Pennenstreken materiaal - Handleiding 7

9

v

67

6 r e6 6 h n7 9 2 e g 6 k x i 3 7

p

handleiding

3

a

c

z

f

s

4

t

3

9

4

4

Didactische achtergrond In jaargroep 7 gaan leerlingen hun handschrift verder automatiseren door regelmatig te schrijven. Het is beter om elke week te schrijven dan één keer per maand vier schrijfbladen te bundelen in een les.

Schrijven voor jezelf helpt om het handschrift te automatiseren. Door leerstof op te schrijven kun je die leerstof beter onthouden. In deze les oefenen leerlingen de spelling van woorden met ij en ei en van werkwoorden met ~d of ~dt.

Bij de reflectie van deze les letten leerlingen op de leesbaarheid van hun handschrift. In deze les ligt het kijkpunt bij de lengte van stokken (en voor het verbonden schrift ook lussen). Een d onderscheidt zich namelijk alleen van de a door de langere stok.

Fijne motoriek Opdracht: teken na.

Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt

Lussen en stokken Verbonden schrift Zijn de lussen en stokken van de letters b, d, f, g, h, j, k, l, p, q, t, ij lang genoeg om zich te onderscheiden van de letters met een soortgelijke vorm?

Blokschrift Zijn de stokken van de letters b, d, f, g, h, j, k, l, p, q, t, ij lang genoeg om zich te onderscheiden van de letters met een soortgelijke vorm?

Materialen verbonden schrift Schrijfboek 7 VS, pagina 2 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 2

Sluit aan bij Spelling: onthoudwoorden met ij en ei.

Werkwoordspelling: werkwoorden met ~d of ~dt.

LET OP

woordjes leren

LUSSEN & STOKKEN

Focus van de les: automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf).

Oefening fijne motoriek: natekenen.

Schrijfdoel/kijkpunt van de les: lussen en stokken.

Schrijfopdracht met blauwe pen: woorden met ij en ei oefenen, moeilijke woorden een paar keer schrijven.

Schrijfopdracht met gele pen: persoonsvorm werkwoorden met ~d of ~dt oefenen.

Reflectieopdracht groene duim: pluspunten markeren.

Als je woorden met ei/ij schrijft, oefen je ze. Schrijf ze in de juiste rij. dreigen

•

Materialen blokschrift Schrijfboek 7 BS, pagina 2 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 2

De les in vogelvlucht

TEKEN NA. SOMS SCHRIJF JE VOOR JEZELF.

azijn

•

wijk

•

bereiken

•

steil

•

terrein

•

grijpen

•

verschijnen

•

stijgen

peinzen • eisen • kozijn • veiling • rijst • aanleiding • wijzen • hijsen • weigeren • reiger

ei

ij

dreigen

Schrijf de woorden die je moeilijk vindt, nog een paar keer. Zo leer je ze!

Oefen de werkwoorden met ~d en ~dt. Schrijf de rijtjes. Tip: doe het net als bij ‘lopen’. ik loop • jij loopt • hij loopt • wij lopen • jullie lopen • zij lopen

worden Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen

Lesdoel Automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf).

Lussen en stokken.

Blok 1 • Les 3 • schrijfboek 7, pagina 3

vinden

houden

ik jij hij wij jullie zij

2

28022_ps_lopend_schrijfboek_7_bw.indd 2

Lesdoel Leesbaar schrijven (schrijven voor een ander).

Regelmaat.

Didactische achtergrond Een tekst die voor een ander wordt geschreven, moet goed leesbaar zijn. In deze les schrijven leerlingen een boodschap voor een ander. Als die niet goed leesbaar is, weet de ander niet wat je wilde mededelen.

Ook is er aandacht voor het leesbaar schrijven van een toets. Een cruciaal gegeven op de middelbare school.

Bij de reflectie letten leerlingen erop dat letters ongeveer even groot zijn en dat woorden op eenzelfde afstand van elkaar staan. Op die manier is het handschrift prettig leesbaar.

02-03-16 21:19

Lesactiviteiten Doel Vertel dat de leerlingen in deze les schrijven voor zichzelf. Door woorden op te schrijven automatiseren ze in deze les woorden met ij en ei.

Introductie Er is geen regel voor het schrijven van woorden met ij of met ei, die woorden moet je onthouden. Door de woorden vaker op te schrijven zijn ze beter te onthouden. Laat woorden met ij en ei zien. Laat leerlingen de woorden met ij benoemen. Laat ze nog meer woorden bedenken met een ij of een ei.

LKA (woordspel).

Instructie Geef bij het verbonden schrift instructie voor het schrijven van lusletters, bijvoorbeeld de l.

