De Zaken van Zwijsen: breng de wereld in de klas - voorbeeldlessen

DEZAKENVANZWIJSEN

DEZAKENVANZWIJSEN

zwijsen.nl/dezakenvanzwijsen

Wereldoriëntatie, geschiedenis, aardrijkskunde, natuur & techniek

Methode voor wereldoriëntatie

Methode voor aardrijkskunde

Methode voor natuur & techniek

Meer informatie Wil je meer informatie over De Zaken 3-4, Tijdzaken, Wereldzaken en Natuurzaken? Wij helpen je graag verder! Neem contact op met onze klantenservice of ga naar zwijsen.nl/dezakenvanzwijsen.

Zwijsen Klantenservice T 013 – 583 88 88 E klantenservice@zwijsen.nl

B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_os.indd 1

B19189400 • foto’s: NASA, Renate Reitler Fotografie, Shutterstock • illustraties: Bob Brobbel, Wim Euverman, Bas Kleverlaan

Methode voor geschiedenis

n e s s e 8 l d /m l e t e b p3 r o oe o V gr 12-10-2017 09:18:16

Dit voorbeeldlessenboekje bevat een aantal lessen uit De Zaken 3-4, Tijdzaken, Wereldzaken en Natuurzaken. Je kunt de methoden volledig digitaal geven óf je kiest voor een combinatie van papier en digitaal. Om een goed beeld te krijgen van de digitale mogelijkheden, is een proeflicentie onmisbaar. P ­ robeer daarom de software 3 maanden gratis. D ­ e proeflicentie eindigt automatisch. Ga naar zwijsen.nl/dezakenvanzwijsen

2 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 2

12-10-2017 09:02:15

INHOUD De Zaken 3-4 Groep 3

Thema 4

Wa a r w o o n j i j ? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Groep 4

Thema 4

Wa a r w o o n j i j ? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Tijdzaken Groep 5

Thema 1

J a g e r s e n b o e r e n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Groep 6

Thema 3

B u r g e r s e n s t o o m m a c h i n e s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Groep 7

Thema 5

O n t d e k k e r s e n h e r v o r m e r s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Groep 8

Thema 1

R e g e n t e n e n v o r s t e n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Wereldzaken Groep 5

Thema 4

Wa t e r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Groep 6

Thema 3

We s t- N e d e r l a n d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

G r o e p 7

Thema 4

N o o r d - E u r o p a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 0

Groep 8

Thema 5

A zië en Oceanië.................................................... 22

Natuurzaken Groep 5

Thema 1

D e n a t u u r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Groep 6

Thema 1

Zintuigen............................................................. 26

Groep 7

Thema 5

Bescherming......................................................... 28

Groep 8

Thema 5

Ont wikkeling........................................................ 30

3 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 3

12-10-2017 09:02:18

thema 4 • w a a r w o o n j i j ?

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

16 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 4 xxxxx_dezaken3-4_wb_gr3_bw.indd2017_bw.indd 16

4 12-10-2017 7-7-2015 09:02:18 14:33:56

xxxxx_d

14:33:56

5 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 5 xxxxx_dezaken3-4_wb_gr3_bw.indd2017_bw.indd 17

Vo

d

S

?’ j i j kim n -

o o lezen w r ren

a a le W eilig ‘ j V

i n t b 4 va a l a ern

p k a t n bij a r aa

P uit l

3

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

b or

l ee

s le

o gr

ep

17 12-10-2017 7-7-2015 09:02:18 14:34:00

thema 4 • Wa a r w o o n j i j ?

Zoek de schat.

Tel de tegels.

Begin bij 1.

De schatkist.

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Het kompas.

Volg de weg op de plattegrond.

16 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 6 xxxxx_dezaken3-4_wb-antwb_gr4_bw.indd 16

6 12-10-2017 9-7-2015 09:02:19 17:05:06

xxxxx_d

17:05:06

n

jij

?’

oo n Waar ligt de schat? e s w l aar artleze d a Volg de route.

‘W p k el

De schatkaart.

