JAARGANG 1, NUMMER 2, december 2001
&
Groen Ruimte Projecten met draagvlak
Mathieu Wagemans: “Je moet niet vanuit de landbouw naar de wereld kijken, maar andersom.”
Jacob Klaas Star: “Het waterschap heeft natuurlijk een gedegen kennis van water en waterbeheer in huis en de boeren weten veel over teelt. Maar DLV Groen & Ruimte kan die kennis combineren.”
Inhoud
Colofon
Pagina
2 Inhoud Colofon
3 Voorwoord Natuurbeheer biedt agrarisch bedrijf kansen DLV debatteert mee op jaarvergadering plattelandsvrouwen
4 DLV geeft water de ruimte en de aandacht die het verdient Natuur voor mensen, Mensen voor natuur in het onderwijs
5 Ingelanden blij met interactieve aanpak herziening peilbesluit Column
6 DLV brengt multifunctionaliteit van natuurbeleid in beeld Interview met Mathieu Wagemans
7 Groen & Ruimte ontwikkelt visie voor het buiten gebied Eem & Vallei
DLV Groen & Ruimte is een zelfstandig onderdeel van DLV Adviesgroep nv en richt zich op projecten in de groene ruimte op het gebied van Bodem & Water, Natuur & Landschap en Planontwikkeling & Recreatie. Colofon December 2001, 1e jaargang nr. 2 Groen & Ruimte verschijnt zes keer per jaar. Oplage 3500 exemplaren Een uitgave van DLV Groen & Ruimte De Drieslag 25 8251 JZ Dronten tel 0321 - 388888 fax 0317 - 491449 internet www.dlv.nl e-mail dlv.groen.en.ruimte@dlv.agro.nl Redactie Pieter Klop (eindredacteur) Miriam van Meeteren Jeroen Engelsman Wim van Steeg
8 Klant aan het woord Columnist Pieter Klop
DLV Groen & Ruimte als onderdeel van DLV Adviesgroep nv
Vormgeving Grafisch Centrum Horst Nicole Elbers Aan deze Groen & Ruimte werkten verder mee: Journalist Anton Logemann (Citaat), Gerrit Jan van der Veen, Ruud Mantingh, Leonore Noorduyn (Citaat), Gerben Kalkman en Hans Stevens. Redactieadres: h.de.groot@dlv.agro.nl
Groen & Ruimte
Voor vacatures bij DLV Groen & Ruimte kijk op www.dlv.nl
2
De totstandkoming van Groen & Ruimte is naar beste weten en met de grootste zorg uitgevoerd. DLV Groen & Ruimte kan evenwel niet instaan voor de juistheid en de volledigheid van de berichten in Groen & Ruimte en is dan ook niet aansprakelijk voor schade die is ontstaan als gevolg van onjuistheid, onvolledigheid of onrechtmatigheid van de berichtgeving in Groen & Ruimte. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de redactie. â–
Opnieuw ligt er een Groen & Ruimte voor u. Op onze eerste uitgave hebben we veel positieve reacties ontvangen. Velen hebben aangegeven prijs te stellen op toezending. Dit geeft ons het gevoel dat u, onze doelgroep, belangstelling heeft voor wat ons bezighoudt. Naast onze eigen berichten komt in deze editie ook Mathieu Wagemans van het Innovatienetwerk Groene Ruimte en Agrocluster aan het woord. Hij geeft zijn visie op de ontwikkelingen in de groene ruimte en het belang van innovatie op een viertal gebieden daarin. Ook vertelt Jacob Klaas Star van de Stichting Grondgebruik Noord-Nederland over zijn ervaringen met DLV in het gebiedsproject Westerwolde. Op pagina 2 vindt u de positionering van DLV Groen & Ruimte binnen DLV Adviesgroep en het cluster met DLV Bouw, Milieu & Techniek, DLV Bouwadviesbureau en DLV Makelaardij BV. Samen met deze units gaat DLV
Groen & Ruimte in 2002 een van de vier clusters van DLV Adviesgroep nv vormen. Met deze clustering willen we de synergie tussen deze bedrijfsunits bevorderen zonder de synergie met de andere units van de adviesgroep te verliezen. Naast de integrale gebiedsvisies waar we u in onze eerste uitgave over informeerden zijn we ook nadrukkelijk bezig met sectorale visies. In deze editie berichten wij u over onze opdracht voor Waterleiding Maatschappij Overijssel, het peilbesluit Mastenbroek in opdracht van Waterschap Groot Salland en het natuurgebiedsplan Utrecht-Oost van de provincie Utrecht. Ons werkgebied groeit en we kunnen nog steeds collega’s gebruiken om bezig te zijn met Projecten met Draagvlak. Kijk dus op www.dlv.nl! Rest mij nog om u en de uwen fijne feestdagen en een goede jaarwisseling te wensen. In 2002 zullen we u graag
