Νείλος Γ. Πιτσινός: Αποκατάσταση Κινηματοθεάτρου στο Λακκί της Λέρου by aial.leros

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ (ΕΤΕΠΑΜ) 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων , Πρακτικά Θεσσαλονίκη, 26,27,28 Νοεµβρίου 2015

Αποκατάσταση Κινηµατοθεάτρου στο Λακκί της Λέρου Νείλος Γ. Πιτσινός Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, Μελετητής 1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Οι Ιταλοί κατά την διάρκεια της κατοχής της ∆ωδεκανήσου (1912-1943) δηµιούργησαν για στρατιωτικούς σκοπούς στο Λακκί της Λέρου µία νέα πόλη1 (βλ. εικ. 1). Yλοποίησαν πολλά κτιριακά έργα για να καλύψουν τις ανάγκες τους µεταξύ αυτών και τo συγκρότηµα του Ξενοδοχείου - Κινηµατοθεάτρου2 (βλ. εικ. 1,2,3,4). Το έδαφος όµως ήταν ελώδες και χρειάστηκε να εξυγιανθεί µε υδραυλικά έργα, φυτεύσεις ευκαλύπτων και πασσαλοπήξεις3. Ο ίδιος ο κυβερνήτης των νήσων M. Lago, σε αναφορά του το 1932, πρότεινε στον Mussolini η νέα πόλη να διαθέτει ένα τέτοιο συγκρότηµα4. Επανέρχεται δε µε τηλεγράφηµά του, για την αναγκαιότητα της κατασκευής του, και την επόµενη χρονιά5. Αποδείχτηκε ότι έπεισε µε τις απόψεις του την κεντρική διοίκηση γιατί η µελέτη του συγκροτήµατος του Ξενοδοχείου Κινηµατοθεάτρου άρχισε τo 1934 και ολοκληρώθηκε σταδιακά µέχρι το 19376. Η χωροθέτηση του συγκροτήµατος έγινε στη µία πλευρά της κεντρικής πλατείας που βρίσκεται πάνω στο θαλάσσιο µέτωπο ενώ στην άλλη χωροθετήθηκε το άλλο συγκρότηµα, που συγκέντρωνε τις λειτουργίες της δηµαρχίας, του ταχυδροµείου, του φαρµακείου, της Casa Littoria και της Casa del Fascio7 (βλ. εικ. 1,4). Άρχισε να κατασκευάζεται από τα µέσα του 19358 επί κυβερνήσεως Μ. Lago, και ολοκληρώθηκε το 19389 επί κυβερνήσεως De Vecchi. Τα επίσηµα εγκαίνια του ξενοδοχείου έγιναν στις 21 Απριλίου του 1938. Το κινηµατοθέατρο ολοκληρώθηκε λίγους µήνες αργότερα και τα επίσηµα εγκαίνια έγιναν από τον De Vecchi τον Οκτώβριο του 193810. Έχουν βρεθεί σε αρχεία τουλάχιστον τρία διαφορετικά σχέδια για το κτιριακό συγκρότηµα11, που κανένα δεν ταυτίζεται πλήρως µε αυτό που υλοποιήθηκε τελικά (βλ. εικ. 2,3,5,6). Ο 1

Ν. Pitsinos, Architettura e urbanistica nel Dodecaneso Italiano στον κατάλογο της έκθεσης La presenza italiana nel Dodecaneso tra il 1912 e il 1948. La ricerca archeologica. La conservazione. Le scelte progettuali, Edizioni del Prisma, Catania 1996, pp. 350 - 361 fig. 199 - 240 και S. Martinoli-E. Perotti, Architettura coloniale italiana nel Dodecaneso 1912 - 1943 Edizioni Fondazione G. Agnelli, Torino 1999, pp. 222 - 273. Το πολεοδοµικό σχέδιο µελέτησε πιθανότατα ο Rodolfo Petracco. Pitsinos pp. 339, 351. Άλλες απόψεις για το θέµα βλ. Martinoli - Perotti, pp. 263 - 267. 2 Pitsinos ό.π. (σηµ.1) p. 352 fig. 203 - 207, p. 354, και Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) pp. 226 -227, 250 - 251. 3 Την εργασία περιγράφει ο Μ. Ήσυχος, Το πανόραµα της Λέρου, Λέρος 1989, σ. 146 "µεταφέρουν κορµούς δέντρων και µε ειδικό µηχάνηµα τους σφηνώνουν στο έδαφος.... πάνω στους σφηνωµένους κορµούς καρφώνονται σιδερένιοι δοκοί και ρίχνεται µπετόν αφού γίνει λιθόστρωση". Μία τέτοια εξυγίανση των εδαφών, τουλάχιστον για το παραπάνω συγκρότηµα, έχει εν µέρει αποδειχθεί. Στο κινηµατοθέατρο - ξενοδοχείο δεν έχουν χρησιµοποιηθεί πάσσαλοι αφού πρόσφατα, κατά την διάρκεια των εργασιών για την εφαρµογή της µελέτης αποκατάστασής των, αποκαλύφθηκε ότι η θεµελίωση εδράζονταν µόνο πάνω σε λιθόστρωση, που όµως δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει τις καθιζήσεις. 4 Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) p. 226. 5 Συγκεκριµένα αναφέρει επί λέξη στο τηλεγράφηµα του στις 15 Ιουλίου 1933 προς το Υπουργείο Εξωτερικών “sembrano di lusso e non lo sono”. Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) p. 250. 6 Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) pp. 226, 250 και Pitsinos ό.π. (σηµ.1) pp. 295, 354 αλλά και από τις ηµεροµηνίες πάνω στα σχέδια. 7 Pitsinos (σηµ.1) pp. 350, 352, 354 fig. 199, 204, 213. 8 Μessaggero di Rodi 7/12/1935. 9 Μessaggero di Rodi 7/2/1938. 10 Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) pp. 226, 250. 11 Βλέπε για το τρίτο στο Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) p. 251.