7 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 7 xxxxx_dezaken3-4_wb-antwb_gr4_bw.indd 17

4

o o V

e rb Pr

a

j o b i ing t a eid

a r p l or b e t a o V

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

o gr

ep

17 12-10-2017 9-7-2015 09:02:19 17:05:08

Jagers en boeren

5000 jaar geleden

Vuur maken met een boog Vuur is erg belangrijk voor jagers en boeren. Het geeft warmte. De rook houdt vieze beestjes weg.

En wilde dieren zijn bang voor vuur. Daarom houden zij het vuur de hele nacht aan.

Op het vuur maken ze eten klaar. En elke avond zitten zij bij het vuur. Want vuur is het enige licht dat ze hebben!

Een vuur maken is niet zo gemakkelijk. Daar moet je wel wat voor doen. Eerst moet je de juiste spullen verzamelen. Kijk maar.

1 2

Met de vuurboog draai je een stokje snel rond op de tak. De tak wordt heet.

3

Eerst verzamel je alles wat je nodig hebt. Tondelzwam, schors van een boom, mos en takjes.

Dan leg je er de tondelzwam en mos op.

Maak opdracht 5

geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Wat gebruiken de jagers om vuur te maken?

Kleur.

lucifers

8 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13066_tz_wb_gr5_thema1.indd 8 2017_bw.indd 8

vuurboog

tondelzwam

mos

8 12-10-2017 22-1-2015 09:02:23 11:41:27

13066_t

11:41:27

Les 1 • Jagers en boeren JE LE E RT hoe jagers en boeren vuur maken.

B EG RIPPE N tondelzwam • vuurboog

Goed blazen, dan komt er een vlammetje.

4

5

En dan de takjes en het schors erop leggen.

opdracht 6

Waarom is vuur belangrijk in de tijd van Ivar en Nana?

Kruis aan.

Vuur geeft warmte als het koud is.

Vuur houdt wilde dieren op afstand.

Met vuur kun je vuursteen maken.

Op vuur kun je koken.

Vuur geeft licht als donker is.

jd Ti 9 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13066_tz_wb_gr5_thema1.indd 9 2017_bw.indd 9

za

n ke

o gr

Je

le

5

n’ en r e mak e b o ur

n nv s e re

e e r n bo g Ja e

‘ s a jager m h e oe

T rt h e

ep

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 6

u

9 12-10-2017 22-1-2015 09:02:23 11:41:54

Burgers en stoommachines 1800

Roggebrood, 21 kg Half tarwe of mik Beschuit, 40 stuks Aardappelen, ½ hectoliter Gepelde gerst, 2 kg Koffie en thee Zout en azijn Olie Tabak Boter, 1 kg Gesmolten rundervet, ¼ kg Beenderen voor soep Stokvis, haring, bokking Brandhout, steenkolen Huishuur Zakgeld Klompen, 3 paar Wollen deken

ƒ 2,10 ƒ 0,15 ƒ 0,18 ƒ 1,20 ƒ 0,40 ƒ 0,40 ƒ 0,10 ƒ 0,20 ƒ 0,15 ƒ 1,15 ƒ 0,15 ƒ 0,15 ƒ 0,15 ƒ 0,50 ƒ 0,70 ƒ 0,30 ƒ 1,05 ƒ 7,00 --------ƒ 16,03

1900

Net genoeg om van te leven Elke week krijgen arbeiders hun loon. Ze verdienen net genoeg voor hun levensonderhoud. Ze kunnen eten kopen en de huur betalen. De huizen van de arbeiders staan vlakbij de fabriek in een arbeiderswijk. De straten zijn smal. En de huizen zijn klein.

Ze staan dicht tegen elkaar. Er is geen schoon water. Veel mensen drinken water uit de gracht. In dat water wassen ze ook hun kleren. Of ze gooien er afval in. Daardoor is het water erg vuil. Veel mensen sterven daarom aan ziektes. Vooral kinderen en oude mensen.

De uitgaven van een arbeidersgezin.

Arbeiderswijk: smalle straatjes en kleine huisjes.

Maak opdracht 5 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Bekijk het lijstje met uitgaven. Dit heeft een arbeidersgezin in een week uitgegeven.

Wat mis je in het lijstje?

Vlees of vis.

Groente en fruit.

Brood.

Melk.

50 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 10

10 12-10-2017 09:02:27

Les 2 • De arbeiders JE LE E RT waar arbeiders in de 19e eeuw wonen.