Wim van Steeg
Voorwoord
opnieuw berichten in volgende edities van Groen & Ruimte. Wim van Steeg, directeur DLV Groen & Ruimte ■
Projectberichten Natuurbeheer biedt agrarisch bedrijf kansen areaal grasland met een natuurdoelstelling. Groot voordeel is dat de agrariër inzicht krijgt in zijn eigen bedrijfsvoering én dat goed ondernemerschap uiteindelijk leidt tot een maximale inpassingsmogelijkheid van natuurbeheer. Bovendien wordt ingegaan op de belevingswereld van de agrariër die vooral erkend moet worden als ondernemer. De ondernemer wordt in eerste instantie geconfronteerd met feitelijke beperkingen
op zijn bedrijf, zoals de melkquotering, Mac Sharry-regelingen en andere regelingen, die hij via de overheid krijgt opgelegd. Deze productiebeperkingen geven de agrarische ondernemer nu echter juist ruimte en kansen voor nevenactiviteiten en/of productieverhoging op zijn bedrijf. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Gerben Kalkman, DLV Natuur & Landschap, via g.kalkman@dlv.agro.nl of 0321- 388811 ■
DLV debatteert mee op jaarvergadering plattelandsvrouwen Vrijwilligerswerk wat bezielt ze? Dit was het thema op de Algemene Vergadering van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen/Vrouwen van Nu, die begin oktober in Amersfoort werd gehouden. De zaal in congrescentrum ‘De Flint’ was afgeladen met meer dan zevenhonderd aanwezigen uit heel Nederland. Prinses Margriet gaf de aftrap met een inleiding over de rol van vrijwilligerswerk bij het Rode Kruis. Daarna volgde een debat over drie stellingen die
ingingen op de rol en positie van vrijwilligers. Deze stellingen werden een uur lang stevig aangevallen en verdedigd door een gevarieerd debatgezelschap van leden, mantelzorgers, politici, belangenbehartigers en professionals. Ook Gerrit Jan van der Veen, medewerker van DLV Groen & Ruimte, nam deel aan het debat. DLV was gevraagd mee te denken over de opzet van de dag en over het formuleren
van de stellingen.Als vervolg geeft DLV bovendien vier cursussen ‘debatteren’ aan leden van de bond van plattelandsvrouwen. De bond hoopt op deze manier het debat te activeren bij zijn leden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Gerrit Jan van der Veen, adviseur Planontwikkeling & Recreatie, via g.j.van.der.veen@dlv.agro.nl of 0317-491508 ■
Groen & Ruimte
Past natuurpacht of natuur bij een agrarisch bedrijf? Die vraag stelden Staatsbosbeheer en een agrarische ondernemer aan medewerker van DLV Groen & Ruimte; Gerben Kalkman. Samen met het bureau voor ecologisch onderzoek Altenburg & Wymenga uit Veenwouden ging hij aan de slag om antwoord te kunnen geven. De eindconclusie luidt dat goed agrarisch management leidt tot de mogelijkheid van een maximaal
3
Projectberichten DLV geeft water de ruimte en de aandacht die het verdient Ruim een jaar geleden kwam onder de ambitieuze titel ‘Geef water de ruimte en aandacht die het verdient’ het advies van de Commissie Waterbeheer 21e eeuw uit. Het rapport heeft het denken en het beleid over waterbeheer in ons land definitief een andere wending gegeven. Zoals de woorden ‘water’ en ‘ruimte’ in de titel al aangeven, bestaan er vanuit DLV Groen & Ruimte diverse raakvlakken.