αρχιτέκτονας είναι κατά πάσα πιθανότητα ο Armando Bernabiti, που ήταν υπάλληλος της ιταλικής κυβέρνησης των νήσων στην διεύθυνση των ∆ηµοσίων έργων. Οι εργολάβοι που το κατασκεύασαν ήταν οι Α. De Martis και Ν. Sardelli, Impresa di Costruzioni, µε εργοδηγό τον Cesare Loi12. Το ξενοδοχείο χρησιµοποιήθηκε κυρίως για διαµονή των συζύγων ή συγγενών των ιταλών στρατιωτικών που υπηρετούσαν στο νησί. Το κινηµατοθέατρο για θεατρικές παραστάσεις αλλά και για προβολές ταινιών. Τον Οκτώβριο του 1943 οι γερµανικοί βοµβαρδισµοί κατέστρεψαν µεγάλο τµήµα του κινηµατοθεάτρου13 (βλ. εικ. 7). Επισκευάστηκε πρόχειρα στις αρχές της δεκαετίας του '50, για να καλύψει τις υπάρχουσες ανάγκες, χωρίς να αποκατασταθεί στην αρχική του µορφή, λόγω οικονοµικών και τεχνικών δυσκολιών14 (βλ. εικ. 8). Το συγκρότηµα, αφού περιήλθε στην ιδιοκτησία του ∆ήµου το 1955, συνέχισε να λειτουργεί ως ξενοδοχείο τουλάχιστον έως το 1986 και µετά, κύρια15, ως αποθήκη του ∆ήµου, και το κινηµατοθέατρο ως θερινός κινηµατογράφος τις περιόδους 1966 - 1984 και 1997 - 2002 αλλά και για διάφορες θεατρικές παραστάσεις (βλ. εικ. 9). Το 1995 χαρακτηρίστηκε “ιστορικό διατηρητέο µνηµείο” από το ΥΠ.ΠΟ. 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗ Το κτήριο έχει µακρόστενο πεταλοειδές σχήµα µε κυρίαρχη την νότια ηµικυκλική όψη του η οποία χαρακτηρίζεται από ηµιυπαίθριο χώρο µε πεσσούς που οδηγεί στη κεντρική είσοδο του κινηµατοθεάτρου, ηµικυκλικό στέγαστρο και µεγάλο σχετικά άνοιγµα στον όροφο που πλαισιώνεται από διακοσµητικές κορνίζες σε διάφορα επίπεδα (βλ. εικ. 11,12,17). Οι υπόλοιπες όψεις αποτυπώνουν την λειτουργία του, είναι δηλαδή χωρίς πολλά ανοίγµατα εκτός από τις εξόδους κινδύνου και τα παράθυρα των W.C. κοινού ανατολικά και δυτικά και τα ανοίγµατα στη βόρεια ζώνη, όπου έχουν χωροθετηθεί η σκηνή, τα καµαρίνια και το δευτερεύον κλιµακοστάσιο (βλ. εικ. 9,13,14,17,18). Στην ανατολική όψη διαθέτει ένα ακόµα στέγαστρο (βλ. εικ. 13,18). Όλα τα ανοίγµατα του κτηρίου, πλην της σκηνής, περιβάλλονται µε κορνίζες ορθογωνικής ή ηµικυκλικής διατοµής που εξέχουν ελαφρά από τις επιφάνειες των όψεων (βλ. εικ. 11,13,14,17,18). Αυτά τα στοιχεία, η βάση του και το γείσο που στεφάνωνε το κτήριο (βλ. εικ. 11,12,13,14,16), ήταν τα µόνα διακοσµητικά στοιχεία των όψεων τα οποία είχαν ως επικάλυψη ισχυρό επίχρισµα 12

Pitsinos ό.π. (σηµ.1) pp. 295, 354 και Martinoli-Perotti ό.π. (σηµ.1) pp. 226, 250. Για το σε ποιά κατάσταση άφησαν το κινηµατοθέατρο οι βοµβαρδισµοί, οι προφορικές µαρτυρίες που έχουµε διίστανται. Άλλοι λένε ότι προκάλεσαν µικρή ζηµιά και άλλοι µεγάλη. Συνοψίζοντας (ίσως σε µία άλλη ευκαιρία να αναφερθούµε εκτενέστερα) τις µαρτυρίες που κατορθώσαµε να συγκεντρώσουµε αλλά και τα ιστορικά γεγονότα και τα τεκµήρια που γνωρίζουµε, καταλήγουµε στα εξής: Οι βοµβαρδισµοί πράγµατι προκάλεσαν πολλές ζηµιές στο κινηµατοθέατρο (βλέπε αναλυτικά στο κεφάλαιο µε τις φάσεις) γι' αυτό µετά τον πόλεµο δόθηκε εντολή να το καθαιρέσουν πλήρως (Π. Ιωαννίδης διοικητής της Ελληνικής Στρατιωτικής ∆ιοίκησης 31 - 3 1947 έως 7 - 3 - 1948) αλλά κάποιοι (Γ. Βαλσαµής ∆ήµαρχος 21-10 -1947 έως 31 - 12 - 1949), κάνοντας δεύτερες σκέψεις, αποφάσισαν να το κρατήσουν καθαιρώντας µόνο τα ετοιµόρροπα τµήµατα και κλείνοντας τα περισσότερα ανοίγµατα. Στις καθαιρέσεις δούλεψαν αρκετοί Λεριοί. Κάποιοι από αυτούς αποσπούσαν τους οπλισµούς από τα σκυροδέµατα και κάποιοι άλλοι αποσπούσαν το χαλκό από τα ηλεκτρικά καλώδια και τα πουλούσαν για να καλύψουν βιοποριστικές τους ανάγκες. Την χρονική στιγµή µετά από αυτές τις εργασίες απεικονίζει η φωτογραφία που παρουσιάζουµε (βλ. εικ. 7). Αργότερα το διάστηµα 1952 - 1954 ο Αναγνωστόπουλος, εργολάβος που κατασκεύαζε τα έργα του ΝΑΤΟ στο Παρθένι, ανέλαβε τις επισκευές του κινηµατοθεάτρου αλλά και του ξενοδοχείου (βλ. εικ. 8,9). 14 Βλέπε για λεπτοµέρειες κεφάλαιο µε τις φάσεις και σηµ. 13. 15 Στο ισόγειο λειτουργούσε ένα κατάστηµα, που έκλεισε λίγο πριν την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης. Επίσης, λίγα χρόνια πριν, είχαν παραχωρηθεί άλλοι δύο χώροι του ισογείου, ο ένας στο σύλλογο παλαιών πολεµιστών Λέρου και ο άλλος σε αθλητικά σωµατεία. Στην δεκαετία του '90 στεγάστηκαν εκεί οι Σχολές Λαϊκής Επιµόρφωσης. 13