B EG RIPPE N levensonderhoud • arbeiderswijk

Kijk, dit is ons huis. We hebben maar één kamer. De kachel is om op te koken. En voor de warmte. De hele buurt gebruikt dezelfde wc. Die staat buiten. We hebben geen douche. Soms haalt mijn moeder water uit de gracht. Dan moeten we in bad.

Ieder om de beurt. Ik wil nooit als laatste. Want dan is het water echt heel vies!

We slapen in een bedstee. Dat is een soort kast. Dit is de bedstee van mijn vader en moeder. Ik slaap met mijn broers en zusje in een bedstee. Dat is wel druk. En er zitten veel vlooien.

Meestal ben ik heel moe. Dan merk ik daar niet zoveel van.

opdracht 6

Het leven in een arbeiderswijk is niet gezond in de 19e eeuw. Waarom niet? Noem drie dingen.

j Ti 11 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 11

a z d

n ke

6

’ es n i n

h e a c on m ww m u

o o ee s t 19e n e

d s e rs in r e e

g id u r arbe B ‘ e

a o m ert h e h le

T Je

o gr

ep

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 6

Een bedstee.

51 12-10-2017 09:02:27

Ontdekkers en her vormers 1500

1600

Gevaarlijke zeereizen

Bij Kaap de Goede Hoop kan het heel hard stormen.

Het leven op zee is vol gevaren, zeker op een zeilschip. Als er geen wind is, kom je niet vooruit. Als het stormt of onweert kunnen de zeilen scheuren. En door de hoge golven kan het schip omslaan of zo beschadigd raken dat het zinkt. Dat heet schipbreuk. Dan verdwijnt het hele schip in zee, ook de bemanning.

In de 16e eeuw zijn er veel piratenschepen op zee. Ze vallen andere schepen aan en stelen alles wat ze kunnen gebruiken.

Om zich te verdedigen hebben schepen kanonnen aan boord.

Om kanonskogels af te schieten heb je vuur nodig. En dat zorgt weer voor een ander gevaar: brand aan boord.

Kanonnen aan boord.

Gevaren op een zeereis.

Maak opdracht 3 geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 3

Lees het bord van Kaap De Goede Hoop.

Waar ligt deze kaap?

Zet een kruisje op de juiste plek.

78 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 12 13080_tz_wb_gr7_bw_thema5.indd 2017_bw.indd 78

12 12-10-2017 23-1-2014 09:02:31 16:52:14

13080_t

16:52:14

Les 1 • Ontdekkingsreizen JE LE E RT hoe een ontdekkingsreis verloopt.

B EG RIPPE N schipbreuk • scheurbuik

Op zee wordt veel scheepsbeschuit en gedroogde vis gegeten.

storm geen wind piraten scheurbuik gevaarlijke rotsen

Eten wat de pot schaft Een reis naar Indië duurt wel negen maanden.

Tijdens die reis moet de bemanning voldoende eten en drinken. Anders kunnen ze niet werken. Er is maar weinig voedsel dat je negen maanden kunt bewaren.

Zeelieden eten steeds hetzelfde: scheepsbeschuit, gedroogde vis, bonen, erwten en gezouten vlees.

Doordat ze te weinig groente en fruit eten, krijgen ze niet genoeg vitaminen binnen. En daardoor krijgen ze scheurbuik. Velen sterven aan die ziekte.

opdracht 4

Een zeereis in de 16e eeuw is vol gevaren.

Welke gevaren heeft een zeereis in onze tijd?

T 13 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13 13080_tz_wb_gr7_bw_thema5.indd 2017_bw.indd 79

ijd

k a z

en

7

er

s’

m o r oopt v r rl

h e is ve n re s e gs

n e r ekki k d k t

d e en on t n e

‘O e a rt ho m e

e le T h Je

o gr

ep

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 4

79 12-10-2017 23-1-2014 09:02:32 16:52:20

Regenten en vors ten 1600

1700

De VOC Een Oost-Indiëvaarder is een schip dat naar Oost-Indië (de Oost) vaart. Dat is het gebied rond de eilanden die nu bij Indonesië horen. Oost-Indiëvaarders zijn eigendom van de VOC, de Vereenigde Oostindische Compagnie. Dit bedrijf is opgericht in 1602 door rijke kooplieden. De VOC mag van de regering als enige handel drijven in OostIndië. Zij heeft daar soldaten in dienst, mag er forten bouwen en overeenkomsten sluiten.

