04.2005 до 29.08.2006 - генерален директор на ЈП ,,Македонски шуми“

дипл.правник Владимир Бахчовановски од 10.09.2006. до 26.04.2009. Роден на 30.12.1977. година во Скопје, Република Македонија 2001 Дипломирал на Правен Факултет, Универзитетот “Кирил и Методиј“ - Скопје 2002 Приправник-волонтер во Адвокатска канцеларија 2004 - 2006 вработен во АД за осигурување Табак Скопје Генерален директор на ЈП “Македонски шуми“ од 2006 година Положен правосуден испит Од 2008. година, студира на постдипломски студии на Меѓународен менаџмент - Економски Факултет при Универзитетот “Кирил и Методиј“ од 10.09.2006 до 26.04.2009 - генерален директор на ЈП ,,Македонски шуми“

дипл.правник Жарко Караџоски од 04.05.2009 до 04.08.2017. Роден е на 30.05.1962 година во Прилеп Дипломиран правник со положен правосуден испит 1990 – 1993 – Раководител на правен сектор во Општествено претпријатие „СИРМА – КОМЕРЦ“ за трговија за големо и мало ДОО, Прилеп 1993 – 1995 – Раководител на правен сектор во ПТП „Јасен“ Прилеп на големо и мало увоз – извоз Ц.О. Прилеп 1995 – 1998 – Адвокат во самостојна адвокатска канцеларија во Прилеп 1998 – 2007 – Пратеник во Собрание на Република Македонија, Скопје 2007 – април 2009 година – Директор во КПУ Затвор Прилеп од 04.05.2009 до 04.08.2017 – генерален директор на ЈП „Македонски шуми“ – п.о. Скопје

42

history Fjodor Dobrohotov, BScFor, 18.11.2002 - 18.04.2005 He was born 02.05 1960 in Skopje 1986 - Graduated from the Faculty of Forestry at the University Ss. Cyril and Methodius in Skopje 1987 started working at the Forest-industrial combinat Dier Kumanovo 1990-2002 - DIK Treska Skopje 2002- 2005 - General Manager of PE “Makedonski šumi”

Aco Gjurcheski, BSc Econ. 18.04.2005- 29.08.2006 He was born on 25.06 1957 in Kichevo 1986 – Graduated from the Faculty of economics at Ss. Cyril and Methodius in Skopje 1987-1991 – Health care fund in Kichevo - plan and analysis civil servant 1991-1994 – Ministry of Health – health care Fund Kichevo - auditor 1994-1997 – Director of Department for PTT communication “Kicevo” - Kicevo 1997-1998 – Manager of “Makedonska pošta” 1998-2001 – Advisor in the Branch office Post Skopje 2 at “Makedonska pošta” 01.03.2001-30.10.2001 – Finance Manager at PE “Parkovi i zelenilo” Skopje 2001-2002 – State advisor for logistics – Ministry of Defence 2002-2003 – Director of the Department for general and common works at the Government of the Republic of Macedonia 18.04.2005 - 29.08.2006 - General Manager of PE “Makedonski šumi”

Vladimir Bahchovanovski, LL.B. 10.09.2006 - 26.04.2009 He was born on 30.12.1977 in Skopje 2001 - Graduated from the Faculty of law at Ss. Cyril and Methodius in Skopje 2002 - Law Firm trainee 2004 - 2006 employed at A.D. “Tabak’ - Skopje General Manager of PE “Makedonski Sumi” from 2006 Bar Exam Since 2008, she has studied postgraduate studies in International Management - Faculty of Economics at the University “Cyril and Methodius” 10.09.2006 - 26.04.2009 - General Manager of PE “Makedonski šumi”

Zarko Karadzoski, LL.B. 04.05.2009 - 04.08.2017 He was born on 30.05.1962 in Prilep 1990 – 1993 – Director of the Legal department at State enterprise “Sirma-Komerc” Ltd, wholesale and retail, Prilep 1993 – 1995 – Director of the Legal department at PTP „Jasen“ Prilep, wholesale and retail, export-import Prilep 1995 – 1998 – Attorney at Law at Law firm in Prilep 1998 – 2007 – Member of the Parliament of the Republic of Macedonia 2007 – April 2009 – Director at KPU “Zatvor” Prilep 04.05.2009 - 04.08.2017 – General Manager of PE “Makedonski šumi”

43

историјат претседатели на Управниот Одбор во поранешните состави, после Г-дин Томе Георгиев, се именувани: • д-р проф. Кирил Крстевски • д-р проф. Димитар Баткоски • д-р проф. Александар Трендафилов • дипл.ецц. Горан Анастасовски

Милутин Ристески Претседател на Управниот одбор на ЈП Македонски шуми п.о. Скопје Милутин Ристески е дипломиран политиколог и претседател на Управниот одбор на ЈП Македонски шуми п.о. Скопје. За член на управниот одбор на ЈП Македонски Шуми е именуван од страна ан Владата на РМ во август 2017 година, а во февруари 2018 година е избран за претседател на управниот одбор. Професионално е ангажиран како помлад соработник во секторот за поддршка на активностите на градоначалникот во Град Скопје од ноември 2017 година. Во периодот од октомври 2009 до ноември 2017 година на волонтерска основа бил ангажиран во секторот за нови медиуми при Центарот за комуникации со јавноста на СДСМ, каде што од 2009 до 2014 година работи како уредник на официјалната интернет страница на партијата, а од 2014 до 2017 година работи како раководител на секторот за нови медиуми. Има завршено политички студии при Правниот факултет на универзитетот Свети Кирил и Методиј - Скопје. Гимназија и основно училиште завршил во Скопје. Роден е на 16.01.1984 година во Скопје. Сегашниот состав на Управниот Одбор е следниот: • Милутин Ристески - претседател • Владимир Крстевски - заменик претседател • Сами Синани • Трајанка Самарџиовска • Ацо Јаневски • Наум Јамовски • Марјана Филиповска • Армен Авдили • Горан Алексов • Мегди Ајдари • Фарук Невзади • Илир Абдурамани • Розе Младеновска Сегашниот состав на Надзорен одбор за контрола на материјално финансиското работење е следниот: • Рукије Асани - заменик претседател • Борче Ванчев • Елпида Младеновска • Серафим Георгиевски • Фисник Палоши Актуелен Менаџерски тим, помошници на директорот 1. Советник на директорот за одржување на опрема и возила Ванчо Србаковски 2. Сектор за шумарство Помошник директор - Никола Лозановски 3. Сектор за уредување на шуми, ловишта и проектирање Помошник директор – Миле Трајковиќ 4. Сектор за комерцијални работи Помошник директор – Борче Бојчовски 5. Сектор за економско финансиско работење Помошник директор – Марија Срезовска – Матевска 6. Сектор за правни, општи работи и човечки ресурси Помошник директор – Нада Лазовска 7. Сектор за одгледување, подигање, екологија и лов Помошник директор – Маре Басова 8. Сектор за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола Помошник директор – Николчо Киров 9. Сектор за план и анализа, инвестиции и развој, ин форматички и комуникациски технологии Помошник директор – Гордана Серафимовска 10. Сектор за шумско земјиште, шумска инфраструктура и механизација Помошник директор – Жарко Анастасијески

44

history Former Presidents of the Board of Directors, after Mr. Tome Georgiev are: • Kiril Kstevski, PhD • Dimitar Batkoski, PhD • Aleksandar Trendafilov, PhD • Goran Anastasovski, BSc. (Econ)

Milutin Risteski President of the Board of Directors at PE “Makedonski šumi” Skopje In 2017, the Government of the Republic of Macedonia appointed him as a Member of the Board of Directors and in February 2018 he was elected a President of the Board of Directors at PE “Makedonski šumi”.

He is working as a junior associate in the Sector for Support of the Mayor of City of Skopje, since November 2017.

In the period October 2009 – November 2017, he was volunteering in the Sector for New media at the Communication center of SDSM. In the period 2009-2014, he was an editor of the official web site of the party and in the period 2014-2017 he was a Director of the Sector for new media.

He graduated from the Faculty of Law, at the University Ss. Cyril and Methodius in Skopje, - Political studies.

Primary and Secondary school finished in Skopje.

He was born on 16.01.1984 in Skopje

Current Members of the Board of Directors are: • Milutin Ristevski – President • Vladimir Krstevksi – Vice President • Samo Sinani • Trajanka Samardjioska • Aco Janevski • Naum Jamovski • Marjana Filipovska • Armen Avdili • Goran Aleksov • Megdi Ajdari • Faruk Nevzadi • Ilir Abduramani • Roze Mladenovska Current members of the Supervisory Board for material and financial control are: • Rukije Asani – Deputy President • Borche Vanchev • Elpida Mladenovska • Serafim Georgievski • Fisnik Paloshi Current Management team, Assistant Managers 1. Advisor to the General Manager for maintenance of equipment and vehicles Vancho Srbakovski 2. Forestry sector Assistant Manager – Nikola Lozanovski 3. Sector for forests and hunting grounds management planning and design Assistant Manager – Mile Trajkovikj 4. Commercial affairs sector Assistant Manager – Borche Bojchovski 5. Economic and financial affairs sector Assistant Manager- Marija Srezovska-Matevska 6. Sector for legal and general affairs and human resources Assistant Manager – Nada Lazovska 7. Sector for silviculture, afforestation, ecology and hunting Assistant Manager – Mare Basova 8. Sector for preservation, supervision and internal control Assistant Manager – Nikolcho Kirov 9. Sector for plan, analysis, investments and development, information and communication technologies Assistant Manager – Gordana Serafimovska 10. Sector for forestlands, forest infrastructure and mechanization Assistant Manager – Zharko Anastasijeski

45

МЕНАЏЕРСКИ ТИМ шум.инж. Зоран Ѓорѓиев - генерален директор на ЈП Македонски шуми Роден на 18.02.1971година во Кавадарци Шумарски факултет – Скопје 1996 - 2004 година Референт за користење на шуми, ПШС ,,Бор,, - Кавадарци Во 2004 година - Референт за одгледување и заштита, ПШС ,,Бор,, - Кавадарци 2004 - 2006 година - Заменик раководител на ПШС ,,Бор,, - Кавадарци 2006 - 2015 година - Референт за расадничко и семенско производство, ПШС ,,Бор,, - Кавадарци 2015 - 2017 година - Референт за користење на шумите и дотур, ПШС ,,Бор,, - Кавадарци - 05.08.2017 година - ВД Директор на ЈП Македонски шуми – Скопје - 21.02.2018 година - Генерален Директор на ЈП Македонски шуми – Скопје

Менаџерски тим на ЈП Македонски шуми м-р Ванчо Србаковски Советник на директорот за одржување на опрема и возила Роден на 02.09.1968 година во Кичево Дипломирал на Економски факултет во Прилеп Магистрирал на Економски факултет во Белград, Р. Србија 2000-2005 година советник во општина Вранештица, Кичево 2005-2009 година градоначалник на општина Вранештица, Кичево 2009-2013 година градоначалник на општина Вранештица, Кичево 2013-2017 година советник во општина Кичево 2017 година, член на УО на ЈП Македонски шуми Од јуни, 2018 година Советник на директорот за одржување на опрема и возила

Помошници на директорот шум.инж. Никола Лозановски Сектор за шумарство Роден на 30.10.1962год. во Кавадарци Дипломирал на Шумарскиот факултет во Скопје 1991 година Се вработува во 1994 година во Ш.С „Бор“ Кавадарци во секторот за план и анализа, а со формирањето на ЈП „Македонски шуми“ работи како инженер во производство, како и во Расадник - Марена Од 2004-2006 година работи како Раководител – директор во подружница „Бор“ Кавадарци Од 2006-2017 година е на работно место самостоен референт на производство во повеќе Ш.С.Е. Од 2017 година е Помошник директор во Сектор за шумарство

м-р Борче Бојчовски Сектор за комерцијални работи Роден 08.02.1980 година во Пехчево Дипломирал 2005 година на шумарскиот факултет во Скопје 2015 година Магистрира на шумарскиот факултет во Скопје Во 2006 год се вработува во ЈП Макадонски шуми ПШС Равна Река – Пехчево Во август 2017 година е назначен за Раководител на ПШС Равна Река – Пехчево Од декември 2017 година доаѓа во дирекција на ЈП Македонски шуми како Помошник директор и раководи со Секторот за комерцијални работи

46

MANAGEMENT TEAM Zoran Gjorgiev, BScFor – General Manager of PE “Makedonski šumi” He was born bon 18.02.1971 in Kavadarci 1996-2004 – Forest utilization officer, Branch office “Bor” – Kavadarci 2004 – Forest silviculture and protection officer, Branch office “Bor” – Kavadarci 2004 – 2006 – Deputy Manager of Branch office “Bor” – Kavadarci 2006 – 2015 – Nursery and seed production officer, Branch office “Bor” – Kavadarci 2015 - 2017 – Forest utilization and wood delivery, Branch office “Bor” – Kavadarci 05.07.2017 – Acting General Manager of PE “Makedsonski šumi” 21.02.2018 – General Manager of PE “Makedsonski šumi”

Managerial team of PE “Makedsonski šumi” Vancho Srbakovski, Msc. Advisor to the General Manager for maintenance of equipment and vehicles He was born on 02.09.1968 in Kichevo Graduated from the Faculty of Economics in Prilep.

A Master degree in economics - Faculty of Economics in Belgrad, Serbia 2000 – 2005 – Advisor at the Minicipailty of Vraneshtica, Kichevo 2005 – 2009 – Mayor of Vraneštica Municipality, Kichevo 2009 – 2013 - Mayor of Vraneštica Municipality, Kichevo 2013 – 2017 – Advisor at Kichevo Municipality 2017 – Member of the Board of Directors at PE “Makedonski šumi” June 2018 - ongoing - Advisor to the General Manager for maintenance of equipment and vehicles

Assistant Managers Nikola Lozanovski, BScFor Sector Forestry He was born on 30.10.1962 in Kavadarci 1991 – Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje 1994 – started working at the Forest management enterprise “Bor” – Kavadarci”, Sector for plan and analysis and since the establishment of PE “Makedonski šumi” he was working as an engineer in the Sector for production, later on in the Nursery “Marena” 2004 - 2006 – Director – Manager of the Branch office “Bor” - Kavadarci 2006 - 2017 – senior officer for production in different Branch offices Since 2017 Assistant Manager, Sector Forestry at PE “Makedonski šumi”

Borche Bojchovski, MSc. Commercial Affairs Sector He was born on 08.02.1980 in Pehchevo 2005 – Graduated from the Faculty of Forestry 2015 – Master degree, Faculty of Forestry in Skopje 2006 – started working at the Branch office “Ravna Reka”- Pehchevo August 2017 – Director of Branch office “Ravna Reka” - Pehchevo December 2017 – Assistant Manager, Commercial affairs sector at the Headquarter of PE “Makedonski šumi”

47

МЕНАЏЕРСКИ ТИМ шум.инж. Миле Трајковиќ Сектор за уредување на шуми, ловишта и проектирање Роден 11.03.1953 година Трговиште - Србија. Дипломирал на Шумарски факултет - Скопје 1978 година Од 1979 –1994 година во “Завод за уредување на шуми и проектирање” - Шумапроект – Скопје. Од 1994 – 1995 година директор на “Завод за уредување на шуми и проектирање” - Шумапроект – Скопје. Од 1995 – 2000 година како технички директор на “Завод за уредување на шуми и проектирање”- Шума проект – Скопје Од 2001 – 2002 година како самостоен проектант за уредување на шуми Од 2002 – 2005 година раководител на ПШС Караџица - Скопје Од 2006 до 2017 година самостоен проектант во Секторот за уредување на шуми и ловишта и проектирање Од 22. 08. 2017 година Помошник директор во Секторот за уредување на шуми и ловишта и проектирање

дипл. ецц. Марија Срезовска – Матевска Сектор за економско-финансиски работи Родена 28.09.1976 година во Скопје Дипломирала на Економски факултет Скопје 2000 година Од 2001-2002 работи во ПЗО Систина Медикал Скопје Од 2002-2005 во Орка Холдинг Скопје како директор на сметководство Од 2005 година работи во ЈП Македонски шуми како внатрешен ревизор во Службата за внатрешна ревизија Во 2013 година се стекнува со меѓународен сертификат CIPFA – овластен внатрешен ревизор во јавниот сектор Од 2015-2016 година работи во Секторот за економско-финансиски работи 2016-2017 година работи во Секторот за комерцијални работи Од септември 2017 година е помошник директор на Секторот за економско-финансиски работи

дипл. правник Нада Лазовска Сектор за правни, општи работи и човечки ресурси Родена на 18.01.1962 година во Кавадарци 1985Дипломирала на Правен факултет – Универзитет Св. Кирил и Методиј Скопје во 1985 година Од 1986 година вработена во ПОС за шумарство „БОР„ Кавадарци Од 2012 година работи во дирекцијана ЈПМШ како самостоен референт во Секторот за правни работи Од 2015 година работи како пом.директор на Секторот за правни ,општи работи и човечки ресурси

м-р Маре Басова Сектор за одгледување, подигање, екологија и лов Родена на 02.01.1974 година во Пехчево Дипломирала на отсекот Шумарство на Шумарскиот факултет во Скопје 1997 година Од 1997 година до 2002 година на Шумарскиот факултет го подготвува магистерскиот труд “Компаративна анализа меѓу морфолошките карактеристики на некои иглолисни видови произведени во контејнерот С-пот и други типови на саден материјал” На 11.02.2002 година се стекнува со звањето Магистер на биотехнички науки од областа на ШумарствотоПодигање и одгледувае на шумски култури Во 2002 година се вработува во ЈП Македонски шуми и работи во повеќе сектори Од 31.08.2018 година e помошник директор на Секторот за одгледување, подигање, екологија на шумите и лов

48

MANAGEMENT TEAM Mile Trajkovic, BScFor Sector for forest and hunting ground management planning and design He was born on 11.03.1953, Trgovišta, Serbia 1978 – Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje 1979 –1994 - Bureau of Forest management planning and design “Sumaproekt”, Skopje 1994 – 1995 – Director of the Bureau of Forest management planning and design “Sumaproekt”, Skopje 1995 – 2000 Technical Director of the Bureau of Forest management planning and design “Sumaproekt”, Skopje 2001 – 2002 – Senior forest management designer 2002 – 2005 – Director of Branch Office “Karadzica” - Skopje 2006 - 2017 – Senior designer, Sector for forest and hunting ground management planning and design Since 22. 08. 2017 – Assistant Manager, Sector for forest and hunting ground management planning and design

Marija Srezovska-Matevska, BSc Econ.

Economic-financial affairs sector She was born on 28.09.1976 in Skopje 2000 – Graduated from the Faculty of Economics in Skopje 2001 - 2002 - PZO Sistina Medikal Skopje 2002 - 2005 – Orka Holding, Accounting Manager 2005 - PE “Makedonski šumi”, internal auditor, Department for internal audit 2013 - International certificate CIPFA – Authorized internal auditor in the public sector 2015 - 2016 - Economic-financial affairs sector at PE “Makedonski šumi” 2016 - 2017 – Commercial affairs sector at PE “Makedonski šumi” September 2017 – Assistant Manager, Economic-financial affairs sector

Nada Lazovska, LL.B. Sector for legal and general affairs and human resources She was born on 18.01.1962 in Kavadarci 1985 – Graduated from the Faculty of Law in Skopje Since 1986 - employed at the Forest Management enterprise “Bor”, Kavadarci Since 2012 – senior officer at the Legal affairs Sector 2015 – Assistant Manager, Sector for legal and general affairs and human resources

Mare Basova, MSc. Sector for silviculture, afforestation, ecology and hunting She was born on 02.01.1974 in Pehchevo 1997 – Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje 1997 - 2002 Master studies at the Faculty of Forestry, Master thesis “Comparative analysis between the morphological characteristics of some conifers produced in the container C-pot and other types of planting material” 11.02.2002 Master of biotechnological sciences - Forestry, Establishment and growth of forest cultures 2002 - started working at PE “Makedonski šumi” and worked at different Sectors of the PE. 31.08.2018 - Assistant Manager, Sector for silviculture, afforestation, ecology and hunting

49

МЕНАЏЕРСКИ ТИМ шум.инж. Николчо Киров Сектор за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола Роден на 01.03.1972 година во Штип Во 1997 година, дипломирал на Шумарски факултет - Скопје Во 1998 година се вработил во ПШС Серта - Штип како шумарски инженер Од 1998 - 2004 година, самостоен референт за произвотство во ШСЕ ,,Туртел – Почивало Од 2004 - 2007 година, раководител на ПШС Серта - Штип Од 2007 - 2017 година сам.референт за производство во самата подружница Од 2013 - 2017 година претседател на синдикатот во самата подружница Студент на магистарски студии на Шумарски факултет – Скопје на отсек Шумарски менаџмент Од декември, 2017 година актуелен помошник на Сектор за заштита на шумите

шум.инж. Гордана Серафимовска Сектор за план и анализа, инвестиции и развој, информатички и комуникациски технологии Родена на 15.01.1967 година во Пехчево Дипломирала на Шумарски факултет – насока шумарство во Скопје, 1991 година Од 16.09.1998 година работи во дирекцијата на ЈП ,,Македонски шуми,, - Скопје во Сектор за план и анализа, развој и инвестиции, како референт за план и анализа Од август 2017 година работи како раководител на одделението за план и анализа Од август 2018 година е помошник директор на Сектор за план и анализа, инвестиции и развој, информатички и комуникациски технологии

шум.инж. Жарко Анастасијески Сектор за шумско земјиште, шумска инфраструктура и механизација Роден 24.08.1967 година во Скопје Дипломирал на Шумарски факултет - Скопје во 1992 година Од 1994 до 1998 година вработен во Ексима - Скопје Од 1998 до 2000 година вработен во ПОС Завод за уредување на шуми и проектирање Шумапроект - Скопје Од 2000 до 2018 година вработен во ЈП Македонски шуми - Скопје Од август, 2017 година назначен е за помошник директор на Секторот управување со шумско земјиште, шумска инфраструктура и механизација

50

MANAGEMENT TEAM

Nikolcho Kirov, BScFor Sector for forest preservation, supervision and internal control He was born on 01.03.1972 in Stip 1997 - Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje 1998 – stared working as an engineer at the Branch office “Serta” - Stip 1998 - 2004 - senior officer at Forest Management unit “Turtel”, Pochivalo 2004 - 2007 - Director of Branch office “Serta” - Stip 2007 - 2017 - Senior officer at Branch office “Serta” - Stip 2013 - 2017 – President of the Syndicate at the Branch office “Serta” - Stip Currently studying for a MSc. Forest Management degree at the Faculty of Forestry Since December 2017 – Assistant Manager, Sector for forest preservation, supervision and internal control

Gordana Serafimovska, BScFor Sector for plan, analysis, investments and development, information and communication technologies She was born on 15.01.1967 in Pehchevo 1991 - Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje Since16.09.1998 she is working at the Headquarter of PE “Makedonski šumi” in the Sector for plan, analysis, investments and development, as a plan and analysis’ officer Since August 2017 – Director of the Department for plan and analysis Since August 2018 – Assistant Manager Sector for plan, analysis, investments and development, information and communication technologies

Žarko Anastasijeski Sector for forestlands, forest infrastructure and mechanization He was born on 24.08.1967 in Skopje 1992 – Graduated from the Faculty of Forestry in Skopje 1994 - 1998 – was working in Eksima - Skopje 1998 - 2000 - Bureau of Forest management planning and design “Sumaproekt”, Skopje Since 2000 working at PE “Makedonski šumi” Since August 2017 – Assistant Manager, Sector for forestlands, forest infrastructure and mechanization

51

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Шумско Стопански Единици

52

FOREST MANAGEMENT

53

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Уредување на шуми Уредувањето во минатото, односно далечната 1946 година било во својот почетен стадиум, припаѓало на Главната управа за шуми, која била во рамките на Министерството за шуми, во тогашната Југославија. Дејноста се состоела главно во инвентаризација на шумата и изработка на годишните планови за сеча. Во почетокот на педесетите години, поточно 1952 година, се формирале 24 шумски стопанства, кои функционираат во рамките на Главната управа за шуми. На чело на истата бил назначен инж. Вјенчеслав Поплавски. Веќе во средината на педесетите години, под раководство на инж. Благоја Тасик се формира Заводот за уредување на шуми, како дел од Секретаријатот за земјоделие, шумарство и водостопанство. Дејноста на Заводот се состоела во изработка на десетгодишни елаборати кои биле неопходни за стопанисување со шумите. Со донесувањето на Основниот сојузен Закон за шумите 1961 година, се поставени основите за долгорочно планирање, кога и отпочнал интеграциониот процес помеѓу шумските стопанства и шумско индустриските капацитети на ниво на тогашните општини. Тој процес се развива во сооднос на интеграциите помеѓу општинските шумски организции и доаѓа до формирање на поголеми дрвно индустриски капацитети како што биле дик Треска од Скопје и ДиК Црн Бор од Прилеп. Кон нив се припојуваат голем дел од шумските организации, додека мал дел од нив остануваат самостојни, а Националните паркови се интегрирале како посебна заедничка Управа. Во тој период и Заводот за уредување на шуми пристапува на асоцијацијата дик Треска од Скопје, каде функционира се до крајот на 80-тите години. За тоа време Заводот за уредување на шуми ја извршува дејноста на уредување на шумите и изготвува шумско уредувачки елаборати, кои подоцна се найменувани како шумскостопански основи. За прв пат, законска обврска за изработка на шумско-стопански основи во Република Македонија, е утврдена со Законот за шуми од 1974 година. Истите се изработуваат за потребите на ДИК Треска, Дик Црн Бор, самостојните шумски стопанства и за Националните паркови. Во овој период Заводот за уредување на шуми. функционира како организација со самостојно финансирање врз база на склучување на договори со доверителите. Во тој период настанува појава на конкуренција од други правни и физички субјекти заради законска празнина, што го доведува Заводот за уредување во ситуација да му се загрози егзистенцијата, односно добива се помалку средства за примање и усовршување на кадри, купување на опрема, теренски возила и друго. Поради ваквата ситуација, Заводот е принуден да изведува работа надвор од Македонија, во тогашната САП Косово и Србија. Во периодот на осамостојувањето на Заводот за уредување како посебна работна организација, од втората половина на 1958 година, па се до 1974 година раководи инж. Михајло А. Михајлов. По овој период, па се до 2000 година се менуваат повеќе директори и тоа: Инж. Даме Брезовски, д-р. Мирко Арсовски, инж. Ристо Николов, д-р Славе Петрушевски додека инж. Павле Смичков, инж. Миле Трајковиќ и инж. Гоко Портарски биле ВД директори. Значајно е да се спомене дека во Заводот за уредување на шуми, во периодот на формирањето, во постоењето и развојот на истиот имаат работено еминентни шумарски стручњаци меѓу кои се: проф. Стојмен Јовановски, проф. Борис Трпков, проф. Станојко Ангелов, проф. Радослав Ризовски како и инженерите Тошо Тодоровски инж. Љубомир Марковски, инж. С. Лазаров, инж. Б. Контески, инж. Никола Илиевски, инж. Димитар. Стојановски, инж. Перица Петровиќ како и техничарите Блаже Ристевски, Спиро Спировски и Димитар Спасов кои скоро целиот работен век го поминаа со таксационите премери во Заводот за уредување.

54

FOREST MANAGEMENT

Forest management planning The forest management planning in the past, more precisely in 1946 was at its initial stadium, as part of the Forests’ head office, within the Ministry of forestry, in Yugoslavia, at that time. Its main activity was mostly forest inventorying and preparation of annual woodcut plans. At the beginning of the 50’s or more precisely in 1952, 24 forestry entities were established, operating within the Forests’ Head office and managed by eng. Vjencheslav Poplavski.

In the middle of the 50’s, under the management of eng. Blagoja Tasik, the Bureau for forest management planning was formed, as part of the Secretariat of agriculture, forestry and water management. The main activity of this Bureau was providing and preparing 10 year elaborates, necessary for managing the forests. By passing the Basic Federal Forest Law in 1961, the base for long-term planning was set. The process of integration of the forest management units and the forest industrial capacities in municipalities, at that time, has been initiated as well. The process was developing in correlation with the integrations between the municipal forest organizations and it came to establishment of bigger wood industry capacities as “DIK Treska” from Skopje and “DIK Crn Bor” from Prilep. Many of the forest organizations had joined them and the rest remained independent. The national parks were integrated into a separate common Department.

For the first time, the legal obligatıon for preparing of forest management plans in the Republic of Macedonia was determined by the Forest Law of 1974. During that period, the Bureau for forest management planning was operating as an organization with its own funding, based on the contracts concluded with the creditors.

In that period, due to gaps in the law, many other competitors, private and legal entities, have been established, which lead the Bureau for forest management planning into a bad position, meaning that they were receiving less funds for employing and personal development of the employees, purchase of vehicles and equipment. Finding themselves in such a position, they have been forced to operate out of the country, in Serbia and Kosovo.

In the period after the independence of the Bureau for forest management planning, as a separate organization, from the second half of 1958 to 1974, was managed by eng. Mihaljo A. Mihajlov. After this period, until 2000, different managers have managed the Bureau: eng. Dame Brezovski, PhD Mirko Arsovski, eng. Risto Nikolov, Slave Petrushevski, PhD, while eng. Pavle Smickov, eng. Mile Trajkovikj and eng. Gjoko Portarski were Acting Managers.

It is very important to mention that many eminent forestry experts were part of the Bureau for forest development planning: Stojmen Jovanovski, PhD, Boris Trpkov, PhD, Stanojko Angelov, PhD, Radoslav Rizovski, PhD and the engineers Tosho Todorovksi, Ljubomir Markovski, S. Lazarov, B. Kotevski, Nikola Ilievski, Dimitar Stojanovski, Perica Petrovikj, as well as the technicians Blaze Ristevski, Spiro Spirovski and Dimitar Spasov, who have spent all their working life with the forest estimation surveys in the Bureau for forest management planning.

During that period, the forest management planning was developing with enthusiasm, in a way typical for that time, full engagement of people, means and fieldworks, necessary for preparation of precise and detailed plans for forest management. Several months’ fieldwork was necessary in order to finish planning of one forest management unit, due to very hard working conditions, lack of off-road vehicles and accommodation capacities

55

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Во овој период уредувањето се одвива со голем ентузијазам на начин кој е својствен на тоа време, со полн анганжман на луѓе, средства и работни денови на терен кои придонесувале за изработка на точни и детални планови за стопанисуване. При услови на недостаток на теренски возила и објекти за сместување, уредуването се одвива под тешки услови за работа, каде за завршување на една стопанска единица било потребно и неколку месеци теренска работа. По осамостојувањето на Р. Македонија и донесувањето на Законот за шуми (1997) и формирањето на ЈП “Македонски шумли” (1998 г.) како единствено право претпријатие за стопанисување со шумите, неминовно дојде до припојуване за Заводот за уредување на шуми и ловишта и проектирање кон “Македонски шуми” во текот на 2000 година, како Сектор за уредување на шуми и ловишта. Секторот за уредување на шуми и ловишта и проектиране, ги изработува Плановите за стопанисување според Правилникот за содржината на Посебните планови за стопанисување со шумите (Сл.весник на м бр. 47/97). Посебните планови за стопанисување со шумите се донесуваат за сите шумскостопански единици како целина, шумскостопанска единица е природна, утврдена според орографските, хидрографските, сообраќајниците и други услови за стопанисуване, истите се составени од оддели и пододдели. Покрај изработката на посебните планови за стопанисување со шуми, Секторот изработува и посебни ловностопански основи. Тимот на стручни лица во Секторот врши изработка на Анекси кон посебните планови за стопанисуване и ловностопански основи, изработка на програми во однос на шуми и повишта, изработка на проекти на шумски сообраќајници и други проектантски работи врзани за планирањето во шумарството, Секторот за уредување на шуми и проектирање се состои од 26 вработени лица на неодпределено време, од кои шест магистри, 11 се дипломирани шумарски инженери, б техничари и еден вработени со друго високо образование. Исто така во Секторот работат и тројца дипломирани шумарски инженери кои се со договор на определено работно време. Изработка на посебните планови за стопанисување со шуми се состои од теренска и канцелариска работа, Теренската работа ја извршуваат самостојните проектанти со помош, односно во координација со вработените стручни лица во шумските Подружници, Самостоен проектант претствува работно место во Секторот за уредување на шуми и ловишта и проектирање кое се добива со минимум три години работно искуство во уредувањето на шумите, додека работното место проектант пополнува шумарски инженер со работно искуство до три години во уредувањето. Канцелариската работа се состои во изготвуване на работните карти средување и пресметување на податоците од терен. Изведбата на канцеларискиот дел од работата во голем дел е компјутерска, за извршувањето на истата стручниот тим во Секторот имаше задолжителна обука за комјутерска изведба на Плановите кои скоро во целост се изработуваат самостојно,.Просториите и условите за канцелариска работа на Секторот за уредување на шуми и ловишта по квалитет се на завидно ниво кое не заостанува зад останатите уредувачки бироа на Балканот, па и пошироко. И со минатиот и со сегашниот статус на Секторот за уредување единствената обврска е грижата за изработка на плановите за стопанисување за целокупниот шумски фонд на Р. Македонија, не сметајќи површините на Националните паркови, шумите со посебна намена и пари шумите. Во период од 2008 година до 2018 во работењето на Секторот за уредување на шуми и ловишта и проектирање се пристапи кон осовременување на работните операции и техники. Имено во 2012 година е воведено ГИС алатка со која Посебните планови се дигитализираат по современи методи. Исто така во текот на 2015-2016г се отпочна со процес на Разграничување на државните шуми од приватните во картографски приказ на основа на добиени податоци од Агенција за Катастар на Република Македонија. За првпат во текот на 2016 година се извршија теренски работи при кои податоците за структурните елементи се прибираа врз основа на кружни површини за една Шумскостопанска единица. За таа цел Секторот за уредување на шуми и ловишта и проектирање се пристапи кон набавување на нова опрема за таа намена.

56

FOREST MANAGEMENT

After the Independence of the Republic of Macedonia, passing on the Law on Forest (1997) and the establishment of PE “Makedonski šumi” (1998) as a sole company for managing forests, the merge of the Bureau for forest management planning and the PE “Makedonski šumi” was inevitable. As a result, in the year of 2000, the Sector for forest and hunting grounds’ management planning was established.

This Sector prepares the Management Plans according to the Rulebook on the content of the Special forest management plans (Official Gazette of Republic of Macedonia No. 47/97).

Those Special plans are being prepared for all the forest management units as a whole. The forest management-planning unit is natural unit, determined according to the orographic, hydrographic, infrastructural and other management conditions and they consist of divisions and subdivisions.

Besides preparation of Special forest management plans, this Sector prepares Special hunting grounds’ management plans. Team of professionals in the Sector prepares Annexes to the special plans, programs regarding the forests and hunting grounds, designs of forest road infrastructure and other designing works regarding the forest management planning.

The preparation of the special forest management plans consists of fieldwork and office work. The fieldwork is executed by independent design engineers in coordination with professionals employed in the Branch offices. The position of independent design engineer in the Sector can be gained after minimum three years of working experience in the fields of forest management planning and an employee who has less than three years of working experience in the fields of forest management planning can fill the position of design engineer.

The office work consists of preparation of maps, compilation and calculation of the fieldwork data. For part of the office work, a special computer program is used, for which the employees have received a special training. The offices and the working conditions for the office work are on a high level, following the standards developed on the Balkan and further. Both, the former and the current Sector have only one task and that is preparation of the forest management plans for the total forest fund in the Republic of Macedonia, not taking into consideration the National Parks, forests of special purpose and the park forests.

In the period 2008-2018, the Sector for forest and hunting grounds’ management planning and design have approached towards modernization of the working operations and techniques. Namely, in 2012, GIS tool was launched in the Sector, by which the Special plans have been digitalized, using modern methods. In addition, in the period 2015-2016, the process of cartographic demarcation between the state-owned forests and the private forests based on received data from the Cadaster Agency of the Republic of Macedonia has started.

For the first time in 2016, the fieldwork has been carried out and data has been collected on the basis of round areas for one Forest management planning unit. The Sector for forest and hunting grounds’ management planning purchased new equipment for this purpose.

57

План и анализа Сектор за план и анализа, инвестиции и развој, информатички и комуникациски технологии Овој сектор претставува важна логистичка поддршка во работењето на другите сектори, показател за насоката во која се движи претпријатието, како и основа од која се тргнува при донесувањето на деловната политика за идното работење на Јавното претпријатие. Поради значителниот обем на активности кои се концентрирани во овој Сектор, истиот извршувањето на работите од својот делокруг го реализира преку четири одделенија во својот состав. Во одделението за план и анализа се изработува еден од најзначајните документи на Јавното претпријатие, а тоа е Програмата за работа, како базичен документ во кој се планираат производните и финансиските активности на претпријатието за наредната година, врз база на плановите на подружниците, кои се изработени во согласност со Посебните планови за стопанисување со шумите. Со Програмата за работа се детерминираат основните насоки на деловната политика, како и конкретните задачи кои треба да се остварат во наредната година, имајќи го при тоа предвид остварувањето на главната општествена задача и основната цел во работењето на Јавното претпријатие, а тоа е заштита и одгледување на шумите, како добро од општ интерес. Како комплексен документ посебно треба да се издвои Извештајот за работењето (по Подружници и на ниво на ЈП) за секоја измината деловна година. Овој Извештај се работи врз база на податоците за остварените производни резултати од работењето во основната и другите дејности, како и врз основа на остварените финансиски резултати, искажани во Годишната сметка на Јавното претпријатие. Добиените податоци претставуваат добра основа за предлагање на адекватни мерки за спроведување на деловната политика и за поуспешно работење на Претпријатието во иднина. Во ова одделение, врз основа на следење и анализа на остварените производни и финансиски резултати од работењето на подружниците, се изработуваат месечни, тримесечни и полугодишни извештаи за работењето на ЈП. Голем дел од овие извештаи се доставуваат и до Владата на РМ, како основач на Јавното претпријатие, преку системот e-vlada, како и до други соодветни министерства и државни институции. Како претпријатие од посебен општествен интерес, ЈП “Македонски шуми” посветува особено внимание на развојната компонента, настојувајќи притоа да ги следи современите светски трендови во шумарството. За таа цел, во одделението за инвестиции и развој се изработува Годишна инвестициона програма, во која претпријатието ја утврдува својата развојна стратегија и ги планира потребните инвестиции за наредната година, а во согласност со своите финансиски можности и во рамките на законски определениот процент од планираната нето добивка. Инвестиционата програма ја усвојува Управниот одбор на ЈП, а Владата на РМ дава согласност на истата. Со цел да се следат и применуваат современите методи за работа во шумарството, во овој Сектор посебно е издвоено одделението за информатички технологии, кое ги следи меѓународните искуства на ова поле и предлага стратегија за воведување на информациски технологии, односно за проектирање и реализација на информациониот систем на претпријатието. На овој начин, преку мрежно поврзување на Подружниците со Дирекцијата, значително се поедноставува и воедно се забрзува и ажурира следењето и контролата на работењето на подружниците, што, пак, овозможува правовремено реагирање и донесување на соодветни деловни одлуки. Придржувајќи се доследно на начелото на транспарентност и отчетност во работењето, во Претпријатието, во рамките на овој Сектор, функционира и посебно одделение за комуникациски технологии, кое го организира и координира прибавувањето на информации за работењето од секторите и подружниците и врз основа на тоа остварува комуникација со медиумите преку пресконференции, брифинзи и интервјуа, а пошироката стручна шумарска јавност се информира за работењето на претпријатието преку списанието “Наши шуми”,веб страната на ЈП Македонски шуми www.mkdsumi.com.mk, FB – профилот ЈП Македонски шуми, како и преку YouTobe каналот.

58

План и анализа

59

Plan and analysis Plan, analysis, investments and development, information and communication technologies The Sector for plan, analysis, investments and development, information and communication technologies provides important logistic support to the work of the other sectors. It indicates in which direction the company is heading and it is an initial point in the business decision-making processes of the Public enterprise. Due to the various scope of works, the sector is subdivided in four departments.

The Department for plan and analysis prepares one of the most important documents of the Public enterprise, the Working program, as a basic document that contains the plans for the production and financial activities of the enterprise for the following year, based on the plans of the Branch offices, prepared in accordance with the Special forest management plans. The Program determines the principal directions of the business politics, as well as the particular, specific duties that has to be fulfilled in the following year, taking into consideration the achievement of the main social objective and the primary goal of the Public enterprise, which is forest preservation and silviculture, as a benefit of public interest.

The Annual work report (for the Branch offices and the Public Enterprise) is a very complex document. This document is prepared on the basis of the data for achieved performance in the main and the other activities, as well as the financial results as shown in the Account Annual of the Public enterprise. The received data and information represent a good base for proposals of adequate measures for more successful work and better business politics of the Enterprise in future. This Department, following and analyzing the financial and production results of Branch offices’ work, prepares monthly, quarterly and semi-annual reports for the work of the Public enterprise. Part of those reports are sent to the Government of the Republic of Macedonia, as a founder of the Public enterprise, through the system e-vlada, as well as to the relevant ministries and government institutions.

As a company of particular public interest, PE “Makedonski šumi” pays particular attention to its development component, following the modern world trends in the forestry. For that purpose, the Department for investments and development prepares Annual investment program, where the Public enterprise determines its development strategy and plans the necessary investments for the following year, according to the financial capabilities and within the statutory defined percentage of the planned net profit. The Board of Director of the Public enterprise should approve the investment program, and the Government of the Republic of Macedonia gives its consent.

In order to follow and apply modern working methods in the forestry, this Sector has a separate Department for information technologies, which is following the international experiences and trends in the field and it is proposing strategy for introduction of the information technologies, i.e. for design and implementation of the company’s information system. In this way, through its developed network system between the Branch offices and the Headquarter, it considerably simplifies and at the same time speeds up and updates the follow-up and the control of the Branch offices’ working, which, again, provides timely reactions and appropriate business decisions.

Consistently following the principles of transparency and reporting on the work of the Public enterprise, within this Sector there is one more Department for communication technologies, which organizes and coordinates the spreading of the information for the work of the sectors and Branch offices. The communication with the media is organized through press conferences, briefings and interviews, and the academic community in the field of forestry gets information for the working of the Public enterprise through the magazine “Naši šumi”, the web site of the Public enterprise www.mkdsumi.com.mk, the Facebook profile JP Makedonski sumi, as well as the YouTube channel

60

ШУМА Трепери таа стара шума блиска шума шума ранета од крикот мој заборавен пред сништа многу Разбудена е таа густа пајажина од грмушки и од гранки и од води што ги водат в непознато мојте прозорци од сон Со окото на сонцето уловено што се прпелка в нејзините млечни мрежи ведне глава пред ветројте на годините и мрмори со своите млади усни стари приказни Ме влече тоа младо лето стара шумо оставено в пелените на лисјето што расте дамна расте сега в гранка да ме претвори Крени се од прагот на прозорецот што длаби многу сништа многу сенки многу цветови и појди пак по многу лета по нивните бледи трагови Матеја Матевски

Pulsatilla macedonica - Македонска саса, лок. Јакупица

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Користење на шумите Според податоците од посебните планови за стопанисување со шумите, вкупната површина на уредени шуми и шумско земјиште изнесува 965.941ха. (92% од вкупната шумска површина) од која 855.670 ха,или 85.7% обраснати површини, 142.384 ха,или 14.3% необраснато земјиште. Неуредени се околу 8% од шумските површини, кои се одликуваат со ниска продуктивност, а се наоѓаат главно во приватна сопственост. Од обраснатите површини 240.255 ха, или 28.1% се под високостеблени шуми, 581.652 ха, или 68.0% нискостеблени шуми и 33.763 ха, или 3.9% се шумски култури на возраст до 20 години. Површината на шумите и другите шумски земјишта со кој стопанисува ЈП а според доминантните Групи на шумски дрвја се групирани и тоа: Групи на шумски дрвја

Површина во ха

Чисти широколисни шуми

545.047

Мешани широколисни шуми

277.341

Чисти иглолисни шуми

81.905

Мешани иглолисни шуми

9.610

Други широколисни и иглолисни шуми

52.038

ВКУПНО :

965.941

Дрвна маса на шумите со којa стопанисува ЈП според стопанската форма. Стопанска форма Високостеблени

Површина ха 262.790

Дрвна маса %

м

3

Годишен м /ха

%

3

м

3

м3/ха

29.0

46.957.822

178.5

63.2

906.141

3.4

едновозрасни

95.883

(36)

10.014.262

105.2

(21)

215.164

(24)

разновозрасни

166.907

(64)

36.943.560

221.2

(79)

690.997

(76)

Нискостеблени

642.863

71.0

27.385.300

42.7

36.8

922.889

2.02

нискостеблени

577.592

(86)

26.662.551

47.8

(97)

884.474

1.6

шикари

77.567

(12)

659.866

8.5

(2.4)

31.370

0.4

шибјаци

6.099

(1.1)

46.339

7.6

(0.2)

2.397

0.3

псеудомакии

1.605

(0.2)

16.550

10.2

(0.1)

648

0.4

Остварување на етатот во однос на можниот сечив етат

62

прираст

Остварено во м3

Вкупно

Остварено

Година

Можен етат

техничко

огревно

2008

1.120.390

168.638.00

466.082.00

634.720.00

0.56

2009

1.110.884

98.198.00

459.254.00

557.452.00

0.50

2010

1.080.857

96.126.00

457.531.00

553.657.00

0.51

2011

1.056.729

111.861.00

413.374.00

525.235.00

0.49

2012

999.750

110.994.00

404.191.00

515.185.00

0.52

2013

973.271

99.756.00

380.837.00

480.593.00

0.49

2014

955.537

94.602.00

356.270.00

450.872.00

0.47

2015

954.961

97.052.00

439.809.00

536.861.00

0.56

2016

966.886

102.262.00

464.319.00

566.581.00

0.59

2017

962.445

82.775.00

392.472.00

475.247.00

0.49

2018

917.215

м

3

%

FOREST MANAGEMENT

Forest utilization According to the data of the Special forest management plans, the total area of forests and forestland covered by the plans is 965.941 ha (92% of the total forest area), of which 855.670 ha, or 85.7% are forested areas 142.384 ha, or 14.3% are bare fields.

About 8% of the forested areas, characterized with low productivity, is not covered by the plans and they are mainly privately owned forests.

From the forested areas, 240.255 ha, or 28.1% are high forests, 581.652 ha, or 68.0% of low forests and 33.763 ha, or 3.9% are forest cultures up to 20 years old. The forests and the forestland area managed by the PE “Maledonski ĹĄumiâ€?, according to the dominant groups of forest trees are grouped as follows:

63

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Површина со која стопанисува ЈП според видовиот состав на шумите Површина на шумите според видовиот состав Бука Дабови Други широколисни Други меки лисјари Смрча Ела Црн бор Бел бор Други иглолисни Други иглолисни и широколисни

Година 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Можен етат во м3 1.120.390 1.110.884 1.080.857 1.056.729 999.750 973.271 955.537 954.961 966.886 962.445 917.215

Вкупниот можен годишен сечив етат изнесува околу 1.486.000м3. бруто стоечка дрвна маса, или 75% од вкупниот годишен прираст (1.970.000м3). Меѓутоа од објективни и субјективни причини, вкупниот годишен етат се користи околу 47%.

Површина ха 226.016 283.050 31.363 9.618 1.253 3.124 64.465 7.687 5.376 333.985

Планирано Вкупно м3

Вкупно

785.165.00 733.060.00 768.022.00 814.251.00 673.808.00 666.769.00 666.308.00 655.593.00 729.796.00 730.126.00 694.173.00

634.720.00 557.452.00 553.657.00 525.235.00 515.185.00 480.593.00 450.872.00 536.861.00 566.581.00 475.247.00 0.00

Остварено - м3 Техничко 168.638.00 98.198.00 96.126.00 111.861.00 110.994.00 99.756.00 94.602.00 97.052.00 102.262.00 82.775.00 0.00

Огревно

Вкупно

466.082.00 459.254.00 457.531.00 413.374.00 404.191.00 380.837.00 356.270.00 439.809.00 464.319.00 392.472.00 0.00

81% 76% 72% 65% 76% 72% 68% 82% 78% 65% 0%

The total possible annual cut is about 1.486.000 m3. gross standing wood volume or 75% of the total annual growth (1,970,000 m3).

However, due to objective and subjective reasons, the total used annual cut is around 47%.

% на остварување Техничко Огревно 94% 60% 69% 96% 80% 76% 72% 70% 71% 62% 0%

77% 80% 73% 59% 75% 71% 67% 65% 79% 66% 0%

Реден број

ШУМСКИ ФОНД Површина - ха Подружници

Високи

Ниски

Култури

1

Ш.С. " МАЛЕШЕВО " - БЕРОВО

26,052.26

23,279.59

18,396.51

3,299.89

609.30

2

Ш.С. " РАВНА РЕКА" - ПЕХЧЕВО

11,293.61

9,190.53

7,207.08

1,253.52

222.38

3

Ш.С. " ОСОГОВО" - КРИВА ПАЛАНКА

32,063.96

28,817.34

16,507.67

11,723.67

18.80

4

Ш.С. " КРАТОВО" - КРАТОВО

8,772.32

7,434.30

2,564.70

4,726.50

143.10

5

Ш.С. " ОСОГОВО " - КОЧАНИ

32,325.93

27,543.00

10,938.76

14,633.00

389.04

6

Ш.С. " СЕРТА " - ШТИП

17,034.89

16,194.49

1,332.00

14,333.48

7

Ш.С. " ПЛАЧКОВИЦА " - РАДОВИШ

35,386.92

28,804.40

9,322.40

19,212.40

8

Ш.С. " ПЛАЧКОВИЦА " - ВИНИЦА

27,126.02

20,588.74

8,830.68

10,895.58

204.52

9

Ш.С. " БЕЛАСИЦА " - СТРУМИЦА

53,585.10

44,573.40

8,900.60

32,413.20

174.70

10 Ш.С. " САЛАНЏАК " - ВАЛАНДОВО

24,892.70

21,959.20

520.50

17,663.10

11 Ш.С. " КОЖУВ " - ГЕВГЕЛИЈА

48,784.47

42,592.32

9,733.57

26,962.71

12 Ш.С. " ДЕМИР КАПИЈА " - ДЕМИР КАПИЈА

37,557.55

28,066.43

1,987.17

Шикара 20.40

117.40

487.57

34.80

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

5,049,644.00

78,822.00

450,902.00

1,974,000.00

32,485.00

190,445.00

4,073,943.00

79,987.00

409,808.00

1,031,472.00

17,145.00

123,534.00

3,050,903.00

60,527.00

272,800.00

723,869.00

18,093.00

77,750.00

3,187,210.00

62,638.00

425,284.00

3,165,330.00

54,833.00

392,567.00

2,566.80

3,304,269.00

75,072.00

560,618.00

3,775.60

570,846.00

22,054.00

137,313.00

149.14

5,361.60

3,746,838.00

73,313.00

368,400.00

18,448.40

250.86

7,038.40

923,806.00

23,885.00

148,392.00 566,602.00

13 Ш.С. " БОР " - КАВАДАРЦИ

66,178.32

50,669.65

20,576.82

24,896.99

372.44

4,765.10

5,341,018.00

105,384.00

14 Ш.С. " ЦРН БОР " - ПРИЛЕП

36,988.81

30,987.32

6,572.87

22,316.64

72.90

1,791.38

2,405,535.00

45,984.00

271,282.00

15 Ш.С. " БАБУНА " - ВЕЛЕС

58,232.40

43,917.87

7,995.88

33,885.49

576.84

3,100,982.00

64,678.00

358,916.00

16 Ш.С. " ШУМАРСТВО " - СВЕТИ НИКОЛЕ

64

Вкупно Површина во ха обрасната

5,877.28

5,643.72

637.10

4,497.04

509.58

17 Ш.С. " КАЈМАКЧАЛАН " - БИТОЛА

42,190.46

33,717.85

12,381.34

18,677.81

781.20

48,801.00

2,722.00

34,539.00

3,654,348.00

79,906.00

452,053.00

18 Ш.С. " БИГЛА " - ДЕМИР ХИСАР

31,694.40

25,649.10

3,662.64

21,874.88

24.38

19 Ш.С. " ЛИПА " - КРУШЕВО

16,356.39

10,854.84

488.20

10,146.08

136.56

2,692,159.00

54,145.00

425,803.00

683,985.00

17,263.00

20 Ш.С. " ПРЕСПА ДРВО " - РЕСЕН

22,120.08

19,880.98

3,773.51

15,759.75

114,010.00

101.17

2,066,132.00

34,177.00

206,244.00

21 Ш.С. " ГАЛИЧИЦА " - ОХРИД

40,698.56

35,529.76

9,864.50

22 Ш.С. " ЈАБЛАНИЦА " - СТРУГА

23,513.98

19,530.81

4,978.05

25,247.36

171.80

3,725,192.00

80,162.00

629,019.00

14,336.36

19.60

1,808,343.00

32,107.00

23 Ш.С. " СТОГОВО " - ДЕБАР

11,451.66

10,258.11

1,353.56

8,086.39

241,689.00

903,489.00

14,997.00

24 Ш.С. " ЛОПУШНИК " - КИЧЕВО

55,340.88

48,896.76

15,403.27

32,006.49

347.51

132,770.00

6,512,433.00

109,291.00

25 Ш.С. " САНДАНСКИ" - МАКЕДОНСКИ БРОД

59,536.15

51,779.95

13,831.61

26,600.93

232.40

689,976.00

4,630,633.00

82,322.00

26 Ш.С. " ШАР " - ГОСТИВАР

27,638.19

24,559.13

6,956.97

17,602.16

506,638.00

2,465,955.00

41,777.00

27 Ш.С. " ЛЕШНИЦА " - ТЕТОВО

27,484.38

26,016.88

2,016.15

19,879.43

76.20

308,331.00

3,689.70

1,701,064.00

33,155.00

186,467.00

28 Ш.С. " КАРАЏИЦА " - СКОПЈЕ

64,213.12

53,945.28

11,009.82

40,948.86

1,002.90

29 Ш.С. " КУМАНОВО " - КУМАНОВО

23,365.11

21,012.85

1,808.30

17,821.36

368.79

727.30

3,952,676.00

76,654.00

368,898.00

890,357.00

32,493.00

168,229.00

472.50

84.00

809.16

30 Ш.С. " ГОЛАК " - ДЕЛЧЕВО

36,729.79

28,998.40

15,791.50

12,960.70

246.20

СЕ ВКУПНО

1,004,485.69

840,893.00

235,343.73

543,110.17

7,237.11

11,486.81

43,193.72

2,771,008.00

64,243.00

383,272.00

80,156,240.00

1,570,314.00

9,602,551.00

STOPPING WITH THE FORESTS Crocus sp. - Жолта Качунка лок. Јакупица

Природата не простува, природата опоменува!

65

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Продажба на дрвни асортименти Секторот за комерцијално работење врши продажба на дрвните сортименти врз основа на Годишен план за работа на ЈП ,,Македонски шуми,,. Продажбата се врши по Ценовник на цени на главни шумски производи усвоена од Управниот одбор на ЈП ,,Македонски шуми,, а одобрена од Владата на РМ ,а преку Директорот на ЈП, секторот за комерцијално работење во Дирекција како и Раководителите на Подружниците. На крајот на годината во пишаните медиуми се објавува Соопштение за условите на продажба и потребната документација за склучување на договори. Договорите за продажба се склучуваат со коминтенти кои имаат сопствени капацитети за преработка на техничко дрво. Важноста на договорот е во тековната година на склучување. Продажбата е регулирана со Упатство за продажба на дрвни сортименти. Огрвното дрво се продава преку договори со Синдикални организации и на физички лица преку подружниците на Јавното претпријатие.

Sale of wooden assortments The commercial affairs sector sells wood assortments based on the Annual Operation Plan of PE “Makedonski šumi”. The Price list for sale of the main forest products is adopted by the Board of Directors of PE “Makedonski sumi”, approved by the Government of the Republic of Macedonia, through the Assistant Manager of the Commercial affairs sector at the Headquarter as well as the Directors of the Branch offices. At the end of the year, PE “Makedonski šumi” publishes an Announcement in all written media for the sales conditions and documentation necessary for signing contracts. Sales contracts are signed with clients who possess their own capacities for technical wood processing. The contract is valid for the year when concluded.

The Book of Regulations for sales of wood assortments regulates the sale. Firewood is sold to individuals by the Branch offices in accordance to the contracts with the Trade union organizations.