κτενιστό, εναλλάξ οριζόντιο ή κατακόρυφο, διαιρούµενο σε ίσα περίπου τµήµατα (βλ. εικ. 15). Έχει µήκος 41,10 µ στο άξονα και πλάτος 15,15 µ που µαζί µε την κατεστραµµένη σήµερα παράπλευρη στοά έφθανε τα 19 µ. O µέσος όρος του ύψους από το έδαφος είναι 11 µ. Η µορφολογία του ακολουθεί τις αρχές του ρασιοναλισµού, που κυριαρχεί εκείνη την περίοδο στη µητρόπολη. Η εσωτερική διάρθρωση των χώρων του κινηµατοθεάτρου ξεκινώντας από τα νότια προς τα βόρεια, περιλαµβάνει: Ένα ηµικυκλικό µικρό φουαγιέ, που τµήµα του καταλαµβάνονταν από το νεότερο θάλαµο προβολής, που έκλεισε την αρχική είσοδο στην πλατεία και το κυλικείο (βλ. εικ. 17,19,20). ∆ύο κλίµακες ανόδου (βλ. εικ. 17,19,20) οδηγούν στον σχετικά µεγάλο κλιµακωτό εξώστη, ο οποίος σώζονταν εν µέρει (βλ. εικ. 18,19). Κάτω από τις κλίµακες υπάρχουν τα W.C. ανδρών και γυναικών (βλ. εικ. 17). Από τον εξώστη οδηγούµαστε στο χώρο του αρχικού θαλάµου προβολής και κάτω από αυτόν στον χώρο για την προσωρινή αποθήκευση των ταινιών16 (βλ. εικ. 18,19). Στη συνέχεια του φουαγιέ βρίσκουµε την πλατεία, που έχει ορθογώνιο σχήµα και της οποίας το δάπεδο είναι επικλινές για λόγους καλής ορατότητας (βλ. εικ. 17,19). Αµέσως µετά, σε χαµηλότερη στάθµη, ο χώρος της ορχήστρας, που βρέθηκε µπαζωµένος (βλ. εικ. 17,19). Ο χώρος της σκηνής ήταν ελαφρά υπερυψωµένος και σχετικά µεγάλος, καταλαµβάνοντας σε ύψος όλο το ύψος του κτηρίου (βλ. εικ. 17,18,19,21). Είχε ξύλινο δάπεδο ελαφρά κεκλιµένο, από το οποίο διατηρούνταν οι πεσσοί στους οποίους εδράζονταν και ίχνη της κλίσης του στους παράπλευρους τοίχους (βλ. εικ. 17,19). Στην στάθµη τού πάνω µέρους της µπούκας είχε περιµετρικό διάδροµο, του οποίου διατηρούνταν ίχνη (βλ. εικ. 18,19,22), απαραίτητο για τις ανάγκες των σκηνικών και του φωτισµού. Στο χώρο της σκηνής, είχε κατασκευασθεί σε δεύτερη φάση σταθερή οθόνη για τις ανάγκες του κινηµατογράφου (βλ. εικ. 17,19,21). Στο πίσω µέρος της σκηνής αναπτύσσονται σε τρία επίπεδα τα καµαρίνια και κάποια γραφεία διοίκησης (βλ. εικ. 17,18,19,22). Οι τελευταίοι χώροι έχουν ξεχωριστή είσοδο από το πίσω µέρος του κτηρίου και µία, κλεισµένη σήµερα, πόρτα που οδηγούσε προς το ξενοδοχείο (βλ. εικ. 14,17). Κάτω από τους παραπάνω χώρους υπήρχε αποθηκευτικός χώρος χαµηλού ύψους ο οποίος επικοινωνούσε µε τον υπαίθριο χώρο διαµέσου ενός µεγάλου ανοίγµατος που βρέθηκε κτισµένο (βλ. εικ. 13,19). ∆εν διατηρούνταν τα διακοσµητικά στοιχεία που χαρακτήριζαν τους χώρους της αίθουσας και του φουαγιέ, παρά µόνον οι καµπύλες διαµορφώσεις που περιβάλλουν την µπούκα (βλ. εικ. 19,20,21). Ο φέρων οργανισµός του κτηρίου ήταν µικτή κατασκευή, αποτελούµενη από περιµετρική φέρουσα λιθοδοµή µε πλέγµα ισχυρών κατακόρυφων και οριζοντίων νευρώσεων από οπλισµένο σκυρόδεµα (βλ. εικ. 23,24,45). Η οροφή ήταν κατασκευασµένη από πλαίσια από το ίδιο υλικό (βλ. εικ. 22,37,45). Ο εξώστης, η σκηνή και τα καµαρίνια, (βλ. εικ. 22,24) επίσης εξ ολοκλήρου από οπλισµένο σκυρόδεµα. Οι καλύψεις γίνονταν παντού µε συµβατικές πλάκες, πλην της εισόδου και των καµαρινιών (σε όλες τις στάθµες), που έχουν δοκιδωτές, µε σώµατα πλήρωσης διάτρητους οπτόπλινθους ειδικής διατοµής (πλάκες Zöllner). (βλ. εικ. 22,24). 3. ΦΑΣΕΙΣ Όσες αλλαγές έγιναν στο κτήριο είχαν ως κύρια αιτία17 τον βοµβαρδισµό του 1943. Τότε έχασε την στοά (βλ. εικ. 2,5,8,9,25,26), που ήταν σε επαφή µε τη δυτική όψη και σε λειτουργική συνέχεια µε τη στοά του ξενοδοχείου, την στέγη της αίθουσας και του θαλάµου προβολής, τους παράπλευρους τοίχους της αίθουσας από την στάθµη του εξώστη και πάνω αλλά και τµήµα της νότιας όψης από την στάθµη των παραθύρων και πάνω (βλ. εικ. 7,8,9,10,11,13,19,21). Εσωτερικά, έχασε τµήµα του 16

Σύµφωνα µε µαρτυρία του Σταµάτη Ταχλιαµπούρη, οι µεταλλικές µποµπίνες που έφεραν το φιλµ ήταν δεκάλεπτης διάρκειας. Έτσι, για να προβάλουν την ταινία χωρίς πολλά διαλείµµατα, είχαν στο θάλαµο προβολής δύο κινηµατογραφικές µηχανές. Τα υπόλοιπα δεκάλεπτα κοµµάτια της ταινίας για λόγους ασφαλείας, επειδή τα φιλµ ήταν εξαιρετικά εύφλεκτα, φυλάσσονταν στον αποκάτω χώρο και τα τοποθετούσαν στις µηχανές σταδιακά και εναλλάξ. 17 Βλέπε σηµ. 13.

εξώστη και τα παράπλευρα θεωρεία (βλ. εικ. 6,18,19,21). Οι αρχές µετά την απελευθέρωση18 εγκατέλειψαν στην τύχη του το βόρειο τµήµα του κτηρίου που συµπεριελάµβανε την σκηνή και τα καµαρίνια (βλ. εικ. 19,22). Οι λίγες εργασίες που έγιναν19 επικεντρώθηκαν στην αποκατάσταση τµηµάτων των παράπλευρων τοίχων της αίθουσας και της στέγης του θαλάµου προβολής, αφήνοντας την αίθουσα λόγω τεχνικών και οικονοµικών δυσκολιών χωρίς κάλυψη (βλ. εικ. 8,9,13,19). H νότια όψη αλλοιώθηκε σε σχέση µε την αρχική της µορφή ως προς το συνολικό ύψος και τα ανοίγµατα των ορόφων (βλ. εικ. 4,10,11,12,19). Τέλος έκλεισαν τις 4 από τις 5 πόρτες, που υπήρχαν σε κάθε πλευρά στο χώρο της πλατείας20 (βλ. εικ. 1,2,9,13,17,25,26), τους κυκλικούς φεγγίτες στα καµαρίνια, το άνοιγµα του υπογείου στη βόρεια όψη (βλ. εικ. 15,19), και επιπλέον µπαζώθηκε ο χώρος της ορχήστρας. Το 1966 - 67 προστέθηκε, στο χώρο της σκηνής, σταθερή οθόνη και τσιµεντένιο δάπεδο, που κάλυψε τµήµα της (βλ. εικ. 17,19,21), επίσης προστέθηκε στο φουαγιέ νέος θάλαµος προβολής, που έκλεισε την αρχική είσοδο στην πλατεία και κυλικείο21 (βλ. εικ. 17,20). 4. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Το κτήριο βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση (βλ. εικ. 9,11,13,14,20,21,22). Το γεγονός ότι έµεινε ανοικτό όντας ταυτόχρονα δίπλα στη θάλασσα σε συνδυασµό µε την ενανθράκωση των χαµηλής ποιότητας σκυροδεµάτων που περιείχαν άµµο θαλάσσης, ήταν οι αιτίες που οδήγησαν στην διάβρωση του οπλισµού του φέροντα οργανισµού. Η οξείδωση αυτή του οπλισµού είχε σαν αποτέλεσµα τη δηµιουργία εκτεταµένων αποκολλήσεων σκυροδέµατος (βλ. εικ. 22). Η λιθοδοµή εµφανίζονταν να είναι αρηγµάτωτη, αν και υπήρχαν διαφορικές καθιζήσεις κυρίως κατά τη διεύθυνση του πλάτους του κτιρίου, µε µέγιστη (33 εκ. ) εκείνη της δοκού που στήριζε τον εξώστη, γεγονός που οφείλονταν στο κακό έδαφος της θεµελίωσης (βλ. εικ. 19,24). Η σκηνή, τα καµαρίνια και ο εξώστης παρέµεναν στην κατάσταση που τα άφησε ο βοµβαρδισµός και ήταν ετοιµόρροπα (βλ. εικ. 18,19,21,22). Τότε πρέπει να καταστράφηκαν οι ψευδοροφές στον χώρο της αίθουσας αλλά και στο φουαγιέ22 (βλ. εικ. 37). Τα επιχρίσµατα ήταν σε µεγάλο βαθµό αποσαρθρωµένα ή δεν υπήρχαν. Το ίδιο ισχύει και για τα δάπεδα (βλ. εικ. 27), το στηθαίο της στέψης (βλ. εικ. 9,11,13,14), τις κορνίζες των ανοιγµάτων αλλά και για τα λιγοστά νεότερα κουφώµατα. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν σωζόταν ούτε ένα αρχικό κούφωµα23. Στην πράξη, εκτός από τις πρόχειρες επισκευές που έγιναν µετά τον πόλεµο, έγιναν µόνον κάποια σποραδικά βαψίµατα και το κτήριο εγκαταλείφθηκε στη µοίρα του. 5. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Θεωρήσαµε ότι δεν τίθεται θέµα απόλυτης συµµόρφωσης µε τις αρχές που διέπουν τις επεµβάσεις σε αρχιτεκτονικά µνηµεία, γιατί το κτήριο έχει µόλις 77 χρόνια ζωής και η αξία του δεν βρίσκεται στην παλαιότητά του αλλά στην αρχιτεκτονική του µορφή, σε συνάρτηση µε την θέση του µέσα σε ένα παρόµοιο σύνολο κτισµάτων. Ταυτόχρονα υπήρχε η απαίτηση της τοπικής κοινωνίας για την 18