Ha, daar ligt een OostIndiëvaarder. Ik ben benieuwd wanneer die vertrekt.

Een Oost-Indiëvaarder.

Aangenaam. De naam is Bicker, Andries Bicker, directeur bij de VOC.

Het teken van de VOC.

Maak opdracht 3 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 3

Waar vaar ik? Schrijf er 1, 2, 3, 4 en 5 bij.

1

De helft van de reis zit erop. We kunnen 2

hier eindelijk vers voedsel en water krijgen.

We zijn een uurtje geleden vertrokken.

5

We hebben Kaap de Goede Hoop al een 3

paar weken geleden verlaten.

4

Ik zie in de verte Batavia liggen.

We zijn een paar weken onderweg en het wordt steeds warmer!

12 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 14 13097_tz_wb_gr8_thema1_bw.indd 2017_bw.indd 12

14 12-10-2017 20-1-2014 09:02:36 12:39:17

13097_t

12:39:17

Les 2 • Handel JE LE E RT hoe de VOC werkt.

B EG RIPPE N Oost-Indië • VOC

De route naar Oost-Indië.

Waarom naar Oost-Indië?

De schepen van de VOC varen op en neer tussen de Republiek en Oost-Indië. Vanuit de Republiek nemen handelaren vooral zilver mee. Daarmee kopen ze spullen in Oost-Indië. De schepen varen terug naar de Republiek met aan boord specerijen van de eilanden, katoen uit India en porselein uit China. Die spullen kunnen zij in Europa voor veel geld verkopen.

Batavia.

Het rijk van de VOC De VOC is in Oost-Indië de baas over een groot grondgebied. Batavia is de hoofdstad. De bestuurders willen niet dat andere Europese landen hier specerijen halen. Zij eisen daarom van alle Oost-Indiërs dat zij hun specerijen verkopen aan de VOC. Als ze toch specerijen verkopen aan Engelse of Portugese kooplieden, hebben ze grote kans dat ze vermoord worden door soldaten van de VOC.

Welke producten haalt de VOC uit Oost-Indië? Kruis aan.

graan

katoen

goud

specerijen

huiden

Ti 15 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 15 13097_tz_wb_gr8_thema1_bw.indd 2017_bw.indd 13

j

dz T

e ak

n

ro

ep

8 e st

r gporselein v o rk t n e e n OC w e t V

n e g e oe d e R h

‘ t a leer m e he J

n’

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 4

Maak opdracht 4

13 12-10-2017 20-1-2014 09:02:37 12:39:24

Wa t e r

LES 1

NEDERLAND AAN ZEE

Hoi! Voor school doen we een project over water in Nederland. Veerle en ik doen het over de zee. Benan zoekt informatie over de rivieren en Rada over het water uit de kraan. Daarna maken we er één groot werkstuk van.

JE LEERT

• dat Nederland moet worden beschermd tegen het water; • dat de zee niet alleen maar gevaarlijk is; • wat een zeekaart is.

BEGRIPPEN

• de zeespiegel • de dijk • het vrachtschip • de windmolen • de hoogte • de diepte

Land onder water?

Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel.

De zeespiegel is geen echte spiegel. Zo noemen we de hoogte van de zee.

De duinen beschermen ons tegen de zee. Als de duinen er niet waren, zou Nederland voor een groot deel onder water staan. Daarom moeten we goed voor onze duinen zorgen.

Waar komt een duin vandaan?

Langs de kust van Nederland ligt een lange rij duinen. Wel 250 kilometer lang! Duinen groeien. Dat gaat zo. De zee neemt zand mee naar het land. De wind blaast het zand verder. Planten houden het zand tegen. Je krijgt een hoopje zand. Dat hoopje wordt steeds groter. Er groeit een duin.

Maak opdracht 1

opdracht 1

Kijk naar het kaartje.

Ligt jouw stad of dorp onder de zeespiegel?

Of boven de zeespiegel?