Zet het woord ‘welk’ met een te korte lus op het (digi)bord en laat leerlingen concluderen dat er nu ‘week’ staat. Te korte lussen hebben dus gevolgen voor de leesbaarheid. Laat eventueel zien dat de lus kruist op de schrijflijn door het woord met hulplijnen te tonen.

Geef instructie voor het schrijven van stokletters, bijvoorbeeld de d. Zet het woord ‘dan’ met een te korte stok op het (digi)bord en laat leerlingen concluderen dat er nu ‘aan’ staat. Te korte stokken hebben dus gevolgen voor de leesbaarheid. Laat eventueel zien dat de stok bijna tot de bovenlijn komt door het woord met hulplijnen te tonen.

LKA ( en uitlegbord).

22

Sluit aan bij Spelling: onthoudwoorden met ij en ei.

Materialen verbonden schrift Schrijfboek 7 VS, pagina 3 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 3

LET OP

memo’s & toetsen

REGELMAAT

Luister naar het gesprek en schrijf een memo. Het moet goed leesbaar zijn!

Bij toetsen moet je leesbaar schrijven. Doe net alsof dit een toets is.

Schrijf de zinnen. Zet de nummers voor de kantlijn.

Kies uit:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

verschijnen veiling peinzen kozijn azijn hijsen terrein stijgen

Zes matrozen … de zeilen van het zeilschip.

Op het braakliggende … worden huizen gebouwd.

De verdachte moest voor de rechter ….

Opa zit te … over de oplossing van het raadsel.

Welke kleur krijgt het … van dit raam? Grijs?

Citroensap en … zijn zure dranken.

Op de … is mijn schilderij verkocht.

Het water in de rivier gaat … door de regen.

1.

Zes

Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen. Laat leerlingen hun eigen handschrift beoordelen op lus- en stokletters. Ze markeren waar ze tevreden over zijn. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten.

LKA (nakijkblad), schrijfboek.

Fijne motoriek Opdracht: teken.

Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt

Regelmaat Verbonden schrift / Blokschrift Zijn alle letters ongeveer even groot en staan de woorden met telkens dezelfde tussenruimte op de lijn?

Focus van de les: leesbaar schrijven (schrijven voor een ander).

Oefening fijne motoriek: tekenen.

Schrijfdoel/kijkpunt van de les: regelmaat.

Schrijfoefening met rode pen: naar een telefoongesprek luisteren en er een notitie bij maken.

Schrijfoefening met groene pen: woorden met ij en ei oefenen in zinnen.

Reflectieopdracht rode hand: verbeterpunten markeren.

3

28022_ps_lopend_schrijfboek_7_bw.indd 3

Verwerking De leerlingen schrijven woorden met ij en ei en zetten ze in de juiste rij. Woorden die ze moeilijk kunnen onthouden, schrijven ze nog een paar keer.

De leerlingen schrijven rijtjes met verschillende vervoegingen van de werkwoorden.

Om te bepalen of je de hij-vorm met ~dt schrijft, kijken ze naar lopen: hij loopt, dus ook hij wordt.

LKA (spiekbord), schrijfboek.

Materialen blokschrift Schrijfboek 7 BS, pagina 3 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 3

De les in vogelvlucht

TEKEN. SOMS SCHRIJF JE VOOR EEN ANDER.

Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen

Blok 1 • Les 2 • schrijfboek 7, pagina 2

02-03-16 21:19

Lesactiviteiten Doel Vertel dat de leerlingen in deze les gaan schrijven voor een ander. Ze maken een notitie bij een telefoongesprek en schrijven woorden met ij en ei alsof ze een toets maken.

Introductie Laat een briefje zien waarop de volgende boodschap vrij onleesbaar staat: morgen 7 uur hoek park---garage.

Laat leerlingen raden wat er staat en wat er wordt bedoeld. Concludeer gezamenlijk dat degene die het briefje leest, nog niet weet waar morgen wordt afgesproken.

Noem de woorden uit de opdracht met de groene pen. Laat leerlingen de woorden uitleggen, uitbeelden of in een zin gebruiken waaruit de betekenis van de woorden blijkt.

LKA (woordspel).

Instructie Geef instructie voor het regelmatig schrijven van letters, woorden en zinnen, zodat ze prettig leesbaar zijn. Laat een woord zien waarin een letter zowel groot als klein geschreven is, bijvoorbeeld voor het verbonden schrift aArdAppel en voor het blokschrift verVoer.

Leerlingen zien dat het woord minder goed leesbaar wordt.

Vertel de leerlingen dat ze gaan luisteren naar een telefoongesprek. Ze beluisteren het telefoongesprek eerst ter oriëntatie, en daarna nog een keer. Vervolgens schrijven ze op wat in het gesprek belangrijk is om op te schrijven voor een ander.

LKA ( en uitlegbord).

23

Verwerking De leerlingen beluisteren het telefoongesprek zonder iets op te schrijven. Daarna beluisteren ze het nog een keer en noteren wat ze zouden moeten opschrijven om de boodschap aan de ander duidelijk te maken.