De grote wateroverlast in 1993, 1995 en 1999 heeft ons doen inzien dat het Nederlandse watersysteem niet op orde is. Voortgaan op de ingeslagen weg leidt hoogstwaarschijnlijk tot meer overlast. Daarnaast speelt de verdroging van natuurwaarden een rol in het denken over water.
Hoewel ogenschijnlijk tegenstrijdig, vinden beide knelpunten hun oorzaak in het feit dat de nadruk in het waterbeheer voorheen lag op waterregulering, waterafvoer en veranderingen van het grondgebruik. De oplossingsrichtingen in het rapport bestaan uit aanpassingen van het beleid en
Natuur voor mensen, Mensen voor natuur in het onderwijs
Groen & Ruimte
Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij heeft DLV Groen & Ruimte en STOASonderzoek gevraagd een voorstel te doen voor een goede doorwerking in het onderwijs van de LNV-nota ‘Natuur voor mensen, Mensen voor natuur’. Inmiddels is de offerte hiervoor de deur uit.
4
Op initiatief van Peter van Bohemen, directeur public accounts bij DLV, is er begin oktober een gesprek geweest met Roel van Raaij, de projectleider van Onderzoek,Voorlichting en Educatie. Onderzoek,Voorlichting en Educatie is onderdeel van het programma ‘Kennis Natuurlijk’, een van de vijf pijlers onder de nota Natuur voor mensen, ‘Mensen voor Natuur’. Educatie wordt in de nota gezien als instrument om de medeverantwoordelijkheid voor natuur en landschap vorm te geven. Het vak natuur- en milieueducatie
moet deze verantwoordelijkheid bijbrengen aan de leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs, terwijl via het middelbaar en hoger agrarisch onderwijs en op Wageningen Universiteit de huidige en toekomstige beroepsbeoefenaren in de groene ruimte worden bereikt. Voor een goede doorwerking van de nota is het van belang dat docenten van beide soorten onderwijs voldoende kennis over de nota hebben. Dit betekent dat er een analyse van de nota moet worden gemaakt en dat er een plan van aanpak voor de implementatieactiviteiten in beide onderwijsvormen moet worden opgesteld: een uitdagende en boeiende klus voor DLV Groen & Ruimte en STOAS-onderzoek.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ruud Mantingh, marktgroepmanager Natuur & Landschap, via r.j.mantingh@dlv.agro.nl of 0321-388811 ■
uit technische en inrichtingsmaatregelen. Zij staan in het actieprogramma omschreven. De uitdaging waar betrokken ministeries, provincies en waterschappen voor staan is het invullen van deze plannen en het creëren van draagvlak bij de gebruikers van het landelijk gebied voor de veranderingen. Als kenner van het waterbeheer in het landelijk gebied en de betrokken partijen bij het waterbeheer is hierin ook een taak voor DLV Groen & Ruimte weggelegd. De volgende aanbevelingen zijn daartoe aanknopingspunten: • informeren over bedreigingen en kansen van water en realiseren van draagvlak voor een ander waterbeheer; • ondersteunen van communicatie over het beleid van vasthouden van water, ruimte voor water en meervoudig grondgebruik; • (opnieuw) inrichten van watersystemen op basis van het principe ‘vasthouden, bergen en dan pas afvoeren’; • meewerken aan de vertaling van beleid naar plannen en maatregelen op lokale schaal, zoals waterbergingsgebieden; • bijdragen aan het opstellen van normen voor schadevergoeding. Verschillende projecten die nu uitgevoerd worden, vloeien voort uit de beschreven problematiek.Voorbeelden zijn: het recentelijk afgeronde project in de polder Waalblok, waarbij met elkaar naar oplossingen is gezocht voor de wateroverlast na zeer extreme neerslag in het kassengebied, de waterconservering in ROM ZuidoostFriesland en de bedrijfswaterplannen in Limburg. Daarnaast is een aantal pilotgebieden geïnitieerd voor het LNV-project ‘Watermanagement in het landelijk gebied’, waarbij in zes pilots verschillende problemen aan de orde zijn, zoals maaiveld-daling in het veenweidegebied van de polder Mastenbroek, het zoeken naar mogelijkheden voor waterberging in combinatie met natuurherstel in de Oud Prinslandse Polder en het vaststellen van het gewenste grond- en oppervlaktewaterregime voor het natuur- en landbouwgebied nabij Wierden (Twente). Ook in de toekomst willen medewerkers van DLV Groen & Ruimte werken aan het creëren van draagvlak voor ruimte voor water en de aandacht die het verdient. Het is de uitdaging waar wij voor staan. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Hans Stevens, DLV Bodem & Water, via j.a.m.stevens@dlv.agro.nl of 0321-388820 ■
In tegenstelling tot de traditionele methode heeft Waterschap Groot Salland ervoor gekozen om het peilbesluit voor de polders Mastenbroek en De Koekoek via een interactief proces te herzien. De ingelanden kennen het gebied goed en hun kennis is belangrijk bij de inventarisatie van de knelpunten en mogelijke oplossingen in het gebied. De betrokken partijen werken op een efficiënte manier samen aan een breed gedragen peilbesluit dat tegemoetkomt aan de wensen van de landbouw, maar ook aan de wensen van de natuur. Om een duurzame inrichting van de polder te realiseren moeten het tegengaan van de maaivelddaling en het goed bedienen van de wensen van de landbouw in balans met elkaar zijn. Een goede technische uitleg en de presentatie van feiten geven agrariërs inzicht in het beleid, waardoor begrip ontstaat voor de noodzaak van een duurzame inrichting. Dit stimuleert de partijen een objectieve belangenafweging te maken tijdens de interactieve bijeenkomsten.
Onlangs verscheen de brochure ‘Het platteland heeft veel te bieden’. De redenering hierin komt in het kort hierop neer: oudere mensen met een agrarische achtergrond willen graag blijven wonen in het landelijk gebied. Onder hen zijn ook boerderijbewoners die als neveninkomsten een gedeelte willen laten ombouwen tot serviceappartementen. Een heel dynamisch proces kortom, omdat er zo veel in samenvalt. Denk aan de leefbaarheid in kleinere kernen, op dit moment een belangrijke paragraaf in alle reconstructieplannen. Maar vergeet ook niet de extra keuzemogelijkheden voor een snel groeiende groep ouderen met een persoonsgebonden budget en de wens van verzorgingshuizen om te komen tot kleinschalige wooneenheden. In korte tijd ontstaan overal in het land initiatieven, waarbij agrariërs woningbouwcorporaties, architecten, woongroepen, zorginstellingen en ook gemeenten en provincies zich buigen over de mogelijkheden. Meestal staan bestemmingsplannen verbouwing van een boerderij tot meerdere wooneenheden niet toe. Het creëren van draagvlak bij gemeente, provincie en bewoners in de omgeving is daarom belangrijk. Dit kost tijd en maakt dat zulke projecten niet meteen van de grond komen. Het heeft de Westelijke
Essentiële aanvulling Alle deelnemers - Gewestelijke Land- en Tuinbouworganisatie, Waterschap Groot Salland, Provincie Overijssel, Staatsbosbeheer en de betrokken agra-
Land- en Tuinbouw-organisate (WLTO) en het Regionaal Zorgberaad MiddenHolland er in elk geval toe gebracht een draaiboek te maken voor geïnteresseerde starters, om maar eens een van de vele partiële initiatieven op dit terrein te noemen. Onlangs is in het hart van deze ontwikkelingen een stichting opgericht:Wonen door Senioren op Boerderijen (WSB). In november organiseerde WSB samen met DLV een symposium over dit thema. In het voorwoord van de eerdergenoemde brochure constateert staatssecretaris Remkes van VROM dat de komst van senioren als nieuwe bewoners de kwaliteit en vitaliteit van het landelijk gebied kan versterken. Hij noemt het “een optie die we serieus moeten bekijken”. Tegelijkertijd waarschuwt hij uiteraard ook voor de gevaren en besluit hij zijn voorwoord heel tactisch:“Ik ben nieuwsgierig hoe het wonen van senioren op de boerderij zich zal ontwikkelen...” Die mening deelt hij met DLV en de deelnemers aan het symposium. Pieter Klop DLV Planontwikkeling & Recreatie ■