58 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13103_wz_wb_gr5_bw_th4.indd 582017_bw.indd 16

16 12-10-2017 21-1-2014 09:02:40 10:34:49

13103_w

10:34:49

Les 1 • Nederland aan zee JE LE E RT dat Nederland moet worden beschermd tegen het water.

B EG RIPPE N zeespiegel • dijk

Een dijk.

Zo ziet een dijk er vanbinnen uit.

Pas op voor de zee Niet overal zijn duinen. Of ze zijn niet hoog genoeg. Daarom bouwen mensen dijken om zichzelf en hun huizen te beschermen tegen het water. Dijken vind je ook langs rivieren.

ERGENS ANDERS

Duinen vind je ook in de woestijn. Daar zijn geen planten om het zand vast te houden. De wind blaast het zand steeds verder. De duinen bewegen.

Maak opdracht 2

opdracht 2

Hoort het bij duinen, bij dijken of bij allebei? Trek lijnen.

ak

beton en stenen

zand

wind

17 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13103_wz_wb_gr5_bw_th4.indd 592017_bw.indd 17

W

er

e J

en

o gr

ee el

’ er

a t s c he

z tb l d gras emaword ‘W

ep rm

5 e eg dt

a nw

r te

e

T h r la n d

rt

h

N oe

ed

e

59 12-10-2017 21-1-2014 09:02:41 10:34:58

We s t- N e d e r l a n d

LES 2

INDUSTRIE IN WESTNEDERLAND JE LEERT

Fabrieken bij de zee West-Nederland ligt aan zee.

Dat is fijn, want je kunt er lekker zwemmen en op het strand spelen. Maar het is ook fijn voor de fabrieken, want grote schepen kunnen er makkelijk grondstoffen naartoe brengen.

De industrie in West-Nederland is heel belangrijk voor ons land. Er werken duizenden mensen.

• hoe staal wordt gemaakt; • wat er in de haven van Rotterdam gebeurt; • de wateren en gebieden van West-Nederland.

BEGRIPPEN

• de grondstof • het ijzererts • het staal • de container • de overslag • het achterland Bij het Noordzeekanaal staan grote staalfabrieken.

WEET JE HET NOG?

C

Den Haag ligt vlakbij zee, maar er is geen grote haven. Daarom zijn er ook geen grote fabrieken. Gelukkig maar, want ik hou helemáál niet van die vieze stinkrook. Mijn moeder werkt in een staalfabriek. Niks voor mij!

Alle bedrijven die iets maken, noem je industrie.

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 1

Maak opdracht 1

Er komt een nieuwe fabriek aan de kust.

Sommige mensen vinden dat goed, sommige mensen vinden dat niet goed.

Wie zegt het? Zet de cijfers in de goede hokjes.

1

2

46 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 18 13110_wz_wb_gr6_bw_thema 3.indd 46

Er zijn al genoeg fabrieken. Dit gebied moet natuur blijven.

Ik wil graag grondstoffen naar de nieuwe fabriek brengen.

Er kunnen veel mensen in mijn fabriek komen werken.

Is een fabriek aan de kust wel goed voor de vissen in de zee?

3

4

18 12-10-2017 21-1-2014 09:02:45 12:32:48

13110_w

12:32:48

Les 2 • Industrie in West-Nederland JE LE E RT hoe staal wordt gemaakt.

B EG RIPPE N grondstof • ijzererts • staal

Werken in een staalfabriek

IJzererts is de grondstof voor staal.

Arbeiders van de staalfabriek smelten ijzererts in grote ovens.

1

2

De dikke platen worden plat gemaakt.

Ze zijn nu even lang als een voetbalveld!

Je krijgt dan vloeibaar ijzer. Daar maken ze stalen platen van. Pas maar op: de platen zijn gloeiend heet!

3

4

Daarna worden ze nóg platter gemaakt en opgerold. De stalen rollen kunnen nu naar de klanten.

Kijk, die vrouw rechts: dat is mijn moeder!

opdracht 2

Hoe zouden de stalen rollen vervoerd kunnen worden? Kleur.

