“We moeten de mensen terug de moed voor de strijd geven”

Voor nieuwe tijden is een ‘nieuw socialisme’ nodig. De sp.a organiseerde er in maart een ‘toekomstfestival’ over. De wereld is volop in verandering. Of met een moeilijk woord: ‘in transitie’. Begin mei wijdde het Vlaams ABVV er zijn 10de statutair congres aan en formuleerde de ‘slimme antwoorden voor de vakbond van morgen’.

Onafhankelijk van elkaar lijken partij en vakbond, elk op hun eigen manier, met hetzelfde bezig. Hoe vormgeven aan een snel evoluerende samenleving. Als dat geen gelegenheid is voor een interview. Vakbond in Beweging sprak met Caroline Copers, algemeen secretaris van het Vlaams ABVV en met John Crombez, voorzitter van de sp.a.

Vakbond in Beweging: Waar staat ‘nieuw socialisme’ voor? Hoe kunnen we dit uitleggen aan onze lezers?

John Crombez: In deze nieuwe tijden met veel onzekerheden, wil het nieuw socialisme nieuwe zekerheden bieden. Niet alleen nu maar ook in de toekomst. Nieuwe zekerheden veronderstelt maatschappelijke keuzes. Wij vinden dat mensen een goede job moeten krijgen met een fatsoenlijk loon. Mensen die heel hun loopbaan gewerkt hebben, moeten een pensioen krijgen van minimum 1.500 euro.

We moeten ook vermijden dat mensen een achterstand oplopen. Zeker kinderen. Een kind van drie jaar dat niet naar de crèche gaat, kent 700 woorden minder dan een kind dat wel gaat. sp.a weigert deze ongelijkheid nog langer te aanvaarden. Want elk kind telt. Daarom stellen we enkel radicale ingrepen voor. We bieden ouders 1 dag gratis kinderopvang per week vanaf het eerste levensjaar (na 6 maanden) en 2 dagen gratis kinderopvang in het tweede levensjaar. Vanaf drie jaar moet elk kind verplicht drie dagen per week naar de kleuterklas. Investeren in elk kind, ook dat is nieuw socialisme.

Caroline Copers: Je kan die gedachtegang ook breder trekken. Mensen hebben ook op het vlak van klimaat,

Een kind van drie jaar dat niet naar de crèche gaat, kent 700 woorden minder dan een kind dat wel gaat. sp.a weigert deze ongelijkheid nog langer te aanvaarden. (John Crombez)

van werk en van nieuwe arbeidsrelaties heel wat onzekerheden. En vergeet ook niet de onzekerheid als gevolg van de maatschappelijke uitdagingen die ontstaan omdat mensen om allerlei, heel begrijpelijke, redenen op zoek gaan naar een beter leven. De problematiek van migratie en vluchtelingenstromen. Al die nieuwe problemen en onzekerheid vragen nieuwe maatschappelijke antwoorden. In heel dit verhaal is het belangrijk dat mensen zich terug realiseren dat het geen individuele problemen zijn, maar problemen waar veel mensen mee te maken krijgen. Dat die collectief, solidair en samen moeten aangepakt worden. Dat vind ik een heel belangrijke rode draad. Hoe actualiseren we onze socialistische waarden en maken we ze concreet. En telkens benadrukken dat het niet over individuele schuld of verantwoordelijkheid gaat maar over maatschappelijke problemen die we collectief moeten oplossen.

VIB: De toekomstbegroting is zo een heel concreet idee van de sp.a. Waarom een toekomstbegroting?

John: De toekomstbegroting sluit eigenlijk heel erg aan bij wat Caroline net zegt. Het collectieve systeem waarin mensen het goed hebben op zowel financieel als sociaal vlak, wordt de hele tijd aangevallen. Men is al jaren aan het zeggen dat onze sociale zekerheid onbetaalbaar wordt. Maar ons systeem van sociale zekerheid is betaalbaar. Meer zelfs, de middelen moeten versterkt worden. Bijvoorbeeld: als je van de bevolking verwacht dat iedereen die gezond is werkt, geef ze dan niet alleen een degelijk loon maar ook de sociale rechten die ze verdienen, een rechtmatige pensioenopbouw en een bescherming tegen ziekte en invaliditeit. Kies dan ook resoluut voor extra buschauffeurs, verplegers, leerkrachten en politiemensen.