riërs - zijn zeer positief over het verloop van het project. De kennis van de ingelanden vormt een essentiële aanvulling op de kennis van DLV Groen & Ruimte en het waterschap. Door de deelnemende partijen zelfstandig met de knelpunten te laten werken tijdens de bijeenkomsten komen plannen tot stand met een duurzame grondslag voor herziening van het peilbesluit. Een peilbesluit dat gezamenlijk tot stand is gebracht heeft draagvlak bij de ingelanden: zij tonen zich zeer positief over de gang van zaken omdat van hun kennis en ervaring gebruik gemaakt wordt. Voor meer informatie over dit project of over interactieve planvorming kunt u contact opnemen met Miriam van Meeteren, DLV Bodem & Water, via m.d.van.meeteren@dlv.agro.nl of 0570-501517 ■
Groen & Ruimte
Waterschap Groot Salland heeft DLV Groen & Ruimte ingeschakeld bij de voorbereiding van de herziening van het peilbesluit. Na de eerste bijeenkomsten tonen de betrokken partijen zich enthousiast en denken ze samen na over knelpunten en mogelijke oplossingen in het gebied.
Pieter Klop
Column Ingelanden blij met interactieve Boerderijen in aanpak herziening beweging peilbesluit
5
Projectberichten DLV brengt multifunctionaliteit van natuurbeleid in beeld Multifunctionaliteit is niet direct een woord dat een breed publiek aanspreekt. Aan de andere kant is het ook niet helemaal een onbekend begrip. Wie kent niet de recreatiegebieden waar ‘veel groen’ het geheel aantrekkelijk maakt voor ons recreanten? Het gaat erom dat in een gebied meerdere functies aan elkaar gekoppeld worden. Dat zogeheten stapelen van functies is wenselijk in een klein land als het onze.
Kennisontsluiting
Communicatiesuccesfactoren en mogelijkheden
Gebiedsgerichte aanpak Communicatiesuccesfactoren (aanpak, draagvlak, vermaatschappelijking)
Overheden, particulieren, natuurbeschermingsorganisaties en agrariërs hebben vaak elk hun eigen ruimtewensen in het landelijk gebied. In opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij gaat DLV Groen & Ruimte in het kader van het communicatieproject ‘Multifunctionaliteit natuurbeleid in de praktijk’ samen met Staatsbosbeheer werken aan oplossingen. Het niet realiseren van multifunctionele natuur vloeit voort uit het ontbreken van kennis en inzicht bij doelgroepen als bestuurders, gebruikers en aanbieders, en uit het feit dat de doelgroepen elkaar onvoldoende kennen op het vlak van multifunctionaliteit. Voordat partijen goed met elkaar kunnen samenwerken is dus inzicht en kennis nodig van de mogelijkheden van de verschillende doelgroepen. Daarna is het de kunst de verschillende doelgroepen bij elkaar te brengen.
Bestuur Aanbieders
gebruikers
Ter bevordering van een goede kennisen inzichtontwikkeling, zowel wat betreft de inhoud als de communicatie, zal een structuur worden opgesteld die
Interview met Mathieu Wagemans: ‘Zonder geestdrift geen vernieuwing’
Groen & Ruimte
De groene ruimte staat voor grote en noodzakelijke veranderingen. De landbouw, gericht op voedselproductie, kan niet langer de voornaamste drager van de groene ruimte zijn.Volgens Mathieu Wagemans van het Innovatienetwerk Groene Ruimte moet het landschap en het gebruik ervan de wensen van de bewoners weerspiegelen. Dat vereist een complete omslag in denken; oude structuren, kennis en samenwerkingsverbanden moeten plaats maken voor nieuwe.