19 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 19 13110_wz_wb_gr6_bw_thema 3.indd 47

W

e er

l

a dz

n e k

gr

o

ep

6

’ n d kt a rl a

a d e gem e N t

t- word s e al

‘ W ta a oe s m h

e rt T h e le e J

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 2

47 12-10-2017 21-1-2014 09:02:45 12:32:53

Noord- Europa

Ken jij de plaatsen en wateren van Noord-Europa?

Vare Noo IJsze voor wint gem Je ku wel

In Oslo kun je dit oude Vikingschip bewonderen.

In Kopenhagen is een beroemd pretpark dat Tivoli heet.

Maak opdracht 5 geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Bij welke stad ligt de attractie? In welk land is dat? Trek lijnen.

Oslo

Finland

68 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13127_wz_wb_gr7_thema4.indd 112017_bw.indd 20

Kopenhagen

Helsinki

Noorwegen

Zweden

Stockholm

Denemarken

20 12-10-2017 15-12-2016 09:02:48 12:00:42

13127_w

12:00:42

Les 2 • Noord-Europa en de EU JE LE E RT de plaatsen en wateren van Noord-Europa.

Varen op de Noordelijke IJszee is vooral in de winter niet gemakkelijk.

Je kunt er wel op lopen.

In Helsinki gaan mensen vaak naar de sauna: lekker heet! En daarna afkoelen in de sneeuw, als die er ligt.

In Stockholm kun je naar Junibacken.

Dat is een park waar je het huis van Pippi Langkous kunt bezoeken.

opdracht 6

Door welke drie wateren vaart Marit met het cruiseschip? Zet in de goede volgorde.

Bij opdracht 2 kun je zien hoe de route ook alweer was.

Kies uit: Atlantische Oceaan, Noordelijke IJszee, Noordzee, Oostzee.

Marits reis: Over welke zee vaart ze niet?

21 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13127_wz_wb_gr7_thema4.indd 122017_bw.indd 21

W

er

d el

z

ak

en

gr

7

’ pa t o r ex

u t - E con d o r in

o fie ‘ N ogra

a op e m ert t h T le Je

o

ep

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 6

69 12-10-2017 15-12-2016 09:02:51 12:00:52

Afrika

Ken jij de landen en plaatsen van Afrika?

In de Marokkaanse stad Casablanca staat een van de grootste moskeeën ter wereld. Er is plek voor 25.000 mensen.

Lagos is na Cairo de grootste en drukste stad van Afrika. Vroeger was Lagos de hoofdstad van Nigeria.

Kongo is een onveilig land. Er zijn vaak burgeroorlogen en oorlogen met andere landen.

Daarbij zijn al bijna vier miljoen mensen om het leven gekomen.

Maak opdracht 5 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Kijk op de kaart. Trek lijnen naar het juiste land.

Door dit land loopt het grootste deel van de Nijl.

Egypte

In dit land mondt de Nijl uit in de Middellandse Zee.

Marokko

Dit land ligt heel dicht bij Spanje.

Zuid-Afrika

Dit grote land ligt in het midden van Afrika.

Ethiopië

Dit land grenst in het westen aan Sudan.

Kongo

In dit land ligt de stad Lagos.

Sudan

In dit land ligt Kaapstad.

Nigeria

68 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13134_wz_wb_gr8_thema4.indd 682017_bw.indd 22

22 12-10-2017 27-1-2014 09:02:57 14:25:27

13134_w

14:25:27

Les 2 • Leven in Afrika JE LE E RT de landen en plaatsen van Afrika.

Cairo is de hoofdstad van Egypte en de grootste stad van Afrika. In Cairo wonen evenveel mensen als in heel Nederland. Aan de rand van de stad liggen de wereldberoemde piramiden.

Piramiden zijn grafmonumenten voor Egyptische farao’s (koningen).

In Ethiopië wonen de Mursi. Vrouwen van de Mursi-stam dragen een schotel van klei in hun onderlip. Als sieraad!

Hoe groter de schotel, hoe meer de vrouw ‘waard’ is.