66

FOREST MANAGEMENT

67

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Патна инфраструктура во ЈП Македонски шуми Транспортот на шумски сортименти во шумарската практика е еден од најважните фази во процесот на користењето на шумите, почнувајки од најпримитивните па до најсовремените начини. Се до шеесетите години од минатиот век на отварањето на шумите се гледало единствено од аспект на користење на шумите. Заради тоа тие се отварале со привремени патни правци дури се користеле и жичари ( Кавадарци) и тоа во подрачјата каде имало поголеми и поквалитетни резерви на дрвна маса, при што се вршело сеча на поквалитетните стебла со цел да се обезбеди по најниска цена квалитетна суровина за потребите на тогашната дрвна индустрија. Денес, по примерот на другите земји во Европа и во светот отварањето на шумите се врши со трајни шумски комуникации. Изградбата на шумските патишта и отварањето на шумските подрачја е многу сложен процес, бидејки мора да се води сметка не само за потребите на шумарството (одгледување, заштита, користење), туку и за севкупниот развој и рационално користење на целокупното шумско богатство во подрачјето во кое се наоѓаат шумите. Шумските комуникации ја надополнуват и подобруват мрежата на јавни патишта, бидејки шумските патишта се користат и за потребите на населението и другите стопански гранки. Фактот дека шумските патишта се објекти од траен карактер при нивната изградба мора да се води сметка за конструктивните елементи кои мора да обезбедат безбедно одвивање на сообраќајот. Значење на патната инфраструктура Услов за рационално и економско стопанисување со шумите и интегрално користење на шумските ресурси, се изградбата и одржувањето на шумските патишта, кои трајно ги отвараат шумите и ги поврзуваат со индустриските центри каде што се користат шумските производи. Шумите и шумските патишта главно се наоѓаат во ридско- планинскиот дел од државата, каде што шумарството претставува значајна стопанска гранка. Градејки ги патиштата за сопствени потреби, ЈП “Македонски шуми” Состојба и проекција на отвореноста стопанисува ЈП придонесува за развој на тоа подрачје бидејки ги поврзува населбите од ридско-планинските деловинанашумите земјатасо сокои развиените "Македонски шуми" урбани центри. Од овие причини во многу европски земји за изградба на шумски патишта, користат буџетски Според методологијата која што шумарствата се употребува во шумарската пракса, а во зависност од сообраќајното патиштасредства ги делиме и на тврди средства. Добрата патна инфраструктура овозможува подобра заштита на шумата оптоварување со употребашумските на технички и меки.Отвореноста на шумите е дадена во вкупна должина во километри, опрема која денес не може да се користи, а особено при заштитата од шумски пожари. Заради низата специфичности на диференцирани според квалитетот и густината на шумска патна мрежа, искажана шумскиот транспорт, како што се: концентрацијата на дрвната маса, малите количини дрвна масаповршина. на единица површина, во должни метри пат на еденна хектар шумска Како извори за состојбата ќе ѓи користиме од Посебните плановивидови за стопанисување со шумите, како и други биолошки, технички и економски параметри, условуваат шумитеподатоците да се отвараат со различни на патишта. податоци од секторот за план и анализа, како и податоци од Државниот завод за Денес шумите се отвараат со два вида сообраќајни мрежи, т.н.статистика.За примарна идасекундарна мрежа наважноста сообраќајници. Состојба и проекција на отвореноста на на шумите со кои стопанисува ЈП се сфати правилно и обемот на работите кој "Македонски шуми" шумарството ги презема шуми” секоја година во оваа сфера. Состојба и проекција на отвореноста на шумите со кои стопанисува ЈП “Македонски . Според методологијата која што се употребува во шумарската пракса, а во Според методологијата што се употребува во шумарската пракса, а во зависност од сообраќајното оптоварување шумските зависност од сообраќајнотокоја оптоварување шумските патишта ги делиме на тврди Состојба на отвореност на шумите во РМ до 1998 година. и меки.Отвореноста во вкупна должина во километри, патишта ги делименанашумите тврдиеи дадена меки. Отвореноста на шумите еТабела дадена во вкупна должина во километри, диференцирани бр.1 диференцирани според квалитетот и густината на шумска патна мрежа, искажана Вид на шумски патишта густина на патна според квалитетот и густината на шумска патна мрежа, искажана во должни метри пат на еден хектар шумска површина. во должни метри пат на еден хектар шумска површина. Како извори за состојбататврди- км. мрежа м/ха меки- км. Вкупно- км. Како состојбата ќе ѓи користиме Посебните планови за стопанисување со шумите, податоци од ќе ѓи извори користиме за податоците од Посебните планови за податоците стопанисувањеод со шумите, 5203 6228 податоци од за план и анализа, и податоци од Државниот завод завод1025 заза статистика. секторот за секторот план и анализа, како и како податоци од Државниот За да се сфати100% правилно важноста и обемот 6.53м/ха 84% статистика.За да се сфати правилно важноста и обемот на работите 16% кој на работитеги кој шумарството ги презема секоја година во оваа сфера. шумарството презема секоја година во оваа сфера. Состојбана наотвореност отвореност на шумите Состојба шумитево воРМ РМдо до1998 1998година. година. Табела бр.1

тврди- км.

1025 16%

Вид на шумски патишта меки- км. Вкупно- км.

5203 6228 84% 100%

Состојба на отвореност на шумите во 2008 година.

густина на патна мрежа м/ха 6.53м/ха

Состојба на отвореност на шумите во 2008 година.

Состојба на отвореност на шумите во 2008 година.

Табела бр.4

тврди - км.

1025

Вид на шумски патишта меки- км. Вкупно- км.

Густина на патна мрежа

7042

8.91м/ха

8067

Од податоците со кои располага ЈПМШ може да се види дека во шумарството во

Од податоците со кои располага ЈПМШ може да се види дека во шумарството во Република Македонија преовладуваат Република Македонија преовладуваат меките патишта, кои со своите Табела бр.4 карактеристики овозможуват нивно во сушниот меките патишта, кои со своите конструктивни карактеристикиконструктивни овозможуват нивно користење само вокористење сушниотсамо период Вид на шумски патишта Густина на период од годината, со што шумарството го прави стопанска гранка од сезонски од тврди годината, со што шумарството го прави стопанска гранка од сезонски карактер. подлога патиштатапрочистување, бара карактер. Меката подлога Меката на патиштата баранаперманентно патна мрежа - км. меки- км. Вкупно- км. и реконструкција во текот на целата година со ангажирање на перманентно прочистување, одржување и реконструкција одржување во текот на целата година со ангажирање на соодветна механизација што дополнително ги зголемуваат трошоците во механизација ги зголемуваат трошоцитесоодветна во шумарството. За да може да се види висината на 1025 што дополнително 7042 8067 8.91м/ха шумарството.За да може да се види висината на средствата што перманентно се средствата што перманентно се вложуваат за зголемување на степенот отвореност шумите и средствата за како и вложуваат за на зголемување на на степенот на како отвореност на шумите Од податоците со кои располага ЈПМШ може да се види дека во шумарствотосредствата во зана нивно одржување, во понатамошниот текст ќе бидат прикажани нивно одржување, во понатамошниот текст ќе бидат прикажани обемот изградба на шумски патишта и потрошените Република Македонија преовладуваат меките патишта, кои со своите обемот на изградба на шумски патишта и потрошените средства по подружници и конструктивни карактеристики овозможуват нивно користење само шуми”. во сушниот средства по подружници и на ниво на ЈП ”Македонски на ниво на ЈП"Македонски шуми". период од годината, со што шумарството го прави стопанска гранка од сезонски прикажаните податоци, споредувајки со податоците од 1999 година ќе се Од прикажаните податоци, споредувајки ги со податоците од Од 1999 година ќе се забележи декагиима видно подобрување карактер. Меката подлога на патиштата бара перманентно прочистување, дека има видно подобрување во степенот на отвореност на шумите во во степенот на отвореност шумите во оваа дури забележи со одржување и реконструкција во на текот на целата година декада со ангажирање на 36 % зголемување, меѓутоа мора да се истакне дека оваа декада дури со 36% зголемување, меѓутоа мора да се истакне дека соодветна механизација што дополнително ги зголемуваат трошоците во значи дека се работи во делот на отварањето додека подобрувањето е во однос на патиштата со мека подлога, што подобрувањето е во однос на патиштата со мека подлога, што значи дека се шумарството.За да може да се види висината на средствата што перманентно се работи во делот на отварањето додека квалитетот на патиштата останува квалитетот патиштатана останува вложуваат заназголемување степенотнепроменет. на отвореност на шумите како и

непроменет. средствата за нивно одржување, во понатамошниот текст ќе бидат прикажани обемот на изградба на шумски патишта и потрошените средства по подружници и 68 на ниво на ЈП"Македонски шуми". Од прикажаните податоци, споредувајки ги со податоците од 1999 година ќе се забележи дека има видно подобрување во степенот на отвореност на шумите во оваа декада дури со 36% зголемување, меѓутоа мора да се истакне дека подобрувањето е во однос на патиштата со мека подлога, што значи дека се работи во делот на отварањето додека квалитетот на патиштата останува непроменет.

FOREST MANAGEMENT Road infrastructure in PE “Makedonski šumi” In the forestry practice, the transport of wood assortments, starting frrom the most primitive to the modern ways, is one of the most important phases in the process of forest utilization.

Until the 1960’s the opening of the forests was seen only from the aspect of the forests’ utilization. Because of that, they were opened by using temporary roads and even cable-cars (Kavadarci), only in areas with high quality and quantity of wood mass, where the trees with higher quality have been cut, so as to provide high quality raw material for the timber industry, but at low prices.

Today, following the practices in other countries of Europe and in the world, the opening of the forests is made by permanent forest communication roads. The building of the forest roads and the opening of the forest areas is very complex process, because it has to be taken into consideration not only the need of the forestry (afforestation, utilization and protection), but also the total development and rational utilization of the forest wealth in the areas where the forests are.

The forrest communication supplements and improves the public road network, because the forest roads are used for the needs of the population and the other branches of the economy. The fact that the forest roads are permanent objects, many constructive elements for providing safe traffic, should be taken into consideration durring their construction.

Importance of the road infrastructure Precondition for rational and economic forest management and integral utilization of the forest resources is the construction and maintenance of the forest roads, which permanently open the forests and connect them with the industrial centers where the forest products are used.

The forests and the forest roads are mainly situated in the mountainous parts of the country, where the forestry is considered as the most important economic branch. By construction of the forest roads for its own needs, PE “Makedonski šumi” contributes for the development of the given area because it connects the settlments of the hilly-mountainous parts of the country with the well-developed urban areas.

For these reasons, many of the European countries, for construction of forests roads are using funds from the Budget. Good road infrastructure means better forest protection by use of technical means and equipment, which nowadays cannot be used, especially in the forest fires protection. Many specific characteristics of the forest transport, as the: concentration of wood mass, small quantities of wood mass in basal areas, as well as other biological, techical and economic parameters, cause the forests to be opened with different types of roads. Today, the forests can be opened by two types of road networks, primary and secondary road networks.

The conditions and the forecats of the openness of the forests managed by PE “Makedonski šumi”.

According to the methodology used in the forestry practices, and depending on the traffic loads, the forest roads are divided into hard and soft.

The openness of the forests is given in total length in kilometers, diferenciated according to the quality and density of the forest road network, expressed in meters of road on a forest area of one hectar.

As sources for the conditions we are going to use the data from the Special plans for forest management planning, the data from the Sector of plan and analysis, as well as the data from the State Statistic office. In order to understand the importance and the load of works that the forestry is taking each year in this area.

From the given data, it can be seen that in the forestry of Republic of Macedonia, prevail the so-called “soft” roads, which constructive elements provide their use only in the dry period of the year, making the forestry a seasonal branch of the national economy. The soft surface of the roads needs permanent clearing, maintenance and reconstruction, during the whole year, by engaging of mechanization, which on the other hand increases the expenses.

In order to see the financial side of the permanent investment for increasing of the level of openness of the forests, as well as the funds necessary for their manitenance, further in the text, the volume of construction of forest foads and the spent finances will be presented (by Branch offices and on a level of PE).

From the data shown, in comparison with the data of 1999, it can be noticed that there is a visible improvement in the level of openness of the forests in this decade for 36%, but it is important to be emphasized that the improvement is in regards to the roads with soft base, which means that the quality of the roads remains same.

69

изнесува 22.4м/ха. и подружница "Лешница" - Тетово каде што отвореноста изнесува 3.5м/ха. Имајки ги предвид огромната разлика во делот на продуктивноста и дрвните резерви кој што ги има кавадаречкиот регион, евидентна и логична е разликата во степенот на отвореност на шумите помеѓу овие две подружници. Отварањето и одржувањето на патната инфраструктура во шумарството, преставува најголема компонента во трошоците на изработка и промет на шумски Состојба на отвореност на шумите по Подружници на ЈП "Македонскисортименти. Од тие причини ќе ги прикажеме обемот на извршени работи и шуми"- Скопје, до 2008 година. потрошени финансиски средства при изградба и одржување на патиштата во период од 2000 - 2007 година.

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Табела бр.5

р.б.

Подружница

1

"Малешево'-Берово

2

"Равна река"-Пехчево

3

"Осогово"-Кр.Паланка

4

"Кратово"- Кратово

5

"Осогово"- Кочани

6

"Серта"- Штип

7

"Плачковица"-Радови

8

"Плачковица"-Виница

9

"Беласица"-Струмица

10

"Саланџак"-Валандово

11

"Кожув"-Гевгелија

12 13

"ДемирКапија"Д.Капија "Бор"- Кавадарци

14

"Црн бор"- Прилеп

15

"Бабуна"- Велес

16

"Шумарство"Св.Николе "Кајмакчалан"-Битола

017 18

"Бигла"-Д. Хисар

19

"Липа"- Крушево

20

"Преспадрво"-Ресен

21

"Галичица"-Охрид

22

"Јабланица"-Струга

23

"Стогово"- Дебар

24

"Лопушник"-Кичево

25

"Сандански"- М. Брод

26

"Шар"- Гостивар

27

"Лешница" - Тетово

28

"Караџица"- Скопје

29

"Куманово"-Куманово

30

"Голак" - Делчево

Состојба на патна мрежа до 06.м. 2008 година тврди меки вкупно густина км % км % км м/ха.

100 25 289 75 389 10.1 0 20 16 0 0 0 0 0 471 13

0 20 5.6 0 0 0 0 0 75 6

213 76.8 257.3 165.5 439 280 422.8 136 149 179

100 80 94.4 100 100 100 100 100 25 94

213 96.8 273.3 165.5 439 280 422.8 136 620 192

9.9 10.0 11.1 11.5 10.5 13.7 8.8 6.2 14.0 8.1

52 54 10 0

4 19 3 0

1040 225.6 268 0

96 81 97 0

1092 279.6 278 0

22.4 13.4 6.3 0

21 0 50 0 51 0 24 59 41 0 0 7 25 0

5 0 53 0 7 0 24 13 10 0 0 1 14 0

386 433 43.8 374 631.7 264 74 366.4 340 397.8 119.5 424 149 178

95 100 47 100 93 100 76 87 90 100 100 99 86 100

407 433 93.8 374 682.7 264 98 425.4 381 397.8 119.5 431 174 178

9.6 18.7 10.2 16.6 15.4 12.0 10.4 9.3 7.0 8.0 3.5 6.3 7.5 6.3

Преглед на изградба реконструкција на патишта од 2000-2007 година. Вид на шумско камионки пат

Вкупно изградено во км.

Средна цена на чинење за 1кмденари

Вкупни трошоци во денари

Забелешка

Тврди патишта Меки патишта Реконструкција

1,761.54 264,163.00 13,695.19 20,176.37

465,282,185.00 276,319,307.00

15,456.73

741,601,492.00

Прочистување Вкупно :

Преглед на изградени,реконструирани и прочистени патишта за период 2008 -2017 година Преглед на изградени,реконструирани и прочистени патишта за период 2008 -2017 година Година Година 2008 2009 2008 2010 2009 2011 2010 2012 2011 2013 2012 2014 2013 2015 2014 2016 2015 2017 2016 Вкупно: 2017

Изградени меки Шумско камионски Изградени патиштамеки Шумско камионски патишта

км

Реконструирани Меки шумско Реконструирани камионски Меки шумско патишта камионски км патишта

Прочистени меки Шумско камионски Прочистени патиштамеки Шумско камионски патишта

243.41 км

226.35 км

1348.56 км

169.23 243.41 178.46 169.23 189.53 178.46 191.31 189.53 199.75 191.31 153.45 199.75 117.1 153.45 191.76 117.1 164.51 191.76 1798.51 164.51

424.75 226.35 481.37 424.75 237.9 481.37 326.65 237.9 506.37 326.65 600.56 506.37 435.25 600.56 458.2 435.25 393.54 458.2 4090.94 393.54

1841.29 1348.56 1818.6 1841.29 1680.28 1818.6 1939.81 1680.28 2644.62 1939.81 2170.8 2644.62 1654.3 2170.8 2471.52 1654.3 2262.8 2471.52 19832.58 2262.8

км

Вкупно,изградени, Реконструирани и Вкупно ,изградени, прочистени меки Реконструирани ш.к.патишта и прочистени меки км ш.к.патишта

1574.91 км

2266.04 1574.91 2299.97 2266.04 1918.18 2299.97 2266.46 1918.18 3150.99 2266.46 2771.36 3150.99 2089.55 2771.36 2929.72 2089.55 2656.34 2929.72 23923.52 2656.34

Вкупно:

1798.51 4090.94 19832.58 23923.52 Просечна цена на чинење за изградба на патишта изнесува 216.289,00 денари/км за реконструкција цената на чинење изнесува 21.445,00 денари/км и Просечна цена на на патишта чинењезаза изградба патишта 216.289,00 за прочистување период 2008 на - 2017 година изнесува 14.411,00 денари/км. Од податоците може да се види дека најголема отвореност на шумите имаме во подружницата “Бор” - Кавадарци со денари/км реконструкција цената на чинење изнесува 21.445,00 денари/км и Во текот на за 2018 година заклучно со месец септември е реализирано: за прочистување на патишта за период 2008 2017 година 14.411,00 денари/км.

22.4 м/ха, а најмала во подружницата “Лешница” - Тетово. -изградени меки шумско-камионски патишта во должина од 124 км, со просечна Во текот на 2018 заклучно со месец септември е реализирано: цена на чинење одгодина 216.289,00денари/км Од изнесените податоци се констатира дека степенот на отвореноста на шумите е зголемен, но доколку го споредиме со -изградени меки шумско-камионски патишта во должина од 124 км, просечна - реконструирани меки шумско-камионски патишта во должина од со 450 км, со цена на чинење одчинење 216.289,00денари/км други земји, каде што отвореноста достигнува и до 50 м/ха (Шведска, Германија, Австрија), ќе видиме дека сме далеку од просечна цена на од 21.445,00денари/км - прочистени реконструирани меки шумско-камионски патишта во должина од со 450 км, со меки шумско-камионски патишта во должина од 1999 км, просечна некоја оптимална отвореност на шумите и дека квалитетот-просечна не задоволува. Од друга страна пак мора да нагласиме дека цена на од 21.445,00денари/км цена на чинење одчинење 14.411,00денари/км - прочистени шумско-камионски патишта во должина од 1999 км, со просечна механичко споредување на степенот на отвореност на шумите, какомеки помеѓу одредени земји така и помегу одредени цена на чинење од 14.411,00денари/км Возен парк на ЈП Македонски шуми, состојба ,септември 2018 година шумски региони во рамките на една држава, може да не доведе до погрешен заклучок. Како што и претходно нагласивме парк наиЈП Македонски шуми, чинители. состојба ,септември 2018 година степенот на отвореност претставува економско - технички Возен показател зависи од многу Еден од најважните е продуктивноста на шумите изразена преку годишниот прираст по единица површина или дрвна маса на единица површина. Ако се земе во предвид дека во РМ 71% од површините се под нискостеблени шуми кои располагаат само со 37% од вкупната дрвна маса со 101.4м3/ха, тогаш јасно е дека Републиката е сиромашна со шумски фонд и заостанува зад европските земји (Швајцарија 257м3/ха, Австрија 162м3/ха, Германија 126м3/ха, Словенија 186м3/ха). Или просечниот прираст по единица површина кој во Р.Македонија изнесува 2.2м3/ха, за разлика од на пр. Словенија со 4.0м3/ха. Од тука јасна е и логична разликата во степенот на отвореност на шумите и квалитетот на патната инфраструктура.Врз основа на овие чинители, може да го споредиме степенот на отвореност на шумите во подружница “Бор” - Кавадарци, каде што отвореноста изнесува 22.4м/ха. и подружница “Лешница” - Тетово каде што отвореноста изнесува 3.5м/ха. Имајки ги предвид огромната разлика во делот на продуктивноста и дрвните резерви кој што ги има кавадаречкиот регион, евидентна и логична е разликата во степенот на отвореност на шумите помеѓу овие две подружници. Отварањето и одржувањето на патната инфраструктура во шумарството, преставува најголема компонента во трошоците на изработка и промет на шумски сортименти. Од тие причини ќе ги прикажеме обемот на извршени работи и потрошени финансиски средства при изградба и одржување на патиштата во период од 2000 - 2007 година.

70

FOREST MANAGEMENT

From the data given, it can be seen that greatest forest openness has the Branch office “Bor” – Kavadarci with 22m/ha, and smallest “Lesnica” – Tetovo.

From the data above, it can be seen that the level of openness of the forests has increased, but in comparison with the other countries, where the openness of the forests is up to 50m/ha (Sweden, Germany, Austria), we can see that we are still far away for some optimal openness of the forests and the quality is not satisfactory.

On the other hand, we must emphasize that the “mechanical” comparison of the level of openness of the forests, between particular countries and between different forest areas in a same country, it can leads us to wrong conclusion.

As we have stated before, the level of openness of the forests is economic-technical index and it depends on many factors.

One of the most important factors is the annual forest productivity expressed in units of mass per unit surface. If we take into consideration the fact that 71% of the area in the Republic of Macedonia are covered with coppice forrest which provide only 37% of the wood mass with 101.4m3/ha, then it is clear that Republic of Macedonia is relatively poor in forest fund and far behind the other European countries (Swizerland 257m3/ha, Austria 162m3/ha, Germany 126m3/ha, Slovenia 186m3/ha). In other words, the average increase per unit surface which in Macedonia is 2.2m3/ha in Slovenia for example is 4.0m3/ha.

So, now the difference in the level of openness of the forests and the quality of the road infrastructure is clear and logical. Base on these factors, we can compare the level of forest openness in the Branch office ”Bor” – Kavadarci (22.4m/ha) and the Branch office “Leshnica” – Tetovo where the openness is 3.5m/ha. Taking into consideration the big difference in the part of productivity and the wood reserves present in the region of Kavadarci, it is evident and logical the difference in the level of openness of the forests between these two Branch offices.

The opening and the maintenance of the road infrastructure in the forestry presents one of the biggest components in the expenses for manufacturing and sell of forest assortments. Due to these reasons, we are going to show you the volume of executed works and spent finances for the construction and maintenance of the roads in the period 2000-2007.

71

СТОПАНИСУВАЊЕ СО ШУМИТЕ Просечна цена на чинење за изградба на патишта изнесува 216.289,00 денари/км за реконструкција цената на чинење изнесува 21.445,00 денари/км и за прочистување на патишта за период 2008 - 2017 година 14.411,00 денари/км. Во текот на 2018 година заклучно со месец септември е реализирано: - изградени меки шумско-камионски патишта во должина од 124 км, со просечна цена на чинење од 216.289,00денари/км - реконструирани меки шумско-камионски патишта во должина од 450 км, со просечна цена на чинење од 21.445,00денари/км - прочистени меки шумско-камионски патишта во должина од 1999 км, со просечна цена на чинење од 14.411,00денари/км Возен парк на ЈП Македонски шуми, состојба, септември 2018 година

ПШС Малeшeво Берово Равна Река Пехчево Осогово Крива Паланка Кратово Кратово Осогово Кочани Серта Штип Плачковица - Радовиш Плачковица - Виница Беласица Струмица Саланџак Валандово Кожув Гевгелија - Демир Капија Бор Кавадарци ЦрнБор Прилеп Бабуна Велес Шумарство Св.Николе Кајмакчалан - Битола Бигла Д.Хисар Липа Крушево Преспадрво - Ресен Галичица Охрид Јабланица Струга Стогово Дебар Лопушник Кичево Македонски. Брод Шар Гостивар Лешница Тетово

Това рни возил аками они

Тракт ори

Булд ожер и

Дигалк и

6

5

3

1

Утовара чи,СКИП ,УЛТ,фр еза

Компресо ри

Жича ри

Камион иАвтобус и

Теренск и возила

патничк и возила

6

1

спец.воз. За заштита, и други возила,

вкуп но

3

24

3

3

1

1

1

3

2 1

2

1

2

4

1

2

5

4

1

1

2

5

3

1

2

2

5

3

1

4

1

1

1

11

13

4

3

5

2

3

1

4

1

4

4

1

10

6

2

10

1

7

1

14

2

2

1

2

2

1

5

1

1

1

1

1 2

18

9

2

47

5

2

21

1

2

4

3

1

2

7

3

9 1

14

4

5

5

16

4

1

6

1

18

2

1 2

5 1

9

1

7

2

4 4

4

1

3

4

2

3

1

12 1

1 1

2

11

4

1 2

12

5

8 2

16 10

4

1

6 12

1

1

8 1

10 6 4

3

13

8 2

16

2 1

12 3

Возен парк на ЈП Македонски шуми, состојба ,септември 2018 година ЈП „Македонски шуми” во периодот од 2008 до 2017 година, го обнови возниот парк со 15 нови градежни машиниБулдожери, од кои девет (9) од марката ЛИУ ГОНГ, и шест(6) од марката ШАНТУИ. Градежните машини беа распределени по подружници со приоритет. Набавени се и 30- теренски возила од типот Дачија Дастер, Три(3) патнички возила од Марката Шкода Јети, какo и едно патничко возило од типот Шкода Супер Б. ЈП „Mакедонски шуми” во периодот од 2008 до 2017 година, го обнови возниот парк и со 15 (петнаесет)нови теренски возила од типот на Лада Нива. Со ивие набавки значително се подобри квалитетот на возниот парк и се олесни производниот процес. Со цел да се избегнат нови инвестиции на ЈПМШ им се отстапени за определени намени и следните возила: 37 возила од кои 15 товарни, и 22 теренски-патнички и се отстапени на ЈП„Македонски шуми” од страна на ДЗС (согласно Договор за одстапување на движни ствари помеѓу ЈП Македонски шуми и Дирекција за заштита и спасување на Република Македонија од 19.04.2018 година.) Во текот на 2016,2017 и 2018 година доставени се 27 барања за отстапување на возила до Агенцијата за одземен имот на Република Македонија, од кои се реализирани само шест барања.

72

FOREST MANAGEMENT For the period between 2008 and 2017, he average price cost for road construction is 216.289,00 denars/km, for reconstruction is 21.445,00 denars/km and for road clearing 14.411,00 denars/km.

In the period January-Spetember 2018, it have been constructed 124km soft-truck roads, reconstructed 450km and cleared 1.999km of roads.

Vechicle fleet of PE “Makedoski šumi”, september 2018 In the period 2008-2017, has renewed the vechicle fleet with 15 new construction machines – bulldozers - 9 (nine) of the Brand LIU GONG and 6 (six) of the brand SHANTUI. The constructions machines were distributed in the Branch offices where most needed .

Also, PE “Makedonski šumi” purchased for the company 30 off-road vechicles type Dacia Duster, 3 authomobiles type Skoda Jeti and one motor vechicle type Skoda Superb.

In the period 2008-2017, the PE “Makedonski šumi”, improved its vechicle fleet with 15 (fifteen) new off-road vechicle type Lada Niva and significantly improved the quality of the fleet and the production process.

In order to avoid new investments, and according to the Contract between PE “Makedonski šumi” and Protection and resque directorate of Republic of Macedonia of 19.04.2018, The Directorate gave to the Public enterprise 37 vechicles, out of which 15 goods vechicle and 22 off-road-motor vechicles.

73

ШУМИТЕ и екологијата Одгледување на шуми 1. Преглед на извршени работи преку Програмата за Проширена репродукција на шуми за период од 2008 - 2018

2008

360

540

Отстранување на последици од шумски пожари од пошироки размери со пошумува ње ха 295

146

3

2009

453

758

/

122

/

2010

558

300

/

/

138

2011

540

400

/

/

/

Година

Пошумување на голини иерозивни земјишта ха

Нега на шумски културин со прореди

Мелиорација на деградирани шуми и шикари ха

Спречување на масовно сушење на боровите шуми и култури ха

2012

40

100

/

/

/

2013

50

40

/

/

/

2014

50

60

/

/

/

2015

/

/

/

/

/

2016

50

80

/

/

/

2017

/

/

/

/

/

2018

Се вкупно

2101

2278

295

268

141

Проширена репродукција на шуми Проширена репродукција на шуми е подигање на нови шуми со пошумување на голини и ерозивни земјишта, мелиорација на непродуктивни деградирани шуми и шикари, нега и превентивна заштита на шумските култури од растителни болести, штетници и пожари, обезбедување на семе и шумски саден материјал, изградба на инфраструктурни објекти во шума и друго. За работите на проширена репродукција на шуми средства обезбедуваат Јавното претпријатие и правни лица кои вршат одгледување и заштита на шуми за посебна намена во висина од 3%, како и правните субјекти што вршат промет на дрво во висина од 2% од вредноста на продаденото дрво и ги уплаќаат на сметка на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство, а се користат според годишната Програма што ја донесува Владата на Р.Македонија. Во рамките на Долгорочната програма за пошумување во РМ ЈП “Македонски шуми” од 2008 до 2016 година го спроведуваше проектот на Владата на Република Македонија, Акцијата „Ден на дрвото засади ја својата иднина“.

74

Година

Пошумена површина ха

Број на шумски садници

2008

2560

5.225.000

2009

3915

7.908.035

2010

2017

7.645.454

2011

987

3.405.162

2012

365

1.237.918

2013

941

3.206.150

2014

1004

3.462.490

2015

725

2.235.840

2016

325,12

810,937

2017

/

/

Се вкупно:

ЧИНАР Од телото му излегуваат Зелени пламени Низ кората стршел брмчав Скелетот му го смука Сите ги памети Сам се заборава. Околу него мртвите Летни игри играат Низ трските виленици За дожд го спомнуваат Молњата нему наменета Нас нé погодува На пат за Кукуш Михаил Ренџов

Природата е секогаш опкружена со тајни 75

ШУМИТЕ и екологијата Долгорочна програма за пошумување во РМ

Република Македонија, добива благородна идеја и поттикнува проект за масовно засадување на голини и опустошени планини, иницирана од невладиниот сектор и еминенти јавни личности во државата, а поддржана од Вледата на Република Македонија. За реализација на акцијата, Владата на РМ на своите седници донесе повеќе заклучоци со кои ЈП Македонски шуми и МЗШВ, како надлежни институции за пошумување беа задолжени за стручно извршување на акцијата. Република Македонија е земја опколена со копно, во центарот на Балканот, релативно мала по површина. Се карактеризира по хетерогената клима, топографијата со разновидност на флората и фауната. Врз основа на многубројните општокорисни функции на шумите, Јавното претпријатие за стопанисување на шумите “Македонски шуми” ги спроведува сите шумскокултурни работи согласно Законот за шуми за зачувување и заштита на националното богатство односно наследство вклучувајки ја и акцијата за пошумување “Ден на дрвото - засади ја својата иднина” инцирана од страна НВО “Ден на дрвото” за зачувување и облагородување на националното богатство на Република Македонија со подршка од Владата на Република Македонија. Во сите изминати акции досега ЈП „Македонски шуми“ беше задолжено да обезбеди садници за пошумување на утврдени локации и тоа покрај населени места и блиску до пристапни патишта, како и косини покрај автопатиштата и средишниот простор на автопатиштата, покрај езерата. Најчесто овие површини беа несоодветни за пошумување со шумски видови садници. Повеќето од површините се пошумувани повеќе пати (во повеќе акции). За да се утврди успешноста на акцијата ЈП „Македонски шуми“, во периодот септември-октомври 2018 година направи теренски и финансиски анализи.По направената анализа за процентот на прифат на садниците за период од 2008 -2016 година на ниво на ЈП утврдено е дека процентот на зафатеност изнесува 21%, односно од вкупниот број на пошумени садници од 35.211.986 прифатени се или преживеале 7.394.518 садници. ЈП “Македонски шуми” пред почнување на Акцијата Ден на дрвото вршеше редовни пошумувања и пошумувања со програмата за проширена репродукција (за споредба од 2002 до 2007 година по основ на редовните обврски пошумена е површина од 8.391,92 ха и за истиот период по програмата за проширена репродукција пошумени се 5.414 ха или вкупно пошумени се 13.805,92 ха со 34.514.800 садници). Овие податоци покажуваат дека ЈП„Македонски шуми“ и пред почнување на акцијата вршеше пошумувања и тоа на поголеми површини од површините пошумувани со акцијата акцијата “Ден на дрвото-засади ја својата иднина“ и со многу поголем процент на прифат бидејќи пошумувањата се вршени од наши вработени за временски период кој однапред е планиран за да се овозможи стручно и квалитетно пошумување. Под проста репродукција на шумите се подразбира одгледување и заштита на постојните шуми, освен чувањето. Јавното претпријатие активностите во делот на простата репродукција на шумите ги врши согласно обврските кои произлегуваат од Посебните планови за стопанисување со шуми. Согласно Законот за шуми јавното претпријатие издвојува средства во висина од 10% од вредноста на посеченото дрво, франко камионски пат во шума. Овие средства се користат за: одгледување и заштита на постојните шуми, изградба на шумски патишта, техничко опремување заради вршење на работи за заштита на шумите и изработка на планови за стопанисување со шумите.

Расадници кој произведуваат шумски садници по класичен начин на отворени површини 1. ШС ,,Лопушник,, Кичево - површина од 0,58 ха м.в. Крушино н.в. од 790 м 2. ШС ,,Преспадрво,, Ресен - површина од 0,70ха м.в. Асамати н.в. од 877м 3. ШС ,,Бигла,, Демир Хисар - површина од 0,50 ха м.в. Сопотница на н.в. од 700м 4. ШС ,,Црн Бор,, Прилеп - површина од 0,40 ха м.в. Моша Пијаде на н.в. од 300 м 5. ШС ,,Бор,, Кавадарци - површина од 10,0 ха расадник м.в. Марена н.в. од 210 м и расадник Мала Круша површина од 0,50 ха н.в. 1100 м 6. ШС ,,Серта Штип,, - површина од 12 ха м.в. Таринци н.в. од 300 м 7. ШС ,,Плачковица,, Радовиш - површина од 8,0 ха од кои корисна површина 1,0 ха расадник м.в. Подареш н.в. од 350 м и расадник Плачковица со површина од 0,2 ха на н.в. од 1000 м лоциран на Планината Плачковица 8. ШС ,,Осогово,, Крива Паланка - површина од 0,50 ха м.в. Гиновци на н.в. од 750 м 9. ШС ,,Малешево,, Берово - површина од 2,20 ха м.в. Браништа н.в. од 830 м 10. ШС ,,Голак,, Делчево - површина од м.в. Спортски Центар н.в. 600 м 11. ШС ,,Бабуна,, Велес - површина - површина 0,24 ха м.в. Село н.в. од 300 м 12. ШС ,,Плачковица,, Виница - површина 2,9 ха корисна површина 0,40 ха м.в. Шумски Расадник н.в. 400 м 13. ШС ,,Караџица,, Скопје - површина 0,80 ха м.в. Вртешка н.в. од 900м лоциран на Планината Китка 14. ШС ,,Галичица,, Охрид - површина од 0,50 ха н.в. од 1000м лоцииран на Планината Караорман 15. ШС ,,Кожув,, Гевгелија 16. ШС ,,Демир Капија,, Демир Капија

Расадници кои произведуваат шумски садници по контејнер метод во специјализирани мрежници 17. ШС ,,Беласица,, Струмица 18. ШС ,,Шумарство,, Свети Николе 19. ШС ,,Куманово,, Куманово

76

FORESTS and ecology Expanded forest reproduction

Expanded forest reproduction is afforestation of new forests by planting bare fields and erosive areas, melioration of nonproductive degraded forests and bushes, nurture and preventive protection of the forest cultures from plant diseases, pests and fires, providing seeds and forest seedlings, construction of infrastructural objects in the forests etc.

The funds for the process of expanded reproduction are provided by the Public enterprise and legal entities who are executing silviculture and forest protection of the forests for special use in amount of 3%, as well as legal entities trading woods in the amount of 2% of the value of the sold timber. The payment is made on the account of the Ministry of Agriculture, Forestry and Water economy, and they are used a ccording to the Annual program addopted by the Government of the Republıc of Macedonia. Within the Long-term Program for afforestation in Republic of Macedonia, PE “Makedonski šumi” in the period 2008-2016 had implemented the project of the Government of the Republic of Macedonia, the Action ”Tree day – plant your future”, as part of the long-term program for afforestation in the Republic of Macedonia. Long-term afforestation program.

Republic of Macedonia gets an incredible idea and stımulates a project for mass afforestation of bare fields and destroyed mountains, initiated by the non-government sector and emminent public figures in the country, and supported by the Government of the Republic of Macedonia. For its realization, the Government adopted many Resolutions, according to which PE “Makedonski šumi” and the Ministry of Agriculture, Forestry and Watter Economy were appointed, as competent institutions, professionaly to execute and carry out the action. Republic of Macedonia is a very small country surrounded by lands, in the center of the Balkan Peninsula. It is characterized by the heterogeneous climate and topography with a variety of flora and fauna. Based on the numerous general-purpose forest functions, PE “Makedonski šumi” conducts all forestry activities according to the Law on Forests and Law on conservation and protection of the national wealth, including the Action “Tree day – Plant your future” initiated by the NGO “ Den na drvoto “ for preservation and improvement of the national wealth of the Republic of Macedonia, with the support of the Government of the Republic of Macedonia. In all the past actions, up to now, the task of PE “Makedonski šumi” was to provide with seedlings for afforestation of previously determined locations, near settlements and close to accessible roads, as well as slopes by the highways, by the lakes. Most of these areas were not suitable for afforestation, so part of them were afforested many times (in many actions). In order to determine the success of the Action, in the period September-October 2018, PE “Makedonski šumi”, made new field and financial analyses. After the analysis about the percentage of the acceptance of the seedlings for the period 2008-2016, it was determined that the percentage of success is 21% i.e. 7.394.518 out of 35.211.985 seedlings have survived. Before the beginning of the Campaign “Tree day – plant your future”, PE “Makedonski šumi” has been executing regular afforestation and afforestation of the expanded forest reproduction program (in the period 2002-2007, total area of 8.391,92ha was afforested and with the program for expanded reproduction, 5.414ha or in total 13.805,92ha with 34.514.800 seedlings). These data shows that PE “Makedonski šumi” is constantly organizing afforestation actions and even more successful than the ones of the Campaign “Tree day – plant your future”, because the afforestation is always executed by the employees i.e. professionals for a time period which is previously determined and planned, so as to provide professional and high quality process of afforestation.

Nurseries producing forest seedlings using classical method on open areas

1. BO ,,Lopusnik,, Kicevo – area of 0,58ha, place called Krusino, 790 m.a.s.l.

2. BO ,,Prespadrvo,, Resen - 0,70Ha, place called Asamati, 877m.a.s.l.

3. BO ,,Bigla,, Deir Hisar - 0,50ha, place called Sopotnica, 700 m.a.s.l.

4. BO ,,Crn Bor,, Prilep - 0,40ha, place called Mosa Pijade, 300 m.a.s.l.

5. BO ,,Bor,, Kavadarci - 10,0ha, place called Marena, 210m.a.s.l and place called mala Krusa, 0,50ha, 1100m.a.s.l.

6. BO ,,Serta,,Stip – 12ha, place called Tarinci , 300 m.a.s.l.

7. BO ,,Plackovica,, Radovis - 8,0hа, of which 1,0ha useful area, nursery Podares, од 350m.a.s.l. and nursery Plackovica - 0,2ha at 1000m.a.s.l located on the Mountain Plackovica 8. BO ,,Osogovo,, Kriva Palanka - 0,50ha, place called Ginovci, 750 m.a.s.l.

9. BO ,,Malesevo,, Berovo - 2,20ha, place called Branista, 830 m.a.s.l.

10. BO ,,Golak,, Delcevo – place called Sportski Centar,. 600m.a.s.l.

11. BO ,,Babuna,, Veles - 0,24ha, place called Selo, 300m.a.s.l.

12. BO ,,Plackovica,, Vinica - 2,9ha, useful area of 0,40ha, place called Sumski rasadnik, 400 m.a.s.l.

13. BO ,,Karadzica,, Skopje - 0,80ha, place called Vrteska at 900 m.a.s.l., located on the mountain Kitka 14. BO ,,Galicica,, ohrid - 0,50ha, at 1000m.a.s.l., located on the Mountain Karaorman 15. BO ,,Kozuv,, Gevgelija 16. BO ,,Demir Kapija,, Demir Kapija

Nurseries producing forest seedlings in of container method under specialized nets 17. BO ,,Belasica,, Strumica 18. BO ,,Sumarstvo,, Sveti Nikole 19. BO ,,Kumanovo,, Kumanovo

77

ШУМИТЕ и екологијата Производство на шумски садници

Број на шумски садници

Година

Производство на репродуктивен материјал семе од четиналски и лисјарски видови

2008

8.031.592

2008

4,352

2009

19.710.447

2009

3,352

2010

25.976.794

2010

1,425

2011

12.781.000

2011

5,036

2012

10.556.639

2012

4,077

2013

6.547.978

2013

3,626

2014

5.487.525

2014

1,961

2015

5.402.113

2015

3,723

2016

5.185.692

2016

2,72

2017

3.437.830

2017

988

2018

2018

/

Година

Се вкупно:

Врз основа на Службен Весник на РМ бр.55 од 4 мај 2007 и Службен Весник Бр.148 од 21 октомври 2011 година; Закон за репродуктивен материјал од шумски видови дрвја; Службен Весник на РМ Бр.131 од 17 октомври 2008 година; Правилник за условите за признавање на основен материјал Член1: Со овој закон се уредува признавањето на основниот материјал , за производство, промет и употребата на репродуктивниот материјал од шумски и декоративни видови дрвја. Член 5: Основен материјал од кој се собира репродуктивниот материјал наменет за производство, промет и употреба , мора да припаѓа на еден од следниве типови:семенски извор, семенски насад, семенска плантажа, родителски стебла , клон и мешавина на клонови.

Производство на генетски квалитетен семенски материјал

Скоро сите патишта во унапредувањето на растителното производство водат преку семето, односно научно наречено семенарство.Шумското семе е носител на добри и лоши особини и од неговите својства зависи најмногу квалитетот на идните насади.Успехот на обемните задачи на шумарството при пошумување на голините и ерозивните терени , мелиорацијата на деградираните шуми и шикари, како и обновата на постојните шуми зависи од обезбедувањето на оператива со генетски квалитетен саден материјал кои во соодветни почвени услови треба да овозможи максимални биолошки и економски ефекти. Да се обезбеди квалитетно шумско семе и се сочува постојаниот шумски генофонд на нашите стопански најважни дрвни видови, потребно е производството на семе да биде вршено од издвоени и регистрирани семенски насади во прв ред генетски мелеорирани, согласно принципите на популационата генетика, или пак производството на семе од семенски плантажи што се подразбира производството во склад со научните познавања од шумарската генетика и облагородувањето на шумските видови дрвја. На сите ни е познато дека квалитетот на секоја шумска култура првенствено зависи од генетските квалитети на семето од која таа култура е подигната. Шумското семе подлежи на исти закони на кои подлежат и семињата на другите растенија (земјоделски, градинарски).Шумското семе има големо односно решавачко влијание на квалитетот и квантитетот на шумското производство. Имајки го во предвид ова потребно е да бидат превземени низа мерки околу организацијата на производството на генетски оплеменето семе.Овие мерки треба да бидат научно засновани на принципите на популационаата генетика и облагородувањето на шумските видови дрвја: од неговото собирање, доработка ,чување па до неговото планско користење.Како потврда за користење на добро или лошо семе, зборува квалитетот на вештачко подигнати насади. Има голем број на примери на успешни и добри шумски култури но не е и мал и бројот на лоши култури подигнати од семе со лоши генетски особини непознати провиниенции и лоши фенотипски карактеристики (деградирани со дебели, гранки, разгранети и сли.) бидејки истото многу лесно се собира.Имено денес кога се повеке се применува подигање на шумите по вештачки пат, неопходно е семето да биде со подобри квалитетни својства( физички, физиолошки и генетски), бидејки од неговиот квалитет зависи и квалитетот на идните насади.

78

FORESTS and ecology

Production of high-quality seed materials

Almost all the ways in the process of improvement of the planting production lead through the seeds, scientifically called seed husbandry. The quality of the future plantations depends on the forestry seeds, bearers of good and bad characteristics. The success of the large-scale tasks of the forestry in the process of afforestation of bare fields and erosive terrains, melioration of degraded forests and bushes as well as the restoration and regeneration of the existing forests depends on the quality of the seed material, which when used in appropriate soil should provide maximum biological and economic effects.

In order to provide quality forest seeds and to keep the existing forest geno-fund of the most important species, it is necessary to produce seeds of selected and registered seed plantations/nurseries, genetically meliorated according to the principles of the population genetics or out of seed plantations, which means production according to the scientific knowledge of the forestry genetics and improvement of the forest species.

We all know that the quality of each forest culture primarily depends on the genetic characteristics of the seeds.

The forest seeds has a valuable impact on the quality and quantity of the forest production. Considering this, it is necessary to take many actions regarding the organization of the production of high quality seeds.

These measures should be scientifically based on the principles of the population genetics and the improvement of the types of trees, starting from the collection, finishing, storage and planned utilization. The utilization of good or bad seeds can be confirmed by the quality of the man-made, artificial plantations.

There are many examples of successful and high-quality forest cultures, but also a number of bad quality plantations made of seeds with bad genetic characteristic, unknown proveniences and bad phenotype characteristics (degraded with thick branches, branched etc.). Namely, nowadays, when the artificial plantations and afforestation is used more frequently, it is necessary for the seed to be of a higher quality and better characteristics (physical, physiological and genetic) because the quality of the future plantations depends on that.

79

ШУМИТЕ и екологијата

Центар за производство, доработка и чување на шумско семе во ПШС “Малешево” Берово

Капацитетот на овој центар се движи мегу 7 и 10 тони семиња од најразлични шумски видови автохтони и алохтони. Со формирањето на овој центар престана снабдувањето на шумарската оператива со семе од увоз, и тоа од ,,Семесадика” Менгеш Р. Словенија кое семе не секогаш било квалитетно и од позната провиниенција. Со формирање на овој центар во Македонија започна нова ера во семе производството.Од страна на МЗШВ беа преземени активности во соработка на Шумарски факултет од Скопје со катедрата за генетика и профД-р Александар Андоновски околу подигање на семенски плантажи, вршење провиниенциски тестови од повеке интродуирани шумски видови. Почна собирање, доработка и чување на семето согласно научните сознанија ,се настојуваше да се собира семе од повеќе шумски видови кои беа потребни на шумарската оператива.Собирањето се вршеше од насади со познат генофонд и позната провиниенција, се собираше семе од стебла со добри фенотипски карактеристики кои даваат поголема гаранција дека семето поседува добри генетски карактеристики. Собирањето на семе се вршеше на целата територија на Република Македонија под контрола на стручните служби на центарот.Истовремено беа подигнати семенски плантажи по вегетативен пат со калемење од бел бор, црн бор и други видови. Веке во деведесетите години, истите почнаа по обилно да((фруктифицираат) плодоносат и во тој период почна да се произведува селектирано семе од овие видови, кои освен за потребите на шумарската оператива во Р. Македонија, се извезуваше и на западно европскиот пазар. Во плантажите беа преземени сите потребни одгледни мерки потребни за стимулација на родот (ѓубрење ,чистење , кроење и сл).

Проект Restoration of Prespa Lake Ecosystem UNDP и ЈП „Македонски шуми“,

Идејата за ставање во (повторна) функција на расадникот во с. Асамати –Ресенско претставува резултат на заедничка согласност и напори на организацијата UNDP и ЈП „Македонски шуми“, а во рамките на проектот Restoration of Prespa Lake Ecosystem. Основна идеја е да се расадникот, кој до пред 15-тина години произведуваше садници за потребите на сегашната подружница на ЈП „Македонски шуми“ ШС Преспадрво од Ресен а денес е во потполно запустена состојба, стави повторно во функција, но со изменет концепт на производство. Расадникот треба да произведува садници од дрвни видови, кои се автохтони за подрачјето на Преспанскиот регион, со главна намена на пошумување на ерозивни терени. Овој концепт поставува одредени специфични барања кон опремувањето на идниот расадникот и производната технологија која тука ќе се спроведува. Во овој елаборат е дадена анализа на сегашната состојба на расадникот и услови за негово повторно активирање, концептот на идното производство и техничко – технолошки, материјални и биолошки предуслови за негово повторно работење.

Проста репродукција на шумите

Под проста репродукција на шумите се подразбира одгледување и заштита на постојните шуми, освен чувањето. Јавното претпријатие активностите во делот на простата репродукција на шумите ги врши согласно обврските кои произлегуваат од Посебните планови за стопанисување со шуми. Согласно Законот за шуми јавното претпријатие издвојува средства во висина од 10% од вредноста на посеченото дрво, франко камионски пат во шума. Овие средства се користат за: одгледување и заштита на постојните шуми, изградба на шумски патишта, техничко опремување заради вршење на работи за заштита на шумите и изработка на планови за стопанисување со шумите.

80

FORESTS and ecology

Center for production, finishing and storage of forest seeds in BO “Malesevo” Berovo

The capacity of this center is between 7 and 10 tons of different autochthon and allochthon types of seeds.

The establishment of this Center meant that the seeds would not be imported from “Semesadik” Mengesh, R.Slovenia, as it was the case, up to that time, because not always the imported seeds were of a good quality and known provenience.

The establishment of this center means beginning of a new era in the seed production in the Republic of Macedonia.

PE “Makedonski šumi” in cooperation with the Faculty of Forestry and the Department of genetics and Aleksandar Andonovski, PhD, took some activities regarding the seed plantations, making provenience tests form many alochtone forest species.

The collection was executed on plantations of well-known geno-fund and known provenience, seeds of trunks with good phenotype characteristics, which guarantees seeds with good genetic characteristics.

The seed collection was made on the territory of Republic of Macedonia, controlled by the professionals from the Center. At the same time, the plantations were set up, using vegetative method of grafting of white and black pine and other species.

In the 90’s they had started fructifying and in that period it began the production of selected seeds of these species, primarily for the needs of the forestry in the Republic of Macedonia but for export to the western European market as well.

Project “Restoration of Prespa Lake Ecosystem” - UNDP and PE “Makedonski šumi”

The idea for re-activation of the nursery in vlg. Asamati – Resen comes as a result of the mutual agreement and efforts of UNDP and PE “Makedonski šumi”, within the project “Restoration of Prespa Lake Ecosystem”.

The main idea is to re-activate and put into operation the nursery, where until 15 years ago, seedlings for the needs of the Branch office “Prespadrvo” – Resen were produced, and now it is completely neglected. This time the concept of operation would be completely different.

The nursery should produce seedlings of different species, autochthone for the Prespa region, which main purpose would be afforestation of the erosive terrains.

This concept requests specific equipment for the future nursery and production technology that is going to be implemented. The elaborate made for this project shows the current situation of the nursery and the conditions for its re-activations, the concept for the future production and the technical-technological, material and biological preconditions for its future operation.

Simple forest reproduction

Simple forest reproduction means silviculture and protection of the existing forests, besides the preservation. The activities of the Public enterprise in this area are in accordance with the Special forest management plans.

According to the Law on Forests, 10% of the value of the cutted wood volume, ex-works forest truck road, PE “Makedonski šumi” uses for silviculture and protection of the existing forests, construction of forest roads, technical equipment and preparation of forest management plans.

81

ШУМИТЕ и екологијата одгледувачки мерки 2008 - 2017 2008 Ред.бр Вид на одгледни мерки 1 2

Пошумување во шуми

3

Потсејување

4

Пополнување

2011

990,99

608,55

936

743,3

1290,45

262,1

178,12

289

35,67

160,2

133,6

90,95

80

108,6

620,23

420,44

218,89

184,5

115,3

285,95

329,8

179,3

32

33,72

6

84,6

237,01 111

277,1

971,36

2020

912,01

540,43

837,29

1964,86

100,47

178,2

22,47

3,2

55,87

32,2

43

75,3

41,67

7

Кастрење гранки

35,6

46,65

31,5

14,8

8

Прашење

62

6,6

31,85

4

35

4

10

Косење

11

Реконструкција

12

Санитарни сечи

13

Гаснење на пожар

14

Санац. на опож. површ. (пошумување)

17 18 19

Санација на опож. површини (чистење) Заштита од болести и штетници Заштита од пожари

45 230,55

92,6

7,4 32,5

35,65 182,5

120

44,6

15,8

200,17

120,83

867,11

233,37 268,4

164,7

30

72,8

11,3

71,6

362,56

1250

207,1

1340,64

25 46,3 70,3

15

35,8 111,4

9,5

58 1397

12

55

81

30

3

57

123

50

13,5

933,3

10

5,49 32,8

487,9

1989,3

14

1,3

12,3

20 745

2

87,8

35 6,4

220

40 220

58,6

764

92,1

284

606,3

9,15

58,6 54

2

209,76

1

57

21

Контролни рампи

2

2

2

22

Техничко опремување

1

1

1

23

Изградба на пат

51,45

85

40

55,51

16,45

56,91

35

155,6

24

Реконструкција на пат

3,9

21,4

39,9

83,6

0,8

22,73

4,4

66,9

25

Чистење на пат

368

351,5

350

385,4

74

315,52

28,6

449,6

Изработка на ППСШ

286 200

Сеидба на семе

Изработка на ПЛО

515,64 8,6

20

26

56,7

40

Заштита од добиток и напасување Одорување на заштитен појас

27

66,2 295,88

274,7

19

18,63

1111,12

236,6

Нега и чистење

Конверзија

1130,85 2198,87

945,78

Прореди

9

2014

Предвид Реализи Предвид Реализи Предвид Реализи Предвид Реализи Предвид Реализи Предвид Реализи Предвид Реализи ено рано ено рано ено рано ено рано ено рано ено рано ено рано

6

10

2013

2012

5

16

82

2010

2522,56

15

Пошумување на голини

2009

15,5

70,82

29,3

95,35 36

446,93 30

75,31

38,99

187,76 25,3

481,32 28

60,08 165,6

151

436,26 8

FORESTS and ecology 2015

2016

2017

Предвид Реализи Предвид Реализи Предвид Реализи ено рано ено рано ено рано 807,32

2

811,88

12,5

109,4

781,51

329,77

96,23

177,19

152,83

300,89

141,8

51,8

219,6

15

7,2

13,8

9

1023,67

679,86

1347,94

453,8

1474,13

854,34

263,9

173,07

61,94

23,2 35,9

23,5 35,9

40

46,8

129,5

27,67

24,9

32 66

18,78 20,1 8

24,5

168,7 6 73

306,6

8 619

2464,6

8066,66

49,1

5 232

20

101,1

482

2

133,3

24,9

9

56

25

135

8071,66 5646,9

2

1226

32,7

100,62

48,68

125,15

82,9

125,65

13,3

305,45

25

310,5

30

246,29

144,4

509,05

263,5

447,13

250

335,1

11

13

5

83

КОЛКУ ЧИНИ СИНИЛОТО НА НЕБОТО И БИСТРИНАТА НА ПОТОКОТ? Тоа е прашањето што во далечната 1854 година на Абрахам Линколн (тогашен претседател на САД) му го постави индијанскиот поглавар Seattle како одговор на можноста Индијанците да ја продадат својата земја, пасишта, реки. Имено, А. Линколн тогаш им предложил на Индијанците (автохтони жители на Америка) да ја купи нивната земја, нив да ги смести во резервати каде би биле заштитени и обезбедени, а претседателот на САД би бил нивен “„татко”. На ваквата понуда индијанскиот главатар му одговорил на “големиот бел главатар”: - Kako e можно да се продаде или да се купи небото и топлината на земјата? Ние не сме сопственици на свежината на воздухот и бистрината на водата, за да можеме лесно да тргуваме со нив. Белиот човек кон земјата, својата мајка и кон небото, својот брат, се однесува како да се тоа предмети кои лесно можеш да ги купиш, да ги украдеш или да ги продадеш како добиток или накит. Секое делче од земјата, секоја борова игличка, секое зрнце песок во речните плитоци, секоја маглинка во шумската темнина, на мојот народ му се свети. Тревите кои дишат нам ни се сестри. Еленот, ждребето, големиот орел ни се браќа. Каменестите врвови, сочните пасишта, топлото тело на понито и човекот, сите се делови на исто семејство. Водата што блика од нашите реки и потоци не е само вода - таа е и крвта на нашите предци, заради тоа ни е света. И кога би ја купиле нашата земја, мора ова да им го кажете и на вашите деца. Реките ја гаснат нашата жед, ги носат нашите кануа, ги хранат нашите деца. Затоа сме должни да им возвратиме за нивната добрина. Поучете ги вашите деца да размислуваат дека истите реки течат во нивната како и во нашата околина. Точно е дека белиот човек ова тешко го разбира. Нему земјата му е секаде еднаква. Како таа да му е непријател, ја искористува, потоа оди понатаму а зад себе остава пустош. Само туѓинецот доаѓа ноќе и го зема она што му треба. За Индијанецот, соковите на дрвјата се проткаени со спомените на нашите предци на кои земјата им била мајка. Вашите мртви одат меѓу ѕвездите, а ја забораваат земјата која има дала живот. Морате да им раскажете на вашите деца дека земјата е збогатена со животот на нашите предци и дека одат по пепелот на нашите дедовци. Се што ќе и се случи на земјата, им се враќа на нашите деца. Доколку ви ја продадеме нашата земја, помислете на тоа колку ни е драгоцен воздухот. Ветерот, на мојот дедо му ја подарил првата воздишка и го однел неговото последно издишување. На оваа наша земја белиот човек ќе го вдишува ветерот со дишењето на полските цвеќиња. Нашиот начин на живеење се разликува од вашиот. Од изгледот на вашите места црвениот човек го заболуваат очите, можеби поради тоа што е див и не ги разбира работите. Вашата бучава ги дразни нашите уши. Во вашето место нема мирно катче. Што ти вреди животот ако не можеш да го слушнеш отварањето на пролетното лисје, рикот на козорогот, ноќното крекање на жабите или мекиот звук на ветерот кој си игра на површината на водата освежен со пладневниот дожд и здивот на боровината. Белиот човек како да не го разликува воздухот што го вдишува и е имун на смрдеата. Доколку ви ја продадеме земјата, не заборавете никогаш колку е скапоцен воздухот, од него живее сé и сé што е живо го вдишува. И уште еден услов ви поставуваме: белиот човек би морал, кон животните од овие краишта да се однесува како кон свои браќа. Во преријата гледав како белиот човек застрелува со својот “огнен дрвен коњ” илјадници бизони, како стрелањето да е поважно од животот на еден бизон. Ние бизонот го убиваме само кога тоа ни помага да преживееме. Што ќе прави човекот без животните? Доколку ги истреби ќе умре од осаменост на духот. Судбината на животните го следи животот на луѓето, сé на светот е поврзано. Не можам да разберам зошто се убиваат толку бизони, зошто се скротуваат дивите коњи, зошто во длабочините на шумите не владее вистински мир, зошто погледот на зелените планини е нарушен со жиците кои зборуваат. Каде е орелот? Одлетал. Настана крај на вистинскиот живот, започна борба за опстанок. Се е поврзано, човекот не го измислил текот на животот. Тој е само ситно влакно во него и доколку не се однесува кон него како пријател, заедно со него ќе се уништи и самиот себе. Колку сме готови и способни да го чуеме и разбереме овој прекрасен говор изречен во далечната 1854 година, колку го разбрал и сфатил Абрахам Линколн и тие после него? Содржината на овој говор е актуелна за денешниве дни кога состојбата е многу позагрижувачка од онаа која го загрижувала индијанскиот главатар. Овде се поставува прашањето за вредностите на земјата за животот, за човештвото. Кои се вистинските вредности?