6
Wagemans werkt als themacoördinator regionale innovaties in de groene ruimte bij het Innovatienetwerk Groene Ruimte en Agrocluster mee aan het Kennis en Innovatienetwerk voor de Groene Ruimte (KING). Dit netwerk ondersteunt patroondoorbrekende, vernieuwende projecten met geld, kennis en een netwerk van de juiste mensen. Projecten komen pas in aanmerking voor steun van KING als ze niet binnen het huidige beleid van de grond kunnen komen. Volgens Wagemans begint de omslag in denken bij beleids- en plannenmakers. Zij
moeten voortaan uitgaan van de vraagzijde en niet te snel oplossingen formuleren als nog niet helder is wat het probleem is. KING probeert dat wel te doen. Zo organiseert het netwerk binnenkort een conferentie over zorglandbouw, waarbij vrijwel geen boeren of vertegenwoordigers van de landbouw aanwezig zijn. “Je moet niet vanuit de landbouw naar de wereld kijken, maar andersom. Nu wordt vaak gedacht dat de boer er een inkomen bij moet hebben. Maar waar hebben verzekeraars en zorginstellingen behoefte aan?”
Vier innovatiegebieden Innovatie kan volgens Wagemans op vier terreinen liggen. Het kan gaan om nieuwe functiecombinaties. Kunnen vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen bijvoorbeeld een functie krijgen in het kader van de toenemende vergrijzing? Daarnaast kan het gaan om nieuwe allianties, zoals coöperaties van producenten en consumenten. De derde mogelijke vernieuwing hangt samen met de processen. Te denken valt aan het opstellen van een bestemmingsplan op basis van wat burgers wensen. De vierde categorie innovaties heeft betrekking op instrumenten, bijvoorbeeld regionale groenfondsen. Nu weet een burger niet wat er met zijn geld gebeurt. Met een regionaal fonds weet de burger dat hij met zijn geld zijn eigen leefomgeving verbetert. KING krijgt de ruimte om nieuwe mogelijkheden te testen, ook als die niet binnen het
DLV Groen & Ruimte en Staatsbosbeheer gaan de komende drie jaar met elkaar een kennisbank opzetten, de pilots begeleiden en de resultaten hiervan communiceren. Het wordt dus geen project met louter literatuurstudies en voorlichtingsbijeenkomsten, maar we gaan ook daadwerkelijk laten zien hoe het kan!
Mathieu Wagemans
Voor meer informatie over dit project kunt u contact opnemen met Niek de Boer, DLV Bodem & Water, via .de.boer@dlv.agro.nl of 0321-388820 ■
bestaande beleid passen. Maar voor échte systeeminnovatie is meer nodig, meent Wagemans. De projecten waaraan KING bijdraagt hebben allen een regionale invalshoek. Wil een project kans van slagen hebben dan let Wagemans allereerst op de geestdrift, de gedrevenheid. “Voor echt ingrijpende veranderingen heb je barricadevechters nodig. Mensen die zeggen dat
In opdracht van het gewest Eemland heeft DLV Groen & Ruimte een visie ontwikkeld voor het buitengebied van Eem en Vallei, de streek die ligt rondom Amersfoort. Het is een landschappelijk waardevol gebied dat gekenmerkt wordt door een open agrarische structuur en door natuur met daaromheen enerzijds diverse verstedelijkte randzones en anderzijds het randmerengebied met aangrenzend de provincie Flevoland. In het gebied Eem en Vallei zijn de functies bedrijvigheid, wonen, landschap, recreatie en natuur allen afzonderlijk aanwezig. De visie is gebaseerd op een combinatie van een bottom-up- en top-downbenadering.Voor het gewest vormt de gebiedsvisie het uitgangspunt voor de toekomstige ontwikkeling van het gebied.Teneinde de gemeenteraadsleden bij de ontwikkelde gebiedsvisie te betrekken werd een busexcursie georga-
het anders moet en die dat ook in praktijk willen brengen. Daar moet je een beetje een vechtersmentaliteit voor hebben.” Daarnaast noemt Wagemans de sponsors, mensen die geld leveren, maar verder geen bemoeienis met het project hebben. De derde groep wordt gevormd door de gedogers. Dat zijn de mensen die het project niet van harte steunen, maar het ook niet zullen saboteren. De vierde groep waar rekening mee moet worden gehouden, zijn de ‘remmers in vaste dienst’. “Als er mensen zijn die op een positie zitten dat ze het hele project kunnen frustreren en dat ook zullen doen, wordt het nooit wat”, weet de deskundige uit ervaring. Draagvlak hoort niet in dit rijtje thuis. Integendeel. “Daarmee krijg je geen vernieuwing. Er zijn te veel mensen die belang hebben bij handhaving van het huidige systeem.”