De leerlingen vullen het juiste woord in de zin in en schrijven de zinnen op. Ze doen hierbij alsof ze schrijven in een toets.

Leesbaarheid is dus heel belangrijk.

LKA (spiekbord), schrijfboek.

Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen inhoudelijk. Laat leerlingen daarna hun eigen handschrift beoordelen op het regelmatig schrijven van de letters. Ze markeren verbeterpunten voor de volgende keer. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten.

LKA (nakijkblad), schrijfboek.

Lesdoel Automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf).

Persoonlijk schrijfdoel/kijkpunt.

Materialen verbonden schrift Schrijfboek 7 VS, pagina 26 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 26

Sluit aan bij Spelling: onthoudwoorden met x en y.

Werkwoordspelling: voltooid deelwoorden eindigend op t of d.

SOMS SCHRIJF JE VOOR JEZELF.

KIES EEN SCHRIJFDOEL

woordjes leren

Als je woorden met x en y schrijft, oefen je ze. Schrijf ze in de juiste rij. mixen • export • expert • pyjama • sorry • saxofoon • extra • olympisch • typisch • gymmen explosie • maximaal • typen • expres • hobby’s • experiment • mayonaise • complex • jury • sympathiek

taxi

baby

mixen

Schrijf de woorden die je moeilijk vindt, nog een keer. Zo leer je ze!

Oefen de voltooid deelwoorden. Schrijf de rijtjes. Tip: doe het net als bij ‘koken’ of ‘spelen’.

Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen

Ik kook.

•

Ik kookte.

•

Ik heb gekookt.

Ik speel.

•

Ik speelde.

•

Ik heb gespeeld.

werken

dansen

praten

horen

reizen

melden

Materialen blokschrift Schrijfboek 7 BS, pagina 26 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 26

De les in vogelvlucht

KLEUR.

Didactische achtergrond Schrijven voor jezelf helpt om het handschrift te automatiseren. Door leerstof op te schrijven kun je die leerstof beter onthouden. In deze les schrijven leerlingen woorden met x en y, en voltooid deelwoorden die eindigen op t of d.

Wat betreft leesbaarheid is er aandacht voor het persoonlijke schrijfdoel/kijkpunt dat leerlingen kiezen.

Fijne motoriek Opdracht: kleur.

Blok 7 • Les 27 • schrijfboek 7, pagina 27

Ik Ik Ik

Focus van de les: automatiseren handschrift (schrijven voor jezelf).

Oefening fijne motoriek: kleuren.

Schrijfdoel/kijkpunt: persoonlijk.

Schrijfopdracht met blauwe pen: woorden met x en y oefenen, moeilijke woorden nog een keer schrijven.

Schrijfopdracht met gele pen: voltooid deelwoorden die op t of d eindigen oefenen.

Reflectieopdracht groene duim: pluspunten markeren.

Lesdoel Leesbaar schrijven (schrijven voor een ander).

Persoonlijk schrijfdoel.

Didactische achtergrond Een tekst die voor een ander wordt geschreven, moet goed leesbaar zijn. Leerlingen schrijven in deze les een memo. Ook oefenen ze het verdelen van woorden in lettergrepen. In een korte tekst oefenen ze het afbreken van woorden.

Wat betreft leesbaarheid is er aandacht voor het persoonlijke schrijfdoel/kijkpunt dat leerlingen kiezen.

Sluit aan bij Taal: lettergrepen.

Materialen verbonden schrift Schrijfboek 7 VS, pagina 27 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 27

KIES EEN SCHRIJFDOEL

memo’s & tekst

Focus van de les: leesbaar schrijven (schrijven voor een ander).

Oefening fijne motoriek: ontwerpen.

Schrijfdoel/kijkpunt: persoonlijk.

Schrijfopdracht met rode pen: notitie maken bij een telefoongesprek.

Schrijfopdracht met groene en oranje pen: oefenen lettergrepen en afbreken woorden.

Reflectieopdracht rode hand: verbeterpunten markeren.

Luister naar het gesprek en schrijf een memo. Het moet goed leesbaar zijn!

Voor een ander moet je leesbaar schrijven en woorden juist afbreken.

Schrijf de woorden over. Zet een streepje na elke lettergreep. gefeliciteerd

•

voetbalwedstrijd

waarschijnlijk • directeur

• •

voetbalshirtje megatrots

• •

•

basisschool geïnterviewd

•

demonstratie journalist

ge -fe-li-ci-t

eerd

Schrijf de tekst over. Maak de regels vol en breek woorden zonodig af.

Fijne motoriek Opdracht: ontwerp.