Дали смо оние кои се парафирани со законите и однесувањето на луѓето. Постојат ли општи заеднички вредности за сите времиња и простори на планетата Земја и пошироко?

84

HOW MUCH DOEST IT COST THE BLUENESS OF THE SKY AND THE CLEARNESS OF THE STREAM? This is the question, which in 1854, the Native American Chief Seattle of the Duwamish Tribe asked Abraham Lincoln, the President of the United States in response to an offer to purchase their lands, The Native Americans were powerfully bound to the earth; the idea of property was foreign to them, and they actually considered the earth to own humankind. This was the Chief’s moving, lucid answer to the “big white Chief”: How can you buy or sell the sky – the warmth of the land? The idea is strange to us. Yet we do not own the freshness of the air or the sparkle of the water. How can you buy them from us? We will decide in our time. Every part of this earth is sacred to my people. Every shining pine needle, every sandy shore, every mist in the dark woods, every clearing, and every humming insect is holy in the memory and experience of my people. The sap that runs through the trees carries the memories of the red-skinned man. We are part of the earth and she is part of us. The scented flowers are our sisters: the horned beasts, the horse and the majestic eagle are our brothers.

The fields, the warm body of the foal and man, all belong to the same family. The sparkling water that runs in the rivers and streams is not only water; it is the blood of our ancestors. If we sell you these lands, you must remember that they are sacred, and teach your children that they are, and that every ghostly reflection in the clear waters of the lakes speaks of the lives and memories of the life of my people. The murmur of the stream is the voice of my father’s father. The rivers are our sisters, and calm our thirst. If we sell you our lands, you must remember and teach your children that the rivers are our kin and your kin; you must henceforth treat the rivers as kindly as you would your brothers and sisters.

We know that the white man does not understand our ways. One portion of land is the same to him as the next, for he is a stranger who comes in the night and takes from the land whatever he needs. The earth is not his brother, but his enemy, and when he has conquered it, he moves on. The dead among the white man forget their birthplace when they leave to walk among the stars. Our dead never forget this beautiful earth because she is the redman’s mother. We are part of the earth and she is part of us. He leaves his father’s graves and his children’s birthright is forgotten. He strips the earth from his children and cares not. He forgets his father’s tomb and the rights of his children. What will happen to the earth, will return back to your kids. The air is precious to the redman. For all things share the same breath –the beasts, the trees, and the man. The white man does not seem to notice the air he breathes. Like a man dying for many days, he is numb to the stench. If we sell you our lands, you must remember that the air is precious to us, that the air shares its spirit with all the life it sustains. And, if we sell you our lands, you must set them aside and keep them sacred as a place that even the white man may go to to taste the wind sweetened by the flowers in the grasslands.

Our ways are different to yours. The sight of your cities pains the eyes of the redman. But perhaps it is because the redman is a savage and does not understand. There is no quiet place in the white man’s cities. No place to listen to the leaves of spring or the rustle of insect wings. But perhaps because I am a savage and do not understand – the clatter only seems to insult the ears. And what is there to life if a man cannot hear the lovely cry of the whippoorwill or the arguments of the frogs around a pond at night? The Indian prefers the soft sound of the wind itself cleansed by a mid-day rain, or scented by a pinõn pine.

If I decide to accept your offer, I will make one condition. The white man must treat the beasts of this land as his brothers. I am a savage and I do not understand any other way. I have seen thousands of rotting buffaloes on the prairie left by the white man who shot them from a passing train. I am a savage and do not understand how the smoking iron horse can be more important than the buffalo that we kill only to stay alive. What is man without the beasts? If all the beasts were gone, men would die from great loneliness of spirit, for whatever happens to the beast also happens to the man. All things are connected. Whatever befalls the earth befalls the sons of the earth. You must teach your children that the ground beneath their feet is the ashes of their grandparents. In order that they may respect the earth, teach them that the earth is full of the life of our ancestors. You must teach your children what we have taught ours: that the earth is our mother. Everything that affects the earth affects the sons of the earth. When men spit on the ground they spit on themselves.

Are we ready to hear and understand this magnificent letter from 1854? Did Abraham Lincoln and those after him understand it?

This letter is relevant for the present time as well, when the situation is more serious than in 1854.

Here the question about the values of the earth, the life and the humanity is raised. What are the real values?

Do the laws and the human behavior seal our destiny?

Are there general common values for all the times and spaces on the Earth and wider?

85

ШУМИТЕ и екологијата Заштита на шумите од бесправни сечи Шумите како природно богатство се добро од општ интерес за Република Македонија уживаат посебна заштита и без оглед на сопственоста и намената имаат повеќекратни функции: производна (производство на дрво и други производи од шумата), заштитна (заштита на земјиштето и објектите од ерозија, порои и поплави) и општокорисна функција (кои се во насока на одржлив развој и унапредување на животната средина). Со цел да се одвива непречено производство, а без при тоа да се наруши заштитната и општокорисната функција на шумите, особено е значајно да се спроведат мерки и активности за зачувување на здравствената состојба и виталност на шумите од противправно присвојување и користење, бесправни сечи, пожари, растителни болести и штетници, напасување на добиток, желадење, противправно собирање на други шумски производи и други оштетувања. Заштита на шумите од бесправни сечи е уредено со Закон за шумите и соодветни подзаконски акти. До донесувањето на Законот за шумите (Службен весник на РМ бр.47/97 и 7/2000), чувањето на шумите беше во надлежност на шумочуварската служба во рамките на шумско-стопанските претпријатија и броеше 438 лица и тоа во време кога нападот на шумите од бесправни сечи беше помалку изразен. На 01.10.1998 година беше формирана Шумска полиција со 150 шумски полицајци. Организираноста на заштитата од бесправни сечи беше добро осмислена и лицата задолжени за чување на шумите се опремени со сите можни технички и комуникациски средства. Обемот на бесправно исечената дрвна маса која била откривана од шумочуварската служба до 1995 година се движела околу 7.000 м3 на годишно ниво и истите главно се извршувале за подмирување на потребите на локалното население, а мал дел и за продажба. До овој период најзагрозени реони биле Скопскиот, Кумановскиот, Прилепскиот, Радовишкиот и Струмичкиот. Од 1995 година низ целата држава е забележана масовна појава на бесправни сечи од страна на организирани дрвокрадци кој вршат сеча на шума за да се здобијат со финансиски средства преку продажба на огревно дрво. По 2001 година, бесправните сечи се најизразени во оние делови каде што се водеа воените конфликти, а тие подрачја не можеа да се контролираат само од страна на Шумската полиција, туку со асистенција и помош од МВР. Според податоците од ЈП “Македонски шуми” на територијата на Република Македонија во 2002 година бесправно е посечена дрвна маса во количина од околу 177.000 м3 на површина од 6.315 ха, а од страна на надлежните служби одземени се 2.654 м3. Состојбата со бесправните сечи е слична и во 2003 и 2004 година. Најголемо пустошење на шумите е забележано во месностите: Бреза, Бузалаково (Велешко), Добрино, Дејковец (Скопско), Црнилиште (Прилепско), Голак (Делчевско), Смрдешник (Радовишко), Огражден (Струмичко) и сите подрачја кои беа зафатени со воените дејствија, а особено во Липковскиот и Тетовскиот крај. Во 2004 година согласно измените на Законот за шумите (Сл.Весник на РМ бр.89/04) ЈП „Македонски шуми” формираше Шумочуварска служба која ќе работи во состав на Јавното претпријатие. Службата се промовираше во март, 2004 година во Берово (за регионот на источна Македонија) и во Кичево (за регионот од западна Македонија). Според член 43 се задолжува ЈП „Македонски шуми” да ги чува шумите и од бесправни сечи. Со ваквите измени на Законот се воведува реонско чување на шумите, при што чуварите се задолжени со реони со записник. Истовремено чуварите на шуми се ослободени од досегашните задолженија (издавање на испратници, жигосување, ознака во шума). Во текот на 2004 година, шумочуварската служба поднела пријави за бесправна сеча против 2.793 лица, од тоа судот пресудил во 1.193, што изнесува 43% од вкупно поднесените пријави. Најголема активност во поднесување пријави покажале ПШС „Беласица” Струмица каде од вкупниот број на пријави истата учествува со 45% и „Плачковица” Радовиш со 12%. Во некои подружници бројот на пријави не е соодветен на штетите кои се сторени на нивните подрачја (Скопје, Кочани, Гостивар, Куманово и Дебар). Во 2009 година беше донесен нов Закон за шумите(Службен весник на РМ, бр.64/09 од 22.05.2009 година), согласно кој шумската полиција стана единствена институција која е надлежна за: чувањето на шумата од бесправни сечи, пожари, растителни болести, шумски штетниции и други непогоди; врши интервенции, легитимирање и приведување на лица затечени во вршење на прекршочни или кривични дела согласно Законот; преглед на превозни средства и привремено одземање на предмети и средства со кои е извршено кривично дело или прекршок а против прекршителите покренува постапка пред надлежен орган. Со донесувањето на Законот за шумите во 2009 година, па се до 2014 година кога беше донесен Законот за изменување и дополнување на Законот за шумите (Службен весник на РМ, бр.160/2014), субјектите кои што стопанисуваат со шумите беа изземени од надлежностите за чување на шумите од бесправни сечи, а голем дел од вработените во Службата за чување на шумите во ЈП „Македонски шуми” беа распределени на други работни места по Подружниците. Со цел зголемување на ефикасноста во заштитата на шумите, во 2014 година беше донесен Законот за изменување и дополнување на Законот за шумите (Службен весник на РМ, бр.160/2014), со кој ингеренциите и надлежностите за чување на шумите беа повторно вратени на субјектите кои што стопанисуваат со шумите. Согласно новите измени во Законот за шумите, чувањето на шумите во државна и во приватна сопственост се врши двостепено и тоа контролно-патролно и реонско. Контролно-патролното чување го врши шумската полиција, додека рeонското чување го врши шумочуварска служба во состав на ЈП „Македонски шуми”. Со измените во законот предвидени се и основните критериуми кои треба да ги задоволат припадниците на шумочуварската служба: физичка и психичка способност, завршено средно образование од областа на шумарството или минимум две години работно искуство како шумочувар во досегашната шумочуварска служба и подобност за носење на оружје.

86

FORESTS and ecology

Prevention against illegal logging Forests as natural resources are goods of general benefit for the Republic of Macedonia, enjoy special protection and regardless of the ownership and purpose they have multiple functions: production (production of wood and non-wood products); protective (protection of the land and objects from erosion, torrents and floods) and common-benefit function (sustainable development and improvement of the environment). In order to carry out smooth production without disturbing the protective and general benefit’ function, it is particularly important to implement measures and activities for preserving the health and vitality of the forests from illegal appropriation and utilization, illegal loggings, fires, plant diseases and pests, cattle grazing, illegal collection of non-wood products and other damages.

The Law on forests and other relating by-laws regulates the prevention against illegal logging. Until adoption of the Laws on Forests (Official gazette of the Republic of Macedonia No.47/97 and 7/2000), the security of the forests was in the hands of the forest guarding department, part of the forest-management enterprises and the total number of forest-guards was 438, and in those times the illegal logging was not that much intensive. The Forest police was established on 01.10.1998 with 150 forest police officers. The protection against illegal logging was very well organized and the people responsible for forest guarding were equipped with all the necessary technical and communication equipment. The volume of the illegally cut wood discovered by the forest guarding department until 1995 was around 7.000m3 / annually and they were used generally for the needs of the local population and small part for sale. The most endangered regions were the regions of Skopje, Kumanovo, Prilep, Radovish and Strumica.

Since 1995, throughout the country, a mass phenomenon of illegal logging have shown up, by organized timber thiefs who are cutting wood in order to make money by selling it as a firewood. After 2001, the illegal logging was most intensive in the parts of the country affected by the armed conflict, which areas could not be controlled only by the Forest Police, but with the assistance and help of the MoI. According to the data of PE “Makedonski šumi”, on the territory of Republic of Macedonia in 2002, illegaly was cut about 177.000m3 of wood on area of 6.315 ha, and the competent authorities caught and deprived 2.654m3.

The situation with illegal logging was similar in 2003 and 2004. The most affected areas are the forests in: Breza, Buzalkovo (Veles region), Dobrino, Dejkovec (Skopje region), Crnilishte (Prilep), Golak (Delcevo), Smrdeshnik (Radovis), Ograzden (Strumica region) and all the regions affected by the armed conflics, particularly Lipkovo and Tetovo.

In 2004, according to the ammendments to the Law on Forests (Official gazette of the Republic of Macedonia No. 89/04), PE “Makedonski šumi”, formed a Forest guarding Service, working as part of the Public enterprise. The Department was promoted in March 2004 in Berovo (for the region of Eastern Macedonia) and in Kicevo (for the western region) In 2004, the Forestguarding Department had submitted Reports for illegal logging against 2.793 persons, and the Court decided in 1.193 cases i.e. 43%.

The biggest activity was shown in the Branch office “Belasica” Strumica, 45% of the total number of Submitted reports and the Branch office “Plackovica” Radovis with 12%.

In 2009, new Law on Forests came into force (Official gazette of Republic of Macedonia No.64/09 of 22.05.2009), according to which the forest police is the unique institution authorized to protect the forests from illegal logging, forest fires, diseases and pests and other disasters. It is authorzed to intervene, legitimate and take into custody persons who have been caught doing illegal or criminal activities according to the Law, to check the vechicles and temporary to seize the objects and means used to execute the criminal deed or violation and to institute proceedings in front of the competent autorities against them.

In order to increase the efficiency of the forest protection, in 2014, the Law on Forests was amended (Official gazette of Republic of Macedonia No.160/2014), according to which the authority for forest guarding and protection was given back to the subjects managing the forests.

According to the new amendments to the Law on Forests, there are two levels of security of the forests, both state-owned and private: control-patrol and regional. The control-patrol guarding is carried out by the forest police, while the regional is executed by the forest guarding department of PE “Makedonski šumi”. The forest guards should meet the following criteria: physical and psychological capabilities, completed secondary education in the field of forestry or at least two years of working experience as a forest guard in the former forest guarding services and eligibility for carrying weapon.

87

ШУМИТЕ и екологијата Формирање на Шумочуварска служба, Кичево, 2005.

Со сите законски измени и подзаконски акти донесени во 2014-2017 година, Шумочуварската служба во ЈП „Македонски шуми”, доби поголеми овластувања за постојана контрола на реонот со кој се задолжени и имаат право директно да поднесуваат прекршочни и кривични пријави до надлежниот орган. Друга измена во системот на чување на шумите е вклучувањето и Министерството за внатрешни работи, како институција која е над сите останати институции кои се задолжени за чување на шумите. Со цел сузбивање на криминалот со нелегална трговија со огревно дрво, сечење и пустошење шуми, во 2014 година Министерството за внатрешни работи започна со спроведување на Оперативна акција „Гора” на територија на цела држава, потпомогната од Државниот инспекторат за шумарство, Државниот пазарен инспекторат, Државниот трудов инспекторат и Управата за јавни приходи. Согласно тоа, Секторот за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола, ги задолжи одговорните лица во подружниците на ЈП „Македонски шуми”, одговорни за заштитата на шумите, да формираат шумочуварски реони во ШСЕ (шумскостопански единици) со кои стопанисуваат како и неуредените површини за кои сметаат дека е важно од аспект на заштитата да влезат во шумочуварските реони и да назначат шумочувари кои ќе бидат задолжени за чување на реоните.

• Во текот на 2015 и 2016 година во сите 30 Подружници на ЈП „Македонски шуми” беа формирани 329 шумочуварски реони на вкупна површина од 1.139.659 ха (1.051.641 ха-уредена шума и шумско земјиште и 88.018ха–неуредена површина), а за нивното чување беа задолжени со записнички задолженија припадниците на шумочуварската служба: 255 чувари на шуми, 58 контролори на рампа и 29 шефови за заштита на шумите.

• Секторот за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола во 2015 година, изготви интерни акти со кои се уредува работењето на вработените во Секторот како и на шумочуварската служба во Подружниците со цел одржување на нивото и угледот на шумочуварската служба 1. Правилник за начинот на постапување на шумочуварската служба и другите вработени во различни ситуации поврзани со заштитата на шумите 2. Кодекс на однесување на припадниците на шумочуварската служба при ЈП „Македонски шуми” 3. Упатство за начинот на постапување при вршење на внатрешни контроли од одделението за внатрешна контрола при ЈП „Македонски шуми” Во периодот по донесувањето на Законот за изменување и дополнување на Законот за шумите (Службен весник на РМ, бр.160/2014), за регулирање на областа-Чување на шумите беа донесени повеќе подзаконски акти-Правилници со кои што се регулира областа чување на шумите: 1. Правилник за вршење на работите на шумочуварската служба и формата и содржината на службената книга за бесправни дејствија и за утврдување на фактичката состојба во шумочуварскиот реон (Службен весник на РМ бр. 112/2015); 2. Правилник за службената униформа, легитимацијата, видот на службеното вооружување што го носат припадниците на шумочуварската служба и начинот на користење на службеното оружје (Сл. весник на РМ бр. 112/2015); 3. Правилникот за видот за ознаката за сеча, видот на шумскиот жиг за ознака за сеча, начинот на вршење на ознаката за сеча формата и содржината на книгата за евиденција за извршена сеча во шума во државна сопственост, книгата за евиденција за извршена сеча во шума во приватна сопственост и книгата за евиденција на направена шумска штета во шума во државна сопственост (Сл. Весник на РМ бр.183/2014); 4. Правилник за формата и содржината на Регистарот на заверени шумски жигови за ознака за сеча, шумски жигови за жигосување на дрво и дрвни сортименти, шумски жигови за жигосување на увезено дрво и шумски жигови за обележување на дрвна маса од настаната шумска штета како и начинот на неговото водење (Сл. Весник на РМ бр.183/2014)

88

FORESTS and ecology АмблемиАмблеми за униформи за униформина на шумочуварска шумочуварска службаслужба

Амблеми за униформи на шумочуварска служба

In the period 2014-2017, PE “Makedonski šumi” received more authorizations to control the regions they are in charge of and got the right directly to submit misdemeanour and criminal charges to the competent authorities.

Another change in the system was the inclusion of the Ministry of Interior, as an institution that is over the top of all the institutions involved in the forest guarding.

In 2014, the Ministry of Interior together with the State Inspectorate for Forestry, State market inspectorate and the Public revenue office has started organizing and conducting the Operative action “Gora”, aiming to combat criminal illegal firewood trade, illegal logging and destruction of the forests.

In 2015 and 2016, in all 30 Branch offices of PE “Makedonski šumi”, were established 329 forest guarding areas on a total area of 1.139.659 ha (1.051/641ha of forests and forestland covered by plans and rest of 88.018 ha without plans), and for their guarding were employed 255 forest guards, 58 ramp controllers and 29 forest protection chiefs.

• The Sector for forest protection, supervision and internal control, in 2015 prepared internal acts for organizing the work of the employees in the Sector as wel as those working in the forest guarding departments in the Branch offices, in order to maintain the level and the reputation of the forest guarding department.

1. Rulebook for the manner of acting of the forestguarding Department and the other employees in situations related to the preservation and guarding of the forests.

2. Code of conduct for the forest guarding department at PE “Makedonski šumi” 3. Mannual for the manner of executing internal control by the Department for internal control at PE “Makedonski šumi” After the adoption of the Law on Amending the Law on Forests (Official gazette of the Republic of Macedonia No. 160/2014), a number of bylaws - Rulebooks regarding the forest guarding were adopted 1. Rulebook on the performance of the activities of the forest guarding department and the form and content of the official book for illegal actions and for determining of the real situation in the forest-guarding area (Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 112/2015); 2. Rulebook on the official uniform, identification card, type of official weapons carried by the members of the forest guarding department and the way of using the official weapon (Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 112/2015); 3. The Rulebook on the type of logging marks, type of the forest seal, the form and the contents of the book of records on the executed cutting in state-owned forests, the book of records on executed cutting in private forests and book of records on forest damage in state-owned forests (Official Gazette of the Republic of Macedonia no.183/2014); 4. Rulebook on the form and content of the Register of certified forest seals for marking of cutting, forest seals for marking wood and wood assortments, forest seals for marking imported wood and forest seals for marking volume of wood of forest damage as well as the manner of its conducting (Official Gazette of the Republic of Macedonia no.183/2014)

89

ШУМИТЕ и екологијата Согласно Правилниците кои што ја уредуваат областа Чување на шумите, Секторот за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола на ЈП „Македонски шуми” ги опреми и задолжи вработените во шумочуварска служба: 1. Униформи, легитимации за припадник на шумочуварска служба, оружје (забелешка: Задолжени се шумочуварите кои поседуваат дозвола за носење оружје), 2. Чекани за шумска штета, 3. Службена книга за бесправните дејствија и за утврдување на фактичката состојба на шумочуварскиот реон 4. Обрасци за припадници на шумочуварската служба(Записник за порамнување, Платен налог за наплата на глоба, Пријава за прекршок/кривично дело, Пресметана вредност на штети во шума, Потврда за одземени предмети, Записник (за бесправни дејствија) 5. Книга за евиденција на направената штета во шума во државна сопственост Активностите на шумочуварската служба во текот на 2015 година најголеми резултати покажаа во делот на сузбивање на бесправни сечи и нелегална трговија со огревно дрво. Во тековната година поднесени се вкупно 56 кривични пријави и 701 прекршочни пријави од страна на припадниците на шумочуварската служба и при тоа одземена е бесправно посечена дрвна маса во количина од 499,01м3. Од страна на шумочуварската служба откриени и евидентирани се нарушувања од непознат сторител во количина од 19.545м3 или извршена е проценка на бесправно посечена дрвна маса во количина од 33.723,35м3. Во 2015 година со заеднички акции на шумочуварската служба и шумскополициските станици во Р.Македонија, запленета е бесправно посечена дрвна маса во количина од 2.259,91м3. Оваа дрвна маса во најголем дел е транспортирана со превозни средства во сопственост на ЈП „Македонски шуми”- Скопје, до складовите на Подружниците. Во текот на 2016 година шумочуварската служба поднесе вкупно 145 кривични пријави и 537 прекршочни пријави, и при тоа одземена е бесправо посечена дрвна маса во количина од 872,51м3. Од страна на шумочуварската служба откриени и евидентирани се 6.063 нарушенија од непознат сторител, или извршена е проценка на бесправно посечена дрвна маса во количина од 23.968,53м3. Во 2016 година со заеднички акции на шумочуварската служба и шумскополициските станици во Р.Македонија, запленета е бесправно посечена дрвна маса во количина од 2.652,16м3. Оваа дрвна маса во најголем дел е транспортирана со превозни средства во сопственост на ЈП „Македонски шуми”- Скопје, до складовите на Подружниците. Во текот на 2017 година шумочуварската служба поднесе вкупно 95 кривични пријави и 386 прекршочни пријави, и при тоа одземена е бесправо посечена дрвна маса во количина од 906,87м3. Од страна на шумочуварската служба откриени и евидентирани се 1.619 нарушенија од непознат сторител, или извршена е проценка на бесправно посечена дрвна маса во количина од 17.396,01м3. Во 2017 година со заеднички акции на шумочуварската служба и шумско-полициските станици во Р.Македонија, запленета е бесправно посечена дрвна маса во количина од 2.019,8м3 Оваа дрвна маса во најголем дел е транспортирана со превозни средства во сопственост на ЈП „Македонски шуми”- Скопје, до складовите на Подружниците.

90

FORESTS and ecology

According to the Rulebooks which refer to the forest guarding, the Sector for forest protection, supervision and internal control of PE “Makedonski šumi” has equiped and charged the employees with: 1. Uniforms, identity cards, weapons (note: The guards possess permits to carry weapons) 2. Forester’s hammer 3. Official registry book for the illegal actions and determination of the actual state of the forest guarding area 4. Blank forms for the members of the forest guarding department (Minutes for alignment, Payment order - for fines Report for misdemeanor/criminal act, Computed value of damages in forest, Certificate for confiscated objects, Minutes (for illegal actions) 5. Registry book for the damages made in the state-owned forest During the year 2015, the activities of the forest guarding department showed greatest results in the area of suppression of illegal logging and illegal firewood trade. In the current year, the members of the forest guarding department filed 56 criminal records and 701 misdemeanor charges, and seized 499.01m3 of illegally cut wood. The forest guarding department detected and recorded violations by an unknown perpetrator - total volume of 19.545 m3 or an estimated illegal logging of 33.723,35m3.

The activities of the forest guarding department during 2015 showed highest results in the processes of stopping the illegal logging and the illegal firewood trade.Together with the forest-police stations in the Republic of Macedonia they confiscated illegally cut wood of 2.259,91m3. Most of the wood pulp was taken to the warehouses of PE “Makedonski šumi”.

During 2016, the forest guarding department submitted 145 crime reports and 537 misdemenaour charges and confiscated 872,51m3 illegaly cut wood. Also there is an evidence of 6.063 acts by unknown lawbreakers and the estimation of the damage is of 23.968,53m3.

Together with the forest-police stations in the Republic of Macedonia they confiscated illegally cut wood of 2.652,13m3. Most of the wood pulp was taken to the warehouses of PE “Makedonski šumi”.

In 2017, the forest guarding department submitted 95 crime reports and 386 misdemenaour charges and confiscated 906,87m3 illegaly cut wood. Also there is an evidence of 1.619 acts by unknown lawbreakers and the estimated damage is of 17.396,01m3. Together with the forest-police stations in the Republic of Macedonia they confiscated illegally cut wood of 2.019,80 m3.

Most of the wood pulp was taken to the warehouses of PE “Makedonski šumi”.

91

ШУМИТЕ и екологијата Шумски пожари и настанати штети во Република Македонија Заштита на шумите е систем на мерки и активности кои се спроведуваат со цел да се обезбеди опстанок на шумата, зачувување на здравствената состојба и виталност на шумите од противправно присвојување и користење, бесправни сечи, пожари, растителни болести и штетници, напасување на добиток, желадење, противправно собирање на други шумски производи и други оштетувања. Заштита на шумите од пожари Шумски пожар е секое неконтролирано горење на шума, шумско земјиште без оглед на зафатената површина, интензитет и причина за негово настанување, појава која сериозно го нарушува животот и здравјето на луѓето, неповратно го уништува шумскиот потенцијал, ја деградира природата и животната средина и причинува значителни материјални штети и финансиски трошоци.Најчест причинител за појава на шумски пожар (во 99% од случаите) е човекот, додека громот и самозапалувањето како причина за настанување на пожар учествуваат само со 1%. Пожари предизвикани од човекот може да бидат намерни-подметнати пожари и ненамерни-од невнимание при палење на стрништа, палење пасишта, фрлени опушоци, сообраќајна незгода, искра од алат при работа, искра од ел.далеководи, приготвување скара во шума, палење логорски оган, палење депонии и др. ЗАКОНСКИ И ПОДЗАКОНСКИ ОДРЕДБИ КОИ СЕ ОДНЕСУВААТ НА ЗАШТИТА НА ШУМИТЕ ОД ПОЖАРИ Согласно Закон за шумите (Сл. весник на РМ бр.64/09) 3.1. Одредби од законот за шуми Согласно законските одредби од Закон за шумите (Сл.весник на РМ бр.64/09) Законот за изменување и дополнување на Законот за шумите (Сл.весник на РМ бр. 24/11, 53/11, 25/13, 79/13, 147/13, 160/14, 33/15, 44/15, 147/15, 7/16 и 39/16) „Забрането е палење на отворен оган во шума и на земјиште во непосредна близина на шумата, на растојание најмалку од 200 метри од работ на шумата.” (член 54 став 1) „Субјектите кои стопанисуваат со шумите и сопствениците на шуми, во зависност од степенот на загрозеност на шумата се должни да преземаат посебни мерки за заштита од пожари (правење просеки во шума, подигање на појаси од лисјарски видови дрвја во иглолисни шуми, поставување набљудувачници, организирање на набљудувачка, известувачка, противпожарна служба и слично)” (чл.56, ст.1) Заради навремено, успешно и рационално постапување при локализирање и гаснење на пожари на отворени простори, согласно Закон за заштита и спасување (Сл.весник на РМ бр.67/04), Закон за пожарникарство (Сл.весник на РМ бр.67/04), Закон за шумите (Сл.весник на РМ бр.64/09), Правилникот за посебните мерки за заштита на шумите од пожари (Сл.весник на РМ бр.82 од 19.05.2015 година), командантот на Главниот штаб за заштита и спасување, донесе Стандардни оперативни процедури за редоследот и постапката за ангажирање на персонални и материјални ресурси при локализирање и гаснење на пожари на отворени простори, каде стои: „По добивањето на информацијата за настанат пожар, претпријатието што стопанисува со шуми, односно посеви, веднаш на лице место упатува мобилна екипа со потребните средства и опрема за почетно гаснење, средства за врски, храна и вода за сопствени потреби со задача: да го потврди постоењето на пожарот, да изврши процена за големината и развојот на пожарот, и да предложи ангажирање на соодветни персонални и материјални ресурси за негово локализирање и гаснење.Согласно, Правилникот за посебните мерки за заштита на шумите од пожари (Сл.весник на РМ бр.82 од 19.05.2015 година), и согласно Годишниот оперативен план кој го изработуваат ПШС, при настанување на шумски пожар ЈПМШ имаат обврска да дадат прв одговор со гасначи и средства за гаснење. Оттука следува дека ЈПМШ има обврска да презема превентивни, подготвителни и директни мерки за заштита на шумите од пожари.

92

FORESTS and ecology Forest fires and caused damages in the Republic of Macedonia

The forest protection is a system of measures and activities, which has to be taken in order to provide forest survival, protection of the health and vitality of the forests against illegal usurpation and utilization, illegal logging, fires, plant diseases and pests, domestic lifestock grazing, illegal accorning, illegal colleting of non-wood forest products and other damages.

Forest fire protection A forest fire is an uncontrolled fire occurring in the forests and forestland, regardless of the occupied area, intensity and reasons for its occurance, and it can seriously damage the life and health of the people, irreversible destroy the forest potential, degrade the nature and the environment and cause significant material damages and financial expenses. One of the most common reasons for the forest fires (in 99% of the cases) is the man, while the thunders and the self-ignition participate with only 1%.

The forest fires can be, intentionally or unintentionally caused by the human – due to lack of attention or care while burning stubbles, pastures, carelessly discarded cigarette butts, traffic accidents, sparks due to inappropriate use of tools and sparks of electric power transmission, campfires, barbecues, burning landfill etc.

LAW AND BY-LAW REGULATIONS REFFERING TO THE FOREST FIRE PROTECTION, According to the Law on Forests (Official Gazette of Republic of Macedonia No.64/09) According to the Law on forests (Official Gazzette of the Republic of Macedonia No.64/09, The Law ammending the Law on Forests (Official Gazzette of Republic of Macedonia No. 24/11, 53/11, 25/13, 79/13, 147/13, 160/14, 33/15, 44/15, 147/15, 7/16 и 39/16) “It is forbidden to set an open fire in the forests and on lands near the forests, on a distance of at least 200 meters of the edge of the forest” (Art. 54, Item 1) According to Laws and regulations related to the forest fire protection, the Comandant of the General staff for protection and rescue brought Standard operational procedures for the order and the procedure for engagement of personal and material resources in the process of localization and extinguishing of wildfires where it is written: „After receiving the information of a fire, the forest and forest area management entity, should immediately send a mobile team with all the necessary equipment for initial extinguishing, communication devices, food and water for personal use, in order to: confirm the existence of the fire, estimate the size and development of the fire, propose engagement of appropriate personnel and material resources for its localization and extinguishing. According to the Rulebook of the special measures for forest fire protection (Official gazette of the Republic of Macedonia No.82/15, of 19.05.2015) and according to the Annual operational plan prepared by the Branch offices, in case of a forest fire, the Public enterprise is obliged to give the first response with extinguishers and extinguishing means and equipment.

Hence, PE “Makedonski šumi” is obliged to take preventive, preparatory and direct measures for forest fire protection.

93

ШУМИТЕ и екологијата 1. Превентивни мерки: воспитно образовни, информативно пропагандни и законски мерки Како дел од превентивните мерки ЈПМШ во соработка со други институции, спроведува јавни кампањи помеѓу граѓаните за опасноста од шумските пожари во рамки на превентивно делување од областа заштита на шумите • ЈПМШ во соработка со Противпожарниот сојуз на РМ и Противпожарниот сојуз на Град Скопје, од 2016 година ја реализира заедничката кампања „Да ги заштитиме нашите шуми од пожари” при што трите институции преку директен контакт со граѓаните ја популаризираат мерката превенција од пожари. Во соработка со Одделението за превенција при СВР Скопје, ЈПМШ ја реализира кампањата „Лето без пожари” на различни локации во околината на градот Скопје. На барање од Секторот за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола, од 2017 година заедничката кампања „Лето без пожари”, која се одржува на разни локации, меѓу кои и граничните премини.

• Согласно Законот за шуми, заради подобрување на мониторингот над шумските пожари, превентива, фактори и причинители, вид и големина на пожарот, учесници во гаснењето и трошоци за гаснење, предизвиканите штети, во органот на државната управа надлежен за работите од областа на шумарството, воспоставен е и Македонскиот информативен систем за пожари - МКФФИС - кој е интегриран систем со алатки за проценување на ризиците од шумски пожари и за споделување /распространување на информации за шумски пожари, а беше имплементиран од страна на ЦУК во соработка со Јапонската агенција за меѓународна соработка – JICA. Извори на податоци на кои се потпира МКФФИС се: Управа за хидрометеоролошки работи, ЈПМШ со ПШС, Центар за управување со кризи и Регионални Центри за управување со кризи, Катастар на Р. Македонија и Системот за идентификација на земјоделските парцели (ЛПИС).

• Центарот за управување со кризи во 2013 и 2014 година организираше обуки за употреба на Македонскиот информативен систем за шумски пожари. Одговорните вработени во ПШС на ЈПМШ, редовно после секој настанат пожар вршат електронско пополнување на статистичките листови за настанат пожар во МКФФИС.

• Во 2018 година во просториите на ЦУК-Скопје се одржа дополнителна Обука за вработени на ЈПМШ на тема: Интегриран систем за превенција и рано предупредување за шумски пожари МКФФИС.

2. Подготвителни мерки: систем на рано откривање на пожари, организирање на гаснење на пожарите, ЈПМШ согласно постојните законски регулативи, ги презема следните подготвителни мерки: • Подготовка на Годишен оперативен план за заштита на шумите од пожари- ПШС на ЈПМШ изработуваат ГОП за заштита на шумите од пожари.

• ЈПМШ секоја година воведува ограничување на движењето за сите лица во шумите и шумските појаси (делумна или целосна забрана за движење во шума).

• Набавка и проверка на исправноста на технички средства и алати за заштита од шумски пожари.

• Во текот на 2017 година ЈПМШ изврши набавка на алати и технички средства за заштита на шумите од пожари согласно Правилникот за минимално потребни технички средства за заштита од пожари.

• Од страна на АЕК извршена е проверка на радиофрекфенциите на старите радиостаници во рамките на ЈПМШ, и е утврдена компатибилноста со новите рачни радиостаници.

• Набавка и одржување на превозни средства за организиран транспорт на гасначи и опрема за гаснење на пожари • Со одлука на Владата на РМ за трајно користење на движни работи, МЗШВ на РМ преотстапи на ЈПМШ две специјални возила за прва интервенција (едно теренско возило со пумпа и едно теренско возило-цистерна со носивост од 7000л.), кои беа дадени како донација во 2010 од страна на Република Турција, со инструктор за обука за користење.На 09.11.2017 година со одлука на Владата на РМ, Дирекцијата за заштита и спасување со договор за времено користење преотстапи на ЈПМШ 4 специјални возила за прв одговор и брза интервенција при појава на шумски пожари Great Wall Steed 5, 4x4 со резервоар и пумпа. Во 2017 година ЈПМШ изврши набавка на 60 комплети заштитна опрема за гаснење на пожари на отворен простор, распоредени во 8 ПШС. Извршени обуки(2018) ДЗС одржа обука на вработени во ЈПМШ за техничките карактеристики на специјалните возила за прв одговор и начинот на користење на пумпите при локализирање и гасење на шумски пожар, со практична демонстрација на употреба на опремата при гасење пожар на отворен простор. На обуката присуствуваа претставници на Секторот за заштита на шумите од дирекција на ЈПМШ, вработени од неколку ПШС. За потребите ЈПМШ, во Кавадарци на 30.05.2018 година Шумарскиот факултет-Скопје, одржа обука за гаснење на шумски пожари која се состоеше од теоретски и практичен дел. Теоретскиот дел од обуката го одржа проф. д-р Никола Николов. На обуките учествуваа претставници од Секторот за заштита на шумите од дирекција на ЈПМШ и дел од ПШС. Во рамките на едукација на вработените се организирани: семинари, тркалезни маси, тренинг обуки организирани од други институции.

• Во организација на Интернационалниот тренинг центар во Анталија, Министерството за шумарство и водостопанство од Р. Турција изврши Тренинг- обука за гаснење на пожари на отворен простор (мај 2016) • Во организација на GFMC, RFMC, USDA и U.S. Forest service во Скопје е организиран семинар: „Зајакнување на земните и воздушни капацитети на Р.Македонија за гаснење на шумски пожари” (септември 2016) • Во организација на GFMC, RFMC и МЗШВ на РM, со поддршка од Советот на Европа во Скопје беa организирани • „Национална тркалезна маса за управување со шумски пожари” и „Регионална консултација за прекугранична соработка за управување со шумски пожари” каде зедоа учество раководни лица од ЈПМШ (ноември 2016) • Во организација на ПСМ и ДЗС во соработка со ЈПМШ, во Валандово беше изведена тактичко-показна вежба за гаснење на шумски пожар од воздух (2017)

94

FORESTS and ecology 1. Preventive measures: educational, informative, propaganda and legal measures As part of the preventive measures, PE “Makedonski šumi” in cooperation with other institutions carries out campains for prevention against forest firest.

In 2016, together with the Firefighting union aof Macedonia and Forefighting Union of the City of Skopje, the Public enterprise organized a campaign “Let’s protect our forest of fires”, where through direct contact with the population they have poplularized the preventive measure of fires.

In 2016 and 2017, after Request of the Sector for forest protection, supervision and inernal control, and together with the Deperatment for prevention at the MoI Skopje, the campaign “Summer without fires” was implemented on different locations and even at the borders.

According to the Law on Forests, aiming improvement of the monitoring over the forest fires, prevention, factors and reasons, type and size of the fires, participants in the extinguishing and extinguishing espenditures, caused damages, the Macedonian forest fire information system – MKFFIS was introduced. It is an integrated system of tools for estimation of the risks of forest fires and spreading the information of forest fires.It has been implemented by the Crisis Management center in cooperation with the Japaneese International Cooperation Agency (JICA) MKFFIS relies on the data sources of the National Hydrometeorological Service, PE “Makedonski šumi” with its Branch offices, the Crisis Management Center and the Regional Crisis Management Centers, Agency for real estate cadastre of the Republic of Macedonia and the System for identification of the agricultural parcels (LPIS) The Crisis Management Center in 2013 and 2014 organized trainings for the use of the MKFFIS. The employees of PE “Makedonski šumi” responsible for this job electronically are filling out the statistical sheets for the fires in MKFFIS. In 2018, the Crisis management center organized an additional training for the employees of PE “Makedonski šumi”: “Integrated system for prevention and early warning of forest fires MKFFIS” 2. Preparative measures: system for early detection of fires, organizing fire extinguishing. According to the valid legal regulations, PE “Makedonski šumi” is taking the following actions: Preparation of Annual Operational plan for forest fire protection PE “Makedonski šumi” each year introduces movement restrictions for all the people in the forests and forest belts (partial or total prohibition for movement in the forests) Supply and check-up of the accuracy of the technical means and tools for forest fire protection.

In 2017 PE “Makedonski šumi” purchased tools and technical equipment for forest fire protection according to the Rulebook for minimum required technical means for protection Agency for electronic communication has checked the radio frequency of the old radio-stations at PE “Makedonski šumi” and the compatibility with the new handy radio-stations is confirmed.

Supply and maintenance of vechicles for organized transport of firefighters and firefighting equipment.

By decision for permanent utilization of mobile items of the Governent of the Republic of Macedonia, the Ministry of agriculture, foresty and water economy gave the Public enterprise two specialized vechicles for initial intervention (one off-road vechicle with pump and one tank with a capacity of 7000l.). Those were given to the Ministry as a donation from the Republic of Turkey, in 2001.

On 09.11.2017, the Government of the Republic of Macedonia temporarily took away four specialized vechicles for initial response and fast intervention in case of forest fires Great Wall Steed 5, 4x4 with tank and pump, from the Directorate for protection and rescue and gave them to the Public enterprise. In 2017, the Public enterprise purchased 60 sets of safety equipment for an open area fire fighting which were distributed in eight Branch offices.

Trainings 2018 Training of the Protection and rescue directorate for the employees at PE “Makedonski šumi” for the technical characteristics of the specialized vechicles for initial response and the usage of the pumps while localizing and extinguishing forest fires, with practical demonstration of the usage of the equipment in case of forest fire on an open area. The The representatives of the Sector for forest protection and several employees of the Branch offices attended the training.

Training on forest firefighting – theoretical and practical part, by the Faculty of Forestry, for the needs of PE “Makedonski šumi” held in Kavadarci on 30.05.2015.The theoretical part was presented by Nikola Nikolov, PhD. As part of the education of the employees many seminars, round tables, trainings have been organized by different institutions.

The International training center in Antalya and the Ministry of agriculture, forestry and water economy – training on forest firefighting on an open area (may 2016) GFMC, RFMC, USDA and U.S. Forest service in Skopje organized seminar „Strengthening of the ground and aerial capacities of the Republic of Macedinia in the forest firefighting” (Spetember 2016) Fire Protection Union and Directorate of protection and rescue in cooperation with PE “Makedonski šumi” - Demonstrative tactical training – exercise for aerial forest firefighting (Valandovo, 2017)

95

ШУМИТЕ и екологијата Стратегија за развој на заштитата на шумите од пожари, фитопатолошки и ентомолошки појави Со усвојување на Информацијата со динамика за изготвување на проектни документации за најмалку 20 проекти (со приоритет на шуми загрозени од пожари и за заштита), Владата на РМ во 2015 година го задолжи ЈПМШ, да ги планира потребните средства за изготвување на Стратегија за развој на заштитата на шумите од пожари, фитопатолошки и ентомолошки појави, со акционен план за реализација на проекти и набавки, за потребите на ЈПМШ-Скопје. Постапувајќи согласно насоките на Владата на РМ, ЈПМШ изготви по пат на јавна набавка: Проектни документации-приоритет загрозеност од пожари и за заштита ПРОЕКТИ 1. Формирање на тренинг центар за заштита на шумите од пожари 2. Формирање на специјализирани противпожарни единици за гаснење на шумски пожари во рамките на три регионални центри (ПШС) на ЈПМШ 3. Набавка на прирачна опрема и алат за локализирање и гаснење на шумски пожари 4. Набавка на лична заштитна опрема за локализирање и гаснење шумски пожар 5. Набавка на специјални возила за прва интервенција (иницијален напад) и специјални возила – теренски цистерни за локализирање и гаснење шумски пожари; 6. Обука за изработка на годишни оперативни планови за заштита на шумите од пожари 7. Изработка на оперативни прирачници за заштита на шумите од пожари 8. Воспоставување на центар за следење и управување при локализирање и гаснење на шумските пожари 9. Стручна посета на центарот за следење и управување при локализирање и гаснење на шумски пожари во Анкара и меѓународниот центар за обука за локализирање и гаснење на шумски пожари во Анталија – Турција Делегација од ЈПМШ предводена од генералниот директор, беше во посета на Генералниот директорат за шумарство на Република Турција-OGM, Центарот за борба против пожари и Одделот за борба со шумски штетници и во седиштето на Турската агенција за соработка и координација-ТIКА. При оваа посета генералниот директор на ЈПМШ се сретна со генералниот директор на OGM и со првиот човек за Балкан и источна Европа на ТIКА. Цел на посетата беше Презентација на состојбата во заштитата на шумите во РМ од шумски пожари, штетници и болести и испитување на можностите за соработка на ова поле и презентацијата на “Стратегија за развој на заштита на шумите од пожари, фитопатолошки и ентомолошки појави” 10. Спроведување на јавна кампања помеѓу граѓаните за опасноста од шумските пожари во рамки на превентивно делување од областа заштита на шумите 11. Спроведување на медиумска кампања за опасноста од шумските пожари како превентивна мерка за заштита од шумски пожари 12. Воспоставување на систем за рана детекција на шумски пожари и детекција на други безправни дејствија 13. Поставување на опрема за видео надзор на контролните рампи и систем за следење на движењето на дрвна маса и останатите објекти во функција на заштита на шумите 14. Спроведување на технички мерки - картирање, редукција на горливиот материјал и изградба на противпожарни просеки во вештачки подигнати шумски насади 15. Централизација и интеграција на системите и базите на податоци, нивно усовршување и модернизација на опремата за користење на терен 16. Одредување на рути и контрола на шумочуварска служба 17. Мониторинг на здравствена состојба на шумските култури во РМ во период од 2015-2018 18. Методологија за изработка на делот - заштита на шумите од штетни видови инсекти и растителни болести при подготвувањето на посебните планови за стопанисување со шумите во РМ 19. Идентификациски техники за рано откривање на присуството на алохтони инвазивни видови болести и штетници во шумите во РМ 20. Развој на техники за биолошко регулирање на популациите од штетни видови растителни болести и штетници Информации доставени до Влада на РМ Во 2017 година ЈПМШ изготви „Информација за состојбата со шумски пожари во Република Македонија” со која ја информираше Владата на РМ за состојбата со шумските пожари во ЈПМШ за период од 1999 до 2016 година, со посебен осврт на настанатите пожари во 2017 година кога беше прогласена кризна состојба во однос на шумските пожари. Во 2017 година Државниот завод за ревизија спроведе ревизија на успешност на тема „Ефикасност на мерки, политики и проекти за заштита на шумите во Република Македонија” која ги опфати сите институции кои се одговорни за заштита на шумите. Согласно Конечниот извештај за извршена ревизија на успешност „Ефикасност на мерки, политики и проекти за заштита на шумите во Република Македонија”, одговорните лица во ЈПМШ изготвија Акциски план за имплементација на дадените препораки од Конечниот извештај на Државниот завод за ревизија (со дефинирани рокови и носители за имплементација), доставен до Владата на Р. М во септември 2018 година.

96

FORESTS and ecology Strategy for development of the forest fire protection, phytopatological and entomological phenomena In 2015, after the adoption of the Information with the dynamics for preparation of the project documentation for at least 20 projects (priority given to the forests at risk of forest fires and their protection), the Government of the Republic of Macedonia, has asked PE “Makedonski šumi” to plan the necessary financial funds for preparation of Strategy for development of the forest fire protection, phytopatological and entomological phenomena, with an Action plan for realization of projects and supplies for the needs of PE “Makedonski šumi”. Acting according to the directions given by the Government of the Republic of Macedonia, PE “Makedonski šumi” prepared, by public procurement announcements, Project documentations - priorities given to forest fire risks and protection.

PROJECTS 1. Forming of training center for forest fire protection 2. Forming of specialized firefighting units for forest fire suppression withing three regional centers (branch offices) of PE “Makedonski šumi” 3. Purchase of equipment and tools for localizing and suppression of forests fires 4. Purchase of personal safety equipment for forest fire fighting 5. Purchase of special vechicles for first intervention (initial attempt) and special vechicles – off-road tanks for localizing and extinguishing forest fires 6. Training for preparation of annual operational plans for forest fires protection 7. Preparation of operational mannuals for forest fires protection 8. Establishment of center for monitoring and control of the process for extinguishing and localization of forest fires 9. Visit of the center for monitoring and control of extinguishing and localization of forest fires in Antalya – Turkey and the international training center for localization and extinguishing forest fores in Antalya.

Delegation of PE “Makedonski šumi” led by the General Manager, visited the General forestry directorate of the Republic of Turkey – OGM, Firefighting center and the Department for fighting against the forest pests and in the Seat of the Turkish Agency for cooperation and coordination – TIKA. The goal of this visit was Presentation of the situation in the Republic of Macedonia in the field of the forest fire protection, fight against pests and other diseases and examining the possibilities for cooperation and presentation of the “Strategy for development of the forest fire protection, phytopatological and entomologic phenomena” 10. Public campaign for raising the awereness of the population for the danger of the forest fires 11. Media campaign on the danger of forest fires as a preventive measure for protection against forest fires 12. Establishment of a system for early detection of forest fires and detection of other illegal activities 13. Installation of video surveliance equipment of the control ramps and system for monitoring of the movement of the volume of wood and the other objects for the purpose of forest fires protection 14. Technical measures – mapping, reduction of the combustible material and building of firefighting valleys in the artificially afforested areas.

15. Centralization and integration of the systems and databases, their improvement and modernization of the field equipment.

16. Determination of routes and control of the forest guarding services 17. Monitoring of the health of the forest cultures in the Republic of Macedonia in the period 2015-2018 18. Methodology on protection of the forests from pests and plant diseases in the process of preparation of the special forest management plans in the Republic of Macedonia 19. Identification techniques for early detection of presence of alochtone invasive types of diseases and pests in the forests in the Republic of Macedonia 20. Development of techniques for biological regulation of the populations of pests and dangerous plant diseases Information to the Government In 2017, PE “Makedonski šumi” sent an „Information on the situation with the forest fires in the Republic of Macedonia” to the Government of the Republic of Macedonia, giving information on the forest fires in the country for the period 1999-2016, with a particular overview of the fires in 2017, when a national crisis situation was declared in view to the numerous forest fires.

In 2017, the State Audit office conducted an audit on the success of the “Efficiency of the measures, politics and projects for protection of the forests in the Republic of Macedonia” which comprises all the institutions responsible for the forest protection.

Based on the final report, PE “Makedonski šumi” prepared Action plan for implementation of the reccomendations given in the Final report of the State Audit office, submitted to the Government of the Republic of Macedonia in Sеptember 2018.

97

ШУМИТЕ и екологијата Шумски пожари во ЈПМШ за период од 1999 до 2017 година Согласно податоците кои се прибираат во текот на годината, а истите се добиени од: Статистички лист за пожари доставени до Секторот за заштита на шуми, надзор и внатрешна контрола, во периодот од 1999-2017 година евидентирани се 4.034 шумски пожари. Од 2013 година, со воспоставување на Македонскиот информативен систем за шумски пожари (MKFFIS), ЈПМШ започна со внесување на податоците од Статистичкиот лист за шумските пожари во MKFFIS. Во 2016 година Секторот за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола изготви електронски Месечни извештаи за реализирани активности на шумочуварската служба, во кои Шефовите по заштита и екологија од ПШС внесуваат податоци за настанатите пожари. Податоците за искажаните штети во шумата кои се презентирани во Електронскиот систем MKFFIS и од електронските Месечни извештаи за реализирани активности на шумочуварската служба, се однесуваат на штета во дрвна маса, подмладок и млади насади, односно штета на производната функција на шумата. Но покрај овие директни штети предизвикани од шумските пожари, шумата претрпува штети во однос на нејзините заштитни функции (заштита од ерозија, поплави, регулација на ниво и квалитет на воден режим, населби, објекти, комуникации и др.) и општокорисните функции на шумата (позитивно влијание на климата, врзување на јаглероден диоксид и јаглероден моноксид, создавање на кислород, заштита на биолошката разновидност, туризмот и лов, одбранбена, рурален развој).

Шумските пожари во Македонија во периодот 1999-2017год. . година

пожари

Опожарена површина

1

2

број 3

ха 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ред.бр.

ВКУПНО: просек. просек

15-17 99-17

Опожарена дрвна маса м3 5

Трошоци за гасење

направена штета од пожарот

денари 6

денари 8

евра 9

евра 7

69 476 161 65 144 94 182 138 652 249 61 106 302 367 160 109 194 150 364

2,414.80 46,235.73 6,263.30 1,186.30 1,068.88 892.05 1,368.00 2,085.95 35,248.06 7,411.70 1,990.60 2,239.45 17,812.84 16716 5,069.26 818.04 5,766.32 3,585.15 13,316.01

1,905 711,782 88,260 24,661 10,987 4,322 1,063 12,978 617,678 35,653 1,551 2,033 55,743 102,160 15,268 19,152 32,494 17,574 82,981

104,000 60,520,814 4,142,270 941,972 2,765,688 1,439,302 2,584,114 2,763,983 23,598,043 5,897,256 9,013,133 28,503,047 8,478,728 8,789,983 10,449,136 843,849 2,404,895 2,232,538 5,875,193

1,691 984,078 67,354 15,317 44,971 23,403 42,018 44,943 383,708 95,890 146,555 463,464 137,865 142,927 169,905 13,721 39,104 36,301 95,532

105,837,151 969,852,057 610,814,677 18,531,939 15,594,691 91,083,591 25,287,638 148,712,782 1,311,167,722 280,083,235 29,746,064 30,635,825 355,053,834 181,927,609 109,500,306 24,655,527 1,282,348,110 213,596,388 1,911,308,151

1,720,929 15,769,952 9,931,946 301,332 253,572 1,481,034 411,181 2,418,094 21,319,800 4,554,199 483,676 498,143 5,773,233 2,958,173 1,780,493 400,903 20,851,189 3,473,112 31,078,181

4043

171,488.44

1,838,245

181,347,943

2,948,747

7,715,737,296

125,459,143

236 213

7,556 9,026

44,350 96,750

3,504,209 9,544,629

56,979 155,197

1,135,750,883 406,091,437

18,467,494 6,603,113

Извор на податоци: Сектор за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола

Извор на податоци: Сектор за заштита на шумите, надзор и внатрешна контрола

98

Шумските пожари во последните две децении се еден од најдеструктивните фактори за шумите во Република Македонија. Од табелата се гледа дека просечно годишно, во периодот 1999-2017 година, има 213 шумски пожари, просечно годишно опожарената површина изнесува 9.026,00 ха, просечно годишно опожарената дрвна маса 96.750,00 м3, просечно годишните трошоци за гаснење 9.544.629,00 денари и просечните вкупни штети од пожарите изнесуваат 406.091.437,00 денари или 6603,113 евра. Од друга страна, вкупниот број на шумски пожари, во истиот период, изнесува

FORESTS and ecology Forest fires in the period 1999-2017 According to data collected during the year and which can be found in the Statistic sheets for fires, submitted to the Sector for protection, supervision and internal control, there were totally 4.034 forest fires in the period 1999-2017. In 2013, the MKFFIS was established (Macedonian information system on forest fires) and PE “Makedonski šumi” has started filing the data into that system. In 2016, Sector for forest protection, supervision and internal control prepared Monthly reports on the executed activities of the forest guarding department. The information given in these Reports refer to the damage of the timber, the young plantations i.e. damage on the productive function of the forests. Besides these direct damages, the forests suffer damages in terms of their protective functions (against erosion, floods, regulation of the level and the quality of water regime, settlements, objects, communication) and the general benefits (positive influence on the climate, producing oxygen, protection of the biological diversity, tourism and hunting, rural development).