niseerd. Tijdens de rondrit door het gebied kregen de raadsleden een toelichting op de visie. In Baarn was bovendien een korte stop ingelast om van gedachten te kunnen wisselen over twee stellingen die te maken hadden met de functie van de Eem en met het al of niet moeten betalen voor het genieten op het platteland.Twee sprekers gaven hierover hun visie. Ook op het eindpunt in Leusden waren twee sprekers present om hun mening te geven over verbreding van de landbouw in het gebied. Na de excursie zullen de wethouders voor Ruimtelijke Ordening van de betreffende gemeenten worden geïnterviewd om per afzonderlijke gemeente helderheid te krijgen over de beperkingen en kansen. Op deze manier zal de ontwikkelde visie voor het buitengebied een belangrijke pijler vormen voor de inrichting van het gewest Eemland. Voor informatie over dit project kunt u contact opnemen met Wim van Steeg, business unit directeur Groen & Ruimte, via w.van.steeg@dlv.agro.nl of 0321-388810 ■
Behoud van creativiteit Is aan alle voorwaarden voldaan, dan is het tijd om na te denken over de manier waarop het project moet verlopen. Creativiteit is daarbij essentieel. “Een afwijkende mening wordt vaak als lastig ervaren.Tijdens de eerste vergadering wordt al geprobeerd iedereen op één lijn te krijgen.Voor de creativiteit is dat dodelijk”, aldus Wagemans. De kennis over de wijze waarop je die creativiteit toch kunt vasthouden in een project is nog volop in ontwikkeling en opbouw. “Ik wantrouw bureaus die pretenderen dat ze dit soort zaken wel even zullen organiseren. Je hebt het over transitiemanagement. Dan gaat het om buitengewoon ingewikkelde processen.Voor bureaus als DLV lijkt het me belangrijk dat ze dit soort expertise in huis hebben of zelf gaan ontwikkelen.” Leonore Noorduyn ■
Groen & Ruimte
heel Nederland omvat. Om samen te leren werken zal worden ingezoomd op pilotgebieden waarbij de verschillende doelgroepen worden gestimuleerd met elkaar te kijken naar de mogelijkheden van multifunctionele natuur en de realisatie er van. Door de resultaten van deze pilots landelijk te communiceren leert een bredere doelgroep de mogelijkheden van multifunctioneel natuurbeleid kennen. We laten Nederland in het communicatieproject meekijken via discussies, de pers en mogelijk ook de televisie.
Groen & Ruimte ontwikkelt visie voor het buiten gebied Eem & Vallei
7
Klant aan het woord ‘DLV slaat brug tussen kennis boeren en waterschap’
Jacob Klaas Star
Jacob Klaas Star, secretaris van de Werkgroep Duurzame Landbouw Westerwolde en werkzaam bij de Stichting Grondgebruik Noord-Nederland, had in het verleden al vaker contact gehad met DLV Groen & Ruimte. En naar tevredenheid blijkbaar, want DLV werd opnieuw ingeschakeld voor het gebiedsconvenant Westerwolde.
de uitvoerders van projecten die voortvloeien uit het gebiedsconvenant.