De berg achter de Zuid-Afrikaanse stad Kaapstad is zo plat dat hij de Tafelberg genoemd wordt.

opdracht 6

Bekijk de kaart hiernaast. Welke landschappen vind je in deze landen? Kruis aan. woestijn

tropisch regenwoud

savanne

anders

Kongo Egypte Nigeria Sudan Marokko Ethiopië

23 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 13134_wz_wb_gr8_thema4.indd 692017_bw.indd 23

W

e er

l

a dz

n e k

gr

o

ep

8

’ ië i ë n Az n a ni

e e O c ienst

e n dsd ë i z e go

‘A ot a e gr m d

e r T h t ove r

Je

le e

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 6

69 12-10-2017 27-1-2014 09:02:59 14:25:37

De natuur

De levende natuur: de dieren

Als Tijger boos is, blaast zij en laat haar tanden zien. Dan lijkt zij wel op een echte tijger. Niet vreemd ‌ het zijn allebei katten.

Net als de planten verdelen we dieren in groepen. Hieronder zie je groepen van dieren die net als jij botten in hun lichaam hebben.

Dit is een hagedis. Hij hoort bij de groep die we reptielen noemen.

Dit is een snoek. Hij hoort bij de vissen.

Dit is een roodborstje. Hij hoort bij de vogels.

Dit is een groene kikker. Hij hoort bij de groep die we amfibieĂŤn noemen.

Tijger is een poes. Zij hoort bij de zoogdieren.

Maak opdracht 3

opdracht 3

Tijger is een kat. Welke dieren zijn ook katten? Kleur.

panda

6 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 13141_ntz_wb-ab_gr5_thema1_nieuw.indd 6-7 24

leeuw

panter

wolf

hert

24 12-10-2017 09:03:00

Les 1 • De natuur JE LE E RT hoe we dieren in groepen indelen.

B EG RIPPE N reptiel • amfibie

Geen botten De meeste diersoorten hebben geen botten in hun lichaam. Hieronder zie je enkele van die groepen.

kreeften wormen

insecten

weekdieren spinnen

De levende natuur: mini-wezens De levende natuur bestaat niet alleen uit planten en dieren. Er zijn ook echte miniwezens. Die kun je niet zien met het blote oog.

Met deze miniwezens is het lastig om verstoppertje te spelen. Ze zijn zo klein.

Je vindt ze nooit! Er kunnen er wel vijftig naast elkaar verstopt zitten. Nee, niet achter je stoel. Achter een van de haren op je hoofd!!

De mini-wezens kunnen we alleen zien onder de microscoop.

opdracht 4

Maak opdracht 4

Bij welke dierengroep hoort dit dier? Trek lijnen.

reptielen

mier

insecten

slang

vogels

pad

25 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 25

amfibieën

spinnen

arend

N

u t a

ur

Je

lee

za

d rt

n e k

gr De

o

ep

5

’ n u r tiel e u p t e

am

fib

ie

n a len: r e

‘ n in d a pkruisspin e

e m ro e T hn in g

i er

e

7 12-10-2017 4-10-2017 09:03:00 15:57:15

Zintuigen

LES 1 Hoi! Ik ben Mans. Ik ben blind. Dat is niet zielig, hoor! Ik ben eraan gewend: ik ben het mijn hele leven al. Weet je wat handig is? Mijn andere zintuigen doen het juist extra goed.

ZIE JIJ WAT IK VOEL? JE LEERT

• welke zintuigen je hebt en wat ze doen; • welke dieren goed kunnen ruiken of zien; • welke dieren goed kunnen voelen of horen.

Zien, horen, voelen, ruiken en proeven Je ogen zijn zintuigen. Zintuigen zijn de organen in je lijf waarmee je kunt waarnemen. De zintuigen geven informatie van buiten door aan je hersenen.

Hoe iets eruitziet, klinkt, voelt of proeft: zonder zintuigen weet je dat niet.

Ogen

BEGRIPPEN

• de zintuigen • waarnemen • het geurspoor • kleurenblind • de tast • de toonhoogte

Met je ogen kun je zien. Als je tenminste niet blind bent, zoals Mans.

Oren Met je oren kun je horen. Omdat Mans blind is, zijn zijn oren voor hem nog belangrijker dan voor jou. Als je oren het niet doen, ben je doof.

Maak opdracht 1

opdracht 1

Op de foto zie je een boek in braille.