Во природата не постаојат награди ниту казни -постојат само последици

99

ШУМИТЕ и екологијата

100

Шумските пожари во последните две децении се еден од најдеструктивните фактори за шумите во Република Македонија. Од табелата се гледа дека просечно годишно, во периодот 1999-2017 година, има 213 шумски пожари, просечно годишно опожарената површина изнесува 9.026,00 ха, просечно годишно опожарената дрвна маса 96.750,00 м3, просечно годишните трошоци за гаснење 9.544.629,00 денари и просечните вкупни штети од пожарите изнесуваат 406.091.437,00 денари или 6603,113 евра. Од друга страна, вкупниот број на шумски пожари, во истиот период, изнесува 4043 пожари, вкупната опожарена површина 171,488.44 ха, вкупната опожарена дрвна маса 1,838,245.00м3, вкупните трошоци за гаснење 181,347,943.00 денари и вкупните штети од пожарите изнесувале 7,715,737,296.00 денари или 125,459,143 еур. Сето ова говори за сериозноста на овој проблем. Обем и динамика на шумските пожари За период од 20 години, најголем број на шумски пожари се регистрирани во 2007 година, и тоа 652 шумски пожари, во 2000 година година 476 шумски пожари, во 2012 година 367 шумски пожари, во 2017 година 364 шумски пожари, во 2011 година 302 шумски пожари. Обемот на опожарената површина на шуми бил најголем во 2000-та година и тоа 46.235,73 ха, во 2007 година со 35.248,06 ха, во 2011 година со 17.812,84 ха, во 2012 година 16.716,00 ха и во 2017 година 13.316,01 ха. Во поглед на опожарената дрвна маса најголем обем е во 2000-та година и тоа со 711,782,00 м3, во 2007 година 617.678,00 м3, во 2012 година 102.160,00 м3, во 2001 година 88.260,00м3 и во 2017 година 82.981,00 м3. Заклучок: 2000-та, 2001-та, 2007-та, 2012-та и 2017-та година, според бројот на шумските пожари и според обемот на штетите (опожарена површина и дрвна маса), се екстремни и претставуваат национална катастрофа. Во периодот од 1999-2017 година, на ниво на ЈП,,Македонски шуми, најголем број на пожари се случиле во Велес (256), Гостивар (196), М.Брод (115), Прилеп (114), Скопје (105), Кичево (95), Радовиш (93), К.Паланка (89) и Струмица (86). Во периодот од 1999-2017година, на ниво на ЈП,,Македонски шуми, најголема опожарена површина има во ПШС: Велес (14.608,32 ха), Куманово (7.672,60 ха), Гостивар (5.682,23 ха), Прилеп (4.765,30 ха), М.Брод (4.596,87 ха), Скопје (4.004,70 ха), Битола (3.912,80 ха) и Гевгелија (3.255,30 ха). Во периодот од 1999-2017 година, на ниво на ЈП,,Македонски шуми, најголем обем на опожарена дрвна маса има во ПШС: Делчево (86.594,00м3), Пехчево (48.941,00м3), Струмица (40.602,50м3), Гевгелија (31.499,60м3), Струга (22.863,10м3), Скопје (18.107,00м3), Кичево (16.974,91м3), Куманово (16.312,00м3) и Радовиш (15.935,30м3). За секое излегување при настанат пожар, ЈПМШ прави трошоци за гаснење на пожарот, за кој се изготвува Ситуација за трошоците за гаснење на пожарот, која ја потпишува државниот инспектор за шумарство и ловство. Со оглед дека за гаснењето на шумските пожари, санацијата на опожарената површина, пошумување и пополнување на опожарената површина, се прават големи трошоци, законодавецот дал можност трошоците да се покријат со средства кои се издвојуваат за проста репродукција на шумите. За направените трошоци за гаснење на пожарот во шума се користат средствата од проста репродукција, по претходно изготвувена Заклучок за искажаните штети во шумата Податоците за искажаните штети во шумата кои се презентирани во Електронскиот систем MKFFIS и од електронските Месечни извештаи за реализирани активности на шумочуварската служба, се однесуваат на штета во дрвна маса, подмладок и млади насади, односно штета на производната функција на шумата. Но покрај овие директни штети предизвикани од шумските пожари, шумата претрпува штети во однос на нејзините заштитни функции (заштита од ерозија, поплави, регулација на ниво и квалитет на воден режим, населби, објекти, комуникации и др.) и општокорисните функции на шумата (позитивно влијание на климата, врзување на јаглероден диоксид и јаглероден моноксид, создавање на кислород, заштита на биолошката разновидност, туризмот и лов, одбранбена, рурален развој). Штетите кои што пожарите ги предизвикуваат на заштитните и општокорисните функции на шумата се непроценливи и немерливи, бидејќи со секој пожар се намалува капацитетот на шумата да ги извршува своите функции, а ослободените гасови од горењето предизвикуваат ефект на стаклена градина, што придонесува за долгогодишни последици врз животната средина, последици на здравјето на човекот и целокупниот жив свет.

FORESTS and ecology The forest firest in the last two decades are one of the most destructive factors for the forests in the Republic of Macedonia.

From the table, it can be seen that for the period 1999-2017, the average annual number of fires is 213, burned area of 9.026,00ha, and average burnt timber of 96.750,00 m3, extinguishing expenditures of 9.544.629,00 denars and average total damages of 406.091.437,00 denars or 6.603.113,00euros For the same period, the total number of forest fires is 4043, total burned area is 171.488,44ha and total volume of burnt timber is 1,838,245.00m3, total extinguishing expenditures 181,347,943.00denars and total damages of 7,715,737,296.00 denars or 125,459,143 euros.

All this statistical data shows us the seriousness of this problem.

For the period of 20 years, the most forest fires occurred in 2007 – 652, in 2000 – 476 fires, in 2012-367 fires, in 2017-364 fires, in 2011-302 forest fires.

The size of the burned area was 46.235,73ha in 2000, 35.248,06 ha in 2007, 17.812,84 ha in 2011, 16.716,00 ha in 2012 and 13.316,01ha in 2017.

Regarding the total volume of burnt timber – 711,782,00m3 in 2000, 617.678,00 m3 in 2007, 102.160,00m3 in 2012, 88.260,00m3 in 2001 and 82.981,00 m3 in 2017.

In the period 1999-2017, at the level of PE “Makedonski šumi”, the number of forests is as follows: Veles (256), Gostivar (196), Makedonski Brod (115), Prilep (114), Skopje (105), Kicevo (95), Radovis (93), Kriva Palanka (89) and Strumica (86).

In the period 1999-2017 at the level of PE “Makedonski šumi”, the volume of burned forest area in Branch offices is: Veles (14.608,32 ha), Kumanovo (7.672,60 ha), Gostivar (5.682,23 hа), Prilep (4.765,30 hа), Makedonski Brod (4.596,87 hа), Skopje (4.004,70 hа), Bitola (3.912,80 hа) and Gevgelija (3.255,30 hа).

In the period 1999-2017, at the level of PE “Makedonski šumi”, total volume of burned timber is highest in the following Brach offices: Delcevo (86.594,00m3), Pehcevo (48.941,00m3), Strumica (40.602,50m3), Gevgelija (31.499,60m3), Struga (22.863,10m3), Skopje (18.107,00m3), Kicevo (16.974,91m3), Kumanovo (16.312,00m3) and Radovis (15.935,30m3).

Taking into consideration that for extinguishing of the forest fires, the sanation of the burnt area, afforestation and the fulfilling of the burnt area enormous expenses have been made, the Law gives a chance for those expenses to be covered by the funds set aside for simple forest reproduction, following previously prepared Conclusion on the damages in the forests.

Data for the damages in the forests presented in the Electronic system MKFFIS and the electronic monthly reports for executed activities of the forest guarding department, refer to the loss of the volume of wood, young plantations i.e. loss on the productive function of the forests.

Conclusion Besides these direct damages caused by the forest fires, the forest suffers loss and damages in regard to its protective functions (erosion, floods, regulation of level and quality of water regime, settlements, objects, communications etc) as well as its general benefits (positive influence on the climate, production of oxygen, absorbtion of carbon monoxide and carbon dioxide, protection of the biological diversity, tourism and hunting, rural development).

The damages caused to the forests are not measurable nor estimable, because each forest fire decreases the capacity of the forests to execute its tasks and the combustion contributes to the greenhouse effect, which leads to long-term consequences on the natural environment, the health of the people and the life in general.

101

СТОПАНСКИ ПОТЕНЦИЈАЛ НА ШУМИТЕ Користење на другите шумски производи во ЈП “Македонски шуми” Основни компоненти на човековата околина се: земјиштето, водата и воздухот. Животот на земјата е условен од квалитетот и квантитетот на овие компоненти. Тој се изразува преку нивниот состав т.н. природен динамичен еквилибриум. Шумата како составен дел на овие компоненти е меѓу најважните фактори во создавањето и одржувањето на средината во која се наоѓа биосферата, а истовремено и обновлив извор на органска суровина. Заради ова таа заслужува посебно внимание во условите на научно техничката револуција, која ги заострува взаемните односи меѓу природната средина и општеството.Имајќи го предвид ова, шумата како биоценоза, претставува општонародно богатство со големи вредности. Таа е извор на многубројни добра, кои посредно или непосредно му служат на човекот. Користите што шумата ги дава, обично се делат на главни и второстепени. Ваквата поделба на користите од шумата и шумските производи не е во потполност адекватна ниту целисходна. Функциите на шумата се многубројни и сложени, а значењето на поедини производи е различен и се менува со времето и просторот. Покрај материјалните добра (производи) шумата овозможува користење на голем број на нематеријални добра, со што доаѓа до израз не само стопанската (производна), туку и заштитна - регуларната, хигиенски-здравствената, рекреативно- туристичката и други функции. Поради ваквиот широк дијапазон на користи, со право може да се каже дека шумата има општокорисна функција. Во досегашното искористување на шумата значително повеќе внимание е посветено на производството и искористувањето на дрвната маса, во однос на другите материјални добра. За оваа област е воспоставена и посебна технологија, врз база на средствата и опремата, за нејзино изведување. Значењето од искористувањето на другите шумски производи главно се состои од фактот дека се искористуваат драгоцени суровини кои единствено ги има во шумата и се постигнува комплексно искористување на шумата. Со користењето на овие производи не само што се пристапува кон комлексно искористување на самата шума, туку преку нив се остваруваат доста добри финансиски ефекти и девизни средства. Еден од капацитетите за преработка и собирање на други шумски производи се во во ПШС “Малешево“, Берово, каде има Погон за хидродестилација на етерични масла и трушница. Дополнителните приходи во шумарството како стопанска гранка, освен од дрвните сортименти и ловството, се остваруваат преку користење на другите шумски производи. Како други шумски производи се подразбираат сите растителни, анимални и минерални производи (освен дрво) собрани од природата на шумско земјиште. Одржливото управување со користењето на другите шумски производи има двојна функција. Од една страна има голем социјално значење за економијата на локалното рурално население, а од друга страна треба да го заштити и зачува биолошкиот диверзитет од прекумерно користење и исчезнување, уништување и деградација, што за жал е честа појава во последниве години. Областа на користење на другите шумски производи во Република Македонија сеуште нема определена економска валоризација, затоа што сеуште нема законски усогласена рамка според која може да се добијат точни податоци за обемот и вредноста на оваа економската категорија. Според некои истражувања финансирани од меѓународни програми и проекти (GTZ, USAID, SIPPO, SNV), во Република Македонија има околу 50.000 собирачи – физички лица, и преку 100 правни лица - фирми кои се занимаваат со откуп на други шумски производи. Околу 30 фирми се преработувачи и директни-крајни извозници и вработуваат околу 600 лица и 3.000 сезонци. Обемот на користење или собирање на свежи (непреработени) други шумски производи се проценува на 30 - 50.000 тони годишно, само за производи од растително и животинско потекло, не земајќи ги во оваа бројка другите шумски производи од минерално потекло (тресет, хумус, песок, шумски камен, смола). Уредување на областа од страна на ЈП Македонски шуми ЈП “Македонски шуми“ во 2013 година со низа внатрешни законски прописи целосно го постави системот за одржливо користење и управување со овој значаен ресурс во шумарството. Секторот за користење на други шумски производи и заштита на животната средина изработи и ги објави на WEB страница на ЈП “Македонски шуми“ следните документи: • Правилник за определување на видот, количината, местото, времето и начинот на собирање на другите шумски производи од растително потекло • Правилник за издавање дозволи за собирање, Договори за преостапување на собирањето и откупот и за водење евиденција за други шумски производи • Календари за собирање на лековити и ароматични растенија, лишаи и габи • Ценовник на утврдување надомест за преостапување на користењето, односно собирањето и откупот на други шумски производи за правни и физички лица, • Регистер на правни лица – откупувачи на други шумски производи, • Регистер на издадени годишни дозволи за собирање на физички лица, • Упатства за издавање годишни дозволи за собирање, склучување договори за откуп на правни лица, за пресметка на надомест на вкупно откупени ДШП по количина и вредност за една календарска година • Упатство за пополнувате на Годишен план за други шумски производи (обрасците Г-4) • Упатство за постапката на ограничување или забрана за собирање на вид на ДПШ на ниво на Подружница, и начин на известување • Упатство за контрола на собирањето и откупот на други шумски производи за вработените во шумочуварска служба

102

ECONOMIC POTENTIAL OF THE FORESTS Non-wood forest products in PE “Makedonski šumi” Water, air, and soil are three natural components of the environment that we cannot live without. The life on the Earth depends on the quality and quantity of these components. The life is expressed through its composition i.e. the natural dynamic equilibrium. Forest as a constituent part of these components is amongst the most important factors in the creation and conservation of an environment in which the biosphere is placed and at the same time it is a renewable source of organic raw materials. Particular attention should be paid to the forests in the period of scientific-technological evolution, which toughens the mutual relationships between the environment and the society.

Taking this into consideration, the forest as a biocoenosis represents a wealth of general benefit of an enormous value. The forest is a source of many, directly or indirectly, useful goods for the man. The benefits of the forests generally are divided into primary and secondary. This distinction of the forest benefits and the forest products is neither completely adequate, nor suitable. The forests have numerous, complex functions and the meaning of the particular products is different and it changes depending on the time and the location. Besides the material benefits (products), the forests provides utilization of numerous non-material goods, by which not only the economic (production) function comes to the fore, but the protective-regulatory, hygienic and health and recreational functions as well. Due to the wide range of benefits, with reason we can say that the forests have generally useful function. Generally, in the process of forest utilization, more attention has been paid to the production and utilization of the wood mass, in regards to the other material goods. For this field of work, there is a special technology developed, based on the means and equipment for its execution. The importance of the non-wood forest products’ utilization generally consists of the fact that valuable raw materials can be used and those can be found only in the forests. That leads towards complex utilization of the forests. The utilization of these products provides not only complex utilization of the forests, but also achieving high level of financial effects and foreign currency assets. One of the capacities for processing and collecting of non-wood forest products is located in the Branch office “Maleshevo” - Berovo - Plant for hydro-distillation of essential oils. The additional incomes in the forestry as an economy branch, besides of the wood assortments and hunting, have been achieved by the utilization of the non-wood forest products.

Non-wood forest products are all the vegetable, animal and mineral products (except wood) collected on the forests grounds.

Sustainable management of the non-wood forest products’ utilization has double function. On one hand, it is of a social importance for the economy of the local rural population and on the other hand it should protect and preserve the biodiversity from excessive utilization and disappearance, destruction and degradation, which, unfortunately, occurs frequently in the recent years.

The field of non-wood forest products’ utilization in the Republic of Macedonia is not of a great economic value yet, because there is no legal framework according to which the volume and value of this economic category can be determined.

According to some researches, internationally financed programs and projects (GTZ, USAID, SIPPO, SNV), in the Republic of Macedonia there are about 50.000 collectors – natural persons and more than 100 legal entities – companies which main activity is purchase of nonwood forest products. About 30 companies are manufacturers and direct exporters and they employ around 600 workers and 300 seasonal workers. The annual volume of utilization or collection of fresh (non-processed) non-wood forest products is estimated between 30-50.000 tons, only vegetable and animal products, not taking into consideration the forest products of mineral origin (peat, hummus, sand, forest stones, resin) Management planning by PE “Makedonski šumi” PE “Makedonski šumi” in 2013, by use of numerous internal legal regulations established a system for sustainable utilization and management of this, very important resource for the forestry. The Sector for utilization of non-wood forest products and protection of the environment has prepared and published on the web site of the PE “Makedonski šumi” the following documents: • Rulebook on determination of the type, quantity, place, time and collection method of non-wood forest products of vegetable origin • Rulebook on issuing permits for collection, Agreements for transfer of the right for collection and purchase and keeping files on non-wood forest products • Calendars for collection of medicinal and aromatic plants, lichens and fungi • Pricelist determining compensation for transfer of the rights for utilization i.e. collection and purchase pf non-wood forest products for natural persons and legal entities • Register of legal entities – buyers of non-wood forest products • Register of annually issued permits to individuals for collection of non-wood forest products • Instructions for issuing annual permits for collecting, concluding agreements for purchase with legal entities, calculation of the compensation for total quantity purchased products and its value for a period of one calendar year • Instructions for filling out the Annual Plan for non-wood forest products (form G-4) • Instructions for the procedure of the limitation or prohibition on collection of a particular type of the non-wood forest products on a level of Branch office and the notification/informing method • Instructions for the control of the collection and purchase of the non-wood forest products for the employees in the forest guarding department.

103

СТОПАНСКИ ПОТЕНЦИЈАЛ НА ШУМИТЕ Во 2013 и 2014 година Организирани се обуки за вработените и објавени преку јавните медиуми сите законски постапки за легализација на собирањето и откупот, но и начин на заштита на другите шумски производи. Реализирани се низа средби и состаноци со преставниците на Здружението “Шумски плод“ и “Групацијата за производство, откуп и преработка на лековити билки и шумски плодови“ при Стопанската Комора на Македонија, со цел уредување и унапредување на областа. Во соработка со USAID – “Проект за експанзија на мали бизниси“ изработен е Прирачник за собирачи и заедно организирани обуки во Полошкиот, Пелагонискиот, Струмичкиот и Планечкиот регион. Во 2018 година се организираа обуки за интегрирана контрола на користењето на други шумски производи, специјално за вработените во Шумочуварската служба заедно со Државниот Инспекторат за шумарство и ловство и Секторот за шумска полиција во сите Подружници на ЈП Македонски шуми. Институционално поврзување во 2013 година беше направено со формирање на Работна група за “Интегрирана контрола во областа на собирање, откуп и промет со други шумски производи“ по иницијатива на ЈП “Македонски шуми“. Во работната група учество земаа преставници на Министерството за животна средина и просторно планирање – Управа за природа, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство – Сектор за шумарство, Државните Инспекторати за Животна средина и Шумарство и ловство, Агецијата за храна и ветерина, Шумска Полиција и Секторот за користење на други шумски производи при ЈП Македонски шуми. Информирањето и комуникацијата со јавноста за актуелните состојби со користењето на другите шумеки производи за сите заинтересирани физички и правни лица е запазена преку објавување на сите важни известувања преку WEB страница на ЈП “Македонски шуми“, како и преку јавни настапи во утринска програма на МРТВ. Според „Програмата за плантажно производство на етерични билки“ на ЈП Македонски шуми поставена во 2014 година, се насадија првите површини со жалфија (Salvia officinalis) на површини во Штип и Свети Николе. Крајната цел е обезбедување сировина од етерични билки за хидродестилација во погонот во ПШС „Малешево “ во Берово, каде со добивање етерични масла кои се барани на пазарот, да се оствари дополнителен економски бенефит за расадниците на ЈП Македонски шуми. Во 2015 беше изработен и предложен меѓународен проект ERAZMUS + за равој на култивирање на МАР во капацитетите на ЈП Македонски шуми и пошироко во приватниот земјоделски сектор. Одобрениот проект започна со имплементација во 2016 година, а партнери (учесници ) беа ЈП „Македонски шуми“ од Македонија, „АФС“ од Грција и „Биоселена“ од Бугарија. Покрај обуката во Грција и Бугарија, печатењето едукативни материјали, и набавка на репроматеријали, се започна со производство на садници од Медицински и Ароматични Растенија (МАР) во расаданикот на ПШС Беласица од Струмица и поставени нови површини во ПШС Осогово Крива Паланка (0,4 ха) и ПШС Плачковица во Радовиш (0,3 ха). Заедно со површините во Свети Николе 0,4 ха и Штип 1,0 ха вкупните површини под МАР сега зафаќаат 2,1 ха, насадени со жалфија и маточина. Соодветно на потребите, поставени се и сушари за билки во склоп на производните капацитети. Заради врвен квалитет на сировината и етеричните масла, кај култивираните растенија се употребуваат само органски ѓубрива.

During 2013 and 2014, Trainings for the employees have been organized and in the public media were published all the legal procedures for legalization of the collection and purchase, as well as the methods for protection of the non-wood forest products. Meetings and conferences were held with the members of the Association “Šumski plod” and the Affiliation for production, purchase and processing medicinal plants and forest fruits at the Economic Chamber of the Republic of Macedonia, in order to promote and improve this branch. In cooperation with USAID – “Project for expansion of small businesses”, Mannual for collectors was publsihed and trainings have been organized in the regions of Polog Pelagonija, Strumica and Kriva Palanka. This year, PE “Makedonski šumi”, together with the State Inspectorate for forestry and hunting and the Forest police sector, have organized trainings for integrative control of non-wood forest products’ utilization for the employees in the Forest guarding department, for all the Branch offices of PE “Makedonski šumi” At the initiative of PE “Makedonski šumi”, in 2013, a working group was established for “Integrated control in the field of collection, purchase and sale of non-wood forest products. The Working group consisted of members of the Ministry of environment and physical planning – Department for nature, Ministry of agriculture, forestry and water supply – Forestry sector, State Inspectorate for Environment and Forestry and hunting, Food and veterinary agency, Forest police and the Sector for utilization of non-wood forest products at PE “Makedonski šumi”. The information and communication with the public for the current situation regarding the utilization of the non-wood forest products, for all interested individuals and legal entities is made by publishing of all the important information and announcements on the web site of PE “Makedonski šumi”, as well as by public announcements in the morning TV program of MRTV. According to the “Program for plantation production of aromatic herbs” of 2014, PE “Makedonski šumi”, started with plantation of salvia (salvia officinalis) on lands in Stip and Sveti Nikole. The aim is providing raw material of essential oils for the hydrodistillation plant in the Branch office “Malesevo” in Berovo, which will provide additional economic benefit for the nurseries of PE “Makedonski šumi”, due to the increased demand on the market for essential oils. The international project ERAZMUS+ for development of the cultivation of medicinal and aromatic plants in the capacities of PE “Makedonski šumi” and in the private agricultural sector was prepared and proposed in 2015. The implementation of the approved project started in 2016 and partners (participaants) were PE “Makedonski šumi” from Macedonia, “AFS” from Greece and “Bioselena” from Bulgaria. Besides the trainings in Greece and Bulgaria, the printing of the educational materials and the supply of processing materials, in the Nursery of the Branch office “Belasica” in Strumica, the production of medicinal and aromatic plants has started and new areas set in the Branch offices ”Osogovo” in Kriva Palanka (0.4ha) and “Plackovica” in Radovis (0.3ha). Together with the areas in Sveti Nikole of 0.4ha and in Stip (0,1ha), the total area now covered in medicinal and aromatic plants (saliva and lemon balm) is 2.1 ha. In order to achieve highest possible quality of the raw materials and the essential oils, only organic fertilizers are used. Nursery Podaresh – Radovish (Salvia officinalis), Nursery Ginovci – Kriva Palanka (Melissa officinalis). In accordance with the needs, there are plant dryers within the production capacities. In order to provide high quality of the raw materials and the essential oils, only organic fertilizers are used.

104

Менувајќи ја свеста за шумата се менуваме себе си 105

ЛОВ И ЛОВЕН ТУРИЗАМ

ЈП “Македонски шуми” - Скопје стопанисува со 4 ловишта, со вкупна површина од 42.730 хa. каде во оптимални услови се одгледуваат голем број на обични елени, елени лопатари, срни, дивокози, диви свињи, мечки, а слегувајќи во низинските делови, по течението на реките се среќаваат разни видови на пердувест дивеч (еребици, грлици, потполошки, фазани) и голем број на зајаци. Терените се со најразлични релјефни форми, богати со проточна вода и различни типови на шуми. Поврзани се со пристапни патишта и опремени со ловнотехнички објекти, а во некои ловишта и ловечки куќи со понуда на пансион. Во ловиштата може да се користат повеќе видови на услуги како: теренско возило, коњ, водичка служба, терачи на дивеч, куче, изнајмување на оружје, или разгледување на ловиштето и снимање со камера.

106

hunting tourizm

The public enterprise “Makedonski ĹĄumiâ€? - Skopje encompasses 17 hunting sites, with total area of 42.730 ha. The animal stock includes red deer, fallow deer, roe, chamois, wild boars and bears. In lower parts of the hunting sites, along the river basins, various types of hens, partridges, turtledove, quails, pheasants and large numbers of hare can be found. The configuration of the surface is varied, with a lot of streams and various types of forests. They are all connected with roads and equipped with hunting facilities, and some hunting sites offer cottage houses that include full board. The hunting facilities may offer several types of services, like: off-road vehicles, horses, guides, game drivers, dogs, rifle rentals, or trips to the hunting sites, waiting platforms and filming with a camera.

107

ЛОВ И ЛОВЕН ТУРИЗАМ Државно ловиште “Полаки” - Кочани На 150 км од Скопје, на дел од јужните падини на Осоговските Планини, на вкупна површина од 12.930 ха се наоѓа Државното ловиште “Полаки”. Разнообразноста на релјефните форми и големата висинска разлика (500 - 2.084 м надморска височина), застапеноста на најразлични типови на шуми и изобилство на проточна вода во текот на целата година, овозможува зонално распространување и опстанок на повеќе видови на крупен дивеч како обичен елен, елен лопатар, срна и дива свиња. Во ловиштето има оградена површина од околу 1.000 ха каде интензивно се одгледува и се врши застрел на крупен дивеч. Пристапноста со патишта и опременоста со ловнотехнички објекти овозможуваат брз и безбеден лов во оградениот дел од ловиштето преку цела година. НА ГРАФИЧКИ СТАНДАРДИ 2 Во ловиштето е сместен Ловниот дом “Пашаџиково” со корисна површина од 200 мКНИГА и капацитет за 10 особи. Освен ловниот дом, ловците може да бидат сместени и во објектите на зимско-туристичкиот центар “Пониква” кој се наоѓа во непосредна близина на ловиштето.

Пролет, 2012

State owned hunting site “Polaki” - Kocani At 150 km from Skopje, on a part of the southern slopes of the Osogovo Mountain, on an area of 12.930 ha, the state owned hunting site “Polaki” is situated. The rich relief and the significant difference in altitude 500-2084 m above sea level offer ideal conditions for existence of various types of forests, and running water throughout the year, which enables zonal distribution and survival of many types of big game, such as red deer, fallow deer, roe and wild boar. In the hunting site there is a fenced area of about 1000 ha, where the game is bred and shot.The easy road access and the supply of hunting equipment make it possible for a fast and safe hunting in the fenced part of the hunting area throughout the year. In the hunting area, the hunting cottage “Pasadjikovo” is located, with 200 m2 area and capacity for 10 people. Apart from the hunting cottage, the hunters may be accommodated in the facilities of the winter resort complex, “Ponikva”, located in the vicinity of the hunting area.

108

hunting tourizm Ловиште “Милисин” - Гевгелија На 200 км од Скопје, во југозападниот дел од реонот Гевгелија, во близина на државната граница со Република Грција, на површина од 10.400 ха се наоѓа ловиштето “Милисин”. Ловиштето е со развиен релјеф, со различни експозиции на теренот и надморска височина од 430 - 2.165 м. Влијанието на медитеранската клима, големото присуство на водотеци, дабова и букова шума, овозможуваат идеални услови за развој на дивата свиња и срната. Во ловиштето се наоѓа и оградена површина од 313 ха за одгледување на дива свиња и елен лопатар. Оградата е опремена со ловнотехнички објекти, меѓу кои и три гатери за одгледување на трофејни вепри. Во ловиштето се наоѓа ловечка куќа со корисна површина од 100 м2 и капацитет од 4 легла.

Hunting site “Milisin” - Gevgelija In the Southern part of Macedonia, in the Gevgelija area, near the border with Greece, on an area of 10.400 ha the hunting site “Milisin” is located. The hunting area is distributed over developed relief, with various configurations of the terrain and an altitude of 430- 2165 m.The influence of the Mediterranean climate, the large presence of water sources, oak and elm forests create ideal conditions for the wild boar and roe. On the hunting site, there is a fenced area of 313 ha for breeding of wild boar and fallow deer. The fence is equipped with technical facilities among which are three gaters for breeding of trophy hogs. In the hunting site there is a hunting cottage, with useful area of about 100 m2 and capacity of four beds.

109

ЛОВ И ЛОВЕН ТУРИЗАМ Државно ловиште “Лешница” - Тетово На 55 км од Скопје, на источните и североисточните падини на Шар Планина, се наоѓа Државното ловиште “Лешница” со површина од 12.400 ха и надморска височина од 978 м до 2.748 м. Се карактеризира со голема инклинација на теренот, стрмни и тешко проодни падини, развиена и богата хидрографска мрежа и неколку леднички езера. Структурата и составот на шумската и друга вегетација и изобилството на проточна вода претставуваат добри услови за опстанок и развој на многу видови на дивеч како што се: срна, дива свиња, мечка, рис и други. Низ ловиштето има уредени ловечки патеки кои минуваат по тешко пристапните терени. На горната граница на шумата и високо планинските пасишта со карпести површини се среќава дивокозата која претставува посебна атракција и предизвик за ловците. Освен ловот на дивокоза, љубителите на добра и несекојдневна фотографија, овде имаат ретка можност да ги задоволат своите апетити.

State owned hunting site “Lesnica” - Tetovo Only 55km from Skopje, on the Eastern and Northeastern slopes of Mountiin Sara, the state hunting site “Lesnica” is located, on an area of 12.400 ha and an altitude of 978 m up to 2748 m. The area is characterized with a great steepness of the terrain, sharp and almost impassable natural slopes, rich hydro - network and glacial lakes.The structure and composition of the forest and other vegetation, as well as the ample resources of running water supply excellent conditions for existence of a variety of game, such as: roe, wild boar, bear, lynx and other. The hunting site is intercepted with neat paths that connect the inaccessible terrains. On the top brink of the forest and the high mountain pastures with rocky surface the chamois can be found, representing a special attraction and challenge for the hunters.

Apart from the hunting, the photography fans have a rare opportunity to satisfy their appetites for stunning scenes.

110

hunting tourizm

Ловиште “Честово” - Валандово На 150 км од Скопје, на површина од 7.000 ха рамничарски и ридски релјефни форми се наоѓа ловиштето “Честово”. Надморската височина во ловиштето изнесува од 58 – 322 м. Микро климата во ловиштето која е под влијание на медитеранската и континенталната, овозможува застапеност на повеќе растителни видови дрвја, грмушки, треви, како и посеви од житни култури - пченка, пченица, ‘рж, јачмен и друго со што се обезбедува здрава и природна храна за дивечот. Изобилството на храна, како и чистата проточна вода на Анска Река овозможуваат идеални услови за развој на дивот зајак, еребица камењарка, полска еребица и ловен фазан. На површина од 2 ха во ловиштето изградена е троделна адаптациона волиера за населување и адаптација на фазански пилиња со што се зголемува понудата за лов на пердувест дивеч.

Hunting site “Cestovo” - Valandovo At about 150 km from Skopje, on an area of 7.000 ha of combined relief, the hunting site “Cestovo” is located. Altitude of the hunting site ranges from 58 m- 322 m. The micro climate on the hunting site, under the influence of the Mediterranean and continental climates, is ideal for many varieties of trees, bushes, grasses, as well as crops like maize, corn, barley, rye etc, all of which represents healthy food for the game.The ample resources of food as well as the clean water of Anska River create ideal conditions for development of wild rabbit, stone partridge, field partridge and pheasant.On an area of 2 ha in the hunting site, a three-part adapting voliera for populating and adaptation of pheasant chickens has been established, and thorough this, the offer for hunting of hens is enhanced.

111

ЛЕГИСЛАТИВА ВО ШУМАРСТВОТО ЛЕГИСЛАТИВА ВО ШУМАРСТВОТО Реден број 1

ЗАКОН ЗА ШУМИТЕ

број на службен весник 47/97; 7/2000; 89/04; 54/07; 103/2008; 24/2011; 53/2011; 25/2013; 79/2013; 147/2013; 43/2014; 160/2014; 147/2015; 7/2016; 39/2016 23/09

2

Решение за определување на ретки видови дрвја во шума

3

Правилник за воведување и одржување на шумски ред

23/98

4

Правилник за начинот на жигосување и издавање испратница исечено дрво

111/07

5

Правилник за начинот на вршење на ознака за сеча

23/98

6

Правилник за утврдување на висината на цената за штети на шумите

23/98

9

Правилник за униформите и видот на оружјето што го носат припадниците на шумската полиција Правилник за содржината на посебн. планови за стоп. со шуми, посебните планови за одгледување и заштита на шуми и годишните изведбени планови Правилник за правилата за вршење на работите на шумската полиција

10

Правилник за начинот на водење на евиденција за површините на шумите во државна сопственост

54/00

11

Правилник за начинот на користење и собирање на други шумски производи

54/00

12

Правилник за посебни мерки за заштита на шумите од пожари 69/01 Правилник за образецот и начинот на издавање легитимацијата на инспекторот шумарство и 10/02 ловство Програма за проширена репродукција на шумите за 2008 г.

20/08 Барање за: а) увоз на шумски садници б) одобрение за доделување на шумски садници в) извоз на трупци и огревни дрва г) увоз на шумско семе Одлука за утврдување на критериуми за стопанисување со шумите на кои постои право на сопственост Правилник за видовите на други шумски производи и начинот на користење и собирање на 155/2011 други шумски производи Правилник за видот и начинот на жигосување, видот на шумскиот жиг за жигосување за исечено дрво и дрвни сортименти, начинот на издавање на испратница, пуштање во промет на исечено 183/2014 дрво, формата и содржината на регистарот на издадени и заверени испратници, формата и содржината на испратниците, формата и содржината на барањето за издавање на испратница и висината на надоместокот за издадени испратници Правилник за видот на ознаката за сеча, видот на шумскиот жиг за ознака за сеча, начинот на вршење на ознаката за сеча, формата и содржината на книгата за евиденција на извршена 183/2014 ознака за сеча во шума во државна сопственост, книгата за евиденција на извршена ознака за сеча во шума во приватна сопственост и книгата за евиденција на направена шумска штета во шума во државна сопственост Правилник за видот на сеча и содржината на обрасците за барање за сеча, одобрение за сеча и евиденција на сечата за површини помали од 100 ха кои се во приватна сопственост, како и 102/2013 формата и содржината на образецот за сеча Правилник за висината на надоместокот за добивање на лиценцата за извршување на стручни работи на шуми во приватна сопственост, формата и содржината на барањето за издавање на 102/2013 лиценцата, формата и содржината на образецот на лиценцата како и формата, содржината и начинот на водење на регистарот на лиценци за вршење на стручни работи во шумарството Правилник за воведување и одржување на шумски ред 75/2010 Правилник за вршење на работите на шумочуварската служба и формата и содржината на службена 112/2015 книга за бесправните дејствија и за утврдување на фактичката состојба во шумочуварскиот реон Правилник за критериуми за стопанисување со шумите во приватна сопственост за кои не се изработува посебен план или програма како и формата и содржината на евиденцискиот картон 102/2013 за приватни шуми за секоја катастарска парцела посебно Правилник за мерките на претпазливост, за местата наменети за подигнување на жежници за 60/2015 производство на дрвен јаглен и обележување на истите Правилник за местото на поставување, начинот на поставување, формата и содржината на барањето како и формата и содржината на одобрението за поставување на пчелни семејства 102/2013 во шума

7 8

13 14 15 16 17

18

19

20

21 22 23 24 25 26

112

Назив на законот и подзаконскиот акт

23/98 48/98 50/98

Дури е младо, дрвото се витка 113

ЛЕГИСЛАТИВА ВО ШУМАРСТВОТО 27 28

114

Правилник за минимални-технички средства и човечки ресурси кои треба да ги исполнува правното лице за извршување шумскокултурни работи за активностите на сеча и дотур Правилник за начинот на вршењето на работите на извештајно дијагнозно - прогрозната служба

183/2014 59/2015

29

Правилник за начинот на обезбедување на сопствени потреби со огревно дрво на физички лица од државна шума, формата и содржината на шумскиот жиго-значувач за жигосување на дрвната маса посечена од страна на физички лица и бојата која ќе се користи при втиснување на шумскиот жиг, како и формата и содржината на регистарот на податоци за евиденција на исечена дрвна маса во државна нискостеблена шума од страна на физички лица за сопствени потреби и начинот на водење на евиденцијата

183/2014

30

Правилник за начинот на собирање на податоците, водењето на регистарот на шумските пожари и условите за користење на податоците

82/2015

31

Правилник за начинот на спроведување на селекцијата на кандидатите за вработување во шумската полиција

83/2016

32

Правилник за посебните мерки за заштита на шумите од пожари

82/2015

33

Правилник за постапката, начинот на користење на податоци и висина на надоместокот за нивно користење

75/2010

34

Правилник за правилата за вршење на работите на шумската полиција

112/2015

35

Правилник за службената униформа, легитимацијата, видот на службеното вооружување што го носат припадниците на шумочуварската служба и начинот на користење на службеното оружје

112/2015

36

Правилник за содржината на програмата за стопанисување со шуми

126/2018

37

Правилник за униформата и видот на оружјето што го носат припадниците на шумската полиција

82/2015

38

Правилник за формата, содржината и начинот на водење на катастарот на шуми и шумско земјиште

75/2010

39

Правилник за формата, содржината и начинот на пополнување на месечните извештаи, приемниците за сеча и приемниците за дотур за секој оддел/пододдел од шумскостопанската единица, односно за секоја катастарска парцела посебно

102/2013

40

Правилник за формата, содржината и начинот на пополнување на пријавата за засновање на работен однос во шумскатa полиција

71/2016

41

Правилник за формата, содржината на образецот на лиценцата и начинот на водење на регистарот за издадени лиценци за шумскокултурни работи за активностите на сеча и дотур

183/2014

42

Правилник за формата и содржината на барањето за издавање на лиценца за вршење на шумскокултурни работи за активностите на сеча и дотур во шумите со стопанска намена во државна сопственост

85/2016

43

Правилник за формата и содржината на барањето за издавање на лиценца за шумскокултурни работи за активностите на сеча и дотур

183/2014

44

Правилник за формата и содржината на барањето заради неиздавање на решение за одобрување за извоз на техничко огревно дрво и целулозно дрво односно недонесување на решение за одбивање на барањето за одобрување за извоз на техничко огревно дрво и целулозно дрво

85/2016

45

Правилник за формата и содржината на барањето за регистрирање за промет на дрво и дрвни сортименти, формата и содржината на известувањето за секој извршен промет на дрво и дрвни сортименти, како и формата, содржината и начинот на водење на Регистарот на правни лица кои вршат промет на дрво и дрвни сортименти

85/2016

46

Правилник за формата и содржината на барањето и формата и содржината на одобрението и видот на производите од дрво за извоз

154/2010

47

Правилник за формата и содржината на легитимација и значка и начинот на издавање на легитимација и значка на овластено службено лице во шумска полиција

82/2015

48

Правилник за формата и содржината на Програмата за обработка на шумски отпад/отпад после сеча и книгата за водење на евиденција на дрвото и дрвните сортименти примени на преработка во постројки за механичка преработка на дрвото

60/2015

49

Правилник за формата и содржината на Регистарот на заверени шумски жигови за ознака за сеча, шумски жигови за жигосување на дрво и дрвни сортименти, шумски жигови за жигосување на увезено дрво и шумски жигови за обележување на дрвна маса од настаната шумска штета како и начинот на неговото водење

183/2014

115

ЛЕГИСЛАТИВА ВО ЛОВСТВОТО ЛЕГИСЛАТИВА ВО ЛОВСТВОТО Реден број

116

Назив на законот и подзаконскиот акт

број на службен весник 20/96; 26/96; 34/97; 69/04; 84/07; 113/07; 88/08; 1/2012; 69/2013; 164/2013; 147/2015; 83/2018

1

ЗАКОН ЗА ЛОВСТВОТО

2

Правилник за програма за полагање на ловечки испит

70/96

3

Одлука за донесување на општа ловностопанска основа

22/97

4

Правилник за содржината на посебната ловностопанска основа

16/97

5

Правилник за содржината на трофејниот лист

16/97

6

Правилник за униформата, образецот на легитимацијата и видот на оружјето на ловочуварот

16/97

7

Правилник за образецот на легитимацијата на ловниот инспектор

16/97

8

Ценовник за висината на надоместокот на штетата нанесена на дивечот со бесправен лов или на друг начин

16/97

9

Решение за утврдување на видот на дивечот

16/97

10

Решение за утврдување на видот на штетниот дивечот и висината на паричната награда

16/97, 53/97; 58/97; 4/98; 64/97; 32/03

11

Решение за определување на видовите птици корисни за земјоделството и шумарството

16/97

12

Одлука за установување на ловиштата на територијата на Република Македонија

19/01

13

Одлука за определување на државни ловишта

19/01

14

Решение за давање на управување на државните ловишта

19/01

15

Одлука за давање на користење -концесија за давање на времено користење/ одгледување и заштита/за одземање на користење-концесија

75/03

16

Барање за полагање на ловечки испит

17

Правилник за бојата и кројот на униформата, содржината на образецот на легитимацијата, како и видот на оружјето на ловочуварот

145/2009

18

Правилник за содржината на Годишниот план за спроведување на посебната ловностопанска основа

145/2009

19

Правилник за содржината на програмата за полагање на ловечкиот испит, висината на надоместокот за полагање на ловечкиот испит и висината на надоместокот на стручната комисија за полагање на ловечкиот испит

93/2018

20

Правилник за формата и содржината на образецот на дозволата за ловење на дивечот во ловиштето и начинот на водење на евиденција на издадените дозволи за ловење на дивеч

145/2009

21

Правилник за формата и содржината на прекршочниот платен налог (ловство)

86/2016

Негувајќи ги шумите, го негуваме животот на земјата 117

Подружници на ЈП Македонски шуми

Крива Паланка

ПШС Осогово Куманово

ПШС Куманово

Кратово

ПШС Кратово

Тетово

ПШС Лешница

Скопје

Кочани

ПШС Караџица

Делчево

ПШС Осогово Свети Николе

ПШС Голак

Виница

ПШС Осогово

ПШС Шумарство Гостивар

ПШС Шар

Пехчево

ПШС Равна Река

Штип

Велес

ПШС Серта

KARTA SO PODRUZNICIA Кичево

ПШС Лопушник

Македонски Брод

ПШС Бабуна

ПШС Малешево

ПШС Плачковица

ПШС Сандански

Крушево

Дебар

ПШС Липа

ПШС Стогово

Кавадарци

Демир Хисар

ПШС Бор

ПШС Бигла

ПШС Галичица Ресен

ПШС Преспа дрво

Прилеп

ПШС Црн бор

Струга

Демир Капија

ПШС Демир Капија

Охрид

ПШС Галичица Ресен

ПШС Преспа дрво

Битола

ПШС Кајмакчалан

Струмица

ПШС Беласица

Валандово

ПШС Саланџак Гевгелија

ПШС Јабланица

118

Радовиш

ПШС Кожуф

Малешево - Берово шум. инж. Владо Клинчарски Раководител на ПШС Малешево - Берово

Природните услови, нивните карактеристики, во Берово како во минатото така и денес, создаваат можности и за стопанисување со шуми. Ако се има предвид значењето на шумите и посебните општествено-економски карактеристики, на шумарството уште одамна му се посветувало големо внимание. За неговото користење пред периодот на Втората светска војна во Малешевијата не постојат голем број на пишувани документи. Сепак според некои извори, може да се заклучи дека со шумите во петвековното турско ропство стопанисувала највисоката османлиска власт. Во Малешевијата турскиот султан шумата ја давал под закуп на месното население за период од 10 години. Корисниците на шумата на султанот му плаќале посебен данок, според таканаречениот “Ерори-канун” - закон. За користењето на шумскиот фонд биле издавани и тапии. Но во 1908. година бил прогласен мораториум во искористувањето на шумите со што престанало и издавањето на тапии. Иако шумата била во сопственост на турската власт, сепак се случувало “совесните владетели” шумата, односно шумскиот фонд да го добијат на трајно користење. Тапиите за користењето на шумата биле издавани oд катастарот во Скопје. Населението имало право на бесплатно користење на другите шумски производи од шумата и шумското земјиште. Во 1928. година шумите започнале да се разграничуваат на приватни и државни. Тој процес траел до 1932. година. Над општинските, селските и приватните шуми контролата ја вршело Среското началство во Берово, преку својот шумски референт. Во 1926. година, пак, е извршено првото разграничување на површините на сегашнава Шумско стопанска единица “Малешевски планини II - Ратевска река”. Со тоа веќе се гледаат првите обиди за уредено стопанисување со шумскиот фонд. По Втората светска војна сите шуми во Македонија се прогласени за општонародна своина (сопственост). Но се уште е задржана и приватната сопственост, но како резултат на недоволното ангажирање на власта за создавањето на општонародната сопственост, која што во подоцнежниот период е трансформирана како општествена сопственост. Во 1945. година е формирана и шумска секција (од некои означувана и како горска кооперација). Нејзината улога била грижа и обнова на шумскиот фонд. Шумите во Малешевијата биле под управа на Околискиот народен одбор во град Берово. Во 1947. година е извршена поделба на шумите од републичка и локална важност. Тогашната површина на ШСЕ “Малешевски планини II - Ратевска река”, според големината и важноста влегла во составот на републички шуми. Таа останала под управа на Републичкото шумско стопанство во Берово. Ова стопанство е формирано со решение под број 1995 од 26. февруари 1947. година. Затоа овој датум и се зема како почеток во работењето на сегашното ПОС за шумарство “Малешево” Берово. Стoпанисува со 32972 ха, од кое под шуми е во површина од 29 102 ха, од кои 20 368 ха се во државна сопственост, а 8 734 ха се во приватна сопственост. ШС Малешево-Берово е формирано веднаш по ослободувањето, а стопанисувањетпо се до 1958 година е вршено со годишни планови. Во 1958 година е направена првата ШСО за ШСЕ Малешевски планини II – Ратевска река.

119

Подружницата Ш.С. Малешево ‐ Берово, стопанисува со шуми со вкупна површина 29 102 ха, од кои 20 368 ха се во државна сопственост а 8 734 ха се во приватна сопственост. Шумско стопанство "Малешево" Берово, е формирано веднаш по ослободувањето,

а стопанисувањето се до 1958 год. е вршено со годишни планови. Во 1958 година е направена

првата шумско ‐ стопанска основа за ШСЕ Малешки планини II ‐ Ратевска река, со која за првпат поблиску се одредува начинот на стопанисувањето со шумата со што се придонесува за нејзино Подружницата Ш.С. Малешево ‐ Берово, стопанисува со шуми со вкупна површина трајно одржување како природно богатство.

29 102 ха, од кои 20 368 ха се во државна сопственост а 8 734 ха се во приватна сопственост. Заради подобар увид во површините со кои стопанисува ПШС "Малешево ‐ Берово, ги прикажуваме следните прегледи : Шумско стопанство "Малешево" Берово, е формирано веднаш по ослободувањето,

а стопанисувањето се до 1958 год. е вршено со годишни планови. Во 1958 година е направена

првата шумско ‐ стопанска основа за ШСЕ Малешки планини II ‐ Ратевска река, со која за првпат Површина со која стопанисува ПШС „ Малешево '' Берово :

поблиску се одредува начинот на стопанисувањето со шумата со што се придонесува за нејзино Површина на шумите според видовиот состав

трајно одржување како природно богатство.

14 867 Бука

Состав на шумите по површина : Заради подобар увид во површините со кои стопанисува ПШС "Малешево ‐ Берово,

9 068 Даб

ги прикажуваме следните прегледи : Состав на шумите Површина со која стопанисува ПШС „ Малешево '' Берово : 154 Други широколисни

Други меки лисјари Смрча Ела

Црн бор

Површина на шумите според видовиот состав Чисти широколисни шуми Бука

Мешани широколисни шуми Даб

Чисти иглолисни шуми Други широколисни

Мешани иглолисни шуми Други меки лисјари

Други широколисни и иглолисни шуми Смрча

ВКУПНО :

241

10 3 283 1 456 3 Површина во ха 20 13 560 29 102

Состав на шумите по површина : Бел бор

Други иглолисни

Состав на шумите Други иглолисни и широколисни

Чисти широколисни шуми Вкупно

Мешани широколисни шуми Чисти иглолисни шуми

Мешани иглолисни шуми

Други широколисни и иглолисни шуми Вкупен можен годишен сечив етат и искористеност по години : ВКУПНО :

8 103 2 492 565 4 382 29 102

Ела

Црн бор

Бел бор

Други иглолисни

Површина во ха

13 560 14 867 8 103 9 068 2 492 154 565 241 4 382

29 102 10 3 283

1 456 3 20 29 102

Други иглолисни и широколисни

Дрвна маса на шумите со кои стопанисува ПШС '' Малешево '' Берово :

Вкупно

Состав на шумите по површина: Чисти широколисни шуми 13 560ха; мешани широколисни шуми 8 103; чисти иглолисни Годишен Површина Дрвна маса шуми 2 492ха; мешани иглолисни шуми 565ха и др широколисни Одгледувачка и стопанска форма и иглолисни шуми 4 382 ха. прираст

Година

Можен етат во м3

Планиран о

Остварено

Техничко

Огревно

Вкупно

% на остварување

Вкупн Огревн Техничко о о

Дрвна маса на шумите со кои стопанисува ПШС '' Малешево '' Берово : 2009 67 798 33 946 9 704 15 378 25 082 74

2010 61 744 37 525 8 146 23 378 31 524 82 2011

61 744

Површина 39 761 6 127

21 647

Дрвна маса 74 27 774

2012

60 089

31 792

9 552

12 760

2013

58 337

33 511

10 319

2014 Високостеблени 58 337

33 782 24 872

9 085 86

Одгледувачка и стопанска форма

2015 едновозрасни 66 225 2016 66 225

разновозрасни

2017

Нискостеблени 66 225

Август 2018 г. шумски култури

шикари Вкупно:

ха

31 229 8 701

36 942 16 171 32 885 3 098

55 468

1 132 23 047

622 192

334 420

%

11 070

9 670

8 290 11

3 6 806

22 312

65

13 174 4836 23 493

82

12 755

85

м3

м3/ха

%

11 325 158 20 410 194

80

10 456

67

23 825

20 126

13 729 405 537 22 019 131

82 728 23 047 73 16 241

88 769 150 843 239 612

70

112

86

74

74

85

84

Годишен 69 71 прираст 75 70 м3 м3/ха

61 72

50 86 516 60 3,3

70 77

47 54

65 67 3 487 1,1

3051 44

64

67

73

ха % м3 м3/ха

4836 Високостеблени 24 872 86 158 194 Вкупен можен годишен сечив етат и искористеност по години : едновозрасни 8 701

Можен 16 171 Остварено разновозрасни

Планиран Година етат во Нискостеблени 3 098 о 11 Техничко 405 537 Огревно 131 Вкупно м3 шумски култури 1 132 3 82 728 73

шикари

2009

м3

м3/ха

86 516

3,3

% на остварување

Вкупн Огревн

3 487 1,1 Техничко о о

3051

74 74 74 82 85 84 74 69 71 65 75 70 82 61 72 80 50 60 85 70 77 67 47 54 70 65 67

67 798

33 946

9 704

15 378

25 082

2010

61 744

37 525

8 146

23 378

31 524

2011

61 744

39 761

6 127

21 647

27 774

2012

60 089

31 792

9 552

12 760

22 312

2013

58 337

33 511

10 319

13 174

23 493

2014

58 337

33 782

9 085

11 325

20 410

2015

66 225

31 229

11 070

12 755

23 825

2016

66 225

36 942

9 670

10 456

20 126

2017

66 225

32 885

8 290

13 729

22 019

6 806

16 241

23 047

112

44

64

88 769 150 843 239 612

86

67

73

Август 2018 г. Вкупно:

%

55 468

23 047

622 192

334 420

Други шумски производи

Малешевијата искористувањето на овие производи во минатото се одвивало преку смоларење како едно од најчестите Во

искористувања. Но оваа активност економски била неисплатлива заради тоа што требало да се поминуваат големи растојанија, бидејќи борот се уште не бил често застапена култура, а било оценето и дека треба да се фаворизира неговото проширување на шумските стебла. Заради сето тоа, во 1974. година со донесувањето на Законот за шуми оваа дејност е забранета. Во текот на развојот на Претпријатието се изградени повеќе погони заради целосно искористување на другите шумски производи како што се трушница, погон за хидродестилација, сушара, пилана и друго. Шумски расадник На подрачјето на сегашното “Малешево” со расадничко производство е започнато во 1948. година на површина од 0,2 ха. Расадникот бил лоциран на сегашната површина на бензиската пумпа на “Макпетрол”- Скопје. Во 1953. година, површините на расадникот се зголемуваат на 1 хектар. Во подоцнежниот период расадникот се проширува на север. Производството веќе достигнува 1.000.000 садници од црн и бел бор. Во периодот по формирањето на Советот за пошумување на голини во 1971. година и расадникот доживува брз подем и преку зголемување на асортиманот на садниците од бор, багрем, дуглазија, смрча, ела и други. Бројката на произведените садници достигнува 2.500.000 садници. Семенарство Со развојот на расадничкото производство се развило и семенарството во шумарството. Од почетокот семенскиот материјал се добивал на примитивен начин со отворање на шишарките во затоплени простории. Првата трушница е направена во 1953. година во простории со барабани од мрежа и се затоплувани со печки. Производството на семе во оваа трушница било добивано по примитивен начин пат и со слаб квалитет. Затоа се појавила потреба од изградба на нова, посовремена трушница. Нејзиниот капацитет е околу 400 тони суровина или околу 7 тони семенски материјал. Во примитивната трушница се произведувало само семе од бел и црн бор. Во современата трушница се произведува семенски материјал од поголем број на четинарски и лисјарски видови. По 1980. година, со изградбата на современата трушница за подобрување на генетскиот квалитет на семето се подигнати и семенски плантажи и тоа во 1981. година 6 ха од бел бор по вегетациски пат, во 1982. година 10 ха бел бор по генеративен пат, во 1986. година површина од 2 ха од црн бор. Во современо изградена трушница се произведува квалитетен генетски семенски материјал од поголем број на шумски видови од родот: Pinus, Abies, Picea, Cedrus, Cu- pressus, Pseudotsuga, Quercus, Fagus, Tilia, Acer, Frahinus, Prunus и други. Капацитетот на трушницата е 250 до 300 тони суровина или 5 до 7 тони семенски материјал.

120

Сушара Во текот на 1987-1988 година е покрената иницијатива за изградба на капацитет за преработка на други шумски производи и лековити растенија (сушара). Со нејзината изградба која што е завршена во 1991-1992 година се отпочнува со сушење на голем број на ароматични и лековити растенија, шумски плодови, габи и друго. Тука се добиваат производи со висок квалитет. Во современата сушара се сушат голем број лековити и ароматични растенија, шумски плодови, габи и друго, а се добиваат производи со висок квалитет. Годишниот капацитет на сушарата е од 150 до 200 тони. Најзастапени се дивото јаболко (Malus sylvestris), шипинката (Rosa canina), од габите врганот (Boletus edulus), а од лековитите растениија мајчината душичка (Thumus serapyllium), камилицата (Matricaria camomilla), ајдучка трева (Achilea millefolium), копривата (Urtica dioica) и други.