Tijdens onze sportdag wonnen wij alle voetbalwedstrijden. Daarom kreeg de hele klas nieuwe voetbalshirtjes. De directeur van onze basisschool was megatrots op ons.

26

Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt Leerlingen beoordelen hun eigen handschrift. Waar zijn ze tevreden over de leesbaarheid?

Suggestie voor kijkpunt:

De les in vogelvlucht

ONTWERP. SOMS SCHRIJF JE VOOR EEN ANDER.

Materialen blokschrift Schrijfboek 7 BS, pagina 27 Leerkrachtassistent 7 (LKA), les 27

Geen kopieermateriaal • © Uitgeverij Zwijsen

Blok 7 • Les 26 • schrijfboek 7, pagina 26

27

28022_ps_lopend_schrijfboek_7_bw.indd 26

02-03-16 21:20

Lesactiviteiten

LKA (nakijkblad), schrijfboek.

Doel Vertel dat de leerlingen in deze les schrijven voor zichzelf. Ze automatiseren woorden met x en y door ze in de juiste rij te schrijven. Ook oefenen ze voltooid deelwoorden die eindigen op een t of een d.

Introductie Laat leerlingen woorden tellen met een x en woorden met een y in een tekst. Welke komen het meest voor in deze tekst?

LKA (woordspel).

Instructie Bespreek dat de leesbaarheid van je handschrift groter wordt als je rijtjes recht onder elkaar schrijft.

LKA ( en uitlegbord).

Verwerking De leerlingen schrijven woorden en automatiseren woorden met x en y.

Leerlingen oefenen voltooid deelwoorden op t en d door ze in rijtjes te schrijven.

LKA (spiekbord), schrijfboek.

Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen. Laat leerlingen hun eigen handschrift beoordelen op leesbaarheid. Laat leerlingen hun handschrift ook evalueren op hun persoonlijke kijkpunt. Ze markeren waar ze tevreden over zijn. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten.

48

Reflectie op schrijfdoel/ kijkpunt Leerlingen beoordelen hun eigen handschrift. Waar kan de leesbaarheid nog verbeterd worden?

Suggestie voor kijkpunt:

28022_ps_lopend_schrijfboek_7_bw.indd 27

02-03-16 21:20

Lesactiviteiten

LKA (spiekbord), schrijfboek, uitlegkaarten/ letterkaart.

Doel Vertel dat de leerlingen in deze les gaan schrijven voor een ander. Ze gaan dit doen door een notitie te maken bij een telefoongesprek en het schrijven een tekst.

Introductie Bespreek met de leerlingen het afbreken van woorden: altijd na een lettergreep.

Laat leerlingen telkens kiezen tussen twee alternatieven van afbrekingen van woorden: een juiste en een onjuiste.

LKA (woordspel).

Instructie Geef leerlingen kort instructie over het schrijven van zinnen die doorlopen over de regel.

Vertel de leerlingen dat ze gaan luisteren naar een telefoongesprek. Daarna noteren de leerlingen wat in het gesprek belangrijk is om op te schrijven voor een ander.

LKA ( en uitlegbord).

Verwerking De leerlingen beluisteren het telefoongesprek zonder iets op te schrijven. Daarna beluisteren ze het nog een keer en noteren wat er opgeschreven moet worden om de boodschap aan de ander duidelijk te maken.

Lees samen de woorden en verdeel ze in lettergrepen. Leerlingen schrijven de woorden in lettergrepen op. Daarna schrijven ze zo veel mogelijk op een regel, en breken een woord aan het eind van een regel eventueel af.

49

Evaluatie en reflectie Bespreek de oefeningen. Laat leerlingen daarna hun eigen handschrift beoordelen op leesbaarheid. Laat leerlingen hun handschrift ook beoordelen op hun persoonlijke kijkpunt. Ze markeren verbeterpunten voor de volgende keer. Leerlingen kunnen hun werk zelfstandig nakijken met het nakijkblad in de LKA. Ze beoordelen het eigen werk door het te vergelijken met de voorbeelden en kijkpunten.

LKA (nakijkblad), schrijfboek.

handleiding 7 Auteurs Marion van der Meulen Leon Legierse Judith Veldhuizen Maria van Gils Redacteur Annie van der Beek Illustraties Ann de Bode Font blokschrift Sander Neijnens Dtp Hans van Loon Projectgroep Uitgeverij Zwijsen Jos Cöp (uitgever), Paul van Tilburg (uitgever), Judith Veldhuizen (fondsverantwoordelijke), Caro Werst (projectleiding), Tony Riboch (ontwerp), Miranda van Zeelst (bureauredactie), Sjors Heezemans (ICT), Debbie Vogels (traffic), Niek Rooijakkers (productie) 1e druk ISBN: 978.90.487.2799.5 © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg www.zwijsen.nl www.pennenstreken.nl

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

ISBN 978-90-487-2799-5

9

789048 727995