Για το τι έγινε µετά την απελευθέρωση βλέπε σηµ. 13. Για το ποιός έκανε τις εργασίες βλέπε σηµ. 13. 20 Σύµφωνα µε προφορική µαρτυρία το κλείσιµο των πορτών έγινε την περίοδο που ήταν δήµαρχος ο Κ. Καστόρης (26-2-1946 έως 14-3-1947). Προηγήθηκαν δηλαδή των καθαιρέσεων των ετοιµόρροπων τµηµάτων. 21 Η σταθερή οθόνη, το τσιµεντένιο δάπεδο, ο νέος θάλαµος προβολής που έκλεισε την αρχική είσοδο στην πλατεία, το κυλικείο αλλά και κάποια εσωτερικά επιχρίσµατα κατασκευάστηκαν όταν το θέατρο λειτούργησε ως θερινός κινηµατογράφος από τον ιδιώτη που το µίσθωνε. Οι υπόλοιπες εργασίες είχαν γίνει στις αρχές της δεκαετίας του ΄50 προκειµένου να διατηρήσουν το κτήριο σε λειτουργία (βλ. και σηµ. 13). 22 Τα τελευταία υπολείµµατα της ψευδοροφής στην αίθουσα, συγκεκριµένα κάτω από τον εξώστη και στο φουαγιέ, καθαιρέθηκαν για λόγους προστασίας των θεατών από τον ενοικιαστή του χώρου Κώστα Ταχλιαµπούρη και το γιό του Σταµάτη. 23 Προφανώς εξ αιτίας της λεηλασίας που υπέστησαν τα κτήρια µετά τον πόλεµο από τον ντόπιο πληθυσµό που βρισκόταν σε ένδεια. 19

επαναλειτουργία του. Η κατασκευή του, που ήταν κυρίως από οπλισµένο σκυρόδεµα το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, βρισκόταν σε άθλια κατάσταση, µας ανάγκασε να προχωρήσουµε στην ολική κατεδάφιση του εσωτερικού κρατώντας (βλ. γκρι ράστερ στα σχ.) το µεγαλύτερο τµήµα των περιµετρικών τοίχων του κτηρίου ανέπαφο (βλ. εικ. 28,29,30,31,32). Η τυχόν διατήρησή τους θα οδηγούσε σε µη αξιόπιστη στατική λύση. Από αρχιτεκτονικής πλευράς: • Αποκαταστάθηκαν, σύµφωνα µε τα ιταλικά σχέδια και φωτογραφίες της εποχής, οι εξωτερικές όψεις του κτηρίου στα σηµεία που είχαν αλλοιωθεί από τον βοµβαρδισµό. Συγκεκριµένα το τµήµα της νότιας όψης (βλ. εικ. 4,10,33,53), η παράπλευρη στοά (βλ. εικ. 2,5,25,26,28,30,34,54,55) και τα τµήµατα των τοίχων µε τα ανοίγµατά τους στην ανατολική και δυτική όψη (βλ. εικ. 1,25,26,34,35), µε τη µόνη διαφοροποίηση, για λόγους ηχοµόνωσης, το κλείσιµο στην κάθε πλευρά των 4 από τις 5 πόρτες της πλατείας, µε διατήρηση όµως της κόγχης που σχηµάτιζαν (βλ. εικ. 28,34,35,54,55,56). Το ίδιο εφαρµόστηκε και µε τα ανοίγµατα στη δυτική πλευρά του εξώστη (βλ. εικ. 25,26,29,34,54). Μια ακόµα αλλαγή στις όψεις που αφορά τον χώρο της σκηνής, η οποία όµως έχουµε φροντίσει να µην διακρίνεται εύκολα, είναι και η διάνοιξη µεγάλου ύψους πόρτας, που σκοπό έχει την άνετη διακίνηση των υλικών (σκηνικά κλπ) για τις ανάγκες µίας παράστασης (βλ. εικ. 28,32,35). • Εσωτερικά διατηρήθηκε και αποκαταστάθηκε, κατά το µεγαλύτερο µέρος, η αρχιτεκτονική σύνθεση του υπάρχοντος κτηρίου (βλ. εικ. 17,18,19,28,29,30,31,32). Η προσπάθεια όµως να εφαρµοστούν όλοι οι ισχύοντες σήµερα κανονισµοί για ανάλογες µελέτες όσον αφορά τα αρχιτεκτονικά (κανονισµός θεάτρων - κινηµατογράφων και παθητικής πυροπροστασίας), τα στατικά (κανονισµός σκυροδέµατος και νέος αντισεισµικός) και τις Η/Μ εγκαταστάσεις αλλά και η ένταξη στο κτήριο όλων των σύγχρονων µηχανολογικών απαιτήσεων για τέτοιους χώρους ταυτόχρονα µε την βελτίωση της ακουστικής και τις ανάγκες για ηχοµόνωση τόσο της αίθουσας όσο και της σκηνής, επέφερε κάποιες αλλαγές που είναι οι ακόλουθες: • Στο στεγασµένο χώρο της εισόδου, στις δύο υπάρχουσες ηµικυκλικές κόγχες, προτείνονταν δύο ταµεία που δεν υλοποιήθηκαν και στο χώρο του φουαγιέ χωροθετήθηκε ένα κυλικείο (βλ. εικ. 28,31). Ο χώρος του φουαγιέ καλύφθηκε µε ψευδοροφή, η µορφή της οποίας καθορίσθηκε από τα ιταλικά σχέδια (βλ. εικ. 31,37,49). Έγινε αναδιάταξη των εσωτερικών χώρων των W.C. κοινού, προκειµένου να βελτιωθούν λειτουργικά (βλ. εικ. 28). • Η πρόσβαση στο χώρο της αίθουσας γίνεται µε δύο εισόδους, που διαθέτουν προθάλαµο για λόγους ηχοµόνωσης, αντί της µίας αρχικά (βλ. εικ. 28). Ο χώρος της αίθουσας, ως αποτέλεσµα της µελέτης για την ορατότητα, άλλαξε ως προς την κλίση του δαπέδου της πλατείας και του εξώστη (βλ. εικ. 38). Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα την υπερύψωση της στάθµης της εισόδου και του φουαγιέ κατά 25 εκ. αλλά και του συνολικού ύψους της αίθουσας κατά 25 εκ. (βλ. εικ. 31). Ταυτόχρονα στον εξώστη υλοποιήθηκαν τα πλαϊνά θεωρεία σύµφωνα µε τα ιταλικά σχέδια (βλ. εικ. 6,29,30,31). Ξαναδηµιουργήθηκε ο χώρος της ορχήστρας σε δύο επίπεδα, ώστε να διατάσσεται καλύτερα η ορχήστρα (βλ. εικ. 28,31,39). Στην αίθουσα, για λόγους βελτίωσης της ακουστικής της, εφαρµόστηκαν διάφορες λύσεις που στοχεύουν: α) στην σωστή ανάκλαση των µέσων και υψηλών συχνοτήτων από την οροφή, β) στην εξάλειψη οποιασδήποτε πιθανότητας δηµιουργίας ηχούς λόγω ανακλάσεων στον πίσω τοίχο και στο µέτωπο του εξώστη, και γ) στην απορρόφηση των χαµηλών συχνοτήτων στους πλάγιους τοίχους. Ταυτόχρονα, οι παραπάνω λύσεις, ικανοποιούν και την ηχοµόνωση (βλ. εικ. 40,41,47,48). Όλη η αίθουσα καλύφθηκε από ψευδοροφή, που έχει µορφή που καλύπτει τόσο τις αισθητικές όσο και τις λειτουργικές ανάγκες της αίθουσας (ενιαία µορφολογία µε το κτίριο, ακουστική, φωτισµός24) (βλ. εικ. 31,50,52). Προσπαθήσαµε όµως να δώσουµε, κατά το δυνατόν, το αρχικό σχήµα της οροφής της αίθουσας (βλ. εικ. 37). Στο νότιο τµήµα του εξώστη χωροθετήθηκαν, εκτός από τον θάλαµο προβολής, και θάλαµοι ελέγχου ήχου - φωτισµού και 24

