2 Γράφει ο Α.Γ. Κουκουλάς Ο μήνας Οκτώβριος «Πυανοψιών» στο Αττικό ημερολόγιο [Ηράσιος στη Σπάρτη, Ηραίος στους Δελφούς, Βοηδρομιών στην Κύζικο, Θεσμοφόριος στη Σικελία, ΄Ερματος στην Κρήτη και Μικρά Ασία, Τιβέριος στην Ασία κλπ], αν και δέκατος μήνας στο Γρηγοριανό ημερολόγιο με 31 ημέρες, διατήρησε την αρχική ονομασία της θέσης του στο ρωμαϊκό ημερολόγιο, που είχε λάβει από το λατινικό octo [οκτώ]. Ο μήνας που αναφέρεται και ως Αϊ Δημητριάτης (από τη γιορτή του Αγίου) αλλά και Σποριάρης [Sementilius στα Λατινικά από τη λέξη semen = σπορά] ή βροχάρης από τις συνήθως πολλές βροχές του, συνδέεται με τις αγροτικές ασχολίες (αλλά και ως προς τα καθ΄ημάς και με σπουδαία γεγονότα περί των οποίων σε επόμενα σημειώματα). Σε ό,τι αφορά τις γεωργικές ασχολίες, η γιορτή του Αγίου Δημητρίου που θεωρείται ως ημέρα έναρξης του χειμώνα [με τις γνωστές ασχολίες των γυναικών στο σπίτι <στρώσιμο του σπιτιού, αντικατάσταση του ρουχισμού με το χειμερινό κλπ.>] στο γεωργικό καλαντάρι, συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Οι δυο γιορτές χωρίζουν σε δύο ίσα μέρη το έτος. Η πρώτη στο χειμερινό και η δεύτερη στο θερινό εξάμηνο. Ο Οκτώβριος είναι ωστόσο και ο μήνας δοκιμής των νέων κρασιών, ενώ κατά την όψιμη αρχαιότητα, όπως γράφει η Καθ. Παν. Ασημακοπούλου – Ατζάκα, μία δεύτερη ιδιότητά του ήταν αυτή του θηρευτή μικρών ζώων και πουλιών, ενώ στην ελληνική και λατινική ποίηση «τα δυο κυνήγια συνδέονται για να περιγράψουν τις χαρές του φθινοπώρου». Στα μέσα Οκτωβρίου, στην αρχαία Ρώμη για να έχουν καλή σοδειά, θυσίαζαν στο πεδίο του ΄Αρεως ένα εξιλαστήριο ίππο, το αίμα του οποίου οι Εστιάδες ανακάτευαν με τη στάχτη των βοδιών που είχαν θυσιαστεί σε άλλη γιορτή [βουφόνια] και το μείγμα αυτό αποτελούσε καθαρτήρια προσφορά σε άλλη γιορτή [παλίλια] που γινόταν στις 21 Απριλίου. Αλλά για μία ολόκληρη εβδομάδα (5 – 12 Οκτωβρίου) στη Ρώμη, προς τιμή του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου από τον 19ο αι. π.Χ. ετελούντο με-
Οκτώβριος
γαλοπρεπείς γιορτές και αγώνες. Εάν στη Ρώμη συνέβαιναν αυτά και στην αρχαία Αθήνα είχαμε «εορτάς και πανηγύρεις». Είτε για καλή συγκομιδή, είτε για την εξυπηρέτηση πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκαν τα «Προκρόσια» όπου όλοι οι έλληνες έδιναν τη δεκάτη της σοδειάς τους στη θεά Δήμητρα στην Ελευσίνα, ενώ με τα «Πυανόψια» οι πιστοί εξασφάλιζαν τη βοήθεια του Απόλλωνα προσφέροντάς του γεύμα από κουκιά και άλλους καρπούς. Με τα «Οσχοφόρια» οι Αθηναίοι γιόρταζαν τον τρύγο, ενώ περί των θεσμοφόρων θεών Δήμητρας και Κόρης, γιορτάζονταν τα «Θεσμοφόρια». Σύμφωνα με τον Κωστή Γιούργο, στον Οκτώβριο αναφέρεται το αρχαιότερο γνωστό ακιδογράφημα [= επιγραφή που γράφεται με ακίδα πάνω σε αρχαία μνημεία],που εντοπίστηκε στον Παρθενώνα από τον αρχαιολόγο Κυριάκο Πιττάκη και αναφέρεται στην κοίμηση του επισκόπου Ανδρέα [7ος μ.Χ. αι.]. Σύμφωνα με εκείνη την επιγραφή σημειώνει ο Γιούργος, « έχουμε την πληροφορία, ότι κατά τον 7ο μ.Χ. αι. οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν τον μήνα Οκτώβριο, ανέφεραν τις Ινδικτιώνες και χρονολογούσαν από τη γέννηση του Χριστού με την αρχαία ελληνική αρίθμηση». Με τον Οκτώβριο συνδέεται και η μεταρρύθμιση του Γρηγοριανού ημερολογίου. Όταν ο πάπας Γρηγόριος ο 13ος θέλησε ν΄αλλάξει το Ιουλιανό, έπρεπε ν΄αφαιρέσει από κάποιον μήνα 10 ημέρες, γιατί το προηγούμενο ήταν μεγαλύτερο από το Τροπικό έτος των εποχών. Επελέγη ο Οκτώβριος. Την Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 1582 μ.Χ.αντί να ακολουθήσει η Παρασκευή 5 Οκτωβρίου, ακολούθησε η Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 1582. Οι ημέρες 5-14 διεγράφησαν και αυτό, γιατί στο διάστημα εκείνο δεν υπήρχαν σπουδαίες γιορτές της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Κλείνοντας αυτό το σημείωμα για τον Οκτώβριο, δε θα παρέλειπα να αναφέρω το γνωστό τετράστιχο του Ρίτσου: « Κυκλάμινο, κυκλάμινο / στου βράχου τη σχισμάδα / που βρήκες χρώματα και ανθείς / που μίσχο και σαλεύεις», που μαζί με τα χρυσάνθεμα ή αγιοδημητριάτικα, ομορφαίνουν μαζί με τις μικρολιακάδες του μήνα την πλάση και τη ζωή μας.
