që pasuan në vitet ‘44-‘45 e deri në botimin e 1983-shit, nuk mundi dot t’i shkiste kufizimeve ideologjike, as kufirit të vënë: “me ne, ose kundër nesh”. Mjaft të kujtojmë deklaratën e Shefqet Musarajt gjatë fjalës në Konferencën III të Lidhjes së Shkrimtarëve, në tetor 1949, për të kuptuar drejtimin që do të merrte letërsia, edhe pse sinjalet ishin dhënë së paku 3 vite më parë: “𝑃𝑜 𝑚𝑢𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑞𝑒̈ 𝑛𝑒̈ 𝑚𝑒𝑠 𝑡‟𝑜𝑛𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑘𝑒𝑡𝑒̈ 𝑠ℎ𝑘𝑟𝑖𝑚𝑡𝑎𝑟𝑒̈ 𝑞𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑚𝑜𝑠 𝑗𝑒𝑛𝑒̈ 𝑝𝑒̈𝑟 𝑘𝑒̈𝑡𝑒̈ 𝑢𝑑ℎ𝑒̈. 𝑁𝑒 𝑗𝑒𝑚𝑖 𝑡𝑒̈ 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟𝑢𝑎𝑟 𝑡‟𝑢 𝑠ℎ𝑝𝑗𝑒𝑔𝑜𝑗𝑚𝑒̈ 𝑘𝑒̈𝑡𝑦𝑟𝑒 𝑢𝑑ℎ𝑒̈𝑛 𝑒 𝑑𝑟𝑒𝑗𝑡𝑒̈. 𝑁𝑒̈ 𝑞𝑜𝑓𝑡𝑒̈ 𝑠𝑒 𝑚𝑒 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑒̈ 𝑝𝑒̈𝑟𝑝𝑗𝑒𝑘𝑗𝑒𝑛 𝑡‟𝑜𝑛𝑒̈, 𝑠‟𝑑𝑜 𝑚𝑢𝑛𝑑 𝑡𝑒̈ 𝑘𝑢𝑝𝑡𝑜𝑗𝑛𝑒̈ 𝑜𝑠𝑒 𝑑𝑜 𝑡𝑒̈ 𝑏𝑒̈𝑗𝑛𝑒̈ 𝑠𝑖𝑘𝑢𝑟 𝑠‟𝑘𝑢𝑝𝑡𝑜𝑗𝑛𝑒̈...𝑡𝑒̈ 𝑗𝑒𝑛𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑠𝑖𝑔𝑢𝑟𝑡 𝑠𝑒 𝑝𝑢𝑛𝑎 𝑜𝑠𝑒 𝑙𝑢𝑓𝑡𝑎 𝑗𝑜𝑛𝑒̈ 𝑑𝑜 𝑡‟𝑖 𝑒𝑙𝑖𝑚𝑖𝑛𝑜𝑗𝑒̈”...
𝐀𝐫𝐦𝐢𝐪𝐭ë 𝐞 𝐯ë𝐫𝐭𝐞𝐭ë 𝐭ë 𝐩𝐨𝐩𝐮𝐥𝐥𝐢𝐭 𝘚𝘵𝘶𝘥𝘪𝘮𝘪 𝘶 𝘱𝘦̈𝘳𝘨𝘢𝘵𝘪𝘵 𝘯𝘨𝘢 Ç𝘦𝘭𝘰 𝘏𝘰𝘹𝘩𝘢, 𝘯𝘦̈ 𝘬𝘶𝘢𝘥𝘦̈𝘳 𝘵𝘦̈ 𝘬𝘰𝘯𝘧𝘦𝘳𝘦𝘯𝘤𝘦̈𝘴 𝘯𝘥𝘦̈𝘳𝘬𝘰𝘮𝘣𝘦̈𝘵𝘢𝘳𝘦 𝘴𝘩𝘬𝘦𝘯𝘤𝘰𝘳𝘦 𝘵𝘦̈ 𝘈𝘐𝘋𝘚𝘚𝘏 𝘮𝘦 𝘈𝘚𝘈, 𝘐𝘚𝘒𝘗𝘒, 𝘐𝘐𝘗𝘗, 𝘔𝘶𝘻𝘦𝘶𝘯 𝘏𝘪𝘴𝘵𝘰𝘳𝘪𝘬 𝘒𝘰𝘮𝘣𝘦̈𝘵𝘢𝘳, “𝘍𝘺𝘵𝘺𝘳𝘢 𝘦 “𝘈𝘳𝘮𝘪𝘬𝘶𝘵” 𝘵𝘦̈ 𝘱𝘰𝘱𝘶𝘭𝘭𝘪𝘵”. Koncepti i armikut të popullit u përdor nga komunistët që gjatë luftës, si një masë ligjore ndaj personave të caktuar, në përgjithësi kundërshtarë politikë të tyre. Pas lufte, kundërshtarët e regjimit dënoheshin bazuar në dy nene të ligjit për gjykatat ushtarake (14 janar 1945): neni 14, krimineli i luftës dhe neni 15, armiku i popullit. Neni 15 ishte një përkufizim për armikun e popullit në këndvështrimin e regjimit komunist, i cili përfshinte kategori të ndryshme njerëzish, jo domosdoshmërisht politikanë. Armiq të popullit u etiketuan dhe njerëz që thjesht ishin pro ekonomisë private për arsye krejt personale, ose persona që kishin lidhje gjaku me kundërshtarët realë ose të supozuar të regjimin, etj. Duke përdorur të njëjtat përkufizime që përdorën komunistët, ky studim përpiqet të argumentojë se armiqtë realë të popullit gjendeshin në anën e strukturave që dënuan me mijëra persona si armiq të popullit...