Βρέθηκε στα Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου σχέδιο της ψευδοροφής αλλά και µίας διαµήκους τοµής, στα οποία προτείνονταν πέντε εγκάρσιες λωρίδες µε φωτιστικά σώµατα που καλύπτονταν µε αµµοβοληµένο τζάµι πλάτους 55 εκ. η στήριξη του οποίου γίνονταν µε µεταλλικό σκελετό ορατής διατοµής πλάτους 8 εκ. ∆εν το εφαρµόσαµε γιατί δεν είµαστε βέβαιοι κατά πόσο είχε υλοποιηθεί. Βλέπε µία ανάλογη τοµή (βλ. εικ. 37) στην οποία δεν προτείνεται κάτι τέτοιο.

µεταφραστών στις θέσεις θεωρείων που προέβλεπαν, χωρίς όµως να υλοποιηθούν, τα ιταλικά σχέδια (βλ. εικ. 3,6,29,31,52). Κάτω από τον θάλαµο προβολής, ο χώρος µετατράπηκε σε χώρο βιβλιοθήκης - βιντεοθήκης, µε θεµατολογία σχετική µε θέατρο και κινηµατογράφο (βλ. εικ. 31). • Στον χώρο της σκηνής, υπερυψώθηκε η οροφή κατά 1,05 m ως προς την υπάρχουσα στάθµη, για λόγους λειτουργικούς (ανάρτηση σταγγονιών, µηχανολογικές εγκαταστάσεις). Ο τρόπος κατασκευής της καλύπτει τις ανάγκες για ηχοµόνωση και πυροπροστασία (βλ. εικ. 31,32,51). • Στον χώρο πίσω από την σκηνή κατασκευάστηκαν, σε άλλες στάθµες, τρία επίπεδα για τα καµαρίνια, όπως προβλεπόταν και αρχικά, µε χώρους υγιεινής αλλά και χώρους γραφείων διοίκησης, αναδιατάσσοντάς τους προκειµένου να βελτιωθούν λειτουργικά (βλ. εικ. 28,29,31,). Προστέθηκε γι' αυτό τον σκοπό, ένας ακόµα διάδροµος στη στάθµη του Α’ ορόφου (βλ. εικ. 31). • Κάτω από τους χώρους της σκηνής και των καµαρινιών, προβλεπόταν υπόγειος χώρος αναγκαίος για αποθήκευση, για κατασκευή σκηνικών κλπ. (βλ. εικ. 31,32). • Ο περιβάλλον χώρος που βρίσκεται στο βόρειο τµήµα του οικοπέδου θα διαµορφωθεί µε πλακοστρώσεις και κατασκευή καθιστικού ανάλογης µορφολογίας µε αυτή του κτηρίου. ∆ιατηρήθηκαν τα υπάρχοντα δέντρα και θα προστεθούν και άλλα. Στον ίδιο χώρο κατασκευάστηκαν υπόγεια, ένας στεγανός βόθρος, µια δεξαµενή νερού για την πυρόσβεση και µία δεξαµενή ποσίµου ύδατος. Στην στάθµη της διαµόρφωσης προβλεπόταν να τοποθετηθεί ο χώρος του µηχανοστασίου κλιµατισµού (βλ. εικ. 28). • Tα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν είναι ξύλο καστανιάς, στο χρώµα του, για τα κουφώµατα, τα οποία κατασκευάστηκαν σε αποµίµηση των σχεδίων της εποχής (βλ. εικ. 42,43). Έγιναν επιστρώσεις µε µάρµαρα προέλευσης Ιωαννίνων στην είσοδο, το φουαγιέ και τις κλίµακες, µε κεραµικά πλακίδια στους υγρούς χώρους, τους θαλάµους ελέγχου και την βιβλιοθήκη - βιντεοθήκη, µε ξύλο όρεγκον πάϊν στη σκηνή, µε πλαστικό τύπου Pirelli στους χώρους της σκηνής και το κλιµακοστάσιο των καµαρινιών, µε µοκέτα στην αίθουσα (βλ. εικ. 52) και µε πλαστικό πλακάκι στα καµαρίνια. Έγιναν επενδύσεις µε κεραµικά πλακίδια στους υγρούς χώρους, µε µοκέτα και γυψοσανίδα στην αίθουσα (βλ. εικ. 40,41,52), µε ψευδοροφές γυψοσανίδας στο φουαγιέ και την αίθουσα (βλ. εικ. 49,50,52). Η επιλογή των χρωµατισµών για την αίθουσα και το φουαγιέ έγινε µε σύγχρονα κριτήρια, δεν σώζονταν εξ άλλου τα αρχικά χρώµατα (βλ. εικ. 49,50,52). Στις εξωτερικές όψεις όµως, για τις οποίες είχαµε στοιχεία, αποκαταστήσαµε τα αρχικά (βλ. εικ. 53,54,56). • Η χωρητικότητα του θεάτρου ανέρχεται σε 438 θεατές, 256 στη πλατεία και 182 στον εξώστη. Από στατικής πλευράς: • Ενισχύθηκαν οι περιµετρικοί τοίχοι µε διπλό µανδύα εκτοξευόµενου σκυροδέµατος (βλ. εικ. 28,29,31,32,46). Ο εξώστης, τα καµαρίνια, η στοά, η σκηνή, ανακατασκευάστηκαν από συµβατική κατασκευή οπλισµένου σκυροδέµατος που παρουσιάζει σχετικά µικρά ίδια βάρη (βασικό για τη θεµελίωση σε προβληµατικό έδαφος) και µεγάλη δυσκαµψία η οποία είναι επιθυµητή λόγω συνύπαρξης µε τα δύσκαµπτα στοιχεία των περιµετρικών τοίχων που διατηρούνται (βλ. εικ. 30,31,44,46). • Το τµήµα του περιµετρικού τοίχου που κατεδαφίστηκε, µεταξύ της σκηνής και του εξώστη, κατασκευάστηκε µε πλέγµα υποστυλωµάτων και οριζοντίων δοκών που θεµελιώθηκαν µε εσχάρα δύσκαµπτων πεδιλοδοκών, η οποία εξασφαλίζει µείωση των ιδίων βαρών και συνεπώς των αδρανειακών λόγω σεισµού δυνάµεων (βλ. εικ. 28,29,30,44,46). • Η φέρουσα κατασκευή της στέγης πάνω από τους χώρους της αίθουσας και της σκηνής, είναι ελαφριά κατασκευή µε µεταλλικά ζευκτά µορφής δικτυώµατος σε δύο στάθµες, που σχηµατίζουν δίρριχτη στέγη αντί της αρχικής επίπεδης, µε πολύ µικρή όµως κλίση, ενώ στους υπόλοιπους χώρους είναι πλάκα από οπλισµένο σκυρόδεµα (βλ. εικ. 30,31,32). • Το δάπεδο της σκηνής είναι ελαφρά κατασκευή µε σανίδωµα, ξύλινες δοκίδες και µεταλλικά κύρια δοκάρια (βλ. εικ. 31,32). Προβλεπόταν ταπείνωση της στάθµης του δαπέδου του υπογείου χώρου και κατασκευή στεγανολεκάνης λόγω των υπαρχόντων υπογείων νερών (βλ. εικ. 31,32). • Η θεµελίωση των περιµετρικών τοίχων είναι συνεχής θεµελιολωρίδα, η οποία παραµένει. Πάνω σε αυτήν κατασκευάστηκε η βάση των µανδυών (βλ. εικ. 31,32). Η θεµελίωση όλων των νέων υποστυλωµάτων κατασκευάστηκε, - επί της υφιστάµενης λιθόστρωσης που εξυγιάνθηκε -, µε εσχάρα