ΣΗΜΕΡΑ
Το χρυσάνθεμο Με την ευκαιρία της προηγούμενης αναφοράς και δυο λόγια ακόμη για κείνα τα λουλούδια, τα χρυσάνθεμα, τα άνθη του χρυσού κατά τη μυθολογία και κατά τον Κομφούκιο «χρυσή δόξα». ΄Ανθη που παραπέμπουν στη χώρα του Ανατέλλοντα Ηλίου. Την μυστηριακή Ιαπωνία. Στην Κίνα μια πόλη ονομάζεται Τσιου – Σιεν (πόλη του χρυσάνθεμου), ενώ στην Ιαπωνία, είναι αφιερωμένη μία μέρα του χρόνου που τη θεωρούν γιορτή ευτυχίας. Στην Αθήνα –γράφει ο Γ. Ζεβελάκης- τα χρυσάνθεμα, σύμβολο αριστοκρατίας και ευγένειας, η ιστορία τους δε μετράει πολλά χρόνια. Η χρήση τους κατά το 19ο αι. περιοριζόταν στις κοινωνικές εκδηλώσεις ως « ανθέων πολυτέλειας». Η μαζική διακίνησή τους εμφανίζεται στα χρόνια του
ΣΑΒΒΑΤΟ 6 ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2012
μεσοπολέμου. Πάντως στην Αττική έχαιραν και χαίρουν μεγάλης εκτίμησης, αφού στα προάστια πολλοί δρόμοι έχουν το όνομά τους. Στην ελληνική ποίηση το χρυσάνθεμο «είναι σαν ιδεόγραμμα, μια ζωντανή εικόνα που ζει, μιλάει, χειρονομεί, ένα στρογγυλό εκφραστικό πρόσωπο χαμογελαστό και μελαγχολικό μαζί». Ωστόσο -όπως σημειώνει ο Τέλλος ΄Αγρας- το χρυσάνθεμο δεν το αφομοίωσε η ευρωπαϊκή ποίηση. Ο ίδιος, με ρεαλιστική ματιά και παιγνιώδη διάθεση, κάνει ένα πρωτότυπο παραλληλισμό, για το χρυσάνθεμο, στο ποίημά του « Στο βουνό μου το «ακριβό». «Αψηλό, θα στρογγυλεύει / το χρυσάνθεμο κι ορθό/ στη βραγιά όπου θα δουλεύει / ράθυμο έντονο ξανθό».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
ΚΩΔ. 2803
Εκδότης • Δ/ντής: ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΠΠΟΣ - Ιδιοκτησία: ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Α.Ε. Σύμβουλος Έκδοσης: ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΣΟΥΡΗΣ - ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΖΩΗΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΔΟΥΒΗΣ, ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΚΟΝΤΟΖΟΓΛΟΥ Συντακτική Ομάδα: ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΝΩΛΑΚΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗΣ Αρθρογραφούν: ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ ΔΑΚΟΓΛΟΥ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ, ΖΩΗ ΘΑΝΑΣΗ Creative Director ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΡΠΑΤΣΕΛΗΣ - Εμπορική διεύθυνση: “All About” τηλ: 6942 554684 Δ/νση:Τέρμα Αγ. Άννης - 20100 Κόρινθος, τηλ. 27410-75726 & fax: 27410-84423 E-mail: simera@otenet.gr. ΕΚΤΥΠΩΣΗ: IRIS Διανέμεται από την ΕΥΡΩΠΗ Α.Ε.