Реден број

Погон за хидродестилација По пат на хидродестилација се добиваат етерични масла од смрека (Aetheroleum juniperi), ајдучка трева позната и како бела рада (Aetheroleum millefoli), од црн бор (Aetheroleum pini fo- leorum pinus nigra), бел бор (Aetheroleum foleorum pinus sylvestris), нане (Aetheroleum piperita- tae), мајчина душичка (Aetheroleum serpili), борова смола (Aetheroleum terebhinhae), камилица (Aetheroleum chamomilla), калофониум (Calophonium), и други. Маслата како полупроизводи наоѓаат своја примена во хемиската и фармацевтската индустрија. ПШС “Малешево” Берово стопанисува со шумскиот фонд на подрачјето на Општина Берово. Во периодот од 1998-2008 година раководители-директори во ПШС “Малешево” биле: Клинчарски Владо, Цикарски Тодорчо, Наџински Драги, Соколчевски Марјан, Портарски Ѓоко, Муцунски Бранко. Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. “ М А Л Е Ш Е В О “ - БЕРОВО 1

“Брегалница”

2005-2014

2,502.60

1,476.80

1,247.00

2

“Малешев.план.-Рат.Река”

2006-2015

4,789.20

4,628.90

4,628.90

3

“Огражден”

2002-2011

2,674.00

2,287.70

2,235.10

4

“Џами Тепе”

2003-2012

1,494.80

1,193.30

1,193.30

5

“Обешеник”

2001-2010

3,603.00

3,233.80

3,062.60

6

“Готен-широки дол-Караџузлија”

1999-2008

7,605.48

5,058.20

7

“Губенек - Паруца”

2007-2016

5,869.50 28,538.58

Вкупно

302,922.00

7,567.00

62,062.00

1,305,004.00

31,335.00

181,713.00

691,448.00

9,656.00

67,875.00

314,323.00

4,867.00

31,429.00

171.20

824,116.00

14,733.00

97,076.00

3,817.20

1,241.00

779,314.00

10,269.00

95,178.00

5,682.60

2,604.10

2,929.60

1,064,144.00

11,071.00

121,539.00

23,561.30

18,788.20

4,503.60

5,281,271.00

89,498.00

656,872.00

8

“Брегалница”

2015-2024

2,823.70

2,660.40

1,274.20

9

“Малешев.план.-Рат.Река”

2016-2025

4,795.60

4,615.00

4,530.00

10

“Огражден”

2012-2021

2,564.00

2,208.60

2,208.60

11

“Џами Тепе”

2013-2022

1,575.00

1,289.10

1,289.10

12

“Обешеник”

2011-2020

3,330.83

3,009.53

2,903.93

161.80

68.00 52.60

111.00

97.00

148.90 269.50 523.60

20.40

307,660

6,199

1,332,672

31,031

47,779.00 88,432.00

25.00

733,021

9,526

83,519.00

332,536

5,213

50,823.00

8.60

740,450

11,038

78,203.00

13

“Готен-широки дол-Караџузлија”

2019-2028

5,301.43

4,003.84

3,661.57

342.29

37.00

704,443

6,604

41,964.00

14

“Губенек - Паруца”

2017-2026

5,661.70

5,431.10

2,529.11

2,749.60

15.10

898,862

9,211

60,182.00

Вкупно

26,052.26

23,217.57

18,396.51

3,299.89

609.30

20.40

5,049,644.00

78,822.00

450,902.00

шум. инж. Владо Клинчарски Роден на 27.10.1959 год во Берово Дипломирал на Шумарски факултет, 1985 година 1985 година се вработува во ПОС Малешево- Берово, како раководител во работни единици и ги поминува сите фази во работниот процес 1988 година е раководител во ШС Малешево- Берово 2002-2006- технички раководител во ПШС Малешево- Берово Од 2017 е актуелен раководител на ПШС Малешево- Берово

121

Равна Река -

Пехчево

шум.инж. Глигор Пешначки Раководител на ПШС Равна Река - Пехчево

Од 1945 година површините под шума на територијата на денешна Општина Пехчево влегувале во ШС ,,Малешево,, Берово, кое е оформено 1945 година како шумарска задруга. Во 1947 година ШС ,,Малешево,, Берово добива статут на Шумско Стопанство. Главна цел било чувањето на шумите, нивната обнова, одгледување и сеча за задоволување на потребите на населението од тој крај. Во тој период постои шумарски расадник во составот на ШС кој располагал со сушара за производство на семе, а има веќе издвоено и семенски состоини од бел и црн бор. До 1960 година ШС ,,Малешево,, Берово било заедно со ШС од Пехчево. Во 1961 година настанува интеграција на ШС ,,Малешево,, Берово, ШС од Пехчево и Сува дестилација на дрво од Берово. Првите Шумско уредувачки елаборати се изработени за шумите на денешна Општина Пехчево во два Шумскоуредувачки елаборати: 1. За ШСЕ ,,Малешевски Планини I,, со важност 1958-1967 година 2. За ШСЕ ,,Буковик-Крива Бука,, со важност од 1967-1976 година Со овие шумскоуредувачки елаборати е планирано трајно планско стопанисување со шумите, опфатени по ШСЕ, планирани видови на сечи, патишта, пошумување, заштита на шумите и друго. По интеграцијата од 1961 година се зголемува сечата на дрвната маса според потребите за дрвната индустрија и за задоволување на потребите на населението од овој крај. Покрај тоа во периодот од 1955 до 1966 година ШС се занимава и со споредни шумски производи, а како најважно било смоларењето на стеблата од црн бор. Во 1969 година настанува разделување на ШС од Берово со ШС од Пехчево и Сува дестилација на дрво од Берово. ШС од Берово се здружува со ДИК ,,Треска,, Берово, а ШС од Пехчево со ДИК ,,Црн Бор,, - Индустрија од Пехчево. Во 1975 година ШС од Пехчево се одделува од ДИК ,,Црн Бор,, - Индустрија од Пехчево со посебна сметка. И продолжува да работи како ДИК ,,Црн Бор,, ООЗТ ,,Стопанисување со шуми,, Пехчево. Во 1989 година според законот за претпријатија ,,Службен весник на СФРЈ,, број 77/88 со решение регистерски број 96/89 на Окружен стопански суд Штип извршена е пререгистрација во Општествено Шумско стопанско претпријатие ,,Равна Река,, Пехчево, кое покрај основната дејност за заштита, обнова и експлоатација на шумите се занимава и како споредна дејност со трговија на големо и мало и слично.

122

Реден број

Во оваа форма Шумско Стопанство работи се до 01.06.1998 година, кога е формирано ЈП ,,Македонски шуми,, Скопје - за стопанисување со шумите како Подружница со права и обврски утврдени со Статут и други акти на Јавното претпријатие. Бројот на вработени во ПШС ,,Равна Река,, Пехчево е 43 лица.Заклучно со месец септември 2018 година во ПШС ,,Равна Река,, Пехчево вработени се 44 лица. ПШС ,,Равна Река,, Пехчево од 1998 до 2018 година има регистрирано вкупно 199 шумски пожари, опожарена површина 1 826,70 ха, и вкупно опожарена дрвна маса од 33 902 м3. Бесправни сечи, според податоците се присутни и во оваа подружница која во просек е оштетена за околу 831,80 м3, за изминатите 20 години.

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. “ РАВНА РЕКА” - ПЕХЧЕВО 1

“Буковиќ Бајаз Тепе”

2007-2016

5,506.70

4,957.40

3,827.40

1,130.00

547,623.00

14,427.00

69,558.00

2

“Малешевски планини - I”

2008-2017

3,851.80

3,527.90

3,501.49

26.41

1,330,988.00

19,731.00

166,541.00

3

,,Букови Бајаз Тепе,,

2017-2026

9,358.50 5,838.16

8,485.30 5,102.65

7,328.89 4,050.87

1,156.41 1,051.79

1,878,611.00 961,774.00

34,158.00 15,696.00

236,099.00 58,508.00

4

,,Малешевски планини I”

2018-2027

Вкупно

Вкупно

5,455.45 11,293.61

4,087.88 9,190.53

3,886.15 7,937.02

222.38

201.73 1,253.52

1,282,226.00 222.38

2,244,000.00

16,789.00 32,485.00

131,937.00 190,445.00

За периодот од 1998 до 2018 година е извршено пошумување – потсејување со елово семе во букови сечишта на површина од 290,10 ха, пошумување, пополнување во сечиште со садници во букови шуми 471,00 ха, пошумување на голини на површина од 96,10 ха, одгледни мерки прашење и плевење извршено на површина 118 ха на пошумени површини во букови сечишта. Вкупно изградена патна мрежа на површините на територијата на ПШС ,,Равна Река,, Пехчево изнесува 180,62 км. Отвореност на шумата со шумски патишта изнесува 15,99/1000 ха. Досегашни Раководители од 1998 година се: шум.инж. Димитар Поповски, шум.инж Благој Рунтевски, шум.инж. Никола Михаиловски, инж. д-р Николчо Велковски, шум.инж. Глигор Пешначки, шум.инж. Ѓорѓи Каракашов. шум.инж. Глигор Пешначки Роден е на 21.11.1959 година во с.Умлена-Пехчево На Шумарски факултет Скопје дипломирал 1982 година За прв пат се вработува во 1987 година во ПШС ,,Равна Река,, Пехчево. Работи на повеќе раководни функции во фирмата, а за прв пат е назначен за Раководител на Подружницата на 10.02.2006 година Бил Раководител на Подружницата до 24.10.2006 година Од 01.12.2017 е назначен за Раководител на ПШС ,,Равна Река,, Пехчево 123

шум.инж. Звонко Груевски

Раководител на ПШС Осогово - Крива Паланка

Осогово - Крива Паланка ПШС Осогово Крива Паланка е формирано 1952 година со Решение број 8514 од 10.10.1952 година донесено од Народниот одбор на Кривопаланечка околија за основање на шумско стопанство во Крива Паланка. Шумското стопанство било задолжено да ги врши следните работи • Да стопанисува со шумите,шумските земјишта и високопланинските пасишта према начелата на рационално стопанисување на база на трајност на приносот • Да врши продажба на главни и споредни шумски производи преку вршење на потребни сечи за чистење и одгледување на шумите, собирање,извоз и преработка на споредни шумски производи • Да се грижи за одгледување, нега и чување на дивечот и надзор во однос на правилно извршување на ловот • Да се грижи за одгледување, нега и чување на рибите и надзор во однос на правилно извршување на риболовот • Да врши градење, обнова и одржување на сопствените сообраќајни средства и постројки, како и други шумско стопански градежни објекти Вкупната површина на која се простирало ШС Осогово Крива Паланка била 72 000 хектари од кои под шума биле 18 645 хектари. Од формирањето до денес шумското стопанство Осогово Крива Паланка поминало низ разни трансформации во шумарството. Од 1998 година со формирањето на ЈП Македонски шуми влегува во рамките на Јавното Претпријатие како ПШС Осогово Крива Паланка една од 30-те Подружници на ЈП Македонскишуми која и ден денес фунцинира како таква.

124

Карактеристики ПШС Осогово Крива Паланка денес стопанисува со шуми на вкупна површина од 28 817,34 ха кои во моментот се поделени во шест шумскостопански единици. На две ШСЕ Герман-Чупино Брдо и Крива Паланка-Аниште важноста им е помината заклучно со 2017 година и во тек е нивно уредување со кое од двете се формира една ШСЕ Герман-Аниште во која ќе бидат иземени шумите во приватна сопственост. Можниот дозволен годишен етат според посебните планови за стопанисување со шумите е 40 981 м3. Планираниот годишен етат согласно Годишните програми за работа за последните 10 години се движеше од 50-65% од дозволениот етат, додека реализацијата на истите е различна. Најдобра година на реализација во периодот 2008-2018 беше 2015 година со реализација 20 867м3. Проблемот при реализација на Годишнте планови за работа е недоволната работна рака во шумарството. Исто така проблем е и недоволната отвореност на шумите, лошата патна инфраструктура, дотраена и стара механизација. Во моментов ПШС Осогово Крива Паланка од механизација која е во функција располага со два камиони ФАП, булдожер ТГ-75, трактор ИМТ 579 со витло, две теренски возила лада нива и џип дачија дастер. Бројот на вработени во 1998 година бил 180 работници, додека денес изнесува 67 од кои 59 на неопределено и 8 на определено време. Процесот на производстото покрај со постојано вработени се врши и со вработени на определено времесезонски работници и услуги од надворешни извршители.

шум.инж. Звонко Груевски Роден 06.08.1957 година во Крива Паланка Дипломирал на Шумарски факултет Скопје во 1985 година Се вработил во ад Крива Река каде работел во периодот 1989-1998 Од 1998 работи во ПШС Осогово Крива Паланка.Во два наврати бил технички директор во подружницата Од 15.08.2017 е Раководител-Директор на ПШС Осогово Крива Паланка 125

Складови и расадници Подружницата располага со два склада за продажба на дрвни сортименти, едниот во Крива Паланка во кругот на подружницата, а другиот во село Гиновци. Располага и со два шумски расадника за производство на садници на класичен начин: -Шумски расадник во село Гиновци -Шумски расадник во село Узем Во истите се произведуваа садници до 2016 година како за наши потреби така и за други подружници. Се произведуваа садници од багрем, бел бор, црн бор, аризонски чемпрес и други видови. Од 2016 година во расадникот во Гиновци на помала површина се засадени и се одгледуваат лековити билкиматочина и жалфија. Пошумување Најинтезивни пошумувања ШС Осогово Крива Паланка ги има извршено во периодот 1974-1985. Пошумувањата биле вршени на голини и ерозивни подрачја со програми за пошумувања. Според податоците во тој период биле пошумени над 10 000 ха претежно со иглолисни видови (црн бор,бел бор,смрча) помалку со багрем. Пошумувањата продолжиле и понатаму како законска обврска по посебните планови за стопанисување со шумитепошумување и пополнување на сечишта како и по проширена репродукција-пошумувања на голини и ерозивни терени. Во периодот 2008-2016 година се вршеше пошумување со акцијата „Ден на дрвото-засади ја својата иднина“. Во овој период беа пошумени 383 ха, меѓутоа процентот на прифатеност е мал и назадоволителен и акцијата се прекина. Во иднина ќе се продолжи со пошумувања како по посебните планови за стопанисување со шумите, пошумување на опожарени површини како и пошумување на голини. Бесправни сечи На територијата со која стопанисува ПШС Осогово Крива Паланка нема бесправни сечи од поголеми размери, но сепак се појавуваат бесправни сечи од помали размери. За истите е задолжена Шумочуварската служба која заедно со Шумската полиција ги санкционира со поднесување на соодветни пријави. Шумочуварската служба се состои од седум шумочувари и шеф за заштита на шумите.

126

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. “О С О Г О В О” - КРИВА ПАЛАНКА 1

“Ранковечки слив”

1996-2005

1,829.50

1,829.50

2

“Луке - Дубровница”

1995-2004

1,723.30

1,723.30

393.90

3

“Герман - Луке”

1998-2007

7,724.40

7,317.70

7,317.70

4

“Крива река - Станечка Река”

2001-2010

8,127.40

6,639.90

3,740.70

2,899.20

5

“Дренак - Лисец”

1999-2008

7,136.69

6,315.68

3,426.86

2,552.84

26,541.29

23,826.08

14,879.16

5,452.04

6

“Герман -Чупино брдо“

4,315.70

3,959.61

3,712.87

246.74

Вкупно 2008-2017

1,829.50

163,265.00

1,329.40

196,391.00

12,341.00

1,075,092.00

26,685.00

36,695.00 13,342.00

989,314.00

15,743.00

106,919.00

335.98

770,550.00

18,811.00

107,191.00

3,494.88

3,194,612.00

73,580.00

264,147.00

856,518.00

15,615.00

108,430.00

7

“Пеклиште - Длабочица“

2015-2024

4,980.32

4,725.39

2,621.26

2,104.13

457,936.00

11,465.00

66,277.00

8

“Крива Паланка - Аница“

2008-2017

4,263.06

4,053.94

2,034.24

2,019.70

632,231.00

13,494.00

48,979.00 95,651.00

9

“Крива река - Станечка Река“

2011-2020

8,586.60

7,147.90

3,720.50

3,291.20

1,075,343.00

16,642.00

10

“Длабочица Киселица“

2015-2024

2,743.30

2,592.40

1,095.80

1,496.60

202,856.00

5,605.00

32,910.00

11

“Дренак - Лисец”

2009-2018

7,147.98

6,338.10

3,323.00

2,565.30

849,059.00

17,166.00

57,561.00

32,036.96

28,817.34

16,507.67

11,723.67

4,073,943.00

79,987.00

409,808.00

Вкупно

18.80

18.8

117.40

117.4

Пожари Пожарите се голем проблем со кој се соочува ПШС Осогово Крива Паланка. Главен причинител за појава на шумските пожарите е човечкиот фактор. Најчести се во летните месеци кога има високи температури и сува тревна вегетација. Најголем проблем се пожарите во иглолисните насади кои се многу тешки за гаснење. Во последниот период големи пожари кои се случиле на територијата на ПШС Осогово Крива Паланка се: - Шумски пожар во м.в. „Црвен Камен“ каде се опожарени77,50 ха шумска површина и 12 966 м3 дрвна маса од црн и бел бор во 2012 година - Шумски пожар во м.в. „Габарско Ливаѓе“ каде се опожарени 18 ха шумска површина и 1 271 м3 дрвна маса од црн бор во 2017 година - Шумски пожар во м.в. „Големо Осое“ каде се опожарени 15,6 ха шумска површина од црн бор со дрвна маса од 1566 м3 во 2017 година.

127

Кратово - Кратово шум.инж. Ирена Стоилкова Раководител на ПШС Кратово

128

ПШС ,,Кратово,,Кратово почнува со работа во 1952 година како работен погон на ШС ,,Осогово,, од Крива Паланка. Во сите трансформации до 1980 година Кратовското шумарство е или работна единица на ШС-Крива Паланка или како работна единица на ШС “Куманово“. Од 1971-1972 година работи како РО за стопанисување со шумите ООЗТ ,,Треска,, Шумарство- Скопје, Работна организација - Шумско стопанство Кратово, а раководител е Стоилков Ное. Во 1980 година Кратовското шумарство успева да се издвои од Треска - Куманово и почнува да работи како ООЗТ ШС Кратово. Директор на ШС Кратово е Столков Ное од Кратово. Во периодот од 1981 до 1992 година ШС,,Кратово,,Кратово ги постигнува своите најдобри резултати. Од 1998 година со формирањето на ЈП ,,Македонски шуми,, називот го добива Подружница ШС,,Кратово,, Кратово која до ден денес фигурира како таква. Карактеристики Во ПШС ,,Кратово,, Кратово има вкупно 39 вработени на неопределено време и неколку приватни фирми кои ги вршат услугите: сеча, дотур и превоз. Бројот на вработените во редовен работен однос 1998-2018 година варира од минимум 29 вработени во 2005 година, до максимален број од 61 вработен во 1999 година. Поранешни раководители на ПШС ,,Кратово,, Кратово - 1998 - 2001 година, Благе Митевски.

- 2001 година, Лазаревски Јорданчо - 2002 година, Марјанчо Колевски - 2002 - 2007 година, Јорданчо Лазаревски -2007 година, Гичев Димитар -2008 година, Благе Митевски.

-2010 – 2013 година, Арсовски Мирослав -2013 - 2014 година, Влатко Давитков -2014 - 2017 година, Горан Колевски -2017 - 2018 година, Јорданчо Лазаревски Од 14.02.2018 година, раководител-директор ПШС,,Кратово,,Кратово е Ирена Стоилкова

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

ПШС "КРАТОВО"‐КРАТОВО 1

“Црн Врв ‐ Бреза”

2005‐2014

3,534.30 3,792.00 165.80 3,460.40 165.80

330.53 7,490.00 33,187.00

2

“Емиричка Река

2000‐2009

4,242.99 3,033.57 2,092.67 794.45 146.45

515.32 8,598.00 78,569.00

Вкупно 3

“Црн Врв ‐ Бреза”

2016‐2025

7,777.29 6,825.57 2,258.47 4,254.85 312.25 4,452.00 4,369.20 134.10 4,052.60 59.00

845.84 16,088.00 111,756.00 473.89 7,809.00 36,274.00

4

“Емиричка Река

2010‐2019

3,756.78 3,033.57 2,403.60 673.30 84.10

557.58 9,336.00 87,260.00

Вкупно

8,208.78

7,402.77

2,537.70

4,725.90

143.10

1,031.47

17,145.00

123,534.00

Шумски фонд Подружницата ШС ,,Кратово,, Кратово стопанисува со две ШС Единици и тоа: Црн врв – Бреза и Емиричка река, Појавата на шумски пожари е условена од повеќе фактори од кои најзначајни се: човечкиот фактор, климатските услови, видот на шумските дрвја и др. ШС ,,Кратово,, Кратово e eдна од ретките подружници на чија територија на стопанисување има многу малку пожари, што се должи на ангажманот на сите вработени во спроведувањето на превентивните мерки.

шум.инж. Ирена Стоилкова родена 09.12.1976 година во Валандово Дипломирала на Шумарски факултет во Скопје во 2000година Во ПШС ,,Кратово,, Кратово е вработена во 2006 година како Референт по искористување на шуми, Шеф на заштита, екологија и катастар на приватни шуми и Самостоен референт по користење, одгледување и заштита на шумите од 13.04.2018 година е назначена за раководител-директор на ПШС ,,Кратово,, Кратово.

129

Осогово - Кочани шум.инж. Благојчо Диванисов Раководител на ПШС Осогово - Кочани

130

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

ШС “ОСОГОВО” КОЧАНИ 1

“Злетовска Река”

2000-2009

6,451.80

6,203.70

3,228.60

2,851.10

124.00

881,042.00

21,429.00

239,564.00

2

“Осогово - I”

1999-2008

6,266.60

6,023.00

4,681.90

1,155.00

186.10

1,036,587.00

22,341.00

149,427.00

3

“Осогово - II”

2007-2016

8,269.70

5,643.00

1,155.90

3,953.30

4

“Цера - Пресека”

2006-2015

4,699.70

4,461.30

2,024.00

2,437.30

5

“Мородвишка шума”

2001-2010

Вкупно

4,352.90

4,044.80

997.60

3,047.20

30,040.70

26,375.80

12,088.00

13,443.90

533.80

310.10

533.80

328,905.00

6,323.00

33,754.00

367,794.00

5,790.00

36,185.00

346,310.00

5,632.00

60,662.00

2,960,638.00

61,515.00

519,592.00

6

“Злетовска Река“

2010 - 2019

9,682.00

6,127.80

2,766.70

3,374.80

44.30

688,980.00

16,753.00

96,889.00

7

“Осогово - I”

2009 - 2018

6,396.00

6,055.33

4,902.15

1,042.22

110.96

1,030,314.00

21,932.00

73,304.00

8

“Осогово - II”

2007 - 2016

6,703.83

6,299.06

1,382.50

3,984.79

444.20

432,164.00

7,239.00

25,541.00

9

“Цера - Пресека”

2016 - 2025

5,353.03

5,133.24

2,104.85

2,753.63

274.46

394,315.00

6,572.00

16,890.00

10

“Мородвишка шума”

2011 - 2020

4,321.10

3,990.50

849.20

3,140.70

396,460.00

7,192.00

24,247.00

32,455.96

27,605.93

12,005.40

14,296.14

2,942,233.00

59,688.00

236,871.00

Вкупно

873.92

487.57

487.57

Претпријатието за шумарство, во општествена сопственост “Осогово” Кочани е формирано во првите години по Втората светска војна, како стремеж стручно и комплетно да се остварува стопанисувањето со шумите во овој крај. ПОС за шумарство “Осогово” има долга историја на развој. “Осогово” е основано со решение на Народниот одбор на Кочани од 1952 година. Од 1974 година работи во составот на ”Борис Кидрич” од Кочани. Во 1978 година е формирано шумско стопанство ‘Осогово’ во составот на ”Треска - Шумарство” Скопје. Од 1989 година делува како ПОС за шумарство ”Осогово” од Кочани. Од 1998 година е формирано Јавно претпријатие ‘Македонски шуми’ Скопје во чиј состав е и ШС “Осогово” Кочани чие опстојување е до денес. Првите шуми со кои плански се стопанисувало на територијата на општина Кочани се за прв пат уредени во текот на 1969 година, кога се извршени и теренските работи, а важноста на основата била од 1970-1979 година. Вкупниот етат во тој период бил предвиден да се реализира од пребирни и проредни сечи, високостеблени и нискостеблени букови насади и од чисти сечи од нискостеблени дабови насади и изнесувал 171.102 метри кубни за десет години или 17 110 метри кубни за една година. Во 1981 година на површина од околу 800 хектари е изградено Државното ловиште ”Полаки” кое во 2005 година е проширено за уште за 200 хектари со што сегашната моментална површина изнесува близу 1000 хектари. Богатството од дивеч како срна, обичен елен, елен лопатар и муфлон, како и солидното сместување со капацитет од 10 легла, ова ловиште го прави доста атрактивно како за ловците од странство така и за домашните ловци. Афирмацијата на ловиштето прво ќе го подобри имиџот на ЈП ”Македонски шуми” но и имиџот на Р. Македонија. Подружницата ПШС “Осогово” Кочани располага со управна зграда и стопански двор каде се сместени механичарска работилница и плац за огревно и техничко дрво. Шумското стопанство од основањето до денес ги задржува истите расположливи површини од 27.600 хектари и на истите врши уредување без прекин, така да денес располага со пет шумско-стопански единици: ШСЕ ”Злетовска река”; ШСЕ ”Осогово I”; ШСЕ ”Осогово II”; ШСЕ ”Цера-Пресека”; ШСЕ ”Мородвишка шума”. Карактеристично за подружницата е дека целата произведена дрвна маса од шумско стопанските единици поминува низ 3 контролни станици со изградена инфраструктура, целодневен и секојдневен престој на контролори. Отвореноста на шумата во сите 5 ШСЕ е целосна со многу изградени шумски патишта кои грижливо ги одржуваме со што го зголемуваме и квалитетот на шумата. Во поглед на пошумувањата во последни години пошумени се повеќе од 150 хектари со иглолисни дрвни видови. Хидролошките услови на планините со кои стопанисува се релативно богати со водотеци. Преку цела година изобилуваат со вода што резултира да на Мала и Голема Река е изграден систем за наводнување и техничка вода, браната ”Градче” со капацитет од 2 000 000 метри кубни. Во тековниот временски период е направен технички проект за нов систем за наводнување и пивка вода за општина Кочани на Бела и Црна река.Во подружницата ШС ”Осогово” - Кочани бројот на вработени изнесува 74.

шум.инж. Благојчо Диванисов Роден е 25.04.1956 година во Кочани Дипломирал на шумарски факултет во Скопје Во ПОСШС ”Осогово” се вработува во јуни 1985 година Прв раководител на подружницата со формирање на ЈП ”Македонски шуми” од 1997 година Назначуван во неколку наврати за раководител на подружницата, а од последното работно место ”Самостоен референт” од 15.08.2017 година до денес раководи со неа успешно 131

Серта - Штип

инж. Благој Анчев Раководител на ПШС Серта - Штип

Во далечното минато територијата на општина Штип, Македонија, како и целиот Балкански полуостров била покриена со густи и непроодни шуми. Со демографскиот развој на населението, како и постојаниот стремеж за опстанок ги насочувало луѓето кон максимална експлоатација на природата, така што шумите постојано биле уништувани со опожарување и копачење, со цел да се добијат обработливи површини и пасишта. Најверојатно поради овие причини територијата на општина Штип, не изобилува ниту со шумска ниту со тревна вегетација. Според некои податоци во кралството СХС во 1935 година, општина Штип зафаќала вкупна површина од 34 100 ха, под шума биле 4 844 ха. Од тоа високостеблена шума 823 ха, нискостеблена 2277 ха и шикари 1744 ха. Според други податоци располагала со далеку поголема вкупна површина, од која само под шума 36 752 ха. Според последниот попис на земјиштето од 1979.година подрачјето што го опфаќа општината Штип по површина изнесува 81 483 ха. Од тоа обработливи површини 24 034 ха или 29,5 %, пасишта 27 535 ха или 33,8 %, шуми и шумско земјиште од 18 762 ха или 23,0 % и други непродуктивни површини 11 152 ха или 13,7 %. Според сопственоста од целокупната површина 84,8 % се во општествена државна сопственост и 15,2 % во приватна сопсвеност. Од шумите 93,7 % се во општествена сопственост и 6,3 % во приватна.

‘’Туртел-Почивало’’

‘’Серта-Почивало’’

Вкупно

ха

%

ха

%

ха

6.886.60

95.7

9.307,98

94.00

16.194.58

Шумско земјиште

290.50

3.50

455.10

5.00

745.6

Останато земјиште

22.80

0,40

32.80

1.00

Приватна сопственост

32.40

0,40

Вкупно:

7.232.30

100.

Шуми Шумски култури

132

55.6 32.4

9.795.79

100.

17.028.18

%

Споредбена анализа на периодот од 1987-1997 и 1979-2007 и 2008-2017

Реден број

Според пописот на шумскиот фонд од 1979 година, посебните планови за стопанисување со шумите за шумско стопанските единици ‘’ Туртел – Почивало ‘’ со важност 2012 – 2021 година и ‘’ Серта – Почивало ‘’со важност 2017 – 2026 година, зафаќаат површина од 17.028 ха. Меѓутоа, во последните 30 години со пошумување на голини и ерозивни земјишта, подигнати се вештачки шумски култури на површина од околу 7 200 ха претежно со иглолисни дрвни видови. Што значи, вкупната површина под шума на подрачјето на општините Штип и Карбинци изнесува околу 24 228 ха. Според правно имотната состојба, од вкупна површина на шуми 17028 ха, шумите во општествена државна сопственост зафаќаат површина од 16194.58 ха или 94,00 %, а во приватна сопственост 32,40 ха или 0,40 %. Вкупната дрвна маса на ова подрачје изнесува 723869 м3 или просечно 48,00 м3/ха што е воопшто малку и во споредба со републичкиот просек кој изнесува 82,10 м3/ха. Годишниот прираст изнесува 24 541 м3 или просечно по 1,17 м3/ха што е исто така помал од републичкиот просек 2,02 м3/ха. Државните шуми се во подобра кондициона состојба од приватните шуми.

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

ШС “СЕРТА” ШТИП 1

“Серта - Почивало”

2017-2026

9,802.59

9,307.89

8,778.88

213,671.00

6,895.00

2

“Туртел Почивало”

2012-2021

7,232.30

6,886.60

1,332.00

5,554.60

510,198.00

11,198.00

57,222.00

17,034.89

16,194.49

1,332.00

14,333.48

723,869.00

18,093.00

77,750.00

Вкупно

-

-

20,528.00

Од податоците изнесени во прегледот може да се види дека површината е сменета додека вкупната резерва на дрвната маса е намалена за 101 636 м3 и дрвната маса по ха е намалена за 5.5м3/ха. Во ШСЕ ‘’Туртел–Почивало’’ 71%, има искористеност на дрвната маса а во ШСЕ ‘’Серта- Почивало’’ само 30%. Тоа пак од друга страна е добро во интерес на зголемување на дрвните резерви и зачувување на шумскиот фонд. Во ШСЕ ‘’Серта-Почивало’’ во овој стопански период предвиден сечив етат вкупно 20 528 м3 да се реализира со гола сеча на површина од 614.47 ха или годишно 2.053 м3 и извршени прореди на 44 ха. Од културно-биолошките работи предвидени се селективни прореди на насади од црн бор на површина од 41 ха или годишно по 4,1 ха и пошумување на голини во шума на површина од 44 ха или годишно по 4.4 ха. Во двете ШСЕ во овој стопански период вкупниот етат изнесува 77 750 м3 или годишно од 7750 м3. Селективни прореди на површина од 41 ха или годишно 4,1 ха и пошумување на голини во шума 406 ха или годишно 40,6 ха. Предвидениот годишен сечив етет изнесува 60% од годишниот прираст во двете ШСЕ што е сосема доволно во интерес за зачувување на дрвните резерви и шумскиот фонд. Од 1998 година ШС ,,Серта,, функционира како подружница во ЈП ,,Македонски шуми,, - Скопје. За прв директор на ПШС ‘’Серта’’ е назначен директор шум.инж. Иван Киров и раководи од 1998 – 1999 година, потоа шум. инж. м-р Весна Сенева и раководи од 1999 – 2001 година, дипл.ецц. Илко Георгиев раководи 2001 – 2002 година, шум.инж. Радован Тошиќ раководи од 2002 – 2004 година, шум.инж. Николчо Киров раководи од 2004 – 2007 година, повторно шум. инж. м-р Весна Сенева раководи во 2007 година, од 2007-2012 година раководи шум.инж. Јованов Огнанчо, во 2012 год. раководи шум.инж. Папазова Маргарита, од 2013 година 2017 година раководи шум.инж. Дарко Шумански, и во 2018 година актуелен раководител е земјоделски инж. Благој Анчев.

инж.агроном Благој Анчев Роден na 03.09.1974 година во Штип Дипломирал на Земјоделски факултет - Скопје Од 2006 година вработен во ПШС ‘’Серта’’- Штип На 15.11.2017 година, назначен е за раководител на ПШС ‘’Серта’’- Штип

133

Во овој период во подружницата ШС ’’Серта’’ е извршена приватизација на производството и тоа на фазите сеча – дотур – транспорт на дрвната маса. Со тоа се отуѓени: моторните пили, коњи и камиони, а некои од вработените прогласени се како технолошки вишок. Сега производството по фази сеча, дотур и транспорт се изведува со надворешни извршители добиени на тендер во ЈП. Поради веќе познатите причини отежната е набавката, организација на производството, пласманот и наплатата. Пошумувањето на голини просечно годишно е извршено по 50.3 ха или вкупно за овој период 503 ха. Обработката на почвата е изведувана машински со булдожер и луштилка во кордони на растојание околу 2 м по изохипсите на теренот. Употребени се 2000 садници на ха, едногодишниот багрем, сопствено и класично производство и црн бор и аризонски чемпрес произведени контејнерски од типот паперпот и јукосад. Ако внимателно се проследат прегледите за производство ќе се забележи дека пошумувањата во шума се извршени на површина од 116 ха, и пошумувањата на голини се извршени на површина од 503 ха или вкупно 619 ха, додека во прегледот за шумски фонд е изнесена пошумената површина од 7 200 ха, што значи се јавува разлика во површината од 1 626 ха. Таа негативна разлика се јавува поради тоа што во ШСЕ се опфатени 310 ха, додека околу 1 316 ха се тотално уништени од појава на пожари во различни периоди и различни локалитети. Во овој период се изведени две авиотретирања за сузбивање на боров четник во културите на локалитетите Бурилчевски рид, Сушево и Мирјанина црква со препарат форај. Од расадничко производство се произведуваат само едногодишни класични садници од багреми околу 200 – 300 илјади садници. Пожари Во овој период посебно заштитата на шумите од ентомолошки и фитипатолошки причинители, бесправна паша, бесправна сеча и појава на пожари е многу лоша. Во боровите култури перманентно е присутен боровиот четник, а се забележува оштетување на садниците од присуство на добиток. Проблем од особено значење се шумските пожари. Во пожарот од 2017 година во м.в.Сушево во вештачки подигнат насад од црн бор со старост од 35-40 год.на површина од 350 ха, беше изгорена квалитетна борова културана, и е предизвикана штета со големи размери. Бесправната сеча преставува сериозен проблем, не само во ПШС ‘’Серта ‘’ туку насекаде во РМ, бидејќи добива облик на организирана кражба на дрвна маса.Паралелно со формирањето на ЈП, формирана е Шумска полиција за заштита на шумите, која заради недоекипираност и лоша техничка опременост не можеше да ги покрие бесправните сечи, кои и понатаму и покрај напорите на ЈП и други фактори е голем проблем. Затоа треба да се донесе квалитетна законска регулатива, да издвои парични средства на авиотретирање на боровиот четник како и да набави соодветна опрема за гасење на пожари и спречување на бесправните сечи. Во ПШС ‘’Серта’’има многу слаба техничка опременост. Во овој период ПШС ‘’Серта’’ има набавено едно возило Дачиа Дастер и само едно половно возило лада нива од ДЗС центар Скопје.

134

Преглед на производство по физички обем во периодот 2008-2018г

година

Државна Приватни Селективна Прореди Пошумув. Пошумув. шума дрвна шуми дрвна Реконст. Чистење прореда во култури во на шума ха голини 3 3 маса м маса м ха ха ха ха

2008

7048

3535

200

20

80

2009

7210

3605

200

20

140

2010

4787

3640

100

20

90

2011

5879

4200

0

20

31

2012

4196

3430

0

7

40

2013

2202

3 360

0

6

45

2014

2821

3710

0

5

35

2015

4093

2870

0

5

40

2016

3700

3850

0

7

2

2017

4 278

4900

0

6

0

вкупно

46.218

37.100

500

116

503

Просеч. годиш

4 622

3 710

50

11.6

50.3

Од техничкото опремување подружницата во овој момент поседува: еден булдужер ТГ – 75, едно теренско возило џип УАЗ, еден трактор Раковица – 65, еден автобус ТАМ – 1100. Сите се со старост над 20 години. Во овој период изградени се нови шумски патишта во должина од 21,5 км. Ако ги земеме во предвид и изградените патишта во претходниот период, во должина од 247 км. Ќе видиме дека има изградено вкупно шумски патишта во должина од 268 км. Според тоа може да се констатира дека нашата шума е добро отворена со шумски патишта, околу 17 м/ха. Структура на вработени Од евиденцијата на вработените може да се види дека во редовен работен однос се вработени 33 работници. Од тоа 10 со ВСС, 1 м-р по шумарство, 10 со ССС, 5 со ВКВ и 6 со КВ.Според податоците може да се забележи дека ПШС ‘’Серта’’ има доста добра квалификациона структура, за жал со старосна структура околу 50 години и стаж на две-третини од вработените со над 20 години. После Втората светска војна, како заробеници, бугарите изградиле солиден тврд пат од Штип преку селото Радање за планината Плачковица. Овој пат подоцна ќе одигра значајна улога за стопанисување со шумите. Во стопанисувањето со шумите во ПШС ‘’Серта’’ како најважна основна и долгорочна цел при стопанисувањето на шумите е трајноста во стопанисувањето. Трајноста во стопанисувањето со шумите и постојаното зголемување на продукцијата на дрво и други шумски производи, зголемување на вредноста на шумите, зачувување и унапредување на нивните општокорисни функции, а особено нивното значење во заштитата и унапредувањето на животната средина. Стопанисување со шумите 2008-2017 Од изнесените податоци во прегледот се гледа дека во овој период искористената дрвна маса просечно годишно изнесува 4622 м3 или 62 % од предвидениот годишен сечив етат по плановите за двете ШСЕ. Во високостеблените шуми дрвната маса е добиена со стеблимично со пребирни сечи, а во нискостеблените шуми преку чисти сечи. Во оваа дрвна маса спаѓа и дрвната маса добиена од опожарените површини издадени како дрво на корен. Во приватните шуми просечно годишно е искористена дрвна маса од 3710 м2 што е вообичаено за приватните шуми, меѓи и ниви, само сега е далеку покомплицирана постапката, за издавање документи и жигосување. Од културно биолошките работи изведувани се проредите во култури на површина просечно годишно од 50 ха и пошумувањето во шума како обврска од плановите за ШСЕ просечно годишно од 11.6 ха.

135

Плачковица - Радовиш Шумско стопанство „Плачковица” - Радовиш е основано од страна на тогашниот народен одбор на Струмичка околија на заедничка седница одржана на ден 04.03.1955 година. Решениeто за основање на Ш С „Плачковица” Радовиш е заведено под број 5637 од 18.03.1955 година во Струмица. Во наведеното решение се наведени границите во описна форма со кои шуми стопанисува ШС „Плачковица” - Радовиш, од тогаш па до денес. Од почетокот, односно, од формирањето на ШС функционира и работи самостојно, а потоа се здружува со столарска работилница “Готен” од Радовиш, а потоа и со транстпортното претпријатие” 6-ти ноември”. Во 1969 година се формира Шумско Индустрискиот Комбинат„Плачковица” - Радовиш како заедничка целина. Во 1974 година, согласно тогашниот Закон за здружен труд, ШС работи како ООЗТ за стопанисување со шуми во составот на ШИК Плачковица. Од 01.01.1990 година ООЗТ за стопанисување со шуми, согласно Законот за претпријатија, се издвојува од тогашната работна организација ШИК” Плачковица” и се основа Претпријатие во општествена сопственост за стопанисување со шуми Плачковица-Радовиш, кое функционира до 1998 година.

М-р ДИМЧЕ АНАСТАСОВ

Раководител на ПШС Плачковица - Радовиш

136

Реден број

Со формирањето на ЈП “Македонски шуми”, влегува во состав на ЈП и ПОС за шумарство Плачковица, како Подружница ШС „Плачковица” - Радовиш. Согласно описните граници со решението за формирање на ПШС „Плачковица”- Радовиш, располага со вкупна површина под шуми од 42 754 ha, а со извршените ревизии на Посебните планови сегашната површина изнесува 35.383,19 ha.

Седиште на подружницата - Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

113,822.00 215,572.00 582,665.00 495,988.00 375,535.00 697,518.00 360,106.00 2,841,206.00 600,526.00 584,454.00 942,824.00 384,326.00 388,685.00 171,582.00 122,786.00 3,195,183.00

6,407.00 6,494.00 11,807.00 8,704.00 8,747.00 14,243.00 8,514.00 64,916.00 11,036.00 10,958.00 15,504.00 6,074.00 9,169.00 4,530.00 5,404.00 62,675.00

Етат м3

Ш.С. "ПЛАЧКОВИЦА" - РАДОВИШ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

"Смрдешник" "Конечка Планина" "Плачковица - Река Ломија" "Радовишка Река - Ораовичка Река" "Река Сирава" "Смиљанска Река - Лева Река" "Готен" Вкупно ,,Плачковица-Река Ломија,, ,,Радовишко-Ораовичка Река,, ,,Смиљанска река-Лева Река,, ,,Река-Сирава,, ,,Готен,, ,,Конечка планина,, ,,Смрдешник 1,, Вкупно

1997-2006 2000-2009 1999-2008 2008-2017 2001-2010 2005-2014 2006-2015 2019-2028 2018-2027 2015-2024 2011-2020 2016-2025 2010-2019 2009-2018

4,640.28 3,537.90 2,387.30 8,600.67 4,886.57 4,612.40 6,228.00 34,893.12 2,453.00 8,388.81 4,615.80 4,919.68 6,154.00 3,381.90 5,470.00 35,383.19

4,640.28 3,410.86 2,301.50 6,304.63 3,657.91 3,636.50 1,430.00 25,381.68 2,303.20 6,256.70 3,660.10 4,718.60 5,220.00 2,885.00 4,870.00 29,913.60

80.60 78.01 2,203.10 1,278.57 1,402.10 3,183.10 1,390.70 9,616.18 2,303.20 1,300.90 3,178.90 1,394.40 1,283.60 65.40 65.60 9,592.00

4,559.68 3,332.85 4,993.38 2,234.26 427.20 39.30 15,586.67 4,955.80 455.00 2,241.20 3,936.40 2,891.00 4,804.40 19,283.80

98.40 32.68 21.55 26.20 178.83 0 3.00 26.20 0 0 0 0 29.20 29

0 0 0 0 0 0 0 0

51,781.00 7,936.00 95,937.00 80,628.00 50,190.00 86,463.00 68,378.00 441,313.00 81,828.00 53,226.00 108,400.00 33,248.00 85,744.00 26,232.00 19,500.00 408,178.00

М-р Димче Анастасов Роден 12.02.1959 година Дипломирал на Шумарски факултет Скопје, 1982 година Магистерски труд - Проучување формата и нејзино влијание врз сортиментната структура на стеблата од буковите насади на Плачковица Од 01.01.1983 година вработен во ШИК Плачковица Од 1992 -1998 година технички директор во ООЗТ Стопанисување со шуми, ПОС за шумарство Плачковица-Радовиш Од 1998 - 1999 година Директор на АДМС ШИК Плачковица-Радовиш Од 1999 година во Подружница ШС Плачковица-Радовиш како Самостоен референт на ШСЕ Од 2001 - 2002 година Технички раководител во ПШС Плачковица-Радовиш Од јули 2004 - 2006 година Раководител ПШС Плачковица-Радовиш Од 15 август 2017 година е актуелен Раководител во ПШС Плачковица-Радовиш

137

Плачковица - Виница

шум.инж. Бојан Петков

Раководител на ПШС Плачковица – Виница

138

Почетоците на функционирањето како правно лице ПШС „Плачковица”- Виница е во 1971 година, кога од тогашниот Шумско индустриски комбинат „Борис Кидрич” се издвојува и работи самостојно, со првиот директор на претпријатието Младен Петров, со околу 100 вработени, од кои 2 инженери и 2 техничари, додека останатите лица задолжени за одвивање на работниот процес се приучени работници. Во почетокот по издвојувањето од ШИК „Борис Кидрич”, претпријатието нема скоро никаква механизација, но со оглед на домаќинското работење и можноста сами да управуваат со средствата за краток период успева да се набават механизирани средства за работа, а со тоа се подобри, вршењето на секојдневните работи во шума и подобрувањето на условите за работа и живеење на вработените. Во периодот до 1989 година, претпријатието е во рамките на Сложената работна организација „Треска”, а од 1989 година се трансформира и работи како Претпријатие во општествена сопственост за шумарство ПОСШ „Плачковица”- Виница, се до формирањето на Јавното Претпријатие за стопанисување со шуми ЈП „Македонски шуми”- Скопје во 1998 година. Во текот на целокупното работење од 1971 година, па се до денес ПШС „Плачковица”- Виница е во самиот врв на подружници кои рентабилно работат.

Реден број

Досегашни раководители на подружницата биле: Младен Петров (1967-1983), Здравко Симеонов (1983-1986), Благој Лазаров како принуден управник (1987-1988), Лазо Анакиев (1988-1999), Игор Алексов (1999-2001), Емил Дончев (2001- 2002), Лазо Анакиев (2002-2007), Зоран Соколов (2007-2012), во периодот од мај до август 2012 како ВД Бранко Мицов, Делче Алексов (2012 – 2017) и актуелен раководител од 2017 Бојан Петков. Во периодот (2009-2018) година, регистрирани се бесправни сечи на 1.808 м3,со вкупна вредност од 13.081.504 денари за кои се поднесени 143 пријави. Од 2009 година па наваму, бројот на шумски пожари и опожарена површина изнесува: 21 појавени шумски пожари на 561 ха опожарена површина, со вкупно направена шумска штета од 3.538.072 денари и вкупно трошоци за гасење на пожарите 168.400 денари. Во подружницата во периодот (2008 – 2018), извршено е пошумување на голини на вкупно 211 ха со црн, бел бор, аризонски чемпрес, дуглазија, јавор и јасен како и редовна нега и обнова на површина од 20 ха. Годишно се градат од 3 до 5 км. шумско камионски патишта и одржување на постојаната патна мрежа.

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина - ха Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Високи

Ниски

559.56 2,597.50 3,606.42 2,832.56 965.00 10,561.04 454.92 2,481.20 3,594.72 2,832.56 345.60 9,709.00

5,290.89 488.10 1,022.08 2,059.48 1,667.90 10,528.45 5,495.12 560.70 1,009.48 2,059.48 1,746.00 10,870.78

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "ПЛАЧКОВИЦА" - ВИНИЦА 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

“Голак-Обозна” “Плачковица - II” “Плачковица - I” “Градечка Река - Река Ломија” "Калиманци" Вкупно “Голак-Обозна” “Плачковица - II” “Плачковица - I” “Градечка Река - Река Ломија” "Калиманци" Вкупно

2006-2015 2001-2010 2001-2010 2009-2018 2008-2017 2016-2025 2011-2020 2011-2020 2009-2018 2018-2027

8,042.03 3,888.60 5,317.41 5,783.07 3,810.60 26,841.71 8,328.86 3,888.60 5,317.41 5,783.07 3,602.90 26,920.84

5,850.45 3,085.60 4,628.50 4,892.04 2,709.90 21,166.49 6,059.30 3,076.40 4,604.20 4,892.04 2,218.90 20,850.84

77.00 77.00 109.26 34.50 60.76 127.30 331.82

375,559.00 795,350.00 1,084,103.00 1,006,904.00 89,775.00 3,351,691.00 396,369.00 752,023.00 1,064,365.00 1,006,924.00 71,061.00 3,290,742.00

7,181.00 17,121.00 17,162.00 13,556.00 5,802.00 60,822.00 7,748.00 16,735.00 17,466.00 13,556.00 1,792.00 57,297.00

63,742.00 132,455.00 156,455.00 133,599.00 13,616.00 499,867.00 57,455.00 134,862.00 109,433.00 133,599.00 5,968.00 441,317.00

шум.инж. Бојан Петков Роден е на 02. 01. 1962 година во Виница дипломирал на шумарски факултет во Скопје во 1989 година Во ПШС Плачковица – Виница се вработува во 1997 година раководител на Подружницата е од 15. 08. 2018 година

139

Беласица - Струмица Планината Беласица е околу 60 км долг и 7 до 9 км широк планински венец на тромеѓето на границата на Р. Македонија, Р. Грција и Р. Бугарија. Приближно околу 35% од планината е во Р. Македонија, 45% во Р. Грција и 20% во Р. Бугарија. Сртот на Беласица се протега во насока од исток кон запад. Беласица се карактеризира со многу стрмни и разновидни падини кои се издигаат на височина од 200 м до повеќе од 2000 м. Повисокиот дел на Беласица е покриен со букови шуми, додека пониските делови од планината Беласица се обраснати со дабови и костенови шуми. Покрај овие дрвни видови кои ја обраснуваат планината застапени се и многу други, како: брезата, јаворот, платанот, елата, евлата и други. Со пошумувања од страна на ЈП “Македонски шуми“, ПШС “ Беласица“ Струмица внесени се и дрвни видови кои природно не егзистираат во планината Беласица, како на пример: белиот бор, црниот бор, аришот, дуглазијата, смрчата и други. Резултатите од овие пошумувања и работењето на ПШС “Беласица“ Струмица се вештачки подигнати насади од четинарски видови кои најдобро ја отсликуваат работата на ЈП “ Македонски шуми“, ПШС “Беласица“ Струмица во делот на стручната работа во областа на шумарството. Планината е богата со вода која по разни потоци и реки се слева во струмичката котлина. Водата и поволната клима условило создавање на струмичката котлина во еден од најразвиените региони за земјоделско производство и одгледување на раноградинарски култури во Р. Македонија, а на планината Беласица може да се гледа од повеќе аспекти како: стопански, рекреативен, еколошки и други.

шум.инж. Љупчо Митрев

Раководител на ПШС Беласица - Струмица

140

Реден број 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "БЕЛАСИЦА" - СТРУМИЦА Беласица I Беласица II “Костурино” “Плавуш” “Еленица” “Готен - Нивичино” Огражден II “Огражден - Иловачка Река” “Ново Село” Вкупно Беласица I Беласица II "Костурино" "Плавуш" "Еленица" "Готен - Нивичино" "Огражден II" "Иловачка Река" "Ново Село" "Градска Шума" Вкупно

Важност

2009-2018 2003-2012 2007-2016 2004-2013 2005-2014 2007-2016 2000-2009 2001-2010 2002-2011 2019-2028 2013-2022 2017-2026 2014-2023 2015-2024 2017-2026 2010-2019 2011-2020 2012-2021 2014-2023

Површина на ШСЕ 5,281.40 5,113.30 2,554.40 7,109.88 5,557.50 5,995.00 6,087.50 8,398.56 4,259.20 50,356.74 5,495.10 5,059.00 2,495.30 6,838.10 5,571.88 5,975.00 6,091.40 6,660.90 6,716.10 1,112.06 52,014.84

Вкупно обрасната 4,954.20 4,891.90 2,298.90 5,669.30 5,050.80 4,421.40 5,765.80 7,093.92 4,018.60 44,164.82 5,048.50 4,988.00 2,183.10 5,554.40 5,537.00 4,278.00 5,072.00 6,524.90 5,329.90 1,084.00 45,599.80

Површина - ха Високи 3,598.10 1,069.20 53.20 386.10 674.60 715.60 2,927.70 1,224.90 10,649.40 3,563.60 1,098.00 398.40 9.20 495.00 269.90 2,688.50 1,231.80 9,754.40

Ниски 1,356.10 3,617.00 2,192.50 5,258.80 5,050.80 3,746.80 3,563.30 4,094.62 2,793.70 31,673.62 1,423.60 3,838.00 2,183.10 5,057.60 5,527.80 3,783.00 3,357.50 3,800.10 2,963.20 1,084.00 33,017.90

Култури

Шикара

205.70 53.20 24.40

71.60

1,486.90

354.90 61.30 52.00

1,486.90

46.10

52.30

36.30 65.00 260.70

1,444.60 1,069.90 2,566.80

Дрвна маса м3 889.00 394,788.00 28,875.00 224,636.00 168,877.00 231,833.00 27,841.00 944,159.00 268,752.00 2,290,650.00 176.00 71.00 14.00 39.00 34.88 31.10 53.00 136.00 50.00 28.06 633.04

Годишен прираст м3 17,779.00 9,155.00 1,584.00 7,488.00 9,564.00 4,071.00 7,761.00 18,650.00 5,655.00 81,707.00 17,164.00 7,282.00 2,008.00 5,777.00 5,647.00 12,406.00 7,912.00 14,224.00 4,690.00 640.00 77,750.00

Етат м3 156,652.00 100,250.00 3,903.00 59,840.00 29,417.00 38,838.00 95,836.00 180,748.00 39,309.00 704,793.00 16,028.00 6,710.00 383.00 2,411.00 9,985.00 3,656.00 64,711.00 132,314.00 387,077.00 623,275.00

Планското стопанисување со шумите на Беласица започнува од 1954 година. Првиот посебен план за стопанисување со шумите е направен од проф. д-р по уредување Милан Гогушев. Од тогашното Министерство за земјоделие, шумарство и водостопанство е донесено решение шумата на Беласица да биде прогласена за стопанска шума во државна сопственост. Од 1954 година со шумите се стопанисува по принципот на трајно стопанисување и овој концепт на стопанисување не е напуштен. ПШС “Беласица” Струмица располага со површина од 46.900 ха под шуми од кои обраснати површини се 38.114 ха, необраснати површини 6.865 ха и приватни шуми 1.920 ха. Предвидениот сечив етат за 10 годишен период изнесува 564.403 м3. За периодот 2008-2018 посечени се 327.290 м3 дрвна маса. Со тековните работи во фазите сеча, дотур, превоз, во моментот согласно анализите што се работат до 31.12.2018 година ПШС “Беласица” Струмица планира да оствари 90% од планираното производство со што би се задоволиле повеќе гранки во регионот што егзистираат исклучиво од работата на подружницата како што се: дрвната индустрија, интензивното и другото земјоделие во струмичкиот регион, снабдувањето на населението со огревно дрво, надворешните соработници за остварување на производството на ЈП “ Македонски шуми“, ПШС “Беласица“ Струмица.

шум.инж. Љупчо Митрев Роден е 1958 година Дипломирал на Шумарски Факултет во Скопје 1982 година Во 1984 се вработува во ПШС “Беласица” Струмица. После приправничкиот стаж работи како самостоен референт во неколку шумскостопански единици како: Беласица I, Огражден – Иловичка Река, Огражден II – Дарлан Во август, 2018 година е назначен за раководител на ПШС “ Беласица” Струмица

141

За трајно стопанисување со шумите во ПШС Беласица се изградени повеќе од 400 километри патна мрежа со што се покажува принципот на стручно искористување на шумата. Долгата патна мрежа овозможува рамномерно искористување на шумата со што се ствара подмладок на шумата од автохтони видови. Со досегашното стопанисување со шумата од Беласица се постигнати заначителни резултати. Со санитарни сечи во период од 20 години очистени се заболени стебла од костен, посечени се 80.000 м3 костен со што се создадени услови за појава на млади стебла кои станаа се порезистентни на габата Endotia Parasitica. Посечени се стари стебла кои немаат прираст и беа извор на габни заболувања. Расадник ПШС “Беласица” Струмица располага со расадник кој се простира на површина од 4,20 ха со шест најсовремени хали за производство на шумски садници од контејнерски тип каде годишно за потребите на подружницата за редовни пошумувања, а во изминатиот период и за акцијата “ Ден на дрвото” во просек се произведувани 395.000 садници од кои: Со класично производство произведени се садници од багрем 40.000 броја, олеандар 2.800 броја и разни широколисни 3.000 броја. Со контејнерско производство произведени се садници од црн бор 150.000 броја, бел бор 150.000 броја, чемпрес 10.000 броја, дуглазија 10.000 броја и смрча 30.000 броја. Покрај редовните пошумувања само во акцијата “Ден на дрвото” за период 2008-2018 година на површина од 464,47 ха посадени се 1.348.200 броја на садници произведени во расадникот на ПШС “ Беласица” Струмица. Во моментот бројот на вработени во подружницата изнесува 106 од кои 1 м-р, 21 со ВСС, 33 со ССС и 51 со останато образование.

142

Да ја зачуваме убавината на нашите шуми 143

Саланџак - Валандово

шум.инж. Тихомир Шунтов Раководител на ПШС Саланџак - Валандово

Подружница “Саланџак“ од Валандово речиси седум децении стопанисува со шумите на подрачјето на општина Валандово, нискостеблени шуми на планински масиви во просек високи околу 800 метри надморска височина, распространети помеѓу горопадниот “Кожуф“ и легендарната “Беласица“. Скромниот шумски фонд, во текот на годините позади нас ги натерал триесете вработени во Подружницата да вложуваат максимални напори во работата и со планско и домаќинско работење и денес ова Подружница да биде почитувана и успешна. Сето ова го потврдува и фактот што денес Подружницата “Саланџак“ располага со сопствена тешка механизација, теренски возила и машини за работа. Меѓутоа секогаш стои фактот дека истата има рок на траење и дека постојано е попотребно обновување и модернизирање.