δύσκαµπτων πεδιλοδοκών, που εξασφαλίζει την απαιτούµενη ακαµψία για την αποτροπή τυχόν διαφορικών καθιζήσεων (βλ. εικ. 30). • Προβλεπόταν η δηµιουργία αντισεισµικού αρµού µεταξύ του κινηµατοθεάτρου και του ξενοδοχείου (βλ. εικ. 28,29). Από ηλεκτροµηχανολογικής πλευράς: • Εκτός από τις συνήθεις εγκαταστάσεις ύδρευσης, αποχέτευσης λυµάτων και οµβρίων και τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ισχυρών και ασθενών ρευµάτων, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην ενεργητική πυροπροστασία του κτηρίου, µε κατασκευή υδροστάσιου, µόνιµου δικτύου πυρόσβεσης (πυροσβεστικές φωλιές, φορητοί πυροσβεστήρες), δικτύου πυρανίχνευσης και αυτόµατης κατάσβεσης στη σκηνή και στα καµαρίνια και δικτύου ψεκασµού της κουρτίνας πυροπροστασίας. • Η θέρµανση, η ψύξη και ο αερισµός των χώρων αντιµετωπίστηκαν µε εγκατάσταση αντλίας θερµότητας και κεντρικών κλιµατιστικών µονάδων επεξεργασίας αέρα σε συνδυασµό µε ηλεκτρικά θερµαντικά σώµατα ή αυτόνοµα κλιµατιστικά (βλ. εικ. 28,29,30,31,32,51). • Τέλος, εγκαταστάθηκαν προηγµένα συστήµατα ήχου, φωτισµού, µεταφραστικών καθώς και κονσόλες ελέγχου τους που καλύπτουν τις ανάγκες παραστάσεων, συναυλιών και συνεδρίων. 6. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΗΣ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Κατά την εκπόνηση της µελέτης πραγµατοποιήθηκαν ερευνητικές τοµές στη θεµελίωση για να διαπιστώσουµε την ποιότητα του εδάφους και τον τρόπο θεµελίωσης. Αποδείχθηκε ότι η θεµελίωση ανταποκρίνονταν στα ιταλικά σχέδια (βλ. εικ. 23) ενώ δεν βρέθηκε νερό στις τοµές (Αύγουστος 1992). Επειδή όµως δεν δόθηκε η δυνατότητα να εκπονηθεί γεωτεχνική µελέτη, προβλέφθηκε αυτό να είναι υποχρέωση του αναδόχου. Αυτή έγινε τελικά τον Φεβρουάριο του 2006 και απέδειξε ότι: α) το έδαφος, µέχρι βάθους 4 µ, είναι κυρίως αµµοχάλικο χαλαρής απόθεσης ενώ βαθύτερα είναι θαλάσσιες χαλαρές αποθέσεις ιλυώδους άµµου και β) η στάθµη του νερού βρίσκεται πάνω από την υπάρχουσα θεµελίωση (βλ. εικ. 57). Προτάθηκε και εφαρµόστηκε η θεµελίωση να γίνει µε εσχάρα πεδιλοδοκών και όχι µε γενική κοιτόστρωση. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα την αδυναµία εφαρµογής της αρχικής µελέτης στους χώρους της ορχήστρας και του υπογείου. Εκπονήθηκε από τον ανάδοχο νέα στατική - αρχιτεκτονική µελέτη, η οποία τροποποίησε την αρχική στα σηµεία αυτά, καθώς και Η/Μ µελέτη που άλλαξε την πορεία των αεραγωγών από το δάπεδο της πλατείας στους παράπλευρους τοίχους. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της κατασκευής, έγιναν οι εξής αλλαγές: • Καθαιρέθηκε επιπλέον τµήµα από το αρχικά προτεινόµενο στις πλάγιες όψεις µέχρι τη σκηνή (βλ. εικ. 28,45). Η σκυροδέτηση των κατασκευών της σκηνής έγινε έξω από την αρχική κατασκευή κατά 35 εκ. - τα οποία επαύξησαν τη διάσταση των καµαρινιών - επειδή ήταν αδύνατη η καθαίρεση εκείνη τη χρονική στιγµή των δοκών που στήριζαν την αρχική στέγη (βλ. εικ. 45). Μετατέθηκε το άνοιγµα από τον εξώστη προς την ταράτσα της στοάς στην επόµενη θέση (βόρεια), επειδή από την αρχική διερχόταν πλέον αεραγωγός. • Το µηχανοστάσιο κλιµατισµού, η διαµόρφωση του περιβάλλοντα χώρου και ο αντισεισµικός αρµός, τα οποία δεν υλοποιήθηκαν κατά την παρούσα επέµβαση επειδή έπρεπε να συνδυαστούν µε την αποκατάσταση του γειτνιάζοντος ξενοδοχείου, θα υλοποιηθούν µε τις εργασίες αποκατάστασης του ξενοδοχείου που ξεκίνησαν µετά το πέρας των εργασιών στο κινηµατοθέατρο αλλά δυστυχώς διακόπηκαν για οικονοµικούς λόγους.

7. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Μελέτη Α΄ φάσης: (αποτύπωση - προµελέτη - οριστική µελέτη) 10/1990 – 12/1990. Αρχιτεκτονικά: Β. Μαυρογιάννη, Σ. Τσελεµέγκος. Μελέτη Β΄ φάσης: (συµπλήρωση αποτύπωσης - τροποποίηση οριστικής µελέτης - µελέτη εφαρµογής αρχιτεκτονικών και πλήρης µελέτη των υπολοίπων ειδικοτήτων) 7/1992 – 1/1993, 3/1997 – 8/1998. Αρχιτεκτονικά: Β. Μαυρογιάννη, Ν. Πιτσινός, Α. Παπαστράτης (σκηνή), Θ. Τιµαγένης (ακουστική), Στατικά: Γ. Λάµπρου, Η/Μ: Α. Φρουδάκης, Μ. Κοκκινάκης. Επίβλεψη µελετών Α’ και Β’ φάσης: Μ. Μαριάς Τ.Υ.∆.Κ. Ν. ∆ωδεκανήσου. Έγκριση µελετών: Τ.Υ.∆.Κ. Ν. ∆ωδεκανήσου – ΥΠ.ΠΟ (∆ΠΚΑΝΜ) - Πολεοδοµία Καλύµνου Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Μελέτη Γ΄ φάσης: (τροποποίηση µελέτης εφαρµογής) 5 – 12/2006. Αρχιτεκτονικά: Μ. Πράσινου, Στατικά: Α. Ηρακλείδης, Η/Μ: Φ. Αρφαράς. Επίβλεψη µελετών Γ΄ φάσης: Κ. Κουρεπίνη Τ.Υ. ∆. Λέρου. Έγκριση µελετών: Τ.Υ. ∆. Λέρου - Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Κατασκευή: Κοινοπραξία Μ. Μαυροµάτης - Μ. Μαθιουδάκης - ∆. Καραντάνης. Επίβλεψη κυρίου του έργου: Κ. Κουρεπίνη, Λ. Παπαδόπουλος Τ.Υ. ∆. Λέρου. Επίβλεψη αναδόχου: Ν. Πιτσινός, Μ. Μαυροµάτης, ∆. Παπαγεωργίου, ∆. Χαρινός ∆. Καραντάνης . ∆ιεύθυνση εργοταξίου: Α. Έλληνας Μελέτες, εγκρίσεις: Οκτώβριος 1990 - ∆εκέµβριος 2006 Κατασκευή του έργου: Οκτώβριος 2005 - Απρίλιος 2008 Φορέας του έργου ο ∆ήµος Λέρου µε προϋπολογισµό 2.327.800,00 ΕΥΡΩ και χρηµατοδότηση από τα ΠΕΠ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - Μ. Ήσυχος, Το πανόραµα της Λέρου, Λέρος 1989 - Ν. Pitsinos, Architettura e urbanistica nel Dodecaneso Italiano στον κατάλογο της έκθεσης La presenza italiana nel Dodecaneso tra il 1912 e il 1948. La ricerca archeologica. La conservazione. Le scelte progettuali, Edizioni del Prisma, Catania 1996. - S. Martinoli-E. Perotti, Architettura coloniale italiana nel Dodecaneso 1912 - 1943 Edizioni Fondazione G. Agnelli, Torino 1999. - Β. Κολώνας, Ιταλική αρχιτεκτονική στα ∆ωδεκάνησα, Εκδόσεις Ολκός, Αθήνα 2002, σ. 66 - 71 Για επιπλέον βιβλιογραφικές αναφορές µπορεί κανείς να ανατρέξει στην βιβλιογραφία που παρατίθεται στα: Pitsinos ό.π. p. 362 και Martinoli-Perotti ό.π. pp. 227,251,267.

9. ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ. 1. Λακκί. Πανοραµική θέα του νέου κέντρου της πόλης. ∆ιακρίνεται πάνω αριστερά το κινηµατοθέατρο (από το L’ Italia a Rodi, Roma 1946 ).

Εικ. 2. Το συγκρότηµα του ξενοδοχείου κινηµατοθεάτρου. Κάτοψη ισογείου. Πρώτη εκδοχή (Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Εικ. 3. Το συγκρότηµα του ξενοδοχείου κινηµατοθεάτρου. Κάτοψη ορόφου. Πρώτη εκδοχή (Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Εικ. 4. Γενική άποψη της κεντρικής πλατείας. Σε πρώτο πλάνο η κεντρική είσοδος του κινηµατοθεάτρου, αµέσως αριστερά το ξενοδοχείο και στο βάθος το συγκρότηµα που συγκέντρωνε τις λειτουργίες της δηµαρχίας, του ταχυδροµείου, του φαρµακείου, της Casa Littoria και της Casa del Fascio (από το L’ Italia a Rodi, Roma 1946).

Εικ. 5. Το συγκρότηµα του ξενοδοχείου κινηµατοθεάτρου. Κάτοψη ισογείου και υπογείου, ορόφου θεάτρου. ∆εύτερη εκδοχή (Αρχείο Βασιλείου. Αντιγραφή από Α. Αντωνιάδη).

Εικ. 6. Το συγκρότηµα του ξενοδοχείου κινηµατοθεάτρου. Κάτοψη ορόφων. ∆εύτερη εκδοχή (Αρχείο Βασιλείου. Αντιγραφή από Α. Αντωνιάδη).

Εικ. 7. Φωτογραφία του τέλους της δεκαετίας του '40. ∆ιακρίνονται οι καταστροφές που προκάλεσαν οι βοµβαρδισµοί του 1943 στο κινηµατοθέατρο αλλά και αλλού. (αρχείο Σ. Φυλακούρη).

Εικ. 9. Γενική άποψη του συγκροτήµατος ξενοδοχείου - κινηµατοθεάτρου (Ιανουάριος 1994).

Εικ. 11. Νότια όψη (Ιανουάριος 1994).

Εικ. 8. Φωτογραφία της δεκαετίας του '50. ∆ιακρίνεται το κινηµατοθέατρο µετά τις πρόχειρες επισκευές (αρχείο Σ. Φυλακούρη).

του Εικ. 10. Νότια όψη. Σχέδιο που ανταποκρίνεται στην αρχική κατασκευή της (Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Εικ. 12. Αποτύπωση. Νότια όψη.

Εικ. 13. Γενική άποψη της ανατολικής και βόρειας όψης (Ιανουάριος 1994).

Εικ. 14. Λεπτοµέρεια του δυτικού τµήµατος της βόρειας όψης (Ιανουάριος 1994).

Εικ. 15. Λεπτοµέρεια του ισχυρού κτενιστού επιχρίσµατος, εναλλάξ οριζόντιο ή κατακόρυφο. Από άνοιγµα της βόρειας όψης.

Εικ. 17. Αποτύπωση. Κάτοψη ισογείου (πλατεία).

Εικ. 16. Λεπτοµέρεια γείσου (Ιανουάριος 1994).

Εικ. 18. Αποτύπωση. Κάτοψη Β’ ορόφου (εξώστης).

Eικ. 19. Αποτύπωση. Τοµή Β - Β.

Eικ. 20. Το φουαγιέ. Αριστερά διακρίνεται ο νέος θάλαµος προβολών (Ιανουάριος 1994).

Eικ. 21. Η µπούκα της σκηνής (Ιανουάριος 1994).

Eικ. 22. Η κατάσταση της φέρουσας κατασκευής στη περιοχή της σκηνής - καµαρινιών. ∆ιακρίνεται ότι έχει αποµείνει από τον περιµετρικό διάδροµο (κυρίως ο οπλισµός) ( Ιανουάριος 1994).

Eικ. 23. Λεπτοµέρεια θεµελίωσης που εφαρµόζονταν στο Λακκί (Γ.Α.Κ.Τοπικό αρχείο Λέρου).

Εικ. 24. Αποτύπωση φ. ο. Κάτοψη Α’ ορόφου.

Eικ. 25. Τµήµα της δυτικής όψης. ∆ιακρίνεται η υπάρχουσα στοά (αρχείο Μ. Ήσυχου).

Eικ. 26. Η δυτική όψη του συγκροτήµατος (Γ.Α.Κ.Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Eικ. 27. Το συγκρότηµα του ξενοδοχείου - κινηµατοθεάτρου. Κάτοψη ορόφου. Απόσπασµα από το σχέδιο του συγκροτήµατος µε σηµειώσεις για τη κατασκευή των δαπέδων. ∆εύτερη εκδοχή (Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Eικ. 30. Πρόταση αποκατάστασης. Τοµή Α - Α (στην αίθουσα).