Het Groningse Westerwolde maakt sinds een aantal jaren deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Als gevolg daarvan verdween een aantal boeren. De boeren die overbleven moesten hun bedrijfsvoering aanpassen aan de nabijgelegen natuur.
Groen & Ruimte
‘Ze hadden behoefte aan een plan’
8
Onmiddellijk wilden de betrokken partijen, zoals de Noordelijke Land- en Tuinbouworganisatie (NLTO), de provincie Groningen en het Waterschap Hunze en Aa, bekijken hoe ze samen met de boeren het bestaansrecht van die boeren konden versterken. Ze hadden behoefte aan een plan om de agrariërs verder te helpen met hun bedrijf en om de kwaliteit van het water te verbeteren. DLV Groen & Ruimte kreeg de opdracht te adviseren bij het opstellen van het plan, dat onder andere uitmondde in een gebiedsconvenant. DLV heeft vervolgens meegeholpen aan de ontwikkeling ervan en is nu één van
Zeventien boeren Het project richtte zich in eerste instantie op zeventien boeren, veertien akkerbouwers en drie melkveehouders, maar inmiddels is het project toe aan opschaling naar de zeshonderd agrariërs in het gebied. Star roemt de inzichten van DLV Groen & Ruimte. “Het waterschap heeft natuurlijk een gedegen kennis van water en waterbeheer in huis en de boeren weten veel over de teelt. Maar DLV Groen & Ruimte kan die kennis combineren. Zij kan de relatie leggen tussen de teelt van de producten en de effecten op het oppervlaktewater en het grondwater. Door die verbindende werking kom je met zijn allen tot oplossingen.” Zo rekent DLV Groen & Ruimte bijvoorbeeld door wat de bedrijfseconomische consequenties zijn van een bepaald peilbeheer voor de boeren. Vernieuwend project Kanttekeningen plaatst Star bij het proces zelf waarin boeren, waterschap, provincie, NLTO en DLV zich bevinden. Het is een vernieuwend project waarbij niet alle te volgen stappen van tevoren vaststaan.
‘Bedrijfseconomische consequenties’ Alleen het resultaat ligt vast, maar niemand weet welke stappen daarvoor precies nodig zijn. Dat betekent dat alle actoren steeds moeten ‘zoeken’ hoe zij de deelnemers zo concreet mogelijk kunnen vertellen wat er zou moeten gebeuren. Zeker
omdat in de loop van de tijd regelingen wijzigen, inzichten veranderen en het gebied zelf een ander karakter krijgt. En dan is het ook nog zo dat iedere deelnemer wisselende belangen heeft. De ene keer is DLV Groen & Ruimte uitvoerder
‘Dat maakt het zo’n interessant project’ van een project, de andere keer waakt zij over de hele procesgang en weer een andere keer heeft het adviesbureau belang bij meer kennis over de verdere gang van zaken omdat het zo’n nieuw onderwerp is. Die verschillende rollen gelden overigens niet alleen voor het adviesbureau maar voor iedereen. “Probleem is dat we daar te weinig over communiceren”, vindt Star. “Als mensen nu maar zeggen ‘dit weet ik nog niet en dat moeten we eerst nog uitzoeken’, dan weet iedereen wat hem te doen staat. Als je dat niet uitspreekt, denk je misschien dat de ander verkeerde dingen doet.” Ook DLV Groen & Ruimte moet hierin groeien, merkt Star op. “Maar iedereen moet dat en dat maakt het zo’n interessant project.”Als Star nog eens een partner moest kiezen op het gebied van water en teelt zou hij opnieuw voor DLV Groen & Ruimte kiezen. Bij andere projecten, bijvoorbeeld op het gebied van verbreding of natuur en landschap kent hij echter ook andere bureaus die goed zijn. “Dan hangt het af van de prijskwaliteitverhouding en de persoonlijke verhoudingen.” Leonore Noorduyn ■