IV BERRIATUA
LEA-ARTIBAIKO TURISMO GIDA Eguena, 2013ko urriaren 10a
Berriatua, etorkizunera begira
Urepel plaza 2012ko uztailean inauguratu zuten herritarrek; Urepel iturburua omentzen duen plaza da, Mikel Anjel Lertxundiren eskulturekin.
Herriak atzean daukan historia ahaztu barik, aurrera, etorkizunera begira dagoen herria da Berriatua; herria hazten doan bitartean, lehengo usadioak mantentzen eta errespetatzen jarraitzen dute herritarrek. turburua. Horixe da Berriatua. Inguruko herri edota auzoen iturburu izateaz gain, ur emari berezia duen herria ere bada Berriatua. Eta horren adibide da Urepel. Iragana gogoan eta begi bistan duen herri horietakoa da. Herritarren bihotzetan zein kaleetan, denboran atzera zein aurrera egitea posible egiten duten leku magiko horietakoa, alegia. Kobazuloak, auzoetako ermitak edota erreka ondotik doan errege bideak aurrez aurre talka egiten dute herriak gaur egun duen itxura modernoagaz. Herrigunea eta ondarea ezagutzeko errege bidea egitea da, duda barik, gomendagarriena. Ondarroako Errenteria auzotik hasi eta Berriatuko erdigunea zeharkatzen duen ibilbide hori, garai batean ekonomia jardueretako garraio bide nagusia izan zen. Eta bertan, Aranzibia dorretxea –adituek diotenez, bizirik irauten duen Bizkaiko dorretxerik garrantzitsuena, orain dela denbora gutxi berritua–, Orubixe eta Urepeleko iturburuak daude. Horretaz gain, baserriak eta errota izandakoak ere ikusi ahal dira bide horretan aurrera eginda.
I
Historian herri izaera behin eta berriz aldarrikatu duen herria da Berriatua. 1974an, herritarren borondatearen aurka, Ondarroaren auzo bilakatu zen. Eta lotura hori 1983ko azaroan hautsi zen. Bizkaiko Batzar Nagusiek desanexioari baietza eman ostean, udalerria izaera propioa garatzen hasi zen; Berriatuak hegoak zabaldu zituen. Eta hegaldiak, oraindik orain, aurrera jarraitzen du.
kikuntzagaz hasi eta 36ko Gerrako arrastoetaraino, besteak beste. Eraikin interesgarrienetarikoa Etxe Pintxu bezala ezagutzen den XVIII. mendeko jauregi etxea da. Euskal Herrian dauden eraikin berezienen artean aurkitzen da, eraikinaren aurreko aldeko margolanak direla eta. Lau zatitan banatua dago fatxada. Goiko ezkerreko irudian heriotza irudikatzen duen agure bat ikus daiteke, zaldi zuri baten gainean. Eskuman herrixka bat dago margotuta, zuhaitz, etxe eta urmaelagaz. Behean, ezkerrean, jauregi baten egongela ageri da, eta eskuman, garaiko bi zaldunen arteko ezpata borroka.
Eraikin zaharrek eta iturburuek mendeetan atzera egin eta historia gogora ekartzen dute Urepel, esanahien plaza Eraikin zaharrak duen balio bera dauka Urepel plazak ere. 2012ko uztailean inauguratu bazuten ere, berriatuarrentzat esanahi handia duen plaza da Urepel. Plazak Urepel iturburuari egiten dio men. Mikel Anjel Lertxundi herriko artistak diseinatuta, plazak iturburuak bustitzen dituen lurra eta historia goratzen ditu. Ura, sua eta airea uztartuz, plazak naturara hurbiltzeko gonbitea egiten du. Eta plazako eskulturak ur berezia, Urepeleko ura azaleratzen du, harrizko eskulturatik. Bada, plazaren diseinuak behinola herriaren paisaia ekonomiko eta emozionala osatu zuten harrobi, zerrategi eta burdinolak gogora ekartzen ditu, harrizko, zurezko eta burdinazko eskulturen bidez.
Baserrien historia Iraganean bizitakoa gogoan edukitzeko laguntza ematen dute baserriek ere. Horretan, XVI. mendean eraikitako Lekoia Bekoa baserria da aipagarria, esaterako. Arkitektura bereziagaz, urte onak zein txarrak gogora ekartzen ditu. Guda zauriak ahaztu barik, etorkizunera begira jarraitzen duen herria da Berriatua. Garai bateko errota eta burdinolak atzean lagata, Andonaegiko errota esaterako, gaur egun hazten eta herritarrak herriko historiaz hezten dituen herria da Berriatua.
Mendeetako altxorrak Mendeetako eraldaketen arrastoak ageriagerian daude herrian. Goikolau, Atxurra, Armina edo Lamina II kobetatik hasi eta San Pedro apostoluaren elizara heldu arte, XII. mendekoa berau (XVI. mendean berreraikia). Altxorrak, ostera, han eta hemen ageri dira, nonnahi ageri dira. Kristo aurretik, 2000. urtean, Goikolauko lepokoaren aur-
BERRIATUA ELIZATEKO UDALA
Usadio zaharrak mantentzen jarraitzen duen herria da Berriatua, jaietan batik bat.