Nu is men systematisch al deze stelsels aan het afbreken. Beetje bij beetje. Gelijkgestelde periodes voor vrouwen, investeringen in het flankerend beleid in het onderwijs, investeringen in de rusthuizen: ze worden allemaal verminderd of afgebouwd. Het één na het andere. De socialisten hebben in ons land een sociaal model opgebouwd dat uniek is in de wereld. Het zorgt ervoor dat mensen het in de ‘breedte’ beter hebben, het is gebaseerd op een collectief systeem. Mensen dragen bij en zijn solidair, zodat iedereen beschermd wordt. We nemen dit op in onze toekomstbegroting. Aan mensen die aan het begin van hun carrière staan toont de toekomstbegroting dat ook over 40 jaar een opname van een kind in een ziekenhuis nog perfect betaalbaar kan zijn, dat een degelijk pensioen na een heel leven werken heel goed mogelijk kan zijn. Dit zijn maatschappelijke keuzes die perfect kunnen. Vandaar de toekomstbegroting.

VIB: Aan die toekomstbegroting is ook het idee van een sociaal pact gekoppeld. Hoe staat de vakbond ten opzichte van de vraag van sp.a naar een nieuw sociaal pact?

Caroline: Als de vraag vanuit de sp.a komt, gebeurt dit met een positieve ingesteldheid. We zijn in Vlaanderen nogal gewoon geraakt aan werkgevers en ministers die sociale pacten willen afsluiten waar meestal niet te veel in zit voor de werknemers. Een nieuw sociaal pact moet een antwoord geven op al die sociale onzekerheden. Alles wegsmijten en alles vervangen om te vervangen heeft geen zin. Neem nu alle discussies over de platformeconomie, de freelancers, de Ubers en de Deliveroo’s van deze wereld. Moet je voor die werknemers nu een nieuw, een ander wettelijk statuut gaan organiseren? Maar nee. We hebben een sociale regelgeving die mits enige modernisering en wat aanpassingen aan de realiteit nog perfect werkt. Een sociaal pact moet zekerheid en bescherming bieden in functie van maatschappelijke evoluties. Bijvoorbeeld in functie van nieuwe demografische evoluties of in functie van nieuw samengestelde gezinnen. Mensen botsen vandaag soms op een regelgeving die niet meer aangepast is aan de realiteit. Kijk bijvoorbeeld naar eenoudergezinnen, waar regelgeving het mensen soms echt moeilijker maakt. Daar moeten we ernstig op letten. Vandaar dat we in ons congres een eenoudertoets gestemd hebben voor elke nieuwe wetgeving. De discussie over een nieuw sociaal pact moet breed bekeken worden en rekening houden met alle grote maatschappelijke veranderingen. Bijvoorbeeld ook in huisvesting. Een duurzame woning bouwen in een veranderde klimaatomgeving vraagt een grote investering die mensen dikwijls zelf niet meer kunnen ophoesten.

Het gaat niet over individuele schuld maar over maatschappelijke problemen die we collectief moeten oplossen. (Caroline Copers)

Dit maakt sociale woningbouw nog belangrijker dan ze al was. Een sociaal pact moet dus ook betekenen dat de overheid in dit alles terug een meer sturende rol speelt.

John: Ik ben het daar mee eens. We hebben een heel goede sokkel. De arbeidswetten zijn goed om van te vertrekken en dan moeten we als reactie op wijzigende omstandigheden terug durven de sociale strijd aan te gaan om ze ten goede aan te passen. Een voorbeeld. De meeste uren die vrouwen presteren worden niet vertaald in loon en pensioenrechten. Daarrond moet je een sociale en collectieve strijd voeren om te maken dat die uren wel mee tellen. We moeten de mensen terug de moed voor de strijd geven. De mensen worden voortdurend bang gemaakt van de nieuwe fenomenen. E-commerce is nog zo een voorbeeld. Wekelijks zegt een minister of bedrijfsleider wel een keer in de media dat we door onze regels en wetgeving de e-commerce mislopen. Dat is gewoon gelogen. Ze maken de mensen gewoon bang met uitspraken zoals ‘werknemers gaan flexibeler moeten zijn, gaan minder kunnen eisen…’ Neen, wat ze echt willen is onze sociale bescherming afbouwen. Ons punt is net dat die nieuwe omstandigheden een nieuwe sociale strijd vragen zodat mensen krijgen waar ze recht op hebben.

VIB: We zitten op een scharniermoment. Ook mondiaal.

Grote steden zijn vaak de trekkers van sociale en economische vernieuwingen. Burgemeesters worden bruggenbouwers omdat ze de evoluties vanuit een stedelijke visie bekijken. Sp.a is altijd actief en groot geweest in de steden. Wat is de rol van de stad in het nieuw socialisme?