∆

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΗΜΙΥΠΑΙΘΡΙΑ ΣΤΟΑ

ΕΞΟ∆ΟΣ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ

∆ΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΕΙΣΟ∆ΟΣ

W.C. KOINOY ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΟΣ ∆ΙΑ∆ΡΟΜΟΣ SINK

ΧΩΡΟΣ ΤΑΞ ΙΘΕΤΡΙΩΝ

∆ΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΕΙΣΟ∆ΟΣ

ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ ΤΑΜΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΟΣΤΑΣΙΟ

Β ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΙΣΟ∆ΟΣ

ΧΩΡΟΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ PIT

ΚΑΜΑΡΙΝΙ ∆ΕΥΤΕΡΑΓΩΝΙΣΤΩΝ

ΣΚΗΝΗ

ΒΟΗΘΗΤΙΚΗ ΕΙΣΟ∆ΟΣ

ΠΛΑΤΕΙΑ

ΦΟΥΑΓΙΕ

ΚΥΛΙΚΕΙΟ

ΝΙΠΤΗΡΑΣ W.C.

ΤΑΜΕΙΟ ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ ΝΤΟΥΖ

W.C. ΝΤΟΥΖ

ΚΑΜΑΡΙΝΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ

ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΟΣ ∆ΙΑ∆ΡΟΜΟΣ

Γ ΑΠΟΘΗΚΗ W.C. KOINOY ΑΝ∆ΡΩΝ

ΕΞΟ∆ΟΣ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ ΕΙΣ Ο∆ΟΣ ΣΚΗΝΙΚΩΝ

∆

Εικ. 28. Πρόταση αποκατάστασης. Κάτοψη ισογείου (πλατεία). Α ∆ ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΑΠΟΘΗΚΗ

ΘΑΛΑΜΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΩΝ

ΠΡΟΘΑΛΑΜΟΣ

ΣΚΗΝΗ ΘΑΛΑΜΟΣ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

∆ΙΑ∆ΡΟΜΟΣ ΧΩΡΟΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΟΜΑ∆ΩΝ

ΕΞΩΣΤΗΣ

ΓΕΦΥΡΑ ΦΩΤΙΣΜΟΥ

ΘΑΛΑΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΝΙΠΤΗΡΑΣ W.C.

ΘΑΛΑΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΗΧΟΥ

ΓΡΑΦΕΙΟ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗ

‚Γ Γ

Εικ. 29. Πρόταση αποκατάστασης. Κάτοψη Β’ ορόφου (εξώστης).

Εικ. 31. Πρόταση αποκατάστασης. Τοµή Β - Β.

Eικ. 32. Πρόταση αποκατάστασης. Τοµή ∆ – ∆ (στην σκηνή).

Εικ. 33-36. Πρόταση αποκατάστασης. Νότια όψη. - Βόρεια όψη.

Εικ. 34. Πρόταση αποκατάστασης. ∆υτική όψη.

Εικ. 35. Πρόταση αποκατάστασης. Ανατολική όψη.

Εικ. 37. Τοµή διαµήκης στη σκάλα µε σχέδιο λεπτοµέρειας της ψευδοροφής του φουαγιέ αλλά και της ψευδοροφής της αίθουσας (Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Εικ. 38. Βελτίωση ορατότητας. Τοµή Β - Β.

Eικ. 39. Η µπούκα της σκηνής (Γ.Α.Κ.- Αρχεία Ν. ∆ωδεκανήσου).

Eικ. 40. Λεπτοµέρειες τοίχου - στηθαίου εξώστη της ακουστικής µελέτης.

Eικ. 41. Λεπτοµέρειες εξωτερικού τοίχου της αίθουσας.

Eικ. 42. Λεπτοµέρειες παρόµοιων κουφωµάτων (Γ.Α.Κ.- Τοπικό αρχείο Λέρου).

Eικ. 43. Λεπτοµέρεια θύρας µεταξύ προθαλάµου και αίθουσας.

Eικ. 44. Το θέατρο κατά την διάρκεια της ανακατασκευής του εξώστη και τµηµάτων των περιµετρικών τοίχων µε φ.ο. οπλισµένου σκυροδέµατος.

Eικ. 45. Οι περιµετρικοί τοίχοι που διατηρήθηκαν στην περιοχή της σκηνής. ∆ιακρίνεται ο µεικτός τρόπος κατασκευής τους, οι αρχικοί δοκοί στην οροφή, η προετοιµασία µε τις φωλιές για την εφαρµογή του gunite και η αρχή της κατασκευής των καµαρινιών και της σκηνής.

Eικ. 46. Το θέατρο κατά την διάρκεια της ανακατασκευής του εξώστη, τµήµατος των περιµετρικών τοίχων, της στοάς και µετά την εφαρµογή του gunite στους διατηρούµενους περιµετρικούς τοίχους. Στην ένθετη φωτογραφία διακρίνεται η εφαρµογή του gunite.

Eικ. 47. Η αίθουσα του θεάτρου κατά την διάρκεια της κατασκευής του σκελετού για την τοποθέτηση των διαφόρων επενδύσεων µε τα κατάλληλα υλικά για την βελτίωση της ακουστικής.

Eικ. 48. Το τµήµα κάτω από τον εξώστη της αίθουσας του θεάτρου όπου διακρίνεται η κατασκευή των επενδύσεων στους τοίχους που προβλέπει η ακουστική µελέτη µε πετροβάµβακα, διάτρητη γαλβανισµένη λαµαρίνα πάνω στην οποία θα επικολληθεί µάλλινη µοκέτα.

Eικ. 49. Ο χώρος του φουαγιέ µετά την αποκατάσταση. ∆ιακρίνεται η ψευδοροφή που ανακατασκευάστηκε σύµφωνα µε το αρχικό σχέδιο.

Eικ. 50. Η αίθουσα µετά την αποκατάσταση. Γενική άποψη από τον εξώστη.

Eικ. 51. Η σκηνή µετά την αποκατάσταση. ∆ιακρίνεται η αυλαία, η κουρτίνα πυροπροστασίας, η γέφυρα φωτισµού και οι αεραγωγοί του κλιµατισµού.

Eικ. 52. Η αίθουσα µετά την αποκατάσταση. Γενική άποψη από την σκηνή.

Eικ. 53. Η νότια όψη µετά την αποκατάσταση. ∆ιακρίνεται η παράπλευρη στοά.

Eικ. 54. Η δυτική όψη µετά την αποκατάσταση.

Eικ. 55. ∆υτική όψη µετά την αποκατάσταση. Λεπτοµέρεια του εσωτερικού της στοάς. ∆ιακρίνεται η παράπλευρη έξοδος κινδύνου.

Eικ. 56. Η νότια και η ανατολική όψη µετά την αποκατάσταση.

Eικ. 57. Το πεζοδρόµιο στη νοτιοδυτική πλευρά του κτηρίου. ∆ιακρίνεται η υψηλή στάθµη του νερού και η αρχική θεµελίωση.

Restoration of Cinema-theater in Lakki of Leros Nilos G. Pitsinοs Architect NTUA, Freelancer The building under consideration was constructed by the Italians, when they created a new city for military purposes, at Laki of Leros Island, Greece. This building was initially studied and designed in the period 1934-1937, possibly by the architect A. Bernabiti and it was build in during 1935-1938.In 1943 the building was badly damaged by bombing and it was partly restored after the war. It continued to operate and it has been used as an open cinema-theater, until recently. Today, it was taking place a complete restoration of the original appearance with the reconstruction of the west portico and three mutilated faces. The whole interior was deposed because of the strong amplitude differential precipitation and the poor maintenance of reinforced concrete. Nevertheless, it was reconstructed in accordance to the original plans, while all modern operational requirements were integrated. There were special studies on acoustics, sound insulation, passive fire protection and improve the visibility of the spectators (which resulted in such interventions). In particular, the scene was studied again and the most modern machinery joined to it, which created the need for small cant of the roof. The roof of the building was changed form the largest part, from flat to pitched, because of the choice of metallic carrier (truss) to the lighter construction. Also at the back of the balcony, space for audio control lights, translator positions chamber views and room video library was created and organized. The capacity of the building is designed for 438 spectators.