144

Реден број

Работата со нискостеблени шуми кои одамна ја постигнаа својата физиолошка зрелост носи задоволство во констатацијата што обновените насади се во добра кондиција и продуцираат подобар квалитет, како и голема отвореност на шумите која достига и до 10 км на 1000 ха. Сето ова гарантира иднина на шумарството во Валандовско и перспектива за новите генерации на шумски стручнаци инжинери, техничари и шумски работници. Но сето ова може да биде загрозено од една појава која во последните години е присутна на терените а тоа е појавата на шумски пожари. На овој проблем во подружницата му се посветува посебно внимание и за превентивна контрола и навремено дејствување се вложуваат и ангажират искусни и обучени човечки ресурси. Подружницата стопанисува и со едно ловиште за ситен дивеч кое се наоѓа во Долно-вардарско ловностопанско подрачје, ловиштето “Честово“ кое зафаќа површина од околу 7.000 ха. Целта на стопанисување е сосема јасна, формирање и трајно одржување на стабилни популации на ситен дивеч кои со својот генофонд ќе обезбедат продукција на квалитетен и здрав дивеч.

1 2 3 4 5 6

Седиште на подружницата - Шумскостопанска единица Ш.С. "САЛАНЏАК" - ВАЛАНДОВО “Водосир - Градечка Плaнина“ “Удово - Рудник“ “Анска Река“ Вкупно “Водосир - Градечка Плaнина“ “Удово - Рудник“ “Анска Река“ Вкупно

Важност

2008-2017 2007-2016 2004-2013 2018-2027 2017-2026 2014-2023

Површина на ШСЕ 8,161.20 7,145.30 9,630.00 24,936.50 8,344.10 7,145.30 9,403.30 24,892.70

Вкупно обрасната 7,492.70 5,994.00 7,362.10 20,848.80 7,799.80 5,994.00 8,165.40 21,959.20

Површина - ха Високи

1,039.80 1,039.80

520.00 520.00

Ниски 7,090.80 2,624.40 6,322.30 16,037.50 7,393.80 2,624.40 7,644.90 17,663.10

Култури

Шикара 401.90 3,369.60 3,771.50 406.00 3,369.60 3,775.60

Дрвна маса м3 267,896.00 110,543.00 275,080.00 653,519.00 226,292.00 110,543.00 234,011.00 570,846.00

Годишен прираст м3 9,200.00 3,607.00 5,875.00 18,682.00 10,094.00 3,607.00 8,353.00 22,054.00

Етат м3 73,297.00 28,832.00 57,409.00 159,538.00 85,297.00 28,832.00 23,184.00 137,313.00

шум.инж. Тихомир Шунтов Роден е во Скопје на 18.02.1961 година По професија e дипломиран економист вработен во ПШС Саланџак - Валандово од 1987 година и целиот досегашен работен век го поминал во Подружницата работејќи на повеќе работни места Раководител на Подружницата ШС Саланџак - Валандово е од август 2017 година 145

Кожуф - Гевгелија

шум.инж. Драган Попов Раководител на ПШС Кожув - Гевгелија

Шумското стопанство ,,Кожув,, од Гевгелија е формирано со Решение бр.6756 од 21.08.1952 година од страна на Народниот одбор на Гевгелиската околија. Во 1968 година влегува во системот СОЗТ ,,Треска,, Скопје како ООЗТ Шумско стопанство ,,Кожув,, од Гевгелија во составот на РО за стопанисување со шуми ,,Треска-шумарство,,. Во 1989 година со Одлука на Собранието на Општина Гевгелија кон ООЗТ ,,Кожув,, - Гевгелија се припоени и ниските шуми со кои стопанисуваа ЗИК ,,Изворски,, од Богданци и ВРО ,,Повардарие,, од Гевгелија. Во 1989 година, согласно тогашните законски регулативи, ООЗТ ,,Кожув,, се трансформира во ПОС /претпријатие во општествена сопственост / и како такво функционира се до 1998 година, односно до формирањето на ЈП ,,Македонски шуми,, во чиј состав влегува како Подружница ШС ,,Кожув,, - Гевгелија. ШС ,,Кожув,, како самостојно претпријатие било едно од најуспешните. За прв пат почнало сечата да ја врши со моторни пили, дотурот на дрвните сортименти да се врши со трактори, шумските патишта да се прават со булдожери и др. Вршени се многу успешни пошумувања и денеска веќе има култури на возраст повеќе од 50 години. Во овој регион се чувствува влијанието на медитеранската клима, од страна на професорот Д-р Александар Андоновски, на две локации од по два хектари (Жабљачка река и Зуица), се вршени пробни пошумувања од еукалиптус кои сега се на возраст околу 30 години, за жал на локацијата Зуица пред десетина години се целосно уништени во шумски пожар.

146

Реден број

Со новата територијална поделба ШС ,,Кожув,, Гевгелија гравитира на просторот од 4 општини: Гевгелија, Богданци, Дојран и Кавадарци. Седиштето на подружницата е во Гевгелија. Вкупната шумска површина со која стопанисува подружницата е 54.092 ха. од кои 46.871 ха е обрасната со шуми, а остатокот од 7.221 ха е необраснат. На шумските површини, со кои стопанисува подружницата, медитеранското климатско влијание овозможува да се развиват најразлични шумски дрвни видови почнувајќи од нискостеблените: дабот прнар и останатите видови даб, габер, јасен и др. до високостеблените бука, црн бор, бел бор, ела и др., а по речните Гол човек корита растат влата и платанот. На овие терени како ендемит и индикатор на влијанието на (Arbutus andrachne) медитеранската клима, а како редок дрвен вид е застапен Голиот човек (Arbutus andrachne). Површините со шуми со кои стопанисува подружницата се поделени во 9 шумскостопански единици. Годишниот етат на подружницата изнесува 50.600 м3 од кој годишно се искористува од 65-70 3%, односно на годишно ниво се сече од 7.000-7.500 м3 техничка маса и 22.000 – 25.000 м3 огревно дрво. ПШС,, Кожув,, Гевгелија располага со сопствен расадник во кој годишно се произведуват од 300.000 – 500.000 садници од чемпрес, багрем, јасен, црн бор, бел бор, даб, дуглазија и питом костен. По искажување на стручни лица од оваа област расадникот е идеален за производство на садници од питом костен. Произведените садници подружницата главно ги користи за сопствени потреби. Годишно се пошумува од 30 – 50 ха , а има години кога се пошумувало и по 80 ха. Подружницата ,,Кожув,, Гевгелија стопанисува и со ловиштето ,,Милисин,, со вкупна површина од 10.400 ха наменето за одгледување на крупен дивеч и тоа дива свиња и срна. Во рамките на ловиштето 1986 година подигната е ограда од 317 ха за полуинтензивно одгле дување на дива свиња. Во истата ограда е населен и елен лопатар. Одгледувањето е успешно и во моментот во оградата има околу 250 свињи и 150 елена лопатари. Во близина на самата ограда подружницата има изградено ловечка куќа комплетно опремена за сместување на гости. Во моментот има 90 вработени од нив 2 магистри по шумарски науки и 10 шумарски инжинери.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "КОЖУФ" - ГЕВГЕЛИЈА “Дошница - II” “Висока Чука” “Конска Река” “Серменинска шума” “У м а” “Кованска Река” “Самовилска Река - Јаворница Река” “Падарница - Караула” “Карабалија” Вкупно “Дошница - II” “Висока Чука” “Конска Река” “Серменинска шума” “У м а” “Кованска Река” “Самовилска Река - Јаворница Река” “Падарница - Караула” “Карабалија” Вкупно

Важност

2000-2009 2000-2009 1998-2007 2001-2010 2004-2013 2004-2013 2004-2013 2004-2013 2008-2017 2010-2019 2000-2009 2018-2027 2011-2020 2014-2023 2014-2023 2014-2023 2014-2023 2018-2021

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

4,532.40 5,932.96 3,532.00 3,522.50 8,311.10 4,527.60 8,602.00 9,446.10 5,685.40 54,092.06 4,862.70

4,380.80 5,636.38 2,978.50 3,224.40 7,353.30 4,203.10 7,424.00 6,204.50 5,465.80 46,870.78 4,667.50

4,380.80 1,819.84 2,122.40 1,832.20 77.90 137.70 82.50 203.80 175.70 10,832.84 4,667.50

3,727.10 3,601.30 8,322.00 4,494.40 8,658.10 9,446.10 5,672.77 48,784.47

3,645.00 3,290.70 7,352.60 4,170.40 7,802.80 6,204.50 5,458.81 42,592.31

2,424.20 1,972.40 282.30 108.80 65.80 212.57 9,733.57

Ниски

3,816.54 856.10 1,326.60 6,485.20 4,065.40 7,341.50 6,000.70 5,290.10 35,182.14

1,220.80 1,318.30 7,047.20 4,055.50 3,774.20 4,319.10 5,227.61 26,962.71

Култури

Шикара

65.60 50.20

740.00

115.80

740.00

23.10 6.10 101.30 18.64 149.14

3,861.50 1,500.10 5,361.60

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

1,136,755.00 485,220.00 669,793.00 498,592.00 255,956.00 131,962.00 120,182.00 156,039.00 119,182.00 3,573,681.00 1,557,284.00

16,321.00 10,491.00 9,722.00 8,469.00 6,613.00 3,808.00 6,200.00 6,787.00 4,357.00 72,768.00 27,723.00

94,787.00 74,996.00 86,190.00 80,354.00 66,129.00 33,504.00 15,284.00 25,462.00 29,729.00 506,435.00 115,927.00

739,139.00 629,921.00 236,766.00 134,962.00 116,397.00 226,348.00 106,021.00 3,746,838.00

10,877.00 9,219.00 7,112.00 2,589.00 4,255.00 6,821.00 4,717.00 73,313.00

48,269.00 69,612.00 44,263.00 25,867.00 20,474.00 21,868.00 22,120.00 368,400.00

Етат м3

дип.инж. Драган Попов Роден на 25.06.1958 година Дипломирал на Шумарскиот факултет, Скопје во 1983 година Во 1984 година се вработува како инженер во ШС ,,Кожув,, Гевгелија Од 15.07.1998 – 01.06.1999 год е раководител на подружницата Целиот работен век го има поминато во ПШС,,Кожув,, Гевгелија работејќи на сите производствени фази во шумарството почнувајќи од пошумување и одгледување, заштита и користење на шумите до изградба на шумски комуникации 147 Актуелен раководител на ПШС ,,Кожув,, - Гевгелија од август 2017 година.

Демир Капија - Демир Капија шум.инж. Стефан Стојановски Раководител на ПШС Демир Капија

Планината Кожуф е богата со дрвен шумски фонд поаѓајќи од тој факт, со посебно решение на Министерството за шумарство и рударство на Македонија во 1947 година било формирано Шумско стопанство Демир Капија со седиште во Демир Капија. Во почетокот имало две управи: - едната во село Милетково (Гевгелиско) како Шумско индустриско стопанство, - другата во Демир Капија, како Шумско стопанство Кожув кое стопанисувало со шумите на планината Кожуф од с.Рожден до Гевгелија За прв Директор на двете стопанства бил назначен Перо Кичерков од Скопје, за Директор на Шумското стопанство „Кожуф„ во Демир Капија бил назначен Атанас Ѓорѓиев. По Атанас Ѓорѓиев како Директор на Шумското стопанство до 1952 година, сега како раководител на Шумското стопанство бил назначен Илија Калков, а по него Младен Крстев - шум.техничар, па Јован Ѓорѓиев - шум. техничар и од 01.09.1955 година Стефан Димитриовски - шум.техничар кој на оваа функција останува се до 1978 година кога за Директор бил назначен шум.инж. Крсте Илиев. За прв Директор на двете стопанства бил назначен Перо Кичерков од Скопје, за Директор на Шумското стопанство „Кожуф„ во Демир Капија бил назначен Атанас Ѓорѓиев. По Атанас Ѓорѓиев како директор на Шумското стопанство до 1952 година, сега како раководител на Шумското стопанство бил назначен Илија Калков, а по него Младен Крстев-шум.техничар, па Јован Ѓорѓиев-шум. техничар и од 01.09.1955 година Стефан Димитриовски - шум.техничар кој на оваа функција останува се до 1978 година кога за директор бил назначен Крсте Илиев - шум.инж. Од 1997 Директори биле Диме Илиев - шум.инж., Димитар Пчеларов - шум.инж., Бранко Велјанов-шум.инж,и повторно Крсте Илиев. Новоформираното Шумско стопанство функционирало се до 1952 година, кога со формирањето на тогашните околиски одбори тоа се расформирало и се формирале две нови Шумски стопанства, едно со седиште во Гевгелија, а другото со седиште во Кавадарци. Меѓутоа, од 1957 година по реформирањето на општина Демир Капија само општина Неготино (и тоа се до 1978 година) работи како посебна организација за експлоатација на шумите.

148

Реден број

Од 01.01.1979 година, по иницијатива на стручното ревирство од Демир Капија, а по исполнувањето на потребните услови, тоа се издвојува како ООЗТ Шумско стопанство Демир Капија во состав на РО „Треска-Шумарство„ - Скопје со задача стопанисување со шумите од територијата на општина Неготино. За Директор назначен е шум.инж. Крсте Илиев се до 1998 година кога се формира ЈП „Македонски Шуми„- ПШС „Демир Капија„ - Демир Капија Во периодот од 1979 до 1998 година за Директори биле назначени Димитар Велков, Димитар Пчеларов, Бранко Велјанов и Крсте Илиев. Во периодот од 1998 до 2018 за директори биле назначени Слободан Чапов, Крсте Илиев, Јован Јованов, Ристе Недев, Димитар Пчеларов и Стефан Стојановски. Во 2018 година ПШС „Демир Капија„-Демир Капија има 46 вработени. Денес подружницата стопанисува со 6 Шумско-стопански единици и тоа ШСЕ Дошница, ШСЕ Клисура ШСЕ Серта 1, ШСЕ Серта 2, ШСЕ Големо Брдо-Венец, ШСЕ Гоцева Шума Подружницата располага со расадник во кој произведува багремови садници, а поседува и пчелни семејства.

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "ДЕМИР КАПИЈА" - ДЕМИР КАПИЈА 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

“Клисура” “Дошница-I” “Гоцева шума” (спомен шума) “Серта” “Големо Брдо - Венец “Серта 2 “ Вкупно “Дошница-I” “Серта I” “Серта II“ “Клисура“ “Гоцева Шума“ “Големо Брдо-Венец“ Вкупно

2009-2018 2004-2013 2000-2009 2002-2011 2006-2015 2001-2010 2014-2023 2012-2021 2011-2020 2009-2018 2010-2019 2016-2025

4,569.70 10,002.37 631.43 7,811.10 6,940.70 7,503.90 37,459.20 9,999.90 7,841.50 7,503.94 4,569.70 621.01 7,120.50 37,656.55

3,902.41 8,589.00 401.30 7,176.60 1,861.20 5,726.90 27,657.41 8,571.22 7,176.60 5,721.20 3,956.41 396.97 2,023.60 27,846.00

316.64 1,304.70 401.30 96.30 278.10 2,397.04 1,211.10 96.30 316.64 450.43 344.10 2,418.57

1,417.06 7,284.30 6,902.50 1,583.10 5,726.90 22,913.86 7,396.00 6,902.50 2,490.50 3,639.77 1,691.60 22,120.37

2,168.71

177.80

177.80 177.80

177.80

2,168.71

3,230.70

3,230.70

72,802.00 520,624.00 19,756.00 153,709.00 47,335.00 110,333.00 924,559.00 510,827.00 155,175.00 105,796.00 72,802.00 20,552.00 50,543.00 915,695.00

2,196.00 12,105.00 1,091.00 2,657.00 2,164.00 2,325.00 22,538.00 13,187.00 3,037.00 1,868.00 2,196.00 1,185.00 2,074.00 23,547.00

11,906.00 90,987.00 1,598.00 18,901.00 3,071.00 22,803.00 149,266.00 92,503.00 25,638.00 14,179.00 11,898.00 1,731.00 2,472.00 148,421.00

шум.инж. Стефан Стојановски Роден е на 05.10.1959 година во Гевгелија Вработен во ЈП Македонски шуми – ПШС - Демир Капија од 1987 година на работно место Самостоен референт по користење на шумите Во моментот е Раководител –Директор на ПШС - Демир Капија 149

Бор - Кавадарци

шум.инж. Блаже Бошески Раководител на ПШС Бор - Кавадарци

Подружница ПШС Бор - Кавадарци работи во составот на ЈП “Македонски шуми” од 01.07.1998 година. Шумското стопанство Бор Кавадарци за прв пат е формирано на 09.09.1952 година со околу 30 вработени, од кои 2 шумарски инжињери еден од нив Јованче Мукаетов - директор. Во 1964 годинаина е припоено кон ДИК Страшо Пинџур - Кавадарци, како погон за шумарство со седиште во с.Конопиште. Директор во тоа време бил инж. Мирко Арсовски.

150

Во 1971годинаина е организирано како 003Т Шумско Стопанство Бор во составот на ДИК Треска Скопје, со определена дејност-експлоатација и стопанисување со шуми, нега и обнова на постојните шуми, мелиорација, заштита, пошумување, промет, откуп и продажба на шумски производи. Директор на 003Т бил инж. Михајло Трајков. Во 1973 година е пререгистрирано во СО3Т Треска - Скопје во чиј состав шумско стопанство Бор - Кавадарци функционира повторно како 003Т. Со претпријатието повторно раководи инж. Михајло Трајков, а подоцна инж. Богдан Јанкулов од 1980-1987 година. Од 1987-1989 годинаина раководител е Ванчо Точков, потоа краток период в.д. е Атанас Илов. Од 1989 годинаина се врши трансформација во Претпријатие за општествена сопственост за шумарство БОР-Кавадарци, со околу 320 вработени.Од 1990-1999 година со подружницата раководи Михајло Трајков. Од 1999-2004 година се сменуваат Ристо Анѓушев и Михајло Трајков, од 2004-2006 година со подружницата раководи Никола Лозановски, а од 2006 до 19.01.2010 година раководител бил Митре Лазов. Од 20.01.2010 до 09.07.201З година раководител бил Стојан Иванов, од 09.07.2013 до 08.05.2014 година раководител бил Трајче 3латев. Од 08.05.2014 до 21.04.2015 година раководител бил Ристо Маркушев, од 21.04.2014 да 15.08.2017 година раководител бил Слободанчо Климоски. Од 15.08.2017 да 21.03.2018 година раководител бил Марјан Илоски. Од 21.03.2018 година наваму раководител на подружницата е Блаже Бошески.

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "БОР" - КАВАДАРЦИ 1

“Дошница - III”

2001-2010

3,642.35

2,401.25

1,280.10

1,121.15

322,925.00

5,008.00

46,537.00

2

“Кожуф - I”

2001-2010

7,080.80

5,376.80

2,715.20

2,661.60

730,985.00

12,901.00

78,944.00

3

“Кожуф - II”

2000-2009

6,812.47

5,222.14

3,832.35

1,389.79

1,021,252.00

19,872.00

78,131.00

4

“Рожден - I”

2006-2015

6,251.00

4,756.20

3,475.60

1,280.60

808,291.00

18,466.00

69,447.00

1,012,670.00

21,288.00

142,525.00

276,177.00

4,916.00

34,231.00

187,393.00

2,160.00

27,598.00

5

“Рожден - II”

2006-2015

6,537.60

5,767.30

4,849.40

917.90

6

“Клиново - I”

2004-2013

2,243.10

2,084.00

1,107.80

884.00

7

“Клиново - II”

2008-2017

3,344.60

3,015.70

954.60

2,061.10

92.20

8

“Пролетник”

2003-2012

5,907.20

3,800.20

268.10

3,532.10

112,737.00

1,429.00

15,813.00

9

“Вишешница”

2008-2017

11,850.00

9,194.90

860.50

8,334.40

306,515.00

7,784.00

31,467.00

10

“Витачево”

2009-2018

11,607.70

7,957.90

73.60

6,251.10

11

“Тиквеш”

2003-2012

1,197.50

1,181.70

763.30

290.90

12

“Дошница - III”

2011-2020

3,652.85

2,420.65

1,274.60

1,118.05

28.00

321,685.00

5,464.00

55,204.00

13

“Кожуф - I”

2011-2020

7,065.90

5,397.30

2,726.50

2,634.60

36.20

763,653.00

13,163.00

78,138.00

1,057,151.00

20,408.00

103,904.00

951,985.00

21,553.00

68,221.00

998,785.00

20,227.00

97,603.00

240,172.00

5,537.00

18,704.00

75,107.00

3,084.00

11,291.00

66,474.32 50,758.09 20,180.55 28,724.64 127.50 1,725.40 5,094,224.00 102,445.00 554,688.00

Вкупно

14

“Кожуф - II”

2010-2019

6,812.47

5,413.93

3,939.02

1,474.91

15

“Рожден - I”

2016-2025

6,606.75

5,554.81

3,884.21

1,550.53

16

“Рожден - II”

2016-2025

6,377.96

5,954.66

4,962.06

992.60

17

“Клиново - I”

2014-2023

2,299.50

2,150.60

1,078.30

1,041.90

18

“Клиново - II”

2018-2027

3,316.50

2,977.80

1,008.50

1,969.30

860.90

6,749.00

19

“Пролетник”

2013-2022

5,859.40

3,810.90

20

“Вишешница”

2018-2027

11,456.90

9,674.90

21

“Витачево”

2018-2027

11,243.80

8,645.10

22

“Тиквеш”

2013-2022

1,230.20

1,211.70

Вкупно

1,633.20 127.50

120.07 30.40

3,810.90

788.00

302,867.00

5,766.00

33,470.00

204,479.00

2,512.00

21,421.00

120,813.00

1,981.00

18,489.00

6.50

2,058.50

358,797.00

7,227.00

51,488.00

7,024.40

102.50

1,518.20

275,985.00

5,749.00

36,139.00

290.90

132.80

67,109.00

2,888.00

9,612.00

65,922.23 53,212.35 20,522.09 28,657.09 456.47 3,576.70 5,423,309.00 106,938.00 573,689.00

шум.инж. Блаже Бошески Роден на 04.02.1955 година во с.Чумово, Прилеп Во 1974 годинаина се запишува на шумарски факултет - Скопје и истиот го завршува во 1979 година. Во истата година се вработува во како Професор во дрвнопреработувачко то средно училиште во Прилеп На почетокот на неговото вработување во ПШС Бор - Кавадарци работи како Шеф по искористување на шумите во РЕ Конопиште, а потоа како раководител на РЕ Конопиште Од 1996 до 1998 година работи во одделат за развој на делот за уредување на шумите и во тој период се уредени три шумскостопански единици Во 1998 година со работи по налог на Директор на ПШС Бор како Раководител на на пиланата во “ДИК” Страшо Пинџур - Кавадарци Од 1999 до 2005 година работи како самостоен референт, а потоа како Раководител на возен парк во Подружница Бор - Кавадарци за Раководител на Подружница Бор - Кавадарци е назначен во март, 2018 година 151

Денес во Подружницата се вработени 128 работници на неопределено време и 23 работници на определено време. Во ПШС Бор - Кавадарци од 2008-2017 година има изградено нови шумски патишта 167,130 км, реконструкција на шумски патишта 47,590 км и прочистување на шумски патишта 2.041,170 км. ПШС Бор - Кавадарци стопанисуваше со ловиште бр.5 Рожден Кавадарци од отворен тип со површина од 15.920 ха за кое има склучено договор за користење на дивечот во ловиштето за период од 01.11.1999 - 01.11.2008 година. Владата на Р.М од 21.02.2010 година - 21.02.2031 година го дава на користење дивечот во ловиште бр.5 Рожден Кавадарци на концесија. Овој Договор е раскинат во 2016 година. Во 2016 година ПШС Бор - Кавадарци ја затвори постоечката свињарска фарма.

152

За белината на снегот Белината на снегот означува духовна чистота. Невиност и вистина насликани со бела боја. И ангелите на древните слики се бели. Снегот иако со ефемерно траење, за миг може да ја покрие грдотијата и да ја сокрие духовната валканост и кај човека на момент да создаде илузија дека не е се така грдо и безнадежно лошо, туку дека, човекот со духовен напор може животот да го направи убав, како што е пределот покриен со бел чист снег, а во воздухот снегулгите го танцуваат најубавиот танц. Нема ништо поубаво и повеличенствено од мигот кога сонцето со своите зраци ги прекрива со снег покриените предели и кога тие блеснуваат наспроти сонцето и синилото на небото. Ова доживување може да биде незаборавно. Човек во вакви моменти чувствува прилив на заспана енергија,прилив на сила и радост, помешана со чувство на озареност и блискост со Бога. Чувството е незаменливо. Не помалку убава е глетката на белината на снегот на месечина, опкружена со аура на светост и таинствена димензија на внатрешна духовна убавина и радост што сме сведоци на ваква убавина. Оваа димензија на радост не ја овозможува ниедно друго годишно време освен зимата. Сè, дотогаш тажно и меланхолично, за миг станува весело и достоинствено, добивајќи оптимистичко ехо во нашите души. Како звук на свечени црквени sвона. Снегот има и откривачка димензија. Белите снежни патеки изгазени од човечки стапала можат да не изведат на вистински пат и тогаш кога ќе ни се причини дека нема излез, зашто, белите снежни патеки се секогаш патоказ за оние кои ги реализирале своите намери, избегнувајќи ги заскитувањата. Снегот може да симболизира и студ и мраз, но овие карактеристики не се доминантни во психолашка смисла. Тој е студен, но ретко нешто толку може да го загрее срцето.Топењето на снегот под налет на топлите пролетни ветрови, од друга страна, симболизира омекнување на срцето и повторно емотивно соединување на разделените и обновување на љубовта. Снегот копнее и го снемува.На површина излегува се што се скривало за време на зимата, останува калта, непокриена и видлива и залудни се напорите да се врати на старото. Останува само, свесни за тоа дека “снегот ќе се стопи“, да ја сочуваме чистотата на душата и белината на убавината во своите сеќавања и да се дистанцираме од валкањето на духот, зашто како што рекол Хесе: “Благоста е појака од строгоста, водата појака од карпите, љубовта посилна од злобата“. Соња Никчевиќ 153

Црн Бор - Прилеп шум.инж. Костадин Биџоски Раководител на ПШС Црн Бор - Прилеп

Првите корени и почетоци на делување, како организирано претпријатие по завршувањето на Втората светска војна, на крајот од педесеттите години од минатиот век. претпријатието, како дамнешен претходник на сегашната подружница ШС “Црн Бор” - Прилеп, постои од 1948 година со име “Три бор” од с.Витолиште, заедно со шумско индустриското претпријатие “Маврово” од с.Старавина, битолска околија, формирано во 1949 година. Со фузирањето на овие две претпријатија настанато е ШИП “Црн Бор” со седиште с.Витолиште, а основано е со решение на Министерството за финансии на Владата на Н.Р. Македонија бр. 743/52 од 12.07.1952 година кога седиштето се пресели во Прилеп. Во 1959 година кон ова претпријатие се присоединуваат столарските работилници “Илинден” од Прилеп на 26.05.1959 година и “Трајко Тарцан” од Прилеп, со што се проширува и дејноста со производство на мебел, градежна столарија и друго. Во 1961 година се присоединува и шумското претпријатие “Ниџе” од Битола. Работата на претпријатието е организирано во ревирства: Царевиќ, Гостиражни, Витолиште, Дебреште и Крушево, како и во погоните пилана, сервисната работилница, како и погонот за мебел. Потоа функционира како ООЗТ “Шумарство”. Во ДИК “Црн Бор” - Прилеп во 1986 година се воведени времени мерки, при што во рамките на ООЗТ “Шумарство” се присоединуваат и транспортот со сервисната работилница и примарното производство со погоните пилана и амбалажа. Кога ДИК “Црн Бор” - Прилеп во 1987 година оди во стечај и од него се формираат три нови претпријатија и тоа ОП “Црн Бор” - Прилеп, како шумско стопанство, ОП “Современ дом” - Прилеп и ОП “Стакло” - Прилеп.

154

Реден број

ОП “Црн Бор” - Прилеп функционира како шумско стопанство со примарна преработка на дрво, како посебен правен субјект се до 24.03.1998 година во судскиот регистар на Основниот Суд Скопје 1 е извршено регистрирање на ЈП “Македонски шуми” - Скопје со ТРЕГ бр. 666/98, основано со Одлука на Владата на РМ бр. 23-3028/1 од 15.12.1997 година. Во составот на ЈП “Македонски шуми” - Скопје влегува и ОП “Црн Бор” - Прилеп, како подружница на Јавното претпријатие со решение ТРЕГ бр. 1168/1 од 01.07.1998 година. Во ПШС “Црн Бор” - Прилеп во моментов се вработени 75 работници. Подружницата стопанисува на подрачје со површина од 37.223,46 ха, на која се застапени следните видови на дрвја: ела, црн и бел бор, бука, даб и други меки лисјари. Стопанисувањето е распоредено со следните шумско-стопански единици: ШСЕ “Витолишка Шума”, ШСЕ “Дервен Никодин”, ШСЕ “Бабуна Стровија”, ШСЕ “Рамнобор-Зелка”, ШСЕ “Царевиќ-ДренБеловодица” и ШСЕ Лабиница. Во текот на 2008 - 2018 година формирана е уште една ШСЕ “Селечка Планина”. Подружницата стопанисува со расадник за сопствени потреби, јасен, багрем, бор и останати иглолисни и листопадни дрва. Обемот на сечи 1998 до 2018 година се движи од 10.000 м3 до 31.000 м3 во зависност од промените во законите во шумарството и државата, и од останатите услови за стопанисување. Шумски патишта со кои располага подружницата под макадам се 37,50, мек пат 131,60 а се користат и асфалтни патишта од 113 км. Во последните години се извршени пошумувања и тоа: во 2005 година-50 ха, во 2006-31 ха, и во 2007-84 ха, во 2014 -5 ха, во 2016-28 ха. Пожари од 2008-2018 година: 1998 година - 432,70 ха, 1999 година - 207,50 ха, и 2000 година - 3.437,50 , 2001 година - 43,10 ха, 2002 - нема штета. Во 2003 година - 83,50, 2004 година - 145,70 ха, 2005 година - 68,80 ха, 2006 година - 282,00 ха, 2007 година - 1.062 ха. Во овој период на стопанисување има појава од бесправни сечи со поголемо оштетување на површините, во сите ШСЕ а посебно во ШСЕ Царевиќ, Дервен-Никодин, во населеното место Црнилиште, Радобил, Стровија и слично. Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "ЦРН БОР" - ПРИЛЕП 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

"Рамнобор - Зелка" "Витолишка шума" "Царевиќ - Дрен - Беловодица" "Дервен - Никодин" "Бабуна - Стровија" "Лабиница" Вкупно "Рамнобор - Зелка" "Витолишка шума" "Царевиќ - Дрен - Беловодица" "Дервен - Никодин" "Селечка Планина" "Бабуна - Стровија" "Лабиница" Вкупно

2002-2011 2008-2017 2008-2017 1999-2008 2004-2013 2000-2009 2012-2021 2018-2027 2018-2027 2019-2028 2016-2025 2014-2023 2010-2019

6,391.80 4,877.39 9,705.77 6,164.39 6,251.12 2,001.22 35,391.69 6,394.00 4,683.79 9,705.77 5,810.35 2,235.70 6,157.98 2,001.22 36,988.81

5,030.30 3,881.35 7,764.79 5,003.90 5,291.40 214.37 27,186.11 5,035.60 4,122.47 7,764.79 5,399.45 2,039.80 5,291.40 1,333.81 30,987.32

803.40 3,334.95 439.18 239.83 813.90 1,124.30 6,755.56 727.70 3,712.22 408.58 242.05 463.00 793.30 226.02 6,572.87

4,221.20 382.22 7,325.61 4,764.07 4,477.50

5.70 164.18

21,170.60 3,892.80 359.22 6,189.39 4,959.20 1,576.80 4,231.44 1,107.79 22,316.64

169.88 26.60 21.50 24.80

388.50 1,136.22

266.66 72.90

1,791.38

176,357.00 824,479.00 361,800.00 261,678.00 449,169.00 67,725.00 2,141,208.00 195,341.00 904,024.00 381,911.00 256,853.00 158,388.00 424,963.00 84,055.00 2,405,535.00

5,988.00 16,644.00 8,188.00 8,444.00 7,998.00 1,748.00 49,010.00 6,379.00 11,966.00 8,081.00 7,582.00 2,807.00 7,522.00 1,647.00 45,984.00

35,970.00 86,575.00 46,069.00 59,644.00 68,239.00 17,647.00 314,144.00 28,376.00 67,234.00 59,816.00 54,415.00 5,969.00 38,895.00 16,577.00 271,282.00

шум.инж. Костадин Биџоски Роден во Прилеп 1951 година Во 1976 година дипломирал на шумарскиот факултет отесек дрвна индустрија Во текот на работниот век работел во ДИК - Црн Бор - Прилеп, Раководител, Генерален директор и други раководни работни места, а по оформувањето на јавното претпријатие Македонски шуми - Скопје, работи во ПШС Црн Бор - Прилеп, како сам. референт за користење од 15.08.2017 година е Раководител на ПШС Црн Бор-Прилеп 155

Бабуна - Велес Врз основа на чл. 9 и 10 од Основната уредба за установиште со самостојно финансирање по предлог на Стопанскиот совет и Народниот одбор на титовелешката околија донела решение за основање на Шумско стопанство во тогашен Титов Велес, како установа со самостојно финансирање под назив „Шумско стопанство,,. Од ПШС Бабуна - Велес произлегуваат повеќе истакнати шумарски стручњаци како што се: дипл.шум.инж. Божидар Петрушев, дипл.шум.инж. Анѓел Тахов, дипл.шум.инж. Димитар Богатинов, дипл.шум.инж. Ордан Поп-Андов, дипл.шум.инж. Никола Панов како и една млада плејада на шумарски стручњаци кои денеска активно работат во денешната подружница во рамките на Јавното претпријатие „Македонски шуми„ - Скопје. На оваа установа и биле доделени на управување сите површини под шуми, шумско земјиште и пасишта да стопанисува спрема начелата на рационалноста и трајноста на шумите. Имотот на ова шумско претпријатие се простирал од врвовите: „Сипочан„ преку - „Лисец„ - „Мочи Баба„ - „Илица„ - „Црн врв„„Раскрсница„ - „Арнаутка,, - ,,Градиште„ - „Чучули баир„ до бреговите на река Црна река - ,,Руен„ - „Мукос-Јасенова Глава „ ,,Дервен„ - ,,Три буки,, - „Орешко чуле„ - ,,Куртов камен„ - „Даутица„ - „Солунска Глава„ - „Горно Бегово,, и пак на котата до „Сипочан,,. Стопанството имало својство на правно лице, со него управувал директор, а стопанисувањето се вршело со план и програма.

шум.инж. Љубинка Попова Раководител на ПШС Бабуна - Велес

156

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "БАБУНА" - ВЕЛЕС 1 2 3 4 5 6 7 8 9

“Попадија - Крајници” “Долна Бабуна” “Мукос - Јасенова Глава” “Биса” “Горна Бабуна” “Крива Круша - Тополка” “Тополка - Карабуниште” “Црн Врв - Градиште” Езеро Младост - Караслари

10 11 12 13 14 15 16 17 18

Вкупно Попадија Крајници Долна Бабуна Мукос Јасенова Глава Биса Горна Бабуна Крива Круша Тополка Тополка Карабуниште Црн Врв Градиште Езеро младост Караслари Вкупно

2000-2009 2003-2012 2003-2012 2005-2014 2001-2010 2003-2012 2003-2012 1999-2008 2005-2014

7,087.70 4,828.80 9,896.40 6,488.00 5,931.10 8,242.80 9,630.40 3,382.20 4,260.60

3,063.15 2,849.90 7,468.90 4,520.20 5,172.70 7,213.76 9,012.40 2,818.90 3,741.70

294.80 236.70 712.20 416.90 3,596.40 2,437.28 972.60 2,818.90 2,685.20

2,593.05 2,599.80 6,743.90 4,072.70 1,576.30 4,722.38 8,039.80

2010-2019 2013-2022 2013-2022 2015-2024 2011-2020 2013-2022 2013-2022 2009-2018 2015-2024

59,748.00 6,859.00 3,957.65 9,760.73 6,724.30 5,787.30 8,207.11 9,194.90 3,041.30 4,260.51 57,792.80

45,861.61 3,097.60 2,849.90 7,483.80 4,816.80 5,220.50 7,171.06 8,592.70 2,606.60 2,078.91 43,917.87

14,170.98 260.60 239.20 589.60 466.00 3,532.90 2,487.18 672.20 1.40 1,459.66 9,708.74

30,751.13 2,837.00 2,610.70 6,881.40 4,350.80 1,680.20 4,683.88 7,920.50 2,605.20 315.81 33,885.49

403.20

13.40 12.80 30.60

175.30

54.10

653.30 764.20

175.30

12.80 7.40

303.44 323.64

52,238.00 133,554.00 377,875.00 259,744.00 962,967.00 736,038.00 355,078.00 65,367.00 104,770.00

740.00 3,252.00 9,732.00 8,445.00 17,234.00 12,040.00 7,470.00 3,284.00 6,909.00

15,156.00 24,052.00 59,754.00 73,534.00 70,567.00 85,820.00 80,761.00 2,093.00 9,992.00

3,047,631.00 56,562.00 135,789.00 397,830.00 283,638.00 1,032,331.00 761,282.00 294,597.00 73,491.00 65,462.00 3,100,982.00

69,106.00 2,750.00 2,439.00 10,652.00 7,926.00 17,248.00 11,567.00 6,818.00 3,297.00 1,981.00 64,678.00

421,729.00 12,068.00 22,970.00 55,986.00 62,498.00 78,981.00 56,460.00 49,530.00 17,497.00 2,927.00 358,917.00

На површината на простирањето на ШС “Бабуна“ и граничеле ШС “Караџица“ Скопје, Свети Николе, “Бор“ Кавадарци, “Црн Бор“ Прилеп и Македонски Брод. Со сите овие ШС се врши соработка во областа на чувањето на шуми, бесправни сечи и гасење на шумски пожари. Карактеристики Шумското стопанство од основањето до денес ги задржува истите расположливи површини и на истите врши уредување на шумите без прекин, така да денес располага со девет ШСЕ. Вкупната уредувачка површина на ПШС ” Бабуна” - Велес изнесува 145.748,00 ха. Во оваа ШСЕ, во периодот од 1998-2008 година максимален можен обем на сеча по сите ШСЕ изнесува 462 600 м3 за овој период има вкупно посечена дрвна маса од 247.591 м3 од кои на букови пилански трупци отпаѓа 20 893 м3, а остатокот од е огревно дабово и буково дрво. Во периодот 1998 - 2018 максимален можен сечив етат изнесува 373 068 м3, а остварени се 220 511 м3, од кои букови пилански трупци 6 630 м3 а огрев 213 881 м3, или остварен 63,8% од можниот етат. Во истиот период од 2008-2018 изградени се 75 км шумско камионски пат, а реконструирани се 651,5 км. Во областа на пошумувањата 2008-2018 подигнати се шумски култури на површина 539,7 ха и проредени 881 ха, опожарена санирана површина од 27 ха. Во периодот од 1998-2018 години остварено производтво од 27 523 м3 букови пилански трупци и 461 472 м3 огрев. Од формирањето, со ПШС Бабуна-Велес раководеле шумарските инженери Божидар Петрушев, Анѓел Тахов, Димитар Богатинов, Ордан Поп-Андов, Никола Андов, а по влегувањето во состав на ЈП “Македонски шуми“, Ангелко Тошевски, Гоце Петровски и Ордан Тутунџиев. Во ПШС Бабуна - Велес има вкупно 87 вработени, од кои 12 се со висока стручна спрема. Во поглед на отвореноста на шумите на Шумското стопанство има најразлични податоци. Движејќи се од најотворените подрачја во подножјето на„Солунска глава,, каде отвореноста изнесува и до 20 км на 1000 ха по течението на реката Бабуна до најмалку отворени се подрачјата околу изворите на реката Тополка, каде што отвореноста е 5,4 км на 1000 ха.

шум.инж. Љубинка Попова Родена 1965 година во Скопје 2013 година дипломирала на Правниот факултет при Универзитете ”Гоце Делчев” – Штип Вработена во ШС ”Бабуна”- Велес 1988 година на работно место Референт по искористување на шуми работела на повеќе работни места: шеф по заштита на шуми, одгледни мерки – пошумување, проредувања на шумски култури, гасење на шумски пожари и раководител на расадникот во с.Извор во состав на подружницата. од 2002 - 2006 година е заменик раководител на подружницата Од август 2017 година е на работно место раководител на подружница ШС ”Бабуна”- Велес

157

Имајќи предвид дека шумските патишта се од исклучителна важност за процесот на производство, интензивно се работи на шумски комуникации, т.е. сообраќајници и тоа претежно на меки патишта кои се користеле за шумска експлоатација по шумскостопански единици. Во изминатиот период се изградени нови шумски комуникации- меки патишта, и тоа на следните локалитети: „Мукос-Јасенова Глава,, , во должина од 44 км, „Попадија-Крајници,, меки патишта - 25км „ТополкаКарабуњиште,, - 54,4 км, „Долна Бабуна,, - 28,8 км, „Горна Бабуна,, која е најотворена со патишта во должина од 101 км. мек пат; „Крива Круша-Тополка,, - 60 км „Езеро Младост - Караслари,, - 20 км меки патишта кои исклучиво служеле за пошумување на аридни подрачја кои страдаат од големи ерозии. На локалитет „Биса,, меки шумски патишта на 41,5 км и „Црн Врв-Градиште„ 39,4 км мек пат. При крајот на осумдесетите и почетокот на деведесетите години 20 км од меките патишта се пошљунчени во макадам, полутврди и тоа на дистанца од село Нежилово до планинарски дом Чеплес и од месноста Теовски мост низ целата област „Карпас,,.

1.ШСЕ “Горан Бабуна» 2.ШСЕ “Долна Бабуна” З.ШСЕ “Тополка Карабуњиште” Состав на шуми Површина по ха 4.ШСЕ “Крива Круша-Тополка” Чисти насади 28.216,45 5.ШСЕ “Мукос Јасенова Глава” б.ШСЕ “Езеро Младост-Караслари” Мешани насади 15.701,42 7.ШСЕ “Биса” Вкупно 43.917,87 8.ШСЕ “Попадија Крајници” 9.ШСЕ “Црн Врв - Градиште” Преглед на насадите според форма на стопанисување Површина Високостеблени едновозрасни разновозрасни Нискостеблени нискостеблени Вкупно

ха 10.032,38 7.024,18 3.008,20 33.885,49 33.885,49 43.917,87

% 22,84 15,99 6.85 77,16 77,16

Дрвна маса m3 1.733.276 863.223 870.053 1.367.706 1.367.706 3.100.982

% 55,89 27,85 28,04 44,11 44,11

Тековен прираст m3/ха 173 123 289 40 40 71

m3 30.983 17.726 13.257 33.695 33.695 64.678

m3/ха 3,01 2,52 4,41 0,99 0,99 1,47

Бесправни сечи Особено голем проблем во стопанисувањето на поголем број подружници и во ПШС” Бабуна” - Велес, во изминатиот период беа бесправните сечи. Површините под шума загрозени од оваа немила појава се претежно на регионот на село Бузалково, каде се изгубени 2 000 ха, ниска дабова шума од стопанска класа М, а сите останати површини заедно зафатени од бесправните сечи изнесуваат 1000 ха. Во регионот на селата Горно и Долно Јаболчиште, од месното население се уништени 350 ха букови насади. Околу селото Малница се уништени 100 ха дабови и букови насади. Алармантна е и појавата на бесправни сечи во овчеполието, во атарот на селото Иванкови, каде се уништени 200 ха под шума класа Л како формирано земјиште (крчење на шума), како и на границата со селото Црнилиште, прилепско, на површина од 150 ха и на стариот пат село Извор - Прилеп, на површина од 200 ха. Шумската полиција и Шумочуварската служба при ПШС “Бабуна“ Велес ги преземаат сите потребни мерки за сузбивање на оваа немила појава, но и покрај тоа бесправните сечи тешко се контролираат. Во периодот од 1999 до половината на 2008 година поднесени се вкупно 672 пријави, од кои 569 се прекршочни и 103 кривични пријави. Најголем број на нарушувања и поднесени пријави има во 2004 и 2005 година каде бесправните сечи на подрачјето на подружницата имаа загрижувачки подем. Пожари Покрај бесправните сечи, на територијата на подружница Бабуна - Велес, во периодот од 1998-2018 година имало вкупно 516 пожари, при што е зафатена површина од 33 730 ха. За време на активностите на Шумското стопанство во изминатиот период беше истакната и улогата на одржување на два планинарски дома и тоа планинарскиот дом „Бреза,, и планинарскиот дом „Чеплес,,. Во изминатиот период развиена е и радио мрежа преку изградба на четири базни станици за радио врски кои до ден денеска успешно функционираат за општо корисни функции. Потребно е доопремување на Јавното Претпријатие со основни средства, современа механизација, џипови, со радио врски кои се одлични во разултатите за противпожарни активности, во појава и гасење на шумски пожари и најважно од се е да створиме унифицирано шумарство со единствени принципи, мерки и критериуми при работењето, зашто само така може да се сочува шумскиот фонд кој е наследен од претходните генерации, со можност за подобрување на состојбите, пред се во отвотреност на шумите кои треба да бидат достапни на секој граѓанин, со можност за искористување на туристичките ресурси.

158

Дрвото на дрво се потпира, а човекот на човек 159

Шумарство - Свети Николе

шум.инж. Благој Илиев

Раководител на ПШС Шумарство - Свети Николе

Шумарство Свети Николе е формирано во 1947 година. Во 1948 година почнува со редовно производство на фиданки за потребите на поранешните поверенства за шумарство при околиските одбори, за некои стопански организации.задруги и др. Во март 1950 година расадникот прераснува во Претпријатие за пошумување и уредување на порои во Овче Поле од републички карактер, што значи уште од 1950 година се отпочнало со подигање на полезаштитни шумски појаси. Во 1952 година со реорганизација на тогашниите околиски народни одбори, ова претпријатие се пренесува под надпежност на бивша овчеполска околија и се претвора во установа како секција за подигање на полезаштитни шумски појаси во состав на шумско стопанство Штип. Во јануари 1955 година со решение од околискиот народен одбор секцијата се издвојува од шумско стопанство Штип како самостојна единица и се претвора во шумско стопанство за подигање на ветрозаштитни шумски појаси. Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "ШУМАРСТВО" - СВЕТИ НИКОЛЕ 1

“Ѓуриште”

2003-2012

4,352.42

3,497.01

246.86

2,800.54

2

“Иланџа”

2006-2015

1,641.50

1,580.80

272.70

1,204.60

Вкупно

5,077.81

519.56 637.10

3

“Ѓуриште”

2013-2022

4,047.60

3,880.70

4

“Иланџа”

2016-2025

1,829.68

1,763.02

5,877.28

5,643.72

Вкупно

160

5,993.92

4,005.14

449.61 103.50 103.50

449.61

94,438.00

3,449.00

24,549.00

1,973.00

118,987.00

15,414.00 4,056.00

5,422.00

19,470.00 31,491.00

3,212.30

31.30

20,911.00

502.00

1,284.74

478.28

27,890.00

2,220.00

3,048.00

637.10 4,497.04 509.58

48,801.00

2,722.00

34,539.00

На 01. март 1957 година ова стопанство са спојува со шумско ревирно cтопанство во Свети Никопе и прераснува во шумско стопанство Свети Николе cо свои три погони: погон подигање на попезаштитни појаси; погон узгој на шуми; погон расадници. Управата за шумарство Свети Николе со статус на установа со самостојно Финансирање работи од 01.01.1962 година формирана со peшение на народниоr одбор на општина Свети Николе под бр.01-2ЅА од 26.01.1962 година за формирање на самостојна установа со назив управа за шумарство со седиште во Свети Николе. Депокруг на работа на установата.според Решението за регистрација бр.01- 254 од 26.01. 1962 година и дополнително решение за проширување на дејноста бp.05-3890 од 17.12.1963 година: стопанисување и одгој на шумите; нега и заштита на шумските култури; вршење на други работи во врска со шумите и шумските појаси во реонот на општината; вршење на успуги на стопански организации, установи и индивидуални лица со расположивата механизација.

Година 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Вкупно :

Oстварено производство на шумски садници по контејнер систем 885,800.00 1,067,583.00 1,066,000.00 1,437,670.00 742,775.00 995,540.00 582,640.00 816,500.00 943,100.00 794,950.00 1,200,000.00 1,500,000.00 2,950,000.00 930,000.00 740,000.00 475,000.00 565,000.00 805,000.00 397,250.00 370,000.00 259,000.00 19,523,808.00

Во периодот од 1950 до 1964 година шумарство во Свети Николе има подигнато (пошумено) 870 хектари ветерозаштитни појаси и чворни точки со над 20 листопадни дрвни видови. Садниците се произведени во расадникот на шумарство Свети Николе. Од 01.01.1978 година имено со одлука на ЦРС бр.308-81 ЗИК “Овче Поле” Свети Николе и прифаќање на истата од страна на другите ОО3Т се конституира ООЗТ “Шумарство” Свети Николе. Согледувајќи ги користите од шумата од една страна и пошуменоста на нашата Република од другата страна Собранието на СРМ донесе долгорочна програма за мелиорации на голините во период 1971-1990 година. Со оваа програма утврдена е политиката за преведување на голините во подоходовни површини, а проблемот на пошумувањето се издигнува на ниво на општонационален проблем и е грижа на целото наше општество. Во рамките на републичката програма и за нејзината реализација активно се вклучи и нашето шумарство уште во 1972 одина. Со оваа програма “Шумарство” Свети Николе од 1972-1990 пошуми вкупно 3204 хектари голини и ерозивни терени во Овчеполието. Од формирањето 1947 година па наваму за ПШС Шумарство Свети Николе главна дејност е производство на садници и пошумување на голини. До 1974 година се произведувани класични садници од разни видови за потребите на Овчеполието во ветрозаштитните појаси, а подоцна и за пошумување на голини и ерозивни терени. Од 1975 година се почнува со контејнерско производство на садници по метод паперпод, а подоцна и јукосад, производство кое трае до ден денес. Максимален број на садници е произведен во 1983 година 3.263.540 броја од различни дрвни видови, а капацитетот на расадникот за контејнер производство е 4.000.000 броја. Садниците се употребувани за пошумување по програмата кај нас во Свети Николе и во други општини на ниво Р. Македонија. Од 01.01.1991 година од ЗИК Овче Поле ОО3Т “Шумарство” Свети Николе се трансформира во ДОО Шумарство и пасишта Свети Николе па се до 01.08.1998 година во ЈП “Македонски шуми” - ПШС “Шумарство” Свети Николе. Со продавање на Телеком во 2002 година со М3ШВ изградија современи пластеници за производство на контејнер садници во ПШС “Шумарство” и тоа пет броја со засена мрежа и два броја со најлон ппастика со капацитет од 3.500.000 садници и обработлива површина од 6 хектари во кругот на пластениците. Статистиката покажува дека од формирањето на шумарство во постојан работен однос се движело од 20-26 работници со различна образовна структура. За извршување на работите во подрузницата повеќе се користи сезонска работна рака.

шум. инж. Благој Илиев Роден на 01.04.1964 година во Свети Николе Дипломирал на Шумарски факултет – насока Одгледување и заштита во Скопје , 1989 година Од 06.02.1989 година работи во “Шумарство“- Свети Николе Од август 2017 година е Раководител на ПШС“ Шумарство“ - Свети Николе 161

Кајмакчалан – Битола шум.инж. Вања Вршковски Раководител на ПШС Кајмакчалан – Битола

Шумарството како гранка, во Битола зазема значајно место во стопанството и животот на граѓаните. Формирано e веднаш после војната како: - „Битолско шумско стопанство“- како стопански субјект основано на 26.02.1947 година со две управи: Битола и Старавина со ревири, управувано од Министерството за земјоделие и шумарство, - Потоа е основано „Шумско стопанство Ниџе“ - Битола 16.04.1949 година и работело до есента 1952 година исто така било управувано од Министерството за земјоделие и шумарство.

- „Шумско стопанство Битола“- Битола основано со Решение бр.7003 од 08.09.1952 година на НО на Битолската околија со статус на установа со самостојно финансирање во својство на правно лице. Постоеле три вида на организациони единици: ревирни шумски стопанства, шумски појаси и шумски расадници. Во оваа форма организацијата работи до 31.12.1960 година. Како „Шумско производно претпријатие“ – Кајмакчалан – Битола е преименувано од 01.01.1961 година со одлука-решение на НО на Битолска околија под број 04-10298/1 од 30.12.1960 година. Во октомври истата година кон ова претпријатие се припојува Дрводелското претпријатие „Блаже Рогозинарот“кое станува погон индустрија и понатаму претпријатието продолжува да работи со нова фирма. Областа на работа во делот на шумарството останува иста, со што сега изработува и мебел. Во 1965 година се изградува пилана, а од 1966 година од претпријатието се издвојува Погонот индустрија и се припојува кон дрвната индустрија „Треска“ – Скопје. До 31.03.1973 година организационата поставеност на претпријатието е во ревири: Старавина, Скочивир, Битола и Пилана. Во единицата Битола се ревирите: полезаштитни појаси и расадници. Подружница шумско стопанство „Кајмакчалан“ Битола во рамки на ЈП „Македонски шуми“ датира од 01.07.1998 година со основна дејност одгледување, заштита и користење на шумите, производство на резана граѓа, одржување и изградба на шумски патишта, шумски транспорт и продажба на дрвни сортименти. Дејноста се извршува преку Профитни центри кои просторно се разместени на поголема површина: Старавина, Скочивир, Кажани, Баба и Шумска комуникација и механизација. Постои и Служба за заштита и контрола како и придружни административни служби. Во 2006 година сметано од 01.03 ЈП „Македонски шуми“ од подружницата „Кајмакчалан“ Битола ја издвои Пиланата и ја формира како посебен правен субјект во форма на ДООЕЛ. Објектите и земјиштето и понатаму останаа имот на ЈП со тоа што во ДООЕЛ преминаа одреден број работници. Со формирањето на ДООЕЛ дејноста производство на режана граѓа повеќе не се извршува.

162

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "КАЈМАКЧАЛАН" - БИТОЛА 1

“Ниџе ‐ I”

2001‐2010

5,597.80 5,066.70 4,503.10 481.90 81.70

1,040,818.00 16,662.00 88,106.00

2

“Ниџе ‐ II”

2000‐2009

3,920.34 3,592.10 2,755.70 836.40

840,160.00 13,700.00 112,264.00

3

“Кајмакчалан”

2003‐2012

7,612.90 6,190.36 2,349.05 3,739.11 102.20

863,638.00 16,889.00 154,507.00

4

“Баба”

2004‐2013

8,171.46 7,153.55 218.10 6,935.45

802,862.00 9,633.00 94,859.00

5

Вртешка ‐ нац.парк “Пелистер” ‐ Битола

2000‐2009

1,514.80 1,416.54 722.78 632.76 61.00

188,447.00 4,876.00 51,120.00

6

“Сулинар”

2003‐2012

4,171.20 3,212.90 3,212.90

216,647.00 7,820.00 50,594.00

7

“Бел Камен”

2001‐2010

8,284.90 5,696.20 701.20 2,028.80 2,495.00 471.20 293,165.00 10,654.00 49,867.00

8

“Древеник”

2009‐2018

2,454.80 2,236.00 188.50 1,925.00 122.50

140,689.00 3,517.00 13,136.00

9

“Гола Чука”

2007‐2016

1,620.60 1,506.50 139.50 1,278.20 88.80

106,267.00 2,302.00 7,030.00

43,348.80 36,070.85 14,790.83 17,857.62 2,951.20 471.20 4,492,693.00 86,053.00 621,483.00

Вкупно 10

“Ниџе ‐ I”

2011-2020

5,727.30

2,722.60

2,232.30

490.30

287,068.00

16,650.00

11

“Ниџе ‐ II”

2010-2019

4,280.25

3,616.60

2,755.70

836.40

24.50

968,500.00

14,132.00

97,734.00

12

“Кајмакчалан”

2013-2022

7,663.81

6,455.25

2,557.64

3,757.51

140.10

879,812.00

9,460.00

128,479.00

13

“Баба”

2014-2023

8,030.30

7,074.60

5.80

5,762.40

318.90

14

“Сулинар”

2013-2022

4,249.20

3,455.50

417.50

2,648.10

389.90

987.50

42,794.00

854,296.00

4,549.00

88,745.00

236,113.00

5,380.00

31,847.00

15

“Бел Камен”

2011-2020

8,237.20

4,629.50

1,820.70

1,936.00

424.80

314,330.00

8,150.00

36,136.00

16

“Древеник”

2009-2018

2,454.80

2,236.00

188.50

1,925.00

122.50

140,689.00

3,517.00

13,136.00

“Гола Чука”

2017-2026

1,583.70

1,554.00

231.90

1,208.60

113.50

122,667.00

2,033.00

13,180.00

17

Вкупно

448.00

42,226.56 31,744.05 10,210.04 18,564.31 1,534.20 1,435.50 3,803,475.00 63,871.00 452,051.00

Карактеристики Денес во ПШС „Кајмакчалан“ Битола има 85 вработени на неопределено време и 8 на определено време. Главната работа за производство на дрвни сортименти се извршува со фирми кои располагаат со работници, а учествуваат на тендер кој се распишува на ниво на ЈП „Македонски шуми“. Производството на дрвни сортименти е ограничено со Посебните планови по шумско стопански единици кои се одобрени од Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство. Во ПШС „Кајмакчалан“ Битола се стопанисува со осум ШСЕ: ШСЕ Ниџе I, Ниџе II, Кајмакчалан, Гола Чука, Баба, Сулинар, Бел Камен и Древеник, во кои во досегашниот период на постоење се изградени околу 600 км патишта при што просечно секоја година се пробиваат по околу 14 км нови патишта за стопанисување, а паралелно се врши и прочистување и реконструкција на постоечките. За заштита од пожари се прават и противпожарни просеки. Површината со која стопанисува ПШС „Кајмакчалан“ Битола е 42226,56 ха, од која 31744,05 ха, се под шуми. Од нив 10210,04 ха, се високостеблени, 18564,31 ха, нискостеблени и 1534,20 ха шумски култури, а останатиот дел се шикари. Шумскиот фонд е проценет на 3803475,00 м3 бруто дрвна маса, а тековниот годишен прираст 63871,00 м3. Високостеблените насади со кои стопанисува ПШС„Кајмакчалан“ - Битола се уредуваат од формирањето на шумарството како гранка во РМ и како такви се единствени и служат како пример како треба да изгледа уреден високостеблен насад од ела и бел бор.