John: Steden gaan een steeds grotere rol moeten spelen in de organisatie van publieke diensten. En met publieke diensten bedoel ik de noodzakelijke diensten die voor iedereen toegankelijk, betaalbaar en kwaliteitsvol moeten zijn. Steden moeten hun rol opnemen op vlak van mobiliteit, onderwijs, infrastructuur, ouderenzorg, kinderopvang enzovoort. Waarom de steden? Omdat in de steden niet alleen veel mensen wonen maar ook omdat er dagelijks veel mensen komen werken die even goed van de stedelijke infrastructuur en diensten gebruik maken. Overal waar de privésector te veel op het terrein van de publieke diensten komt, worden ze binnen de kortste keer onbetaalbaar. De sector van de rusthuizen is daar een goed voorbeeld van. De overheid trekt zich meer en meer terug met als gevolg dat voor mensen die heel hun leven gewerkt hebben, er geen betaalbaar rusthuis meer beschikbaar is. De infrastructuur in de steden om deze publieke diensten betaalbaar en kwalitatief aan te bieden wordt steeds meer een uitdaging. Ook de huisvesting wordt voor velen in de grote steden te duur. Sommigen hebben dat graag want het geeft de private sector de kans om een klein marktsegment te bedienen dat wel veel voor huisvesting kan betalen. Maar de rest van de samenleving draagt daar de zware gevolgen van. Voor velen wordt goed wonen onbetaalbaar. Dat zijn allemaal terreinen waarop het nieuw socialisme in de steden het verschil kan maken.

VIB: Achter de politiek van privatisering, van het verschuiven van openbare dienstverlening naar de private sector, zit een duidelijke ideologische logica. Zeker in Antwerpen neemt het stadsbestuur er actief aan deel. Welke rol is hier weggelegd voor de vakbonden?

Caroline: In de steden speelt het ABVV zijn rol op allerlei lokale fora. Tenminste, zolang ze nog bestaan of men er ons nog tolereert. Want er is een grote afbouw van deze lokale fora, of men heeft de sociale partners eruit gesmeten. En als vakbond hebben we daar natuurlijk een rol in te spelen omdat het gaat over investeringen in infrastructuur, publieke diensten, kinderopvang, collectieve voorzieningen, mobiliteit. In een grootstedelijke context is in dit soort zaken de sociale toets onontbeerlijk voor, bijvoorbeeld, een zeer belangrijk thema als armoedebestrijding. Dat zijn maatschappelijke keuzes waarop je als vakbond wel degelijk kan wegen. De vakbonden zijn meestal ingebed in allerlei netwerken met andere middenveldorganisaties waar we proberen om samen dingen te doen. De mantra “wat is erger dan 5 jaar De Wever? 10 jaar De Wever!” is er onder andere gekomen door de vast-

Voor diegenen die alles willen privatiseren en winst willen maken is het een droom om een rechtse burgemeester in Antwerpen te hebben. (John Crombez)

stelling dat Antwerpen vandaag steevast de verkeerde maatschappelijke keuzes neemt. De beslissing om Groep 4 de daklozenopvang te laten doen is daar een voorbeeld van, maar het Antwerps stadsbestuur nam nog veel andere van dit soort ‘fijne’ beslissingen. Je kunt als vakbond niet aan de zijlijn gaan staan. De vraag is alleen of we nog toegang hebben tot efficiënte fora om - naast de klassieke syndicale aanpak van acties en overleg - voldoende druk te zetten.

John: Je ziet het in Antwerpen. Het kan allemaal snel gaan. Het verkeer in de stad staat stil, de trams vallen om, de loketten zijn gesloten voor mensen die echt hulp nodig hebben, de politiekantoren zijn niet meer bereikbaar want er worden geen agenten aangenomen maar private veiligheidsbedrijven ingezet, alles wordt geprivatiseerd tot en met de zorg. Wat kan de rol van de vakbonden in de stad zijn? De burgers, en dat is voor de Antwerpenaren niet anders, willen niets liever dan er zelf mee voor zorgen dat het tij keert. Laat mensen zich organiseren in coöperaties en laat de vakbond daar een grote rol in spelen. We doen dit al op een aantal plaatsen en ik zie dat in coöperaties snel de overtuiging groeit dat we het samen kunnen veranderen. Het is niet omdat een minister als Jan Jambon wetten maakt, dat dit een onwrikbaar gegeven is. De burgers kunnen zich organiseren om dingen te veranderen. In de steden wordt dit alsmaar belangrijker. Ongeacht of het over mobiliteit, kinderopvang of zelfs over veiligheid gaat. 118 jaar geleden voerden we samen de strijd voor sociale voorzieningen. Ook toen schreeuwde rechts dat het slecht voor de economie zou zijn. De sociale zekerheid bestaat ondertussen bijna 75 jaar en ze vallen haar weer aan. Waarom moeten wij met nieuwe recepten komen wanneer er al heel stevige sociale wetten bestaan? Omdat rechts onze sociale verworvenheden altijd en op dezelfde manier blijft aanvallen. Voor diegenen die alles willen privatiseren en winst willen maken is het een droom om een rechtse burgemeester te hebben. En dat is wat nu gebeurt in Antwerpen.

VIB: conclusie: samen kan het anders, ook in Antwerpen. Bedankt voor het gesprek, het was bijzonder boeiend.

Peter De Ridder & Luc Van Overberghe