шум.инж. Вања Вршковски Роден на 07.08.1962 година во Битола Дипломирал на Шумарски факултет - Скопје во 1987 година Од 04.11.1990 година е вработен во ПШС „Кајмакчалан“ – Битола Работел како самостоен референт, бил директор од 2002 - 2006 година За раководител - директор на ПШС „Кајмакчалан“ – Битола е назначен на15.08.2017 година

163

Годишниот сечив етат изнесува 45205 м3. Од дрвни видови најзастапени се бел бор, ела, бука и даб. Во периодот од 1998 до 2018г. појавата на пожари е различна во зависност од годината. Во секој случај пожарите во битолскиот регион имаат направено големи штети кои и до ден денес се санираат. Опременоста со возила и работници за интервенција при појава на пожари редовно се обновува за да биде навремена интервенцијата при појава на истите. Техничката опременост во ПШС „Кајмакчалан“ Битола се состои од скромен број на механизација. Во период од дваесет години возниот парк е обновен со три теренски возила и булдужер за изградба на патишта. Пошумувањата во ПШС „Кајмакчалан“ - Битола се извршуваат редовно согласно со посебните планови во секоја ШСЕ. Што се однесува за штетите направени од шумски кражби во овој дваесетгодишен период нема некои екстремни бројки на украдена дрвна маса. Ако се погледнат хронолошки по години просечно годишно се поднесуваат по четири до пет прекршочни пријави од страна на нашата шумочуварска служба која се состои од осум шумочувари распоредени по региони. Контролата се извршува совесно и во соработка со шумската полиција.

164

Времето го следи календарот на природата 165

Бигла - Демир Хисар Територијата на општина Демир Хисар претставува одделна природна целина која и припаѓа на Пелагонската релјефна зона, односно е нејзин западен дел. Оваа општина е целосно зафатена од горното сливно подрачје на реката Црна. На југоисточната страна се издига планината Бигла, на запад Плаќенска планина, а на север Љубен. Источната страна ја сочинува ридско земјиште преку која реката Црна протекува и навлегува во Пелагонската котлина, додека на јужната и југоисточната страна граничи со општината Могила и Кривогаштани. Целокупната територија на општината Демир Хисар зафаќа површина од 473 км². Од оваа површина 26 129,46 ха се шуми, 5 569,24 е шумско земјиште, а останатиот дел се земјоделски и други површини. Високостеблените шуми се застапени на површина од 3 792,70 ха, нискостеблени се 22 195,06 ха и култури 141,70 ха. Останатиот дел е необраснато шумско земјиште. Од дрвните видови кои егзистираат во Демир Хисар најзастапени се дабовите (горун, плоскач и други), буката, како и други видови дрвја кои ги има во помал процент (јавор, јасен, липа, евла, јасика и други). Со шумите и шумското земјиште на територијата на општина Демир Хисар стопанисува ЈП „Македонски Шуми“ подружница „Бигла“ од Демир Хисар. Првите почетоци на организираното шумарство се од 1946 година кога целокупната работа се одвивала преку два ревири, а со поорганизирано стопанисување со шумите се започнало во далечната 1952 година кога со решение на Народниот одбор на Битолската околија на 03.10.1952 година е формирано претпријатие со назив „Шумско стопанство“. Во 1960 година ова претпријатие се преименува во Шумско производно претпријатие „Бигла“ од Демир Хисар. Во 1990 година повторно го менува називот и се вика Претпријатие во општествена сопственост за стопанисување со шуми „Бигла“ од Демир Хисар (ПОССШ „Бигла“ од Демир Хисар), се до 1998 година кога влегува во сопственост на ЈП „Македонски шуми“ - Скопје како Подружница ШС„Бигла“ од Демир Хисар.

шум.инж. Никола Симоновски Раководител на ПШС Бигла - Демир Хисар

166

Површина, етат и видови дрвја Шумите и шумското земјиште со кои стопанисува Подружницата ШС “Бигла” од Демир Хисар се поделени во шест шумскостопански единици и тоа: “Илинска Планина”, “Бигла”, “Брезово - Света”, “Суводол”, “Ставраково”, и “Железнец” на вкупна површина од 26129,46 ха, од кои високостеблени се 3792,7 ха, нискостеблени 22 195,06 ха, и шумски култури 141,70 ха. Шумскиот фонд е проценет на преку 2 700 000 м3 бруто дрвна маса од кои 32 % зафаќа буково дрво, дабовите и останатите видови дрва зафаќаат 68 % од дрвната маса. Тековниот годишен прираст изнесува 54 948 м3. Годишниот сечив етат изнесува 42 076 м3 во сите шумско стопански единици.

Обем на сеча по години 2008 - 2017 2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

38 580

33 192

28 163

30 076 28 019

32 682

29 091

35 564

35 124

28 622

Реден број

Вработени во ШС “ Бигла ” Вработени на неопределено време – 81 Вработени на определено време – 21 Вкупно = 102 работници

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "БИГЛА" - ДЕМИР ХИСАР 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

“Бигла” “Ставраково” “Илинска Планина” “Железнац” “Суводол” “Брезово-Света” Вкупно „Бигла” „Ставраково” „Илинска Планина” „Железнац” „Суводол” „Брезово-Света” Вкупно

2004-2013 2006-2015 2003-2012 2008-2017 2008-2017 2008-2017 2014-2023 2016-2025 2013-2022 2018-2027 2018-2027 2018-2027

7,070.10 6,427.20 4,369.90 2,387.10 2,419.70 9,244.10 31,918.10 7,169.50 7,057.30 4,354.70 2,391.00 2,275.70 8,450.50 31,698.70

5,137.30 6,183.00 3,927.60 2,180.40 1,932.10 5,646.90 25,007.30 5,945.20 6,330.60 3,926.10 2,180.56 1,811.70 5,935.30 26,129.46

624.40 556.90 1,857.20 112.24 92.70 42.40 3,285.84 1,150.70 450.10 1,887.80 121.80 87.20 95.10 3,792.70

4,024.40 5,486.10 2,070.40 2,056.08 1,839.40 5,604.50 21,080.88 4,652.80 5,880.50 2,038.30 2,058.76 1,724.50 5,840.20 22,195.06

488.50 140.00 12.08

640.58 141.70

141.70

654,849.00 393,139.00 700,574.00 144,446.00 79,595.00 234,338.00 2,206,941.00 923,915.00 473,752.00 747,873.00 159,897.00 73,005.00 329,168.00 2,707,610.00

12,357.00 14,225.00 11,666.00 4,080.00 2,712.00 8,214.00 53,254.00 17,050.00 14,669.00 9,176.00 2,819.00 2,265.00 8,969.00 54,948.00

82,579.00 144,758.00 94,253.00 28,788.00 27,172.00 75,402.00 452,952.00 73,899.00 101,546.00 112,672.00 26,950.00 27,850.00 77,851.00 420,768.00

шум.инж. Никола Симоновски роден 24.04.1960 година во Прилеп Дипломирал на Шумарски факултет Скопје јули месец 1985 година веднаш се вработува од октомври 1985 година во тогашното шумско претпријатие “Бигла“ во Демир Хисар До февруари 2004 година работи како самостоен референт за искористување на шуми, шеф на ШСЕ Раководител на подружница ШС “Бигла“ - Демир Хисар од 2004 - 2006 година Од 2006 до 2017 година работи како самостоен референт за искористување на шуми повторно е именуван за Раководител на ШС “Бигла“ - Демир Хисар во 2017 година 167

Механизација и возила со кои располага ПШС. Бигла – Демир Хисар (2008-2018) 1. Камион ФАП 12-13 произведен 1990 година 2. Камион ФАП 13-13 произведен 1983 година 3. Камион Тромбус произведен 1972 година 4. ТГ- 110 произведен 1989 година 5. ТГ – 50 произведен 1972 година 6. ТГ – 100 произведен 1981 година 7. Минибус Неретва произведен 1985 година 8. Минибус Неретва произведен 1988 година 9. Минибус Застава произведен 1988 година 10. Комби ТАМ произведено 1977 година 11. Комби ТАМ произведен 1983 година 12. Dacia Duster произведена 2013 година 13. Машина Shantui произведена 2016 година 14. Градежен компресор прозведен 1993 година 15. Lada Niva произведена 2011 година 16. Lada Niva произведенa 1998 година 17. Lada Niva произведена 1999 година Други основни средства со кои располага ШС “Бигла” - Механичка работилница изградена 1984 година - Ревир Сопотница изграден 1960 година - Ревир Мраморица изграден 1964 година - Управна зграда изградена 1960 година - Водовод посебен во Мраморица изграден 1960 година - Кафеана во состав на стопанскиот двор изградена 1984 година - Бензинска станица со три цистерни изградена 1981/82 година Пошумување и пожари во ПШС. Бигла – Демир Хисар (2008-2018) Во овај период се извршени редовните обврски за пошумување и обврски за пошумување за ден на дрвото на површина на околу 180 хектари. Во истиот период е регистрирана зафатена површина од пожар на околу 2500 хектари со поголема материјална штета. Шумските насади кои беа зафатени од пожарите се обновени со санитарни сечи и со пошумување, така да денес се во нормална здравствена состојба Бесправни сечи во ШС “Бигла” ШСЕ “Бигла” 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 205,18 114,32 125,20 149,10 122,20 130,62 80,96 49,14 63,90

2017 42,99

ШСЕ “Ставраково” 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 186,45 136,96 169,91 184,56 90,7 138,29 70,90 311,69

2016 82,97

2017 89,51

ШСЕ “Илинска планина” 2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

30,77

52,88

55,02

77,21

54,42

44,66

40,58

28,28

12,84

17,38

2010 17,98

2011 106,07

2012 105,4

2013 65,92

2014 46,43

2015 18,24

2016 9,18

2017 28,58

2010 40,00

2011 45,21

2014 17,2

2015 43,73

2016 32,48

2017 28,00

ШСЕ “Железнец” 2008 94,90

2009 96,08

ШСЕ “Суводол” 2008 6,47

2009 39,26

2012 21,10

2013 51,64

ШСЕ “Брезово - Света” 2008 2009 2010 223,29 129,97 102,48

168

2011 2012 2013 2014 126,55 87,65 89,86 59,96

2015 87,42

2016 48,42

2017 61,31

Да и помогнеме на природата да ги зачува своите тајни 169

Липа – Крушево шум.инж. Спасе Стојчески Раководител на ПШС Липа - Крушево

Крушево е планинско место и спаѓа меѓу оние општини кои се побогати со шуми. Етатот го сочинуваат претежно нискостеблени дабови и букови шуми, а во поново време, како резултат на систематското пошумување, во вкупниот шумски фонд сè позабележително е присуството и на иглолисните видови. Соодветно на видот и категоријата, експлоатацијата на овие шуми во најголема мерка е наменета за снабдување на потрошувачите со огревно, а во помал процент и со техничко дрво. Со оглед на туристичкиот карактер на градот и неговата околина, на територијата на општината се располага и со значителен фонд парк-шуми меѓу кои особена знаменитост претставува познатата Крушевска корија. Стопанисувањето со шумите во Општина Крушево во минатото се одвиваше преку разни организациони форми. Така, до 1979 година тука постоеше Шумско ревирство на тогашниот ДИК “Црн Бор” – Прилеп. Ова ревирство во 1979 година прерасна во ООЗТ во составот на истиот дрвно-индустриски комбинат, кој статус го задржа сè до 1986 година кога помина во повисока фаза на самостојност трансформирајќи се во РО (работна организација). Во 1989 година таа работна организација е трансформирана во Јавно претпријатие за стопанисување со шуми “Липа” – Крушево, основано од Општината Крушево според тогашниот Закон за јавните претпријатија. Неполна деценија подоцна, во август 1997 година ова општинско јавно претпријатие се трансформира во Подружница “Липа” – Крушево во состав на ЈП “Македонски шуми”, кој статус го има и денес. Стопанисувањето се одвива во согласност со Законот за шумите, при што планирањето се заснова на Шумско - стопанските основи.

170

Дотурот на огревното дрво се врши со товарни коњи

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "ЛИПА" - КРУШЕВО 1 2 3 4

“Мечкин Камен - Дивјаци” “Бирино Селце” Вкупно “Мечкин Камен - Дивјаци” “Бирино Селце” Вкупно

2000-2009 2000-2009 2010-2019 2010-2019

9,427.19 8,068.48 17,495.67 8,340.59 8,015.80 16,356.39

5,578.08 5,783.49 11,361.57 4,955.82 5,899.02 10,854.84

49.50 286.59 336.09 200.90 287.30 488.20

5,280.48 5,472.64 10,753.12 4,645.62 5,500.46 10,146.08

248.10 24.26 272.36 109.30 27.26 136.56

84.00 84.00

274,399.00 389,367.00 663,766.00 303,197.00 380,788.00 683,985.00

6,101.00 9,895.00 15,996.00 7,414.00 9,849.00 17,263.00

56,756.00 63,199.00 119,955.00 57,665.00 56,345.00 114,010.00

Напоредно со неколкуте статусни трансформации, во оваа подружница со текот на времено се менуваат и начинот на организирање на работата, бројот на вработените, опременоста и кадровската екипираност. Од 17 вработени со постојан работен однос, колку што броело некогашното Ревирство во 1979 година (сечата и извозот тогаш се вршеа со сезонско ангажирање на работници), низ поедините развојни фази бројот на вработените се зголемува, а и образовната структура значително е подобрена. Денес Подружницата има 35 вработени со постојан работен однос и со квалификациона структура што одговара на Правилникот за систематизација и организација на работните места во Претпријатието. Во периодот од 1979 до 1989 година во согласност со тогашните шумско - стопански основи годишно се сечеа по 14.000 м3 огревно дрво, додека денес, имајќи го предвид природниот прираст, обемот на сечата е нешто намален и изнесува 11- 12.000 м3 годишно. Сечата што во минатото се вршеше со секири, денес се обавува со моторни пили, а Подружницата има и свој булдожер со кој се отвораат шумски патишта за пристап до сечиштата. Во организација на Подружницата годишно се пошумуваат по околу 3 ха (три хектари) голини претежно со бор и дуглазија, а се врши и потсејување со ела. За разлика од минатото, кога неовластеното дрварење беше во мошне голем подем, денес дрвокрадството сè повеќе се сузбива како резултат на мерките што во согласност со Законот ги преземаат шумската полиција и другите надлежни институции. Сепак, неовластеното дрварење како појава што сериозно го загрозува опстанокот на шумите, бара трајна акција од надлежните органи, а и соодветна медиумска и едукативна кампања за квалитативно менување на колективната свест во односот кон шумите како еколошка вредност од непроценливи размери. Како и повеќето други шумски стопанства, и Подружницата “Липа” од Крушево за време на летните и сушни месеци повремено се соочува со појава на шумски пожари, од кои се претрпуваат извесни материјални штети. Сепак, се настојува да се обезбеди координација и содејство со сите останати релевантни фактори на општествената структура, за да се осигура противпожарната превентива како најефикасна, воедно и најефтина мерка на противпожарната заштита, зашто, како што нè учи старата мудрост огнот е добар слуга, но лош господар. Со оглед на постигнатите резултати од работењето, може да се заклучи дека Подружницата“Липа” од Крушево, и покрај повремените финансиски тешкотии, во досегашното постоење, гледано во целина, мошне успешно ја обавува својата стопанска дејност. Дотурот на огревното дрво се врши со товарни коњи.

шум.инж. Спасе Стојчески роден на 03.06.1954 година во Крушево дипломирал на Правен факултет во Скопје За прв пат се вработува во ООЗТ “Шумарство” - Крушево во состав на ДИК ”Црн-Бор” - Прилеп во1980 година Работел како референт за правни работи, а подоцна како секретар на претпријатието Актуелен раководител - директор на ПШС “Липа” -­ Крушево 171

Преспа дрво - Ресен ПШС “Преспадрво“- Ресен, веднаш по ослободувањето работи како довереништво, а потоа како јавна установа за шумарство. Во 1960 година е регистрирано како шумско производно претпријатие “Преспа “ - Ресен и функционира до 1976 година кога станува ООЗТ за стопанисување со шуми во рамките на ШИП “Преспа “ - Ресен. Така работи до 1988 година кога се одвојува од матичната организација и се регистрира како “Преспадрво “ - Ресен. Од формирањето на ЈП, 1998 година, работи како подружница на ЈП ” Македонски шуми “. Со ПШС “Преспадрво “ - Ресен досега раководеле: Бранко Станковски, Петар Крстевски, Симеон Тановски, Јован Ќулумовски, Злате Митревски, Томче Веловски, Јовица Крстевски, Михаил Волкановски, Кире Барандовски, Кире Шушевски, Ружди Ибрахим и актуелниот директор Никола Станковски.

шум.инж. Никола Станковски Раководител на ПШС Преспа дрво - Ресен

172

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

398,424.00 587,267.00 564,747.00 469,859.00 2,020,297.00 529,731.00 630,985.00 585,216.00 320,200.00 2,066,132.00

8,976.00 17,568.00 6,959.00 8,356.00 41,859.00 8,476.00 14,400.00 6,511.00 4,790.00 34,177.00

Етат м3

Ш.С. "ПРЕСПАДРВО" - РЕСЕН 1 2 3 4 5 6 7 8

“Галичица - Болно” “Лева Река - Бигла” “Пелистер - Курбиново” “Пелистер - Брајчино” Вкупно “Галичица - Болно” “Лева Река - Бигла” “Пелистер - Курбиново” “Пелистер - Брајчино” Вкупно

2002-2011 1998-2007 2006-2015 2004-2013 2012-2021 2018-2027 2016-2025 2014-2023

7,489.28 7,544.90 5,048.56 3,959.90 24,042.64 7,592.10 7,218.71 4,858.97 2,450.30 22,120.08

6,929.88 6,544.70 4,631.13 3,381.80 21,487.51 6,927.90 6,392.11 4,366.48 2,194.50 19,880.99

983.08 1,562.60 801.70 1,612.75 4,960.13 1,047.90 1,460.25 542.26 723.10 3,773.51

5,641.92 4,982.10 3,811.27 1,769.05 16,204.34 5,739.70 4,825.60 3,723.05 1,471.40 15,759.75

304.88 18.16 323.04

101.17 101.17

85,725.00 152,797.00 70,996.00 40,709.00 350,227.00 64,405.00 57,034.00 51,225.00 33,580.00 206,244.00

Карактеристики Во ПШС “Преспадрво” има вкупно 51 вработени. ПШС “Преспадрво” - стопанисува со државна шума на територијата на општина Ресен, подeлена на четири шумско стопански единици со површина од: 23.626 ха од кои: просечниот обем на сечи изнесува 18.000 м3. Како и на целата територија на ЈП ”Македонски шуми “ има појава на бесправни сечи и кражби на дрво, за кои од 1998 до 2017 година се поднесени вкупно 1056 пријави, со релативно низок степен на наплата од 20%. Во овој период се регистрирани 56 шумски пожари и вкупно опожарена површина од 1118,6 ха. Во рамките на подружницата функционира расадник за производство на садници на класичен начин (лисјарски видови), со досегашен капацитет од 250.000, а од почетокот на 2008 година се зголемува на 400 000 садници. На контејнерски начин се произведуваат 400 000 садници од четинарски видови. Во подружницата редовно се извршуваат одгледно – уредувачките мерки и тоа: пошумување на 256 ха, потсејување на 28 ха, нега на шуми на 372 ха и мелиорациони мерки на 62 ха.

шум.инж. Никола Станковски Роден. 14.12.1980 година во Битола Дипломирал на Шумарски факултет – Скопје, насока Шумарство на 25.06.2007 година Именуван за член и воедно Претседател на Управниот одбор на ЈП за Стопанисување со државни шуми ,,Македонски шуми” - Скопје од 3 август 2017 до 28 ноември 2017година Вработен на работно место Самостоен референт за користење, заштита и одгледување на шуми во Подружница ШС ,,Преспа дрво” - Ресен при ЈП ,,Македонски шуми” - Скопје, од 01.08.2018 година Со задолжение работи како Раководител директор на подружница ШС ,,Преспа дрво” - Ресен од 01.09.2018 година

173

Галичица - Охрид

ШС “Галичица“- Охрид, формирана е на 06.09.1952 година со решение на Народниот одбор на Охридската околија, како претпријатие со самостојно финансирање под име “Шумско стопанство” со седиште во Охрид, во кое се опишани работите и обврските кои ќе ги изврушува тоа претпријатие како и неговите граници. Прв директор на тогашното претпријатие бил наименуван шум.инж. Лазо Попоски. Во 1972 година се трансформира во Општествено претпријатие за стопанисување со шуми “Галичица” - Охрид (ОПСШ ”Галичица” - Охрид). Од 1976 - 1996 година директор бил шум.инг. Крсте Жилески, а од 1996 - 1998 година шум.инг. Ѓорѓи Симоноски.

дипл.ецц. Нада Митреска Раководител на ПШС Галичица – Охрид

174

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

4,112.73 958.20 2,761.10 1,224.75 9,056.78 3,157.30 1,112.00 903.40 3,145.90 1,792.00 10,110.60

4,668.47 6,925.20 6,499.80 6,894.86 24,988.33 2,366.90 2,853.70 6,633.96 6,027.50 7,365.30 25,247.36

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

1,376,727.00 639,059.00 765,665.00 552,761.00 3,334,212.00 1,104,780.00 572,000.00 609,677.00 881,875.00 1,160,440.00 4,328,772.00

23,951.00 14,199.00 19,581.00 17,866.00 75,597.00 16,775.00 8,531.00 10,627.00 20,425.00 23,804.00 80,162.00

Етат м3

Ш.С. "ГАЛИЧИЦА" - ОХРИД 1 2 3 4 5 6 7 8 9

“Славеј” “Волништа” “Мазатар - I” “Буково” Вкупно ”Караорман I” ”Врбјанска шума” ”Волништа” ”Мазатар” ”Буково” Вкупно

2003-2012 2004-2013 2003-2012 2004-2013 2013-2022 2013-2022 2014-2023 2013-2022 2014-2023

9,941.14 9,807.90 9,993.10 9,832.84 39,574.98 6,654.90 4,796.20 9,553.46 9,707.70 9,986.30 40,698.56

8,905.30 7,883.40 9,647.80 8,740.49 35,176.99 5,524.20 3,965.70 7,537.36 9,345.20 9,157.30 35,529.76

124.10 386.90 620.88 1,131.88

171.80 620.70 792.50

168,147.00 121,415.00 115,841.00 57,072.00 462,475.00 131,576.00 83,400.00 88,984.00 138,556.00 186,491.00 629,007.00

Со формирањето на ЈП “Македонски шуми”, а во согласност со Законот за шумите донесен на ден 10.09.1997 година и објавен во Службен весник на РМ бр.47/97 година од 19.09.1997 година, во рамките на кое работи и ОПСШ “Галичица” - Охрид, како интегрален дел. Вкупната површина со која стопанисува Подружницата изнесува 40.698,56 ха. Од оваа површина 35.529,76 ха е површина обрасната под шума, 3.717,30 ха се голини, додека 367.26 ха се нешумски приватни површини. Површината обрасната под шуми се дели на 35.358,00 ха под шума и 792,50 ха шумски култури. Во периодот од 1998 - 2018, вкупно се пошумени 3.185,58 ха шумски култури со различни видови иглолисни растенија (дуглазија, ела обична, ела конколор, ела грандис, секвоја, смрча, молика, стробус), исто така има една пробна површина пошумена со хибриди во соработка со Шумарскиот Факултет - Скопје. Во изминатиот период, односно заклучно со 20018 година се изградени околу 662,80 км шумски патишта. Отвореноста на шумите со шумски патишта изнесува 18.02 км/1000 ха. дипл.ецц. Нада Митреска Родена 28.06.1957 година, Охрид Дипломирала на економски факултет Скопје, при што се здобива со звање дипломиран економист Од 1985 година вработена е во ПШС Галичица – Охрид, на работно место шеф за продажба и набавка, и во истата подружница ги извршува работните обврски како Шеф на сметководство На 15.08.2017 година, назначена е за Раководител - директор на ПШС Галичица – Охрид

175

Јабланица - Струга Имотот со кој стопанството управува е во следните граници: од север: од Радук (2084) слегува по рид, преку Стрмница (кота 799), ја сечe реката Црн Дрим и се качува преку Камница; од запад со државната граница на Република Албанија до Радук; од југ: од Охридското езеро и по долж државната граница со Република Албанија; од исток: од Бабин Срт (2242), изворот Асан чешма, Рудина преку котатата Абан чешма минува по граничната линија Орли врв, Рамна ливада, Распаќе, Гола Краста, Ајмас, Кодра Маре се до Голем Камен над село Климештани - Охрид. Прв директор на шумското стопанство од од основањето во 1952 до 1974 е Ксенефон Бебекоски. Понатаму со ШС раководат Власе Трајковски (1975-1979), Блаже Дејкоски (1979 - 1999), Перо Илиески (1999 - 2001), Васил Радиноски (2001 - 2001) Панделе Бебекоски (2001- 2002), Васил Радиноски (2002 – 2006), Зоран Попески (2006-2007), Перо Илиески (2007 - 2009), Жарко Бебекоски (2009 – 2017). Актуелен раководител, од 2017 година е шум.инж. Васил Радиноски.

шум.инж. Васил Радиноски Раководител на ПШС Јабланица - Струга

176

Реден број

Како шумско стопанство - Струга е основано на IV редовно заседание на Охридска Околија на 26.08.1952 година, установа со самостојно финансирање. На 09.12.1960 година, се основа шумско производно претпријатие (ШПП) “Јабланица” Струга. Како такво работи до 1977 година, кога се интегрира во ШИК “Караорман”. Во состав на ШИК “Караорман” беше до 1990 година, кога се формира како посебно oпштествено претпријатие за стопанисување и подигнување на шуми ”Јабланица” Струга. Од 01.07.1998 година е во состав на ЈП ”Македонски шуми” како Подружница шумско стопанство “Јабланица” Струга.

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "ЈАБЛАНИЦА" - СТРУГА 1 2 3 4 5 6 7 8

“Јабланица - Ќафасан” “Јабланица” “Караорман - II” “Глобочица” Вкупно ”Јабланица-Ќафаса” ”Јабланица” ”Караорман II” ”Глобочица” Вкупно

1999-2008 2008-2017 2003-2012 2000-2009 2009-2018 2018-2027 2013-2022 2010-2019

7,656.90 5,655.20 5,761.40 5,677.80 24,751.30 7,452.68 4,339.40 5,761.40 5,466.90 23,020.38

7,069.60 4,737.20 4,306.30 4,156.00 20,269.10 6,910.81 4,327.70 4,302.40 4,334.70 19,875.61

2,848.60 1,868.10 817.40 30.40 5,564.50 2,912.35 1,229.80 924.20 5,066.35

4,126.60 2,869.10 3,312.70 4,068.50 14,376.90 3,826.26 3,009.60 3,358.60 4,248.40 14,442.86

94.40 176.20 57.10 327.70 172.20 88.30 19.60 86.30 366.40

749,202.00 466,639.00 412,265.00 224,320.00 1,852,426.00 736,759.00 440,243.00 373,850.00 257,491.00 1,808,343.00

15,187.00 11,326.00 7,241.00 4,101.00 37,855.00 11,621.00 9,336.00 6,049.00 4,774.00 31,780.00

126,504.00 72,529.00 91,516.00 50,026.00 340,575.00 9,169.00 55,747.00 58,156.00 37,994.00 161,066.00

,, ,, ,, Во состав на,,ПШС ,,Јабланица има ,, четири шумскостопански единици и тоа: ШСЕ ,,Јабланица-Ќафасан , ШСЕ ,,Јабланица , ШСЕ ,,Караорман и ШСЕ ,,Глобочица . Годишниот прираст изнесува 31.780 мЗ. Годишниот сечив етат изнесува 161.066 мЗ. Во последните дваесет години пошумени се 130 хектари. Изградени се 243 километри шумски патишта. Во последните дваесте години појавени се и регистрирани 64 пожари со опожарена површина од 942 хектари и изгорени 14.731 мЗ дрвни сортименти. ПШС ,,Јабланица,, Струга поседува пет возила Лада Нива, едно возила Дачиа Дастер, Камион ФАП кипер, камион ФАП хиап и булдужер TG 90. Во ПШС ”Јабланица” Струга, на 30.09.2018 година се вработени 59 работници на неопределено и 12 на определено работно време.

шум.инж. Васил Радиноски Роден на 18.02.1970 година во Вевчани Дипломира на Шумарскиот факултет во 1993 година ,, во ПШС ,,Јабланица , се вработува ,, на 16.11.1995 година раководител на ПШС ,,Јабланица е во периодот од 2002 до 2006 година ,, Од 15.08.2017 година повторно назначен за раководител - директор на ПШС ,, Јабланица - Струга 177

Стогово - Дебар шум.инж. Рами Љата Раководител на ПШС Стогово - Дебар

Според податоците,организираното шумарство во Дебар започнува на 01.02.1945 година со само еден вработен, Јордан Момировски од с. Мелничани, општина Дебар. Пет години подоцна на 01.02.1950 година, се вработуваат повеќе работници од кои претежно се шумочувари и неквалификувани работници кои работат на пошумување и извршуваат други шумски работи. Дури во 1952 година, за прв пат се основа и регистрира Шумско стопанство - Установа за самостојно управување. Не постојат пишани податоци за тоа кој бил управител, но според кажувањата, веројатно со работите раководел Андон Апостолски од с. Мелничани - Дебар. Овој период после војната го карактеризира голем број на вработени шумочувари, значи дека се работело на заштита и обнова на шумите. Во 1960 година со одлука на НО на Охридска околија се формира Шумско производно претпријатие Стогово - Дебар.

178

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

Етат м3

Ш.С. "СТОГОВО" - ДЕБАР 1 2 3 4 5 6

“Бањиште-Косоврасти” “Јама-Мелничани” “Модрич-Стогово” Вкупно “Бањиште-Косоврасти” “Јама-Мелничани” “Модрич-Стогово” Вкупно

2006-2015 1999-2008 2008-2017 2016-2025 2019-2028 2018-2027

2,712.00 3,863.60 5,888.10 12,463.70 2,315.76 4,609.90 4,526.00 11,451.66

4,344.20 3,862.60 5,526.10 13,732.90 1,834.91 4,008.80 4,414.40 10,258.11

2,470.00 1,838.10 427.00 4,735.10 16.06 819.30 518.20 1,353.56

1,874.20 1,975.20 4,132.10 7,981.50 1,662.89 3,180.50 3,243.00 8,086.39

49.30 49.30

967.00 967.00 155.96 653.20 809.16

64,952.00 528,476.00 359,074.00 952,502.00 7,603.00 545,600.00 350,286.00 903,489.00

1,098.00 8,789.00 5,491.00 15,378.00 933.00 9,988.00 4,076.00 14,997.00

7,356.00 77,211.00 34,525.00 119,092.00 6,560.00 84,679.00 41,531.00 132,770.00

Oд 01.04.1965 година прв директор на претпријатието бил Илија Јовчевски од Дебар. Во 1970 година ШПП Стогово - Дебар, влегува во состав на ДИК ,,Треска,, Скопје. Раководител на ШПП Стогово, од 1971 до 1994 година, бил Бафтјар Јани. Од 19972 година, шумарството во општина Дебар функционира како основна организација за стопанисување со шумите во рамките на ДИК Треска - сложено претпријатие за шумарство, производство на дрво и промет. Од 1991 година Шумското претпријатие се осамостојува, како општествено претпријатие. Од 1994 до 1999 година раководител на ШС - Стогово Дебар е Музафер Карпузи. Со формирањето на ЈП Македонски шуми, ШС Стогово, станува подружница на ЈП.

- Од 1999 до 2002 година со ПШС Стогово, раководи шум.инж Марјанчо Парталовски.

- Од 11. 02.2002 до 30.07.2003 година раководетел е Ариф Џеладини.

- Од 2003 до 2007 година раководител на ПШС ,,Стогово,, - Дебар е Шабан Јани Изрит - До 13. 10. 2008 година раководител на ПШС ,,Стогово,, - Дебар е Изрит Дема - Од 14. 10. 2008 година раководител на ПШС ,,Стогово,, - Дебар е шум.инж. Рами Љата Во 2018 година, вкупен број на вработени на неопределено време е 30, од кои 7 се шумарски инженери. Оваа подружница ја карактеризира националната структура на вработените, според која 14 се Албанци, 2 Македонци, 5 Турци, 8 Македонски Муслимани и 1 Ром. шум.инж. Рами Љата Роден 15.06.1964 година, Дебар Завршил Шумарски факултет во Скопје Од 05.11.1983 година вработен во ШС Стогово Дебар кое работи во рамките на ДИК Треска - Дебар На 14.10.2008 година, назначен е за раководител на ПШС “Стогово” Актуелен раководител на ПШС “Стогово” - Дебар

179

Лопушник - Кичево шум.инж. Зоран Крстевски Раководител на ПШС Лопушник – Кичево

Врз основа на член 9 и 10 од основните уредби за установите со самостојно финансирање (Сл.лист на СФРЈ бр.18/52) по предлог на стопанскиот совет, народниот одбор на кичевска околија донесува решение за основање на шумско стопанство во Кичево, како установа со самостојно финансирање чија цел беше да управува со шумите, шумско земјиште и високопланински пасишта според начелата на рационално стопанисување врз база на трајноста на приносот по пат на: уредување, подигнување, одгледување, обнова и искористување на шумите и пасиштата со пошумување и меморијација на земјиштата и да врши: - продажба на главни и споредни шумски производи во примарна (непреработена) состојба, - потребни сечи на чистење - одгледување, нега и чување на дивечот и надзор во односот над правилното извршување на ловот во своето подрачје - да се грижи за одгледување, нега и чување на рибите во солмонитните води и надзор на извршување на риболовот - да врши изградба, обнова и одржување на сопствените сообраќајни средства, постројки и други шумско – стопански градежни објекти. Имотот со кој управувало шумското стопанство се состои од: сите општонародни шуми, шумски земјишта и вискокопланински пасишта. Неколку години потоа шумското стопанство го добива името “темпо” според името на познатиот Светозар Вукановиќ – Темпо кој бил доста активен на овие простори. Во шеесетите години од минатиот век шумското стопанство се спојува со ДИК “КОПАЧКА“ од Кичево. Во 1974 година шумското стопанство се одвојува од “КОПАЧКА“, извесно време работи самостојно и потоа влегува во составот на ДИК ”ТРЕСКА” – Скопје. Во 1987 година повторно се спојува со ДИК “КОПАЧКА”, а две години подоцна се осамостојува и се регистрира како општествено претпријатие за стопанисување со шуми “Лопушник”. Со формирањето на јавното претпријатие Македонски шуми на 01.07.1987 година делува како подружница “Лопушник”. Подружницата “Лопушник” претставува најголема подружница во рамките на ЈП “Македонски шуми” според етатот, бројот на вработени и според површината со која стопанисува.

180

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

547,461.00 712,585.00 747,968.00 995,043.00 462,808.00 725,444.00 511,761.00 235,126.00 407,050.00 299,879.00 506,926.00 6,152,051.00 568,291.00 751,455.00 772,045.00 989,000.00 464,097.00 735,725.00 605,422.00 204,513.00 468,954.00 293,466.00 659,465.00 6,512,433.00

7,082.00 10,679.00 12,720.00 23,307.00 7,086.00 18,685.00 9,350.00 5,659.00 5,662.00 5,425.00 7,545.00 113,200.00 7,705.00 11,771.00 8,900.00 23,394.00 6,876.00 15,568.00 9,312.00 3,418.00 6,126.00 5,815.00 10,406.00 109,291.00

Етат м3

Ш.С. "ЛОПУШНИК" - КИЧЕВО 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

“Љубен - Србјани” “Прострање - Белица” “Беличка Река - Пресека” “Стогово - Лопушник” “Фрлогоец” “Дреново” “Тајмишка шума” “Буковиќ - Вардина” “Туинска шума” “Маркулија - Орел” “'Рбетинска Река” Вкупно “Љубен - Србјани” “Прострање - Белица” “Беличка Река - Пресека” “Стогово - Лопушник” “Фрлогоец” “Дреново” “Тајмишка шума” “Буковиќ - Вардина” “Туинска шума” “Маркулија - Орел” “'Рбетинска Река” Вкупно

2002-2011 2002-2011 2008-2017 2002-2011 2001-2010 2007-2016 2007-2016 2005-2014 2005-2014 2005-2014 2006-2015 2012-2021 2012-2021 2018-2027 2012-2021 2011-2020 2017-2026 2017-2026 2016-2025 2015-2024 2015-2024 2016-2025

6,335.60 4,814.40 8,166.65 6,205.88 3,724.95 6,994.30 3,669.90 3,492.42 2,413.60 3,520.00 4,801.70 54,139.40 7,141.90 4,890.00 6,952.30 6,211.48 3,736.75 7,223.20 3,679.15 3,567.99 2,343.90 3,970.61 5,623.60 55,340.88

5,833.00 4,294.40 7,236.86 5,024.84 3,084.13 6,535.00 3,369.10 2,811.48 2,035.10 2,996.00 4,423.80 47,643.71 5,917.30 4,317.50 6,492.90 5,008.44 3,081.80 6,730.90 3,496.80 2,934.89 2,056.90 3,439.63 5,419.70 48,896.76

232.90 1,668.70 1,548.94 2,799.81 1,317.16 2,563.70 2,421.70 520.92 999.30 731.50 1,776.60 16,581.23 1,666.80 1,423.80 2,790.41 1,343.90 2,191.10 2,424.20 398.13 910.40 445.13 1,809.40 15,403.27

5,532.10 2,547.00 5,651.48 2,058.53 1,730.27 3,971.30 905.90 2,235.74 1,035.80 2,264.50 2,647.20 30,579.82 5,651.90 2,614.10 4,968.70 2,051.53 1,737.90 4,106.00 994.20 2,536.76 1,107.70 2,638.20 3,599.50 32,006.49

68.00 78.70 36.44 166.50 36.70 41.50 54.82

482.66 36.60 166.50 25.00 3.20

105.41 10.80 347.51

163,905.00 93,183.00 51,218.00 110,655.00 51,025.00 121,179.00 66,365.00 22,998.00 54,850.00 8,859.00 65,070.00 809,307.00 76,314.00 69,492.00 46,190.00 100,772.00 32,183.00 93,656.00 58,938.00 26,164.00 49,052.00 33,617.00 103,598.00 689,976.00

Карактеристики Во почетокот шумското стопанство брои четириесеттина вработени, а само за три години бројката достигнува до 250 вработени. Со статус на општествено претпријатие за шумарство “Лопушник” делува од 1989 година организирано во современо претпријатие што одговара на целокупната потреба на задачите што произлегуваат од потребите за стручно и одговорно делување во задачите од стопанисувањето со шумите, а што произлегуваат од основната дејност: одгледување, заштита и искористување на шумите надополнето со споредни дејности како што е транспорт, изградба и одржување на шумски патишта, откуп и продажба на шумски плодови, трговија со дрвни сортименти, а од 1993 година и одгледување на калифорниска пастрмка во рибникот во с. Извор. Големата површина и богатиот шумски фонд од 6.515.162 м3 со годишен прираст од 111.415 и годишен сечив етат од 67.583 м3 налага потреба од целосна антажираност и активност во работењето во подружницата “ Лопушник” вработени се 159 лица кои придонесуваат за успешно производство на дрвна маса и расадничко производство. Во однос на заштитата на шумите, како физичка и биолошка, неколку години наназад подружницата е прогласена како една од најуспешните. Изградени се над 350 км шумски патишта што придонесува за покривање на целокупниот шумски фонд на територијата на општина Кичево. Производството на шумски сортименти, односно целиот процес на искористување на шумите произлегува како резултат од одгледните мерки, како што се: чистење на шумите, прореди, санитарни сечи, шумски ред, реконструкција, ресурекција на деградирани шуми. Површина под шума и вид на шума - Чисти насади листопадни -34.934 ха - Даб -21.066 xa - Бука -13.805 ха - Други тврди листопадни -15 ха - Други меки листопадни -43 ха Вкупно: 45.869 ха - Чисти насади од иглолисни видови: 2.061 xa, смрча -139 ха, ела - 207 xa, црн бор -1.403 xa, бел бор -185 ха, други иглолисни - 99 ха.

- Мешовити насади од листопадни: 8.362 ха, бука, даб и други листопадни - 887 ха, бука-други листопадни -1.395 ха, даб други листопадни: 4.225 ха, други листопадни -1.855 ха.

-Мешовити насади од иглолисни: 261xa, смрча-ела -8 ха, црн бор-бел бор -146 ха, други иглолисни -107 ха.

-Mешовити насади од листопадни и иглол: 289 ха, бука-смрча-ела -10 ха, црн бор-бел бор -279 ха, други листопадни и иглолисни вкупно: 45.905 ха Во ПШС “Лопушник” Кичево вкупно вработени има 161, од кои 142 постојано вранотени, а 19 сезонски работници. шум.инж. Зоран Крстевски роден 01.08.1959 година во Кичево Дипломирал на шумарскиот факултет во Скопје Од 1984 -1985 година како професор по стручни предмети во шумарската паралелка при УЦСО Мирко Милески Кичево Од 1986 година до денес работи во подружницата “Лопушник” – Кичево Oд aвгуст 2017 година до денес е на работно место Раководител на ПШС “Лопушник”– Кичево

181

Сандански – Македонски брод ПШС ,,Сандански,, Македонски Брод стопанисува на површина од 59 496 ха. Неговото формирање датира од 01.08.1952 година кога е формирано од страна на општина Македонски Брод. Во 1960 година се трансформира во шумско - производствено претпријатие, во 1970 година се интегрира во дрвна индустрија ,,Треска” - Скопје во сложена организација ,,Треска – Сандански” а шумското стопанство станува основна организација. Потоа доаѓа до издвојување од системот ,,Треска” - Скопје и како посебна организација работи до 01.07.1998 година.

шум.инж. Слободан Велјаноски Раководител на ПШС Сандански - Македонски Брод

182

Реден број

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица

Важност

Површина на ШСЕ

Вкупно обрасната

Површина - ха Високи

Ниски

Култури

Шикара

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

300,693.00 449,521.00 406,555.00 755,361.00 749,423.00 315,288.00 597,600.00 368,519.00 191,643.00 69,206.00 159,655.00 4,363,464.00 300,463.00 472,001.00 407,065.00 781,507.00 778,326.00 394,452.00 648,118.00 542,726.00 157,985.00 49,765.00 98,225.00 4,630,633.00

6,278.00 6,620.00 9,496.00 14,068.00 13,714.00 5,733.00 11,420.00 7,904.00 4,384.00 1,746.00 2,971.00 84,334.00 4,512.00 8,306.00 7,768.00 14,403.00 13,278.00 8,000.00 12,223.00 7,388.00 3,652.00 1,093.00 1,699.00 82,322.00

Етат м3

Ш.С. "САНДАНСКИ" - МАКЕДОНСКИ БРОД 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

“Арилец - Даутица” “Видуш - Карпа” “Бушева Планина” “Стрмол-Латово-Коњарник” “Песјак” “Тополница” “Добра Вода” “Пеклиште” “Требовље-Рамне” “Штербино-Фојник” “Поца-Котумбе” Вкупно “Арилец - Даутица” “Видуш - Карпа” “Бушева Планина” “Стрмол-Латово-Коњарник” “Песјак” “Тополница” “Добра Вода” “Пеклиште” “Требовље-Рамне” “Штербино-Фојник” “Поца-Котумбе” Вкупно

1998-2007 1999-2008 2004-2013 2005-2014 2007-2016 2005-2014 2002-2011 1999-2008 2008-2017 1998-2007 1998-2007 2019-2028 2009-2018 2014-2023 2015-2024 2017-2026 2015-2024 2012-2021 2019-2028 2018-2027 2013-2022 2018-2027

4,260.10 10,772.63 3,758.32 6,950.00 5,988.85 4,617.20 8,172.70 5,019.00 5,480.20 3,940.09 3,931.90 62,890.99 4,408.73 10,082.50 3,722.60 7,189.30 5,973.85 5,452.74 8,171.25 4,673.98 4,945.30 1,663.20 3,252.70 59,536.15

3,134.80 9,299.80 3,356.64 6,421.60 5,614.36 3,535.00 4,855.98 3,348.87 4,893.00 2,735.90 3,555.80 50,751.75 3,584.90 9,682.00 3,372.70 6,856.60 5,684.60 4,587.50 5,061.95 3,681.57 4,767.40 1,382.70 3,118.03 51,779.95

2,054.20 519.8 1,591.98 2,449.10 2,007.45 762.88 1,947.40 1,401.24 447.4 176 1,137.20 14,494.65 2,236.22 510.60 1,509.60 2,400.10 1,929.50 965.44 1,880.30 1,337.62 207.10 186.80 668.33 13,831.61

1,080.60 4,597.80 1,764.66 3,914.90 3,606.91 2,772.12 2,908.58 1,947.63 4,445.60 889.1 2,418.60 30,346.50 1,348.68 4,987.00 1,863.10 3,810.60 3,305.26 2,551.89 3,120.95 1,562.95 2,938.80 467.90 243.80 26,200.93

51.60

4,130.60

57.60

1,670.80 109.20

5,801.40 4,184.40

49.30 60.80 60.70 61.60

232.40

596.60 389.04 1,070.17 691.20 1,621.50 728.00 2,205.90 11,486.81

40,581.00 95,905.00 66,653.00 81,143.00 4,238.00 56,756.00 106,021.00 53,567.00 37,994.00 5,337.00 22,663.00 570,858.00 24,768.00 47,928.00 47,256.00 102,441.00 73,602.00 50,380.00 84,390.00 45,328.00 19,480.00 7,334.00 3,731.00 506,638.00

ШС ,,Сандански,, работи како една од 30-те подружници на ЈП ,,Македонски шуми,, - Скопје Според составот на насадите структурно на површини под шуми на ПШС ,,Сандански,, е следна: Чисти насади листопади - 25736 ха - бука – нискостеблеста - 1479 ха - бука – вискостеблеста - 7454 ха - даб – нискостеблеста - 1488 ха - даб – вискостеблеста - 1022 ха - костен – нискостеблеста - 81 ха - тврди лисјари – нискостеблеста - 801 ха - меки лисјари – нискостеблеста - 18 ха Иглолисни - 3558 ха - црн бор - 3447 ха - бел бор - 11 ха Мешовид насад - 13003 ха - мешовити лисјари -12729 ха - мешовити листопад со лист - 215 ха - мешовити иглолист со лист - 41 ха - мешовити иглолист - 18 ха Останатата површина е останатото шумско земјиште и неплодно земјиште Патишта Јавни патишта -159 км Шумски патишта тврди - 40 км Шумски патишта меки - 426 км Број на вработени во 2018 година се 96 вработени од кои 84 се во редовен работен однос и 12 вработени на определено работно време.

шум. инж. Слободан Велјаноски роден на 17.04.1960 година во с.Сланско општина Македонски Брод дипломирал на шумарски факултет во 1986 година За прв пат се вработува во ПШС,,Сандански,, Македонски Брод на 04.05.1987 година Работи на повеќе раководни функици во фирмата од кои технички - раководител во 2005 - 2006 година и од август до октомври 2017 година Од месец октомври 2017 година е раководител – директор на ПШС ,,Сандански,, Македонски Брод

183

Шар – Гостивар

Организираното стопанисување со шумите на шумскостопанско подрачје на ПШС „Шар“ – Гостивар потекнува уште од првите години по Втората Светска Војна, кога е основана Манипулација за експлоатација на шуми со седиште во селото Сретково, под раководство на Здравко Евтоски. Во 1952 година, НО на Гостиварската Околија, по предлог на Стопанскиот Совет, донел Решение за оснивање на Шумско Стопанство „Шар“ со седиште во Гостивар. На Претпријатието му се доделени на управување шумите, шумското земјиште и пасиштата на 52 Катастарски Општини во Околијата, со што истото почнало да врши уредување, подигање, нега и заштита, обнова и искористување на овие ресурси. Исто така Претпријатието вршело и одгледување, нега и чување на дивечот и рибите, како и надзор на извршувањето на ловот и риболовот на ова подрачје. Во ова време се донесени првите планови за уредување на шумите, кои и денес се чуваат како драгоцени документи во архивата на Подружницата. Низ годините, шумското стопанство работело самостојно или во состав на тогашните Шумско – индустриски комбинати „Јавор“ и „Треска“. Во 1998 година влегува како Подружница во состав на ЈП „Македонски шуми“ - Скопје.

М-р Милорад Андријески Раководител на ПШС Шар – Гостивар

184

Реден број 1 2 3 4 5 6 7 8

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "ШАР" - ГОСТИВАР “Сува Гора - Куново” “Железна Река” “Стража - Лакавица” “Дуф - Маздрача” Вкупно “Сува Гора - Куново” “Железна Река” “Стража - Лакавица” “Дуф - Маздрача” Вкупно

Важност

2005-2014 2004-2013 2004-2012 2004-2013 2015-2024 2014-2023 2014-2023 2014-2023

Површина на ШСЕ 7,930.50 3,004.10 8,932.10 8,079.80 27,946.50 7,782.19 3,005.00 8,841.70 8,009.30 27,638.19

Вкупно обрасната 6,595.28 2,856.50 8,353.40 6,946.70 24,751.88 6,538.23 2,843.80 8,230.40 6,946.70 24,559.13

Површина - ха Високи 656.32 1,899.70 1,933.20 2,489.70 6,978.92 651.97 1,902.00 1,969.30 2,433.70 6,956.97

Ниски 5,545.36 956.80 6,396.60 4,457.00 17,355.76 5,886.26 941.80 6,261.10 4,513.00 17,602.16

Култури 25.54

Шикара 368.06

23.60 49.14

368.06

Дрвна маса м3 352,897.00 583,263.00 694,792.00 816,897.00 2,447,849.00 319,764.00 580,186.00 732,522.00 833,483.00 2,465,955.00

Годишен прираст м3 6,682.00 10,815.00 16,094.00 17,158.00 50,749.00 5,071.00 9,397.00 14,271.00 13,038.00 41,777.00

Етат м3 37,000.00 61,243.00 89,002.00 86,534.00 273,779.00 52,342.00 81,747.00 114,250.00 59,992.00 308,331.00

Од 1998 година со ПШС раководеле повеќе раководители: шум.тех. Радич Попоски, шум.инж. Цветко Дрткоски, шум.тех. Стојан Ѓуроски, Мино Лазарески, шум.инж. Косто Костоски, шум.инж. Борис Јончевски, шум.инж. Стојан Поповиќ, шум.инж. Маринко Миноски, шум.инж. Владимир Милошески, шум. инж. Владан Аврамоски, шум. инж. Буде Трифуноски, шум. инж. Сребре Петрески, М-р Форе Милошевски, М-р Милорад Андријески. Денес ПШС „Шар“ – Гостивар стопанисува со четири ШСЕ, на вкупна површина под шуми од 24.753 ха, со вкупна дрвна залиха од 2.447.849 м³. Само околу 28 % од вкупната површина е под високостеблени, додека 72 % од површината е под нискостеблени шуми. Сепак, поголемиот дел, 56 % од вкупната дрвна резерва е сконцентрирана во високостеблените шуми со кои стопанисува Подружницата. Најголемиот дел од површината е обрасната со бука (40 %) и даб (38 %), само околу 2 % од површината е под иглолисни видови, а остатокот под лисјари со помало стопанско значење. Годишниот прираст е проценет на 2,10 м³/ха или вкупно 50.749 м³, а дозволениот сечив етат е 29.590 м³. Подружницата со своите педесетина вработени стопанисува во густо населено подрачје, каде потребата за огревно дрво е особено изразена. Оттука произлегуваат и проблемите со нелегални активности во шума, како бесправна сеча, бесправно напасување на добиток, шумски пожари, со кои вработените секојдневно се соочуваат. И покрај се, Подружницата денес се гордее со очувани и добро стопанисувани шумски комплекси на локалитетите Пеклишта, Добра Вода, Буковиќ, Стража, Дејановец, Кожа, Водостан, Горно Јеловце, Локва и Маздрача.

М-р Милорад Андријески Роден 25.04.1968 година во Гостивар Дипломирал на Шумарскиот Факултет во Скопје 1991 година Завршил последипломски студии на Шумарскиот Факултет, Скопје 2014 година, на тема: Биоеколошки карактеристики на шумите од северните падини на планината Бистра и начин на нивна обнова Вработен во ПШС „Шар“ – Гостивар како самостоен референт за користење и заштита на шуми од 1996 година Раководител на Подружницата од 15.08.2017 година Во соработка со Шумарскиот Факултет – Скопје, објавил неколку научни трудови од доменот на одгледување на шумите и учествувал на повеќе работилници и меѓународни конференции на тема одгледување на шуми, меѓународна шумарска политика, менаџирање со екосистеми и друго

185

Плански документ за стопанисување со ШСЕ „Дејаноец“ од 1967 година

186

Природата е најголемото во најмало 187

Лешница – Тетово

шум. инж. Пане Симиќ Раководител на ПШС Лешница - Тетово

Организираното институционално стопанисување со шумите, шумското земјиште, а во почетокот и со високопланинските пасишта започнува во 1952 година. Тогаш со Решението донесено од Народниот одбор на тетовската околија бр. 11229 од 20. 08.1952 година основано е Шумското стопанство во Тетово како установа со самостојно финансирање. Во 1960 годинa, шумското стопанство се регистрира со назив Шумско стопанство “Јелак” Тетово, при што за директор на истото е именуван инг. Миливоје Антески. Ваквата организациона поставеност на шумското стопанство трае се до 21.05.1963 година, кога со решение од Окружниот стопански суд Скопје ФИ. бр. 122/63 се запишува во регистарот на стопански претпријатија фирмата Шумско индустриски комбинат ”Јелак” Тетово кој настанува со фузија на шумското стопанство “Јелак ” Тетово и Столарското претпријатие ”Бор” Тетово. Како в.д. директор на новооснованиот комбинат е именуван инж. Коста Бојаџиевски. Од гореизнесеното може да се заклучи дека шумското стопанство од 1963 година па понатаму егзистирало како ООЗТ или РЕ во состав на ШИК ”Јелак” Тетово. Во овој комбинат како претежна дејност се развила преработката на финални производи и полупроизводи од дрво. Во овој период во комбинатот се промениле повеќе работодавни органи – директори, како што се инж. Стевица Божиновски дипл. економист Перо Јовановски и инж. Светислав Тодоровски. На 18.12.1992 година, со одлука на Управниот одбор на ШИК ”Јелак“ АД Тетово бр. 02-3500 е основано Претпријатието за стопанисување со шуми ”Лешница” ДОО увоз – извоз Тетово како посебен правен субјект. За в.д. директор е именуван инж. Жарко Несторовски, кој подоцна е поставен за директор. Во овој период, бројот на вработените изнесувал 54 работници. Како друштво со ограничена одговорност ПШС ”Лешница” ДОО Тетово функционира до 15.12.1997 година кога влегува во состав на Јавното Претпријатие за стопанисување со шуми ”Македонски шуми” Скопје, во чиј состав влегуваат сите шумски стопанства во Република Македонија меѓу кои и ШС ”Лешница” Тетово.

188

Реден број

Карактеристики Денес подружницата ШС ”Лешница” има вкупно 39 вработени. Подружницата, стопанисувањето со шумите го спроведува согласно седум шумскостопански основи и тоа : ”Сува Гора - Милетина”, ”Ново Село II- Попова Шапка”, ”Љуботенска река”, ”Жеден Орашјe”, ”Јабланица” и ”Лешничка шума”.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "ЛЕШНИЦА" - ТЕТОВО “Жеден - Орашје” “Јабланица” “Сува Гора - Милетино” “Ново Село - Попова Шапка” “Лешничка шума” “Шар Планина - Бистрица” “Љуботенска Река” Вкупно “Жеден - Орашје” “Јабланица” “Сува Гора - Милетино” “Ново Село II - Попова Шапка” “Лешничка шума” “Шар Планина - Бистрица” “Љуботенска Река” Вкупно

Важност

2007-2016 2004-2013 2008-2017 1997-2006 1997-2008 1999-2008 2007-2016 2017-2026 2014-2023 2018-2027 2017-2026 2009-2018 2010-2019 2017-2026

Површина на ШСЕ 5,493.50 5,464.00 4,659.10 2,921.60 2,624.61 6,015.86 1,793.18 28,971.85 4,998.35 5,440.50 4,827.90 2,011.40 2,441.68 5,972.12 1,656.21 27,348.16

Вкупно обрасната 5,149.90 5,110.00 4,248.86 2,808.50 1,882.21 5,654.30 1,481.74 26,335.51 4,813.90 5,098.40 4,587.30 1,925.70 2,287.03 5,653.10 1,519.58 25,885.01

Површина - ха Високи 61.90 125.90 101.40 160.40 1,284.87 570.64 2,305.11 97.70 101.70 1,352.45 518.35 2,070.20

Ниски 5,088.00 4,984.10 4,147.46 2,321.70 597.34 5,639.10 911.10 23,688.80 1,788.40 4,852.10 3,840.80 1,816.70 871.70 5,395.80 1,001.23 19,566.73

Култури

180.00

Шикара

146.40

15.20 195.20 32.50 19.60 49.80 7.20 62.88 76.20

146.40 2,993.00 129.00 696.70

248.18

3,999.80

181.10

Дрвна маса м3

Годишен прираст м3

54,329.00 202,405.00 192,122.00 198,764.00 454,565.00 668,254.00 205,430.00 1,975,869.00 46,885.00 197,473.00 144,562.00 171,504.00 459,924.00 490,435.00 217,648.00 1,728,431.00

1,418.00 5,539.00 6,007.00 6,595.00 9,597.00 9,762.00 3,927.00 42,845.00 994.00 6,519.00 5,081.00 3,205.00 7,909.00 7,605.00 2,366.00 33,679.00

Етат м3 4,782.00 42,996.00 58,849.00 39,072.00 32,278.00 74,503.00 22,264.00 274,744.00 684.00 2,715.00 2,641.00 2,166.00 2,658.00 5,860.00 1,784.00 18,508.00

Подружницата располага со возен парк и тоа : 3 теренски возила, 1 лесна кола, еден камион застава, 1 зглобен шумски трактор ЛКТ- 81. До 2001 година подружницата располагаше и со една шумска куќа на местото наречена “Лешница” која е разрушена- запалена истата година во воените дејствија. Заштита Заштитата на шумите од бесправни сечи има тенденција на постојано намалување, така да од 21 вработен шумочувар во 1998 година (со поднесени неколку стотици пријави за безправна сеча) во 2017 година бројот на шумочувари се сведе на само 4 лиценцирани шумочувари со само 7 пријави за безправна сеча. Ова само по себе е во корелација со процентот на искористеност на предвидениот сечив етат односно, се поставува прашање, зошто лицата би платиле такса за сеча, кога никој не ја чува шумата и можат да си обезбедат дрва без пари.

шум. инж. Пане Симиќ Роден на 19. 05. 1959 година во Травник, Босна и Херцеговина Прво вработување е на 28. 03. 1983 година во “Шумарство” Травник, но за кратко време преминува во Цектор за уредување во “ИРЦ СИЛВА” – Сараево и работи до крај на 1986 година Во ШИК Јелак Тетово се вработува на 04. 05. 1987 година и работи на повеќе позиции За раководител на “Лешница” Тетово е назначен на 15. 08. 2017 година

189

Државно ловиште Државното ловиште “Лешница” стопанисува во рамките на ПСШ-Лешница - Тетово, истото е формирано со Одлука на Владата на РМ. Се простира на планинскиот масив на Шар планина на површина од 12.400 ха. Во склоп на ловиштето е целосно влезена шумата и шумското земјиште уредени во ШСЕ Лешничка шума со 2.44 1,68 ха. Останатите 9.958,31 ха се пасишта и ливади со кои стопанисува и ЈП Пасишта. Од вкупно 12 .400 ха, 12.380 се ловна површина а 20 ха е неловна површина. Пристап до ловиштето води преку асфалтен пат Тетово - Попова Шапка со должина од 20 км а потоа земјен шумски пат кон Долна Лешница во должина од 16 км. Ловиштето ги зафаќа источните и североисточните падини на Шар Планина, односно голниот слив на река Пена . Се карактеризира со голема инклинација на теренот, стрмни и тешко проодни падини. Надморската височина се движи од 987 м до 2.748 м (Титов врв). Хидрографската мрежа на ловиштето е доста развиена и богата со реки, потоци и неколку леднички езера. Ловиштето е покриено со вегетација од ела, смрча, бука, јасика, бреза, дива цреша, папрадишта, заедница на боровинки и тревници кои што служат како летни пасишта. Во ловиштето застапен е следниот дивеч: - Крупен дивеч: срна, дива коза, дива свиња, мечка но и едно од ретките места каде може да се најде рис - Ситен дивеч: див зајак, еребица камењарка, лештарка и сите видови гулаби - Од дивеч без заштита се среќаваат: волк, лисица, куна белка, куна златка, твор, јазовец, јастреб кокошкар и друго Според редовното пребројување и согласно годишниот план за 2017 година, бројната состојба во ловиштето на дивечот под заштита е следна: срна 55, дивокоза 148, дива свиња 30, мечка 7, рис 1-2. Во 2017 год за отстрел беа предвидени: дива коза 11, див јарец 11, дива свиња 12, див вепар 12, но отстрелани се само 7 диви јарци и тоа исклучиво од ловци од странство (Русија, Шпанија, Словачка, Турција) со што се остварува значителна девизна заработка. Во ловиштето во моментов се вработени 2 ловочувари, а раководителот на Подружницата ја врши и работата на Шеф на ловиште.

190

Негувајќи ги шумите, го негуваме животот на земјата

191

Караџица - Скопје

Со Решение на Народниот одбор на Скопската околија бр. 9722 од 29.08.1952 година, основано е шумско стопанство како установа со самостојно финансирање која има својство на правно лице. Овластено лице за претставување и потпишување на шумското стопанство бил инж. Андон Мировалиев - директор. Со Решение на Окружниот стопански суд во Скопје број 78/58 на ден 18. 02. 1958 година се запишува во регистарот на стопанските претпријатија и дуќани ”Шумско стопанство - Скопје” Скопска околија. Дејноста на ова претпријатие е да управува и стопанисува со државните шуми, шумското земјиште и високо - планинските пасишта. Со Решение на Народниот одбор на општина Идадија бр. 18200 од 20.12.1960 година, шумското стопанство се прогласува за Стопанска организација шумско стопанство ”Караџица” Скопје. Трансформациите на шумското стопанство ”Караџица” што настануваат подоцна се согласно законските прописи и тоа како РО Шумско стопанство ”Караџица” Скопје. Од 1998 година со формирањето на ЈП за стопанисување со шуми ”Македонски шуми” п.о. Скопје, ”Караџица” стана подружница на ЈП и го изгуби својство на правно лице.Како подружница ШС ”Караџица”, денес се грижи за одгледување, заштита и искористување на шумите со кои стопанисува. Земајќи ја предвид значајната улога на ПШС ”Караџица” во развојот на скопското шумскостопанско подрачје, треба да се истакне дека таа, 50 години од своето основање, успешно ја извршува својата дејност, давајќи значаен придонес за облагодарување на човековата животна средина. Во денешната урбана средина шумите добиваат сè поголемо значење, па со перманентно обновување на шумскиот фонд се дава на ПШС ”Караџица“ уште позначајно место во град Скопје и пошироко во Република Македоннија. Освен за подобрување на животната средина ПШС ”Караџица” во своето работење преку изградба на шумски патишта и комуникации му помага на локалното население од повисоките планински предели за полесно движење и комуникација со градот. Со тоа се овозможува отварање на нови работни места и обезбедување на егзистенција на луѓето.

шум.инж. Саша Јовановиќ Раководител на ПШС Караџица – Скопје

192

Карактеристики Вкупна површина на шумите со кои стопанисува ПШС “Караџица” изнесува 62.993,41 ха. Досегашни директори на ПШС “Караџица” Андон Мировалиев, Димитрие Мицановиќ, Петар Петровски, Димко Шалтански, Живко Минчев, Љупчо Филиповски, Илија Ризов,Звонко Костовски, Миле Трајковиќ, Атанас Танев, Златимир Бибоски, Иво Ивановски, Љупчо Мицев, Анѓеле Спировски, Гоце Николовски и Саша Јовановиќ, сите дипл.шум.инж по професија. Вкупен број на вработени во ПШС “Караџица” се 77 од кои еден доктор на шумасрки науки, 2 магистри, ВСС 18, ССС 32, СОЗ 6, КВ 2 и 13 НКВ. Полова структура: жени 19, мажи 58. Во подружница Караџица како ендемитна врста е присутен кривуљот (pinus mugo). Како остатоци на крајниот ареал ги има и тисата (ta) и фојата ( juniperus foetidisima). Во шумскиот расаданик Китка-Вртешка при ПШС “Караџица” во 1962 година произведени се првите садинци од секвоја (Sequiadendron giganteum) од семенски материјал добиен од САД, а во 1965 година се посадени на планината Караџица, поточно на место викано Вртешка, на површина од 0,2 ха. шум. инж. Саша Јовановиќ Роден 1963 година Дипломирал на Шумарски факултет во1991 година Од 1991 - 1996 година работи во ПТПУ “АСС” – Скопје, а во 1996 година се вработува во Завод за уредување на шуми – Скопје Од јули 2001 година до јануари 2002 година и од 2002 година, до ноември 2006 година го раководел Секторот за лов, ловен туризам, фарми и рибници, со звање Помошник директор на секторот Од август 2005 година, до јануари 2006 година е именуван за раководител - директор на ПШС Куманово – Куманово Од септември 2017 година е назначен за раководител - директор на ПШС Караџица – Скопје

193

Реден број 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "КАРАЏИЦА" - СКОПЈЕ “Кадина Река - I” “Кадина Река - II” “Китка” “Маркова Река” “Патишка Река” “Жеден-Матка” “Кључка Река “Брест” “Скопска Црна Гора” “Пчиња” Вкупно “Кадина Река - I” “Кадина Река - II” “Китка” “Маркова Река” “Патишка Река” “Патишка Река” JASEN “Жеден-Матка” “Кључка Река “Брест” “Скопска Црна Гора” “Пчиња” Вкупно

Секвоја (Sequiadendron giganteum)

194

Важност

2004-2013 2000-2009 2006-2015 2004-2013 2005-2014 2006-2015 2001-2010 2004-2013 2004-2013 2006-2015 2014-2023 2010-2019 2016-2025 2014-2023 2015-2024 2012-2021 2016-2025 2011-2020 2014-2023 2014-2023 2016-2025

Површина на ШСЕ 6,342.00 7,944.19 3,068.66 8,744.00 5,745.90 7,173.10 1,887.45 5,415.81 9,633.60 7,038.70 62,993.41 6,588.39 7,881.79 3,086.40 8,749.60 5,682.14 701.20 7,189.70 1,825.40 5,462.40 9,604.00 7,442.10 64,213.12

Вкупно обрасната 5,544.09 6,664.23 2,714.50 6,336.00 5,172.68 6,927.00 1,586.14 3,193.29 8,235.50 6,664.50 53,037.93 5,664.11 6,543.04 2,717.40 6,334.70 5,034.33 624.40 6,918.80 1,583.30 3,333.60 8,193.40 6,998.20 53,945.28

Површина - ха Високи

4,345.89 48.60 2,196.20 265.96 1,035.00 1,495.14 690.70 1,075.30 947.80 12,100.59 4,312.82 2,157.90 212.60 363.10 818.60 1,439.10 718.40 846.00 141.30 11,009.82

Ниски 5,544.09 2,307.14 2,665.90 4,139.80 4,906.72 5,892.00 91.00 2,502.59 7,052.40 5,716.70 40,818.34 5,664.11 2,219.02 2,702.80 4,139.80 4,821.73 261.30 5,895.40 120.90 2,615.20 6,512.30 5,996.30 40,948.86

Култури

Шикара

11.20

107.80 119.00 11.20

23.30 107.80 860.60 1,002.90

727.30 727.30

Дрвна маса м3 370,027.00 877,421.00 111,654.00 559,249.00 171,971.00 159,202.00 419,701.00 374,019.00 507,117.00 124,153.00 3,674,514.00 312,833.00 1,173,124.00 105,564.00 598,972.00 172,171.00 117,429.00 162,142.00 404,864.00 361,326.00 406,089.00 138,162.00 3,952,676.00

Годишен прираст м3 7,524.00 17,288.00 1,978.00 14,424.00 4,100.00 7,631.00 4,610.00 7,443.00 9,080.00 4,264.00 78,342.00 7,135.00 21,318.00 1,628.00 13,634.00 3,831.00 2,106.00 3,495.00 4,782.00 7,246.00 7,838.00 3,641.00 76,654.00

Етат м3 30,326.00 107,988.00 11,664.00 65,654.00 23,676.00 10,920.00 42,359.00 61,988.00 60,367.00 15,245.00 430,187.00 35,440.00 117,381.00 10,470.00 35,222.00 12,489.00 16,568.00 20,880.00 19,417.00 26,139.00 52,263.00 22,629.00 368,898.00

Sempervivum. zeleborii, љubotenska Reka - R`ani kamen 195

Куманово – Куманово Подружница Шумско Стопанство - Куманово e формирано на 04.10.1952 година со решение бр.13427 донесено од Народниот одбор Куманово, од тогаш до 15.12.1987 година работеше како ООЗТ при сложена организација Треска - Скопје. Овој период се карактеризира со успешно работење и спаѓа во редот на подобрите ШС во Македонија. Инвестирано е во градење на расадник за производство на контејнерски садници од јукосад, макосад и паперпат садници. Во 1962 - 1964 година е направена пилана со искористен капацитет од 10.000-12.000 м2 обло техничко дрво од бука, ела, црн бор и бел бор, смрча и друго. Во 1985 година е изграден нов погон за производство на пилански трупци од букова режана граѓа, исклучиво за извоз. Пиланата се издвои како посебен правен субјект - ДООЕЛ, основан од ЈП Македонски шуми - Скопје со име КУ - ПИ Пилана Куманово. Во 2015 година објектот Пилана со сите придружни објекти е дадена е под закуп на турски инвеститор. Подружница Куманово располага со мешовити шуми: бука, даб, бел бор, црн бор, чисто букови шуми и дабови шуми и борови култури. Подружница Куманово има вработено 66 работника, организирани во 7 (седум) ШС Единици и управа на подружница.

дипл.ецц. Луан Бајрами

Раководител на ПШС Куманово - Куманово

196

Реден број

Пошумување се врши според обврските на шумско стопански планови на 120 ха и по договор со МЗШВ, и тоа секоја година на различни површини од 180 - 200 ха. Успешноста на пошумување зависи од климатските услови кои негативно влијаат при сушни години. Пошумување на површини како што се Слупчане, Ваксинце, Старо Нагоричане, Проевце, Довезенце, се со релативно добра прифатеност. ПШС – “Куманово”- Куманово во 2015 година е добитник на Ноемвриска награда на град Куманово за пошумување, што е признание за успешна работа на подружницата со напомена дека сите пошумувања се извршени во голем дел со вработени од подружницата. Подружница Куманово во овој 20 годишен период се бори со бесправни сечи посебно во Карадачкиот реон каде има пустошење на шумите, најчесто во реон на Копиљача, Вуксан и Црн врв, каде постои опасност од уништување на шумите и деградација на земјиштето.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "КУМАНОВО" - КУМАНОВО “Вуксан” “Копиљача” “Црн Врв” “Козјак” “Пелинце-Дренак-Пчиња” Вкупно Вуксан Копиљача Црн Врв Козјак Пелинце-Дренак-Пчиња Вкупно

Важност

2007-2016 1990-1999 2001-2010 2002-2011 2000-2009 2017-2026 2010-2019 2011-2020 2012-2021 2010-2019

Површина на ШСЕ 5,724.10 2,578.50 6,928.57 4,193.88 4,204.25 23,629.30 5,705.20 2,230.02 7,002.10 4,211.74 4,217.65 23,366.71

Вкупно обрасната 4,503.40 2,515.90 6,361.15 3,946.61 3,881.60 21,208.66 4,635.40 2,108.39 6,432.95 3,941.11 3,895.00 21,012.85

Површина - ха Високи

106.50 635.50 145.10 887.10 324.30 1,071.40 116.10 1,165.80 145.10 2,822.70

Ниски 4,473.20 2,515.90 6,254.65 2,696.71 3,443.50 19,383.96 4,284.40 1,026.50 6,316.85 2,736.71 3,456.90 17,821.36

Култури 30.20

614.40 293.00 937.60 26.70 10.49 38.60 293.00 368.79

Шикара

Дрвна маса м3 136,774.00 12,575.00 227,127.00 438,271.00 108,645.00 923,392.00 133,352.00 51,302.00 175,345.00 415,022.00 115,336.00 890,357.00

Годишен прираст м3 6,126.00 2,500.00 6,442.00 13,755.00 3,925.00 32,748.00 7,229.00 1,047.00 6,341.00 13,619.00 2,782.00 31,018.00

Етат м3 37,754.00 12,000.00 31,080.00 62,715.00 23,951.00 167,500.00 33,631.00 26,532.00 18,318.00 55,044.00 26,411.00 159,936.00

Досегашни раководители на Подружница ШС – “Куманово”- Куманово: шум.инж. Бранко Станковски, шум.инж. Радислав Милошевски, шум.инж. Здравко Димковски. Во 1988 година се изврши интеграција на ШС Куманово со дрвен комбинат ДИЕР Димче Еребица –Куманово, прв директор на ДИЕР е Драган Митевски-дипл.правник, следен е Живорад Јовановски- дипл инж, Зоран Павловиќ шум.инж. и Јовица Поповски дипл.психолог. Шумско Стопанство Куманово се издвои од ДИЕР Куманово на 05.02.1992 година кога за директор на Шумско Стопанство – Куманово е назначен шум.инж. Васка Станковска, потоа шум.инж. Стојан Арсиќ и шум.инж. Борко Стојановски. Од формирањето на ЈП Македонски шуми-Скопје, Директори – Раководители биле: шум.инж. Зорица Стефановска, шум.инж. Кирил Балтовски, шум.инж. Васка Станковска, шум.инж. Борко Стојановски, шум.инж. Стојан Арсиќ, шум.инж. Бранко Цветков, шум.инж. Борко Стојановски, шум.инж. Илија Крстевски, шум.инж. Саша Јовановиќ, дипл.ецц. Љуан Бајрами, ецц. Ваит Саити. Актуелен раководител е дипл.ецц. Љуан Бајрами. Број на пожари за период од 2015-2018 година е 41 со површина 1146 ха. Секоја година се пошумува на површина од 200-300 ха и на истата површина се вршат и други одгледувачки мерки: окопување, прашење и палчење.

дипл.ецц. Луан Бајрами Роден на 25.08.1974 година Дипломирал на Универзитет Св. ’’Кирил и Методиј’’ Скопје – насока Финансиски – сметководствен менаџмент , 2002 година Од август 2005 година до октомври 2006 година работи како раководител директор во ПШС’ ’Куманово’’ Од октомври 2006 година работи како шеф на комерцијала до октомври 2007 година Од октомври 2007 година до април 2012 година работи како раководител-директор на ПШС’’Куманово’’ Куманово Од април 2012 година работи како шеф на комерцијала до март 2018 година Од март 2018 година работи како раководител- директор во ПШС ’’Куманово’’ Куманово

197

Расадникот кој стопанисува во рамките на ПШС Куманово е формиран уште во почетокот на формирање на Шумско СтопанствоКуманово,1952 година со производство на кластени садници, а подоцна е приспособен и за контејнерско производство кое официјално е започнато во 1961-1963 година – јукосад систем и макосад, а 1970 година започнато е производство и на паперподсистем. Во расадникот во Куманово порано се произведувало 4.000 000 броја садници, додека сега производството варира секоја производна година и тоа од 500 000 – 2.000 000 садници од црн бор, смрча, дуглазија, чемпрес, багрем и други видови садници. Од страна на Влада на Р Македонија во расадникот има инвестирано пет (5) мрежника од површина по 1000 м2 и два пластеника по 1000 м2, значи вкупно 7000 м2 површина за производство на контејнерски садници. Вкупен капацитет на расадникот е 2 800 000 броја садници.

198

На шумата не и е потребен човекот, на човекот му е потребна шумата 199

Голак - Делчево

шум.инж. Љупчо Петровски Раководител на ПШС Голак - Делчево

На територијата на Општина Делчево и Македонска Каменица е формирана подружница ,,Голак,, Делчево. Во 1952 година се основа шумско стопанство со град Делчево, како установа со самостојно финансирање. Имотот со кој стопанството управува се состои од: -од север; од Султан тепе (2085) оди по сртот до граничниот камен број 90 (Руен 2252 м.н.в) на македонско - бугарската граница. Од тука по државната граница се до граничниот камен број 72 ( Дрндарица).

-од исток; по македонско- бугарската граница од граничниот камен број 72 до месноста ,,Крива Бука,,- Кадиица.

-од југ; од Крива Бука по потокот (Сува Река), слегува преку кота 837, го сече патот Делчево - Пехчево, преку кота 732, Ридот Иринец се качува на Бајастепе (1346м) по сртот преку кота 1315, слегува низ голем Џиновец се качува преку Силков рид до местото Стара Кула (Обозна).

-од запад; од место Стара Кула (Вододелницата) преку Обозна (1187м), Јастребот (1273), Чавка (1538), Осиката (1202), Какинова Чука (920), кота 930 влегува во река Брегалница до кота 405, потоа по потокот Свидница по ридот кота 889 Чукар, натака по сртот преку Побиен камен, Пресвртлива чука (1131), Китка (1847) кота 1868 до Султан Тепе (2085), котите И границите се земени од генералштабна карта 1925 година М=1:50 000 Шумски расадник површина 4.50 ха и со една расадничка зграда. Во 1952 година со Решението за основање на Шумското стопанство Делчево се дадени шуми со ниска продуктивност со површина од 19.184 ха од кои сочувани шуми се 6.541 ха. Се изработува годишен дрво сечен предлог за сеча на дрвна маса во државни шуми, со планиран годишен етат на сеча. Дрвосечните предлози Шумското стопанство ги изработува секоја година за тековната година, а ги одобрува Секретаријатот за земјоделство и шумарство Скопје. Годишен одобрен етат за сеча на дрвна маса за Општина Делчево е 10.000 м3 се врши ознака на пењушка, а сечата ја вршат корисниците на дрвната маса од страна на месното население. Се изработува годишен план за пошумување на голините во општината Делчево за кое во 1956 година се формира Совет за пошумување на голини при ОНО Штип, а во општина Делчево се формира установа за пошумување на голините. Пошумувањето на голините целосно го финансира Советот за пошумување на голини - Штип. со Одлука на Владата на Р.Македонија од 1958 година е извршено прогласување на подрачјето на општина Делчево како ерозивно подрачје.

200

Реден број 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Седиште на подружницата Шумскостопанска единица Ш.С. "ГОЛАК" - ДЕЛЧЕВО Каменица Драмче -ел.врв Ветрен -Сраево Средна Обозна Голак Дулица -Сива Кобила Вкупно Каменица Драмче -ел.врв Ветрен -Сраево Средна Обозна Голак Дулица -Сива Кобила Вкупно

Важност

2003-2012 2003-2012 2004-2013 2006-2015 2004-2013 2001-2010 2013-2022 2013-2022 2014-2023 2016-2025 2014-2023 2011-2020

Површина на ШСЕ 4,717.00 4,104.50 7,828.30 6,386.50 7,929.70 4,774.60 35,740.60 4,715.40 4,104.50 8,146.99 6,992.70 7,883.30 4,774.60 36,617.49

Вкупно обрасната 4,048.70 3,841.50 5,531.40 4,081.60 6,708.20 3,618.90 27,830.30 4,101.30 3,841.00 7,543.99 5,198.30 6,706.40 3,618.90 31,009.89

Површина - ха Високи

Ниски

3,377.20 3,208.10 1,669.60 3,470.50 1,764.90 3,230.80 16,721.10 3,385.20 3,165.20 1,679.00 2,817.80 1,753.40 3,272.10 16,072.70

671.50 633.40 3,861.80 454.00 4,861.30 199.80 10,681.80 716.10 676.30 3,853.99 2,380.50 4,953.00 381.80 12,961.69

Култури

157.10 82.00 21.40 260.50

Шикара

166.90 166.90

Дрвна маса м3 636,725.00 339,689.00 343,912.00 353,793.00 416,649.00 304,727.00 2,395,495.00 661,504.00 585,640.00 353,423.00 428,450.00 423,116.00 318,875.00 2,771,008.00

Годишен прираст м3 10,137.00 11,288.00 9,645.00 7,688.00 11,681.00 7,862.00 58,301.00 10,332.00 15,073.00 10,473.00 9,637.00 11,217.00 7,781.00 64,513.00

Етат м3 64,084.00 49,991.00 64,973.00 56,668.00 81,220.00 38,574.00 355,510.00 62,849.00 107,746.00 42,745.00 95,368.50 69,162.00 29,230.00 407,100.50

Од 01.01.1972 година Шумското стопанство се интегрира со претпријатието за дрвна индустрија ,,Треска,, Скопје - погон за стопанисување со шуми - Делчево. Од 01.01.1990 година согласно одредбите на Законот за претпријатијата се врши пререгистрација во Окружниот стопански суд - Штип. Регистрирано е: Јавно претпријатие Шумско стопанство ,,Голак,, со седиште во град Делчево, издвоено од системот ,,Треска,, и со сопствена жиро сметка. Од 24.04.1996 година Јавно претпријатие Шумско стопанство ,,Голак,, поради лошата финансиска состојба и искажаната загуба за деловната 1995 година за Шумското стопанство ,,Голак,, Делчево е воведен - СТЕЧАЈ со стечаен управник. Стечајот трае до 31.12.1998 година. Од 01.01.1999 година Подружницата ,,Голак,, Делчево е во состав на ЈП ,,Македонски шуми,, до денес. Подружницата ШС ,,Голак,, Делчево стопанисува во општините Делчево и Македонска Каменица на површина под шума 35.740,60 ха од кои 16.049 ха се приватни шуми и 15.291 ха државни шуми, лисјарски видови 23.463 ха и четинари 7.907 ха Шумското стопанство ,,Голак,, Делчево има изградено шумско камионски земјени патишта во должина од 255 км, шумски бараки 653 м2,стопански објекти 500 м2 и помошни објекти- штали и магацини 1120 м2. Во моментов ПШС ,,Голак,, Делчево се вработени 51 работник. Површините под дабови шуми и останати лисјари зафаќаат површина од 15.594 ха и дрвна маса од 824.051 м3 или 53 м3/ха, буковите шуми зафаќаат површина од 4230 ха со дрвна маса од 743.818 м3 или 176 м3/ха. Површините на боровите шуми и останатите четинари зафаќаат површина од 7.540 ха со дрвна маса од 819.347 м3 или 108 м3/ха.

-Пошумување на подрачјето на општина Делчево и Македонска Каменица во периодот од 1973 - 1992 година е извршено на површина од 4.375 ха од страна на ШС ,,Голак,, Делчево и 2.130 ха од страна на ВП ,,Брегалница,, Кочани. Во периодот од 1993 - 2007 година подружницата извршила пошумување на површина од 307 ха на голини и пошумување на површини после сеча на 1.2010 ха со црн бор, бел бор, смрча , дуглазија, багрем, даб, јасен и јавор сите од сопствениот расадник. Во периодот од 2008 - 2018 е извршено пошумување на 287 ха. шум.инж. Љупчо Петровски Роден 1964 година во с.Очипала, Делчево Дипломирал на Шумарскиот факултет во Скопје во 1995 година Вработен во ПШС Голак Делчево во 2006 како шумарски инжинер Од 15.08.2017 година е именуван за раководител-директор на ПШС,, Голак ,, Делчево

201

Подружницата Голак - Делчево има сопствен шумски расадник ,,Дервишица,, кој е формиран кон крајот на 1947 година и почетокот на 1948 година од Министерството за шумарство - Скопје. Првото расадничко производство се багремови фиданки со возраст 1+0. Во текот на наредните години 1949/1950 и 1951 година се произведувани и фиданки на јасен, брест и кисело дрво со возраст 1+0. Расадникот под Републичка управа е се до 21.10.1952 год.од овој датум со Решение бр. 2942 на Н.О. на Малешевска околихја шумскиот расадник со површина од 4,50 ха и расадничка зграда е предаден на шумското стопанство во Делчево, со вработените во расадникот. Од 1952 година во шумскиот расадник ,,Дервишица,, од Делчево започнува производството на црн борови фиданки со возраст од 2+0 година како и други видови. Во шумскиот расадник од формирањето 1998 - 2018 година се произведени 2.575.140 садници од лисјари и четинари од следните видови: црн бор 800.000

бел бор багрем лисјари, јасен, к.топола смрча аризон, чемпрес дуглазија 2+0 400.000 750.000 36.000 300.000 144.000 145.140 Вкупно: 2.575.140

Местоположбата на шумскиот расадник е југоисточно од градот Делчево. Почвата на шумскиот расадник е речен алувијален нанос со подземна вода на длабочина од 4 до 8м. До 1973 година се наводнуваше гравитационо од проточните води на р.Брегалница, со отворен канал за наводнување. Од 1973 година наводнувањето на расадникот се врши со подземна вода од бунари и систем на цевки- прскалки со вештачки дожд. Пласманот на произведените садници од расадникот е во Република Македонија, а за здраствената состојба на фиданките во почетокот се грижат стручњаци од Шумарски институт - Скопје, а подоцна надлежните катедри за заштита и одгледување при Шумарскиот факултет - Скопје. Во периодот 2008 - 2018 година свидентирани се 52 пожари и опожарена површина од 1437.38 ха. Со основањето на Шумското стопанство ,,Голак,, Делчево во 1952 и веднаш во почетокот на 1953 година се формира и шумочуварската служба во состав на ШС Делчево по шумски региони со големина од 1500 до 5000 ха површина на географско гравитационо подрачје на општината Делчево. Со основањето на ШС со седиште во град Делчево се именува ии првиот директор на стопанството од НО на Малешевска околија, е шумарскиот техничар Јордан Тасевски од 1953 година до 1955.

• Од 1955-1957 година шум.тех. Пано Паговски • Од 1957-1960 година е шум.тех. Стефан Јанчовски • Од 1960-1961 година шум.инж. Мирослав Кушевски • Од 1961-1966 година шум.тех. Стефан Јанчовски • Од 1966 -1973 година шум.инж. Асен Давитков и повторно 1981-1985 година • Од 1973-1977 година шум.инж. Методи Крстевски • Од 1977-1981 година шум.инж. Славе Петковски и повторно 1985-1988 година • Од 28.12.1998 година 05.02.1990 година има принуден управник е именуван Здравко Мирчевски • Во 1990 година за ВД директор е именуван шум.инж. Асен Давитков • Од 1990-1994 година шум.инж. Драго Стоименовски • Од 1994-1995 година шум.инж. Владе Ангелов • Од 1995-1996 година шум.инж. Илчо Стојчевски • Од 1996 -1998 година за стечан управник беше назначен шум.инж. Петре Маневски • Од 1999 - 2001 и 19.12.2001 година до 29.11.2002 година дипл.прав. Боро Атанасовски • Од 23.07.2001 до 19.12.2001 година и од 29.11.2002 година до 09.08.2005 година е именуван шум.инж. Миле Стоименовски • Од 09.08.2005 до 18.10.2006 година е именувана шум.инж. Мира Стојчевска • Од 18.10.2006 година до 2009 година е именуван дипл. правник Боро Атанасовски • Од 20.06.2009 година до 16.08.2014 година е именуван шум.инж. Буде Стојковски • Од 14.08.2014 година до 15.08.2017година е именуван шум.инж. Јордан Димитровски • Од 15.08.2017 година до денес е именуван шум.инж. Љупчо Петровски

202

203

Информирање во ЈП Македонски шуми Со формирањето на ЈП Македонски шуми во 1998 година се укажа потреба од адекватно информирање на вработените, деловните соработници и јавноста во Република Македонија за работата на Јавното претпријатаие и Шумарството во Македонија. Управниот Одбор и менаџерскиот тим донесоа одлука за издавање на информативно гласило-списание. Формиран е првиот Издавачки совет и главен уредник, кои изготвија програмска ориентација и содржини на списанието, конципирани така да ги следи сите настани, случувања, актуелности во работењето. Списанието “Наши шуми” го подготвува редакција составена од два до три члена, во консултација со Издавачкиот совет на весникот. Содржините ги одбира, предлага, во соработка со Издавачкиот совет на Весникот, главниот и одговорен уредник,назначен од генералниот директор. Списанието “Наши шуми” со своите содржини ги анимира и запознава читателите со актуелните состојби, случувањата, промените и состојбите во шумарството; презентира научни трудови и теми на експерти од областа на шумарството;едуцира од областа на заштита на животната средина; ја подигнува еколошката свест и култура; обработува теми од областа на дрвната индустрија; анимира здрав начин на живот и исхрана; гради здрав однос кон заштитата на природните ресурси. Првобитниот дизајн и логото на списанието го направи стручен тим на чело со академик Костадин Танчев-Динката, со определени рубрики и печат во колор. Прв уредник на списанието е шум.инж. Марена Ангова-Сечкова. Со текот на времето се менуваше Издавачкиот одбор и главните уредници, но големи концепциски промени немаше. Списанието има своја физиономија и изградена уредничка концепција по која стана препознатлив и баран од вработените во претпријатието, на Шумарскиот факултет, МЗШВ и други Министерства, кај деловните соработници и кај останататите читатели. Од број до број се зголемуваше и бројот на шитателите, но и бројот на соработниците, меѓу кои има многу истакнати научни работници, професори, новинари, еколози, инженери и вработени во Јавното претпријатие. Главен и одговорен уредник на списанието од 2000.година е Соња Никчевиќ. Од првиот до последниот број, Редакцијата на списанието Наши шуми добиваше пофалби и позитивни коментари за нашинот на известување, афирмативноит приод во следењето и одбележувањето на сите настани кои се случуваа во препријатиети и во шумарството воопшто. Долго време списанието беше единствено средство за афирмација во ЈП во јавноста, своевиден дневник кој хронолошки го следеше неговиот развој и го презентираше во јавноста. Досега се издадени 72 броја на списанието наши шуми. Тоа се вкупно 2304 страни пишан материјал, илустриран осмислен и презентиран на јавноста! Со неаргуметирана одлука на менаџментот ЈП и директорот Жарко Караџоски, списанито не излегуваше од мај,2015-декември 2017 година. Имајќи ги предвид современите движења во информирањето и бумот на елекронските медиуми во светот, како и фактот дека информирањето и достапноста на информациите од јавен карактер имаат исклучително значење за имиџот и презентацијата на претпријатието во јавноста, во март, 2005. година На веб–страната на ЈП Македонски шуми www.mkdsumi.com.mk, можат да се најдат сите податоци и информации за претпријатието, почнувајќи од основните податоци за стопанисувањето со шумите, работата на секторите, редовно следење и известување за сирте тековни настани во и околу претпријатието. На веб-страната се објавени сите тендери и јавни набавки, известувања и објави, одбележени сите сминари, советувања и други случувања. Страната редовно се ажурира, а во 2013 година е редизајнирана за поголема достапност на посетителите. Со цел да се афирмира работата на ЈП по области се издадени повеќе рекламни материјали меѓу кои брошури и проспекти за ЈП Македонски шуми, брошура за лов и ловен туризам во ЈП Македонски шуми, брошура за други шумски производи, папка со брошура и ценовници за ловство и други рекламни материјали со лого на претпријатието, кои служат за идентификација, афирмација и формирање сопствен имиџ, што е една од главните компоненти на градење на современо ориентирана фирма. Редовната и континуирана соработка со другите институции, пред се медиумите во Република Мкаедонија, придонесе за препознатливост на ЈП Македонски шуми како современа, модерно ориентирана и фирма со изграден имиџ. Покривањето на ЈПМШ во печатените и електрониските медиуми е пресудно за тоа како ЈПМШ ќе биде перцепиран во јавноста, а на тој начин и на планот за работа според кој работи. На тој начин ЈПМШ ќе допре со позитивен, реален профил во весниците, професионалните списанија, интернетот, радиото и телевизијата што се постигнува со пресови за сите јавни случувања во ЈПМШ.Во рамките на проектот за Институционална соработка со Статског-Норвешка на 08.12.2005 година е донесена Стратегија за комуникации и информирање со која преку имплементирање во системот за ИТ, со поврзување во ИНТРАНЕТ комуникација(внатрешно електронско поврзување и интерна комуникација), а потоа и за правилно препознавање на надворешните целни групи и нивна анимација во интерес на квалитетна промоција на Јавното претпријатие во јавноста и соработка со надворешните соработници.Оваа Информациска и Комуникациска Стратегија е усвоена од Управниот Одбор / Менаџерскиот тим на ЈПМШ.Информацијата е клучна одговорност на раководството. Главните предизвици се збогатување на знаењето и вештините од областа на информација и комуникација, понатамошен развој и разбирање на улогата на секој менаџер и вработен во оваа работа, како и развивање на употребата на посоодветни информациски канали. Изготвувањето на надворешно - ориентиран профил претставува цел и главен предизвик. Основата за постигање на оваа цел е интерна комуникација која добро ќе функционира. Информирањето со текот на времето ги следи сите модерни текови и активно е вклучено во социјалните мрежи. ФБ страната е секојдневно ажурирана со тековно следење и објавување на настани, а видео - документи се објавуваат на You Tobe каналот на ЈП Македонски шуми.

204

БРОЈ 71 ЈУНИ 2018

ЈП

”

МАКЕДОНСКИ ШУМИ”

Да ги заштитиме шумите од пожари

Институционална соработка Институционална соработка со Норвешката Државна Шумарска корпорација Статског СФ

Во 2002 година по иницијатива на канцаларијата за врски на Кралството Норвешка воспоставен е контакт на Норвешкото Министерство за надворешни работи со ЈП ”Македонски шуми” Скопје за изработка на студија за елаборирање на можноста за институционална соработка помеѓу ЈП”Македонски шуми” и Статског СФ (Норвешка Државна Шумарска Коорпорација, формирана во 1993 година) може да му помогне на ЈП “Македонски шуми” во овој процес со давање на стратешка техничка помош и помош од организациска, административна и оперативна природа. Потпишан е договор за институционална соработка меѓу двете корпорации во 2004 година, кој се фокусира на организацискиот развој. Формирана е Службата за Информатичка Технологија во дирекцијата на ЈП “Македонски шуми” во декември, 2005 година. Во рамките на проектот за Институционална соработка со Статског-Норвешка на 08.12.2005 година е донесена Стратегија за комуникации и информирање. Овој документ беше подготвен од во соработка на Службата за информирање и маркетинг и маркетинг службата на Статског од Норвешка и влезе во Стратешкиот план, со акционен план во кој се дефинираат главните насоки во интерната и екстерната комуникација на претпријатието. Оваа Информациска и Комуникациска Стратегија е усвоена од Управниот Одбор / Менаџерскиот тим на ЈПМШ. Втората фаза продолжи во 2007 година, со проширување на мрежата т.е поврзување на сите подружници во единствена мрежа. Воведено е ново мрежно решение – инфраструктура со нов начин на поврзување со Cisco router во секоја подружница кој ќе обезбеди VPN конекција помеѓу подружниците, кои што ќе имаат подршка за VPN, Voice и QoC, како и подготовка за IP телефонија. “Развојот на информатичкиот систем во ЈП ”Македонски шуми” се имплементираше преку воспоставување на ИТ-технологија и ИТ- платформа за претпријатието. Фаза 3: “Зајакнување на подготвеноста за постигнување на подобар економски менаџмент” која е договорена на 14.03.2006 година, со изработка на проект план. Набавен и имплементиран е нов пресметковен систем. Крајната цел на фаза 3 од Институционалната соработка меѓу Статског и ЈП ”Македонски шуми”е да се зајакне способноста за постигнување на добро економско управување, преку набавка и имплементација на модерен Ситем за управување со финансиите (FMS), а со цел да се овозможи на ЈП”Македонски шуми: да презема подобра контрола врз своите финансии , да го насочи менаџментот кон правилен избор преку прецизни и навремени извештаи и анализи, и да постигне намалување на трошоците како резултат на поефикасното управување со трансакциите.

Колективен договор за работниците во ЈП за стопанисување со шуми “Македонски шуми”.

На на 06.02.2006.година, Генералниот директор на Јавното претпријатие “Македонски шуми” г-динот Ацо Ѓурчески и претседателот на Синдикатот за шумарство и дрвна индустрија на Република Македонија г-динот Живко Митревски го потпишаа Колективниот договор за работниците во Јавното претпријатие за стопанисување со шуми “Македонски шуми” П.О. Скопје. Присутни беа и Претседателот на Управниот Одбор на ЈП “Македонски шуми” г-динот Александар Трендафилов, претставници од ДООЕЛ-ите на дрвната индустрија, членовите на Претседателството на гранскиот синдикат, менаџерскиот тим на ЈП “Македонски шуми”, членовите на Управниот Одбор на ЈП “Македонски шуми” и претставници на медиумите. Со Колективниот договор на работниците во ЈП”Македонски шуми” Скопје се доуредуваат правата, обврските и одговорностите на вработените во ЈП „Македонски шуми“ Скопје од работниот однос и начинот на остварувањто на правата и обврските и други одредби за прашања од интерес за работниците и претпријатието како и начинот и постапката за решавање на меѓусебните спорови. Колективен договор на работниците во ЈП”Македонски шуми” бр 02-47/1 од 1998 година односно Нов Колективен договор на работниците бр 02-468/1 06.02.2006 година од неговото донесување до ден денес има претрпено повеќе измени и дополнувања и тоа: Измена на Колективен договор на работниците во ЈП „Македонски шуми“ – Скопје бр.02-202/4 од 25.01.2007 година; Измени и дополнувања на колективен договор за работниците во јавното претпријатие за стопанисување со шуми Македонски шуми“ Скопје бр.02-243/3 од 09.02.2009 година; Измени и дополнувања на Колективен Договор за работниците во ЈП „Македонски шуми“-п.о.-Скопје, усвоен на 06.02.2006 г. со измените од 09.02.2009 г. бр.02-1126/4 од 13.07.2009 г.; Измени и дополнувања на Колективен Договор за работниците во јавното претпријатие „Македонски шуми““-п.о.-Скопје бр.02-864/2 од 30.06.2011 година; Колективен Договор за измени и дополнувања на Колективен договор за работниците во ЈП „Македонски шуми“ Скопје бр.02-307/1 од 03.09.2014 година. Во рамките на ЈП Македонски шуми поставени се централизирани софтверски решенија кои ги интегрираат податоците кои што се користат од страна на подружниците вклучувајќи го секторското работење во унифициран систем. Соодветно дизајнираните решенија се поставени за да ги моделираат и афтоматизираат повеќето од основните бизнис процеси од компанијата ги интегрира информациите од целата компанија на едно место и овозможува полесно менаџирање. Софтверот е формиран од неколку модули и компоненти кој што формираат решение кое што ги покриваат следните области: Финансово и сметководствено работење, Уредување за шуми изработка на основи и ГИС, Пратење на дрвна маса, Планирање и анализа на процесот на производство, Заштита и пратење на пожари, Поддршка и евидентирање на проблеми. Во периодот ноември/декември 2013 направено е снимање, проценка и анализа на комплетната околина поврзана со Информатичката Технологија во ЈП Македонски шуми. Согласно целосната анализа изработена е 10 годишна ИТ стратегија од која произлегуваат Главните цели кои треба да се постигнат со развојот и примена на технологијата.

информатичката технологија во ЈП Македонски шуми

приказ на апликациските групи во портфолиото на апликации на ЈП Македонски шуми

205

Институционална соработка

Протокол за институционална соработка за заштита на шумите

Во интерес на заштитата на шумите како национално богатство на РМ, а врз основа на своите надлежности , ЈП “Македонски шуми” на иницијатива на директорот Ацо Ѓурчески, воспоставува Протокол за институционална соработка 01.07.2005 година со релевантни институции во државата: МВР - Сектор за работи од јавен ред и мир, Сектор за сообраќајни работи, Сектор за гранични работи; Министерство за транспорт и врски; ЈП “Македонија пат”; Фонд за регионални и магистрални патишта; Државен пазарен инспекторат; Царинска управа на РМ; МЗШВ - Сектор за шумарство; МЗШВ- Државен инспекторат за шумарство; Шумска полиција За комплетен успех потребна е координација на сите субјекти и поединечно извршување на задачите на секој пооделно. ЈП Македонски шуми ќе инсистира на комплетна координираност во акциите, вклучување на реонските чувари на шумите, преку дојава на надлежните во ШС кои понатаму ги координираат активностите. Контрола над сите извршители ќе се врши преку внимателно избрана внатрешна контрола која ќе работи по принцип на изненадување.

Протокол за соработка меѓу ЈП Македонски шуми и Шумарскиот факултет - Скопје

На 13.12.2005 година, е потпишан Протокол за соработка меѓу: ЈП “Македонски шуми” претставувано од директорот Ацо Ѓурчески, и Шумарски факултет - Скопје, претставувано од Деканот проф. д-р Коле Василевски. Како резултат на досегашната соработка меѓу ЈП “Македонски шуми” и Шумарскиот факултет - Скопје, преземаат конкретни чекори за зајакнување и унапредување на идната соработка при реализација на истражувачки и други развојни проекти во областа на шумарството. Институционална соработка меѓу Шумарскиот факултет и ЈП “Македонски шуми” и други релевантни институции, давање на помош на разни здруженија и кадри од шумарската струка, поконкретно (Здружението на инженери и техничари), Поддршка и реализација на иницијативите за пошумување на голини, ерозивни подрачја и слично, со формирање на соодветни институции при Владата на Република Македонија. Оваа соработка резултира со повеќе заеднички проекти, асе продолжува континуирано. ЈП “Македонски шуми” е активен учесник во соработката, а секоја година стипендира по неколку студенти на Шумарскиот факултет, кадри кои своето идно вработување го наоѓаат во ЈП “Македонски шуми”.

меморандум за соработка меѓу ЈПМШ, МЗШВ и НЗСП На 24.10.2018 година, во просториите на Јавното претпријатие “Македонски шуми” се потпиша Меморандум за соработка меѓу: Јавното претпријатие за стопанисување со државните шуми “Македонски шуми” п.о - Скопје,претставувано од директорот Зоран Ѓорѓиев, Министерството за замјоделство, шумарство и водостопанство, претставувано од министерот Љупчо Николовски и Национално здружение на сопственици на приватни шуми,претставувано од претседателот Војо Соколовски. домаќин на потпишувањето на Меморандумот, беше директорот на ЈП Македонски шуми Зоран Ѓорѓиев. Со членовите наведени во овој Меморандум само се потврдува досегашната соработка и се нагласуваат традиционалните и со Закон утврдени заложби за одржливо управување и менаџирање со шумите во Република Македонија како во државна така и во приватна сопственост, трајно зголемување на шумскиот фонд, унапредување на мерките за рурален развој, како и подигање на нивото на квалитет на услугите кои што пак ние како ЈП Македонски шуми ги даваме на сопствениците на приватни шуми со што се заокружува процесот на негување на економските, еколошките и културните вредности на шумите.

Потпишан Меморандум за соработка меѓу ЈП Македонски шуми и СОЗШУ „Ѓорче Петров“ Кавадарци На 17.05.2018 година, генералниот директор на ЈП Македонски шуми, Зоран Ѓорѓиев и директорот на училиштето, Горан Велковски потпишаа Меморандум за соработка, со кој се дефинира идната соработка меѓу двете институции во интерес на унапредување и популаризација на шумарската струка. Според договорот Македонски шуми ќе стипендира ученици од шумарска струка. Најдобрите ученици од шумарската струка во СОЗШУ „Ѓорче Петров“ Кавадарци кои се истакнуваат во целокупниот наставен процес, а кои имаат посебен афинитет кон шумарството и екологијата ќе добиваат стипендија од ЈП Македонски шуми. Ќе изведуваат практична настава во претпријатието, а воедно имаат можност за вработување по завршување на образованието. Директорот на Македонски шуми во меморандумот најави заеднички проекти од истражувачки, развоен и научен карактер. Директорот на СОЗШУ „Ѓорче Петров“ Кавадарци, Горан Велковски е задоволен со потпишувањето на овој меморандум за соработка, бидејќи е од големо значење за професионална надградба на учениците од шумарската струка.

206

Институционална соработка Посета на директорот на ЈП Македонски шуми, Зоран Ѓорѓиев на Република Турција Врз основа на покана на Генералниот Директорат за шумарство на Република Турција, делегација од македонското шумарство предводена од Генералниот директор на ЈП Македонски шуми, Зоран Ѓорѓиев, од 26-30 септември 2017 година беше во посета на OGM - Р. Турција. Во текот на посетата, која протече во исклучително срдечна и конструктивна атмосфера, македонската делегација го посети Генералниот директорат за шумарство на Република Турција. Цел на посетата беше Презентација на состојбата во заштитата на шумите во Р.Македонија од шумски пожари, штетници и болести и испитување на можностите за соработка на ова поле. Во рамките на оваа посета делегацијата ги посети Анкара и Истанбул при што беа остварени поголем број на средби и контакти. Амбасадорот на Р.Македонија во Анкара, д-р Звонко Муцунски ја придружуваше делеrацијата на ЈП Македонски шуми во текот на средбите во Анкара со Генералниот директор за шумарство на Република Турција, при посетата на Центарот за борба против пожари и во седиштето на ТIКА. Во текот на средбата Генералниот директор за шумарство на РТ, Бекир Караџабеј и Генералниот директор на ЈП Македонски шуми, Зоран Ѓорѓиев разrовараа за развојот на соработката во делот на шумарството и особено околу потребата за поголема координација во врска со прашањата кои се поврзани со заштитата на шумите од пожари, превентивно дејствување, заштитата од инсекти и растителни болести, зголемена контрола при нивното користење и потребата од обнова на шумите. На средбата со генералниот директор на ОГМ, г-дин Бекир Караџабеј беше презентирана стратегија за развој на заштитата на шуми во РМ.

Меѓународна соработка

Во 2010 година, Владата на Р.Турција донираше на Владата на Р.Македонија две специјални возила за прва интервенција (едно теренско возило Pick up 4X4 со пумпа и едно теренско возило-цистерна со носивост од 7000л.). Истите со одлука на Владата на РМ за трајно користење на движни ствари, МЗШВ на РМ ги преотстапи на ЈПМШ, кои се распоредени во Подружницата„Бор” во Кавадарци. Во 2011 година, Центарот за управување со кризи како носител на соработката со Јапонската меѓународна агенција започна Проект за воспоставување на интегриран систем за превенција и рано предупредување за шумски пожари, како иницијатива на институциите за зајакнување на националните капацитети, за превенција и рано предупредување за шумски пожари. во 2013 година беше воспоставен Македонскиот информативен систем за пожари-МКФФИС - кој е интегриран систем- алатка за проценување на ризиците од шумски пожари и за споделување /распространување на информации за шумски пожари, а беше имплементиран од страна на ЦУК во соработка со Јапонската агенција за меѓународна соработка- JICA. Јапонската агенција за меѓународна соработка-JICA во соработка со Центарот за управување со кризи во период од 2012 до 2014 година организираше обуки за употреба на МКФФИС, а како дел од соработката, во 2013 година JICA донираше 32 компјутери на ЈП Македонски шуми. Во септември 2017 година, делегација од ЈПМШ предводена од генералниот директор, беше во посета на Генералниот директорат за шумарство на Република Турција – OGM, Центарот за борба против пожари и Одделот за борба со шумски штетници и во седиштето на ТIКА. При оваа посета генералниот директор на ЈПМШ се сретна со генералниот директор на Генералниот директорат за шумарство на Република Турција – OGM и со првиот човек за Балкан и источна Европа на Турската агенција за соработка и координација-ТIКА. Цел на посетата беше Презентација на состојбата во заштитата на шумите во Р.Македонија од шумски пожари, штетници и болести и испитување на можностите за соработка на ова поле и презентацијата на “Стратегија за развој на заштита на шумите од пожари, фитопатолошки и ентомолошки појави, со акционен план за реализација на проекти и набавки за потребите на ЈП Македонски шуми”. Согласно разговорите кои беа водени при посетата на РТ помеѓу Ген.директор на ЈПМШ и регионалниот директор на ТИКА за Балкан и Источна Европа, како и двата извештаи од одржаните состаноци на Амбасадорот на РМ во РТ (со ТИКА и ГДШ) кои истиот преку МНР ги достави до ЈПМШ, постои расположение и подготвеност ТИКА да се вклучи во реализација на овој проект кој ќе овозможи тренинг на гасначи, кадар за командување при гаснење на пожарите и кадар за изработка на оперативни планови за заштита на шумите од пожари. Формирањето на тренинг центар за заштита на шумите од пожари кој ќе овозможи тренинг и обука на кадар за командување со гаснење на пожарите, тренинг и обука на гасначи, обука на кадар за изработка на Годишни Оперативни Планови за заштита на шумите од пожари, а воедно ќе може да се користи за редовни тренинзи и обуки за другите сектори во рамките на ЈП Македонски шуми, започна да се реализира од февруари 2018 година, при што ЈП Македонски шуми ги презема презема активности во насока на реализација на проекот. Во октомври 2018 година завршени се административно– правните работи за доделување на трајно користење на земјиштето на кое се наоѓа постоечкиот објект.

Потпишан Меморандум за соработка за сертификација на шумите во ЈП Македонски шуми

На 05.06.2018 година, во просториите на ЈП Македонски шуми се потпиша МЕМОРАНДУМ ЗА СОРАБОТКА. Со Меморандумот за соработка меѓу Фармахем, (Програмата за зачувување на природата во Македонија-ПЗП), Организацијата за поврзување на природни вредности и луѓе-ЦНВП и Јавното претпријатие “Македонски шуми“ . Меморандумот го потпишаа претставници на институциите, носители на проектот за сертификација на шумите во Р. Македонија: Марјана Шушлевска (ПЗП), Сашо Петровски (ЦНВП)и во име на генералниот директорот на ЈП Македонски шуми Зоран Ѓорѓиев, помошник директорот за комерцијално работење во ЈПМШ, Борче Бојчовски. ЈП „Македонски шуми“ како активен чинител во обезбедување и унапредување на одржливото стопанисување со шумите во Република Македонија, отпочнува процес на промоција, подготовка и спроведување на сертификација на шумите. Пo претходно направени анализи и следење на начинот на сертификација на шумите во опкружувањето и пошироко, ЈП „Македонски шуми“ влегува во пилот-проект за примена на една од шемите за сертификација на шумите во Европа и светот PEFC (Programme for Endorsement of Forest Certification) систем за сертификација на шумите со кои стопанисуваат во Р. Македонија. PEFC е најголемата глобална сертификациска шема според која се сертифицирани преку 300 милиони хектари шума ширум светот. во текот на 2018 година ЈП„Македонски шуми“ со помош на ЦНВП Македонија и Програмата за зачувување на природата во Македонија, проект на Швајцарската агенција за развој и соработка (SDC) ќе работи на пилот проект за подготовка за сертификација на една шумско стопанска единица во рамки на подружницата „Равна Река“ – Пехчево. Проектот ќе опфати повеќе активности, меѓу кои: подготовка на внатрешни протоколи за управување во сертифицирано шумско подрачје; набавка на заштитна опрема за теренските работници; обука на стручниот кадар и теренските работници за примена на одржливи шумски практики; адаптација на стопанисувањето на шумите според барањата на националниот стандард за ОСШ кој е донесен во согласност со меѓународниот стандард на PEFC.

207

МОНОГРАФИЈА НА ЈП МАКЕДОНСКИ ШУМИ 1998-2018 Јавно претпријатие за стопанисување со шумите во државна сопственост на Република Македонија, ЈП МАКЕДОНСКИ ШУМИ 1998-2018 Издавач: ЈП “Македонски шуми” За издавачот: Зоран Ѓорѓиев, генерален директор Уредувачки одбор Гордана Серафимовска М-р Миодраг Андријевски М-р Борче Бојчовски М-р Соња Николовска дипл. ецц. Марија Срезовска-Матевска Вера Димитриевска Уредник Соња Никчевиќ Рецензија Гордана Серафимовска Редакција Соња Никчевиќ Гордана Серафимовска Јазична редакција Соња Никчевиќ Фатима Шкријељ Превод на англиски јазик Ана Стојчевска Техничка подготовка и дизајн Винсент Графика Печати Винсент Графика Тираж: 1000 Скопје, 2018.

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека “Св. Климент Охридски”, Скопје 658.15:630”1998-2018” НИКЧЕВИЌ, Соња ЈП Македонски шуми : 1998-2018 / [уредник Соња Никчевиќ ; превод на англиски јазик Ана Стојчевска]. - Скопје : Винсент графика, 2018. 207 стр. : илустр. ; 29 см Текст на мак. и англ. јазик ISBN 978-608-4571-38-4 а) “Македонски шуми”, ЈП за стопанисување со шуми (Скопје) - 1998-2018 Деловни публикации COBISS.MK-ID 109054730