Zo lezen blinde mensen. Welk zintuig gebruiken ze daarbij? Kruis aan. de ogen de oren de mond de handen de neus

4 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 26 ntz_wb-ab_gr6_bw_thema1.indd 4-5

26 12-10-2017 09:03:02

Les 1 • Zie jij wat ik voel?

JE LE E RT welke zintuigen je hebt en wat ze doen.

B EG RIPPE N zintuigen • waarnemen

Neus Met je neus kun je ruiken.

Behalve als je verkouden bent.

Dan ruik je niet zo veel. Wist je dat je neus ook voor een groot deel je smaak bepaalt? Als eten vies ruikt, lust je het vaak niet.

Mond Met je mond proef je je eten. Is iets zoet, bitter of zout? Is het hard of zacht? Warm of koud? Eet het en je weet het!

Handen en huid Voelen doe je met je handen, maar ook met de rest van je lichaam.

Overal waar huid zit, kun je voelen. De huid is je grootste zintuig.

Maar niet alle stukjes huid zijn even gevoelig.

Met je vingertoppen voel je beter dan met je voetzolen.

Maak opdracht 2

opdracht 2

Soms doen je zintuigen het niet goed. Wat kan dan helpen? Trek lijnen.

27 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 27

Na

u tu

a rz

l Je

n e k

gr

o

6

ep

’ en g i en

tu t i n heb Z ‘ e a nj

o ed z t wa

en

e e mntuig h T zi

r

ee

e elk w t

5 12-10-2017 4-10-2017 09:03:02 15:59:35

Bescherming

Maar er zijn nog meer sterke vormen. Kijk maar!

Driehoekige vormen zijn sterk Als je tegen een vierkant duwt, verandert die van vorm. Als je tegen een driehoek duwt, blijft het een driehoek. Een driehoek is een sterke vorm, net als een boog. Constructies met driehoeken noemen we driehoeksconstructies.

Een driehoek wordt nog sterker als je hem in een piramidevorm gebruikt.

Deze piramide staat al ruim 4000Â jaar. De driehoekige vorm maakt dit bouwwerk sterk.

Kijk maar eens goed om je heen.

Driehoeksconstructies kom je overal tegen.

opdracht 5

H-profiel

Maak opdracht 5

Wat hoort bij elkaar? Trek lijnen.

puntboog

92 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd92-93 28 13165_ntz_wb-ab_gr7_bw_thema5_nieuw.indd

driehoeksconstructie

boogconstructie

piramidevorm

buisprofiel

28 12-10-2017 09:03:05

Les 3 • Sterke vormen JE LE E RT waarom je in bouwwerken vaak driehoekige vormen ziet.

B EG RIPPE N driehoeksconstructie • piramidevorm

Bouwen met driehoeken Met driehoeken kun je gemakkelijk grotere constructies maken. Dat merk je al als je een kaartenhuis bouwt. Zo’n kaartenhuis is een grote driehoeksconstructie die bestaat uit een hele hoop kleinere.

Driehoeken van prikkers en snoep Driehoeken kun je ook maken met prikkers en marshmallows. Een driehoek maak je door prikkers in marshmallows te prikken. Rechts zie je een voorbeeld.

Hoe meer marshmallows je met prikkers met elkaar verbindt, hoe sterker de constructie wordt.

Leuk, hè. Er valt nog veel meer over te vertellen, maar helaas! We zijn aan het einde van het thema gekomen. Dag!

Maak opdracht 6

opdracht 6

Maak de puzzel. Welk woord staat in de rechthoek?

1. Een sterke constructievorm.

2. Het dode deel van de huid van een boom.

3. Bouwmateriaal met een stevige vorm.

4. De periode dat dieren hun haren of veren verliezen.

5. Een persoon zonder pigment in de huid.

6. Verharde, dikke huid.

7. Een gebouw met een stevige driehoekige vorm.

8. De huid van een boom.

9. Klier in de huid die vet afscheidt.

29 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 29

1 2 3 4 5 6 7 8

9

t a N

r uu

z

ak

en

gr

o

ep

7

g’ : i n cties rm m u o

v r r h e onst mide c s c ra B e rke pi

, ‘ a r ste uctie e m r v h e o nst

T eert sco l k Je ho e ie dr

93 12-10-2017 4-10-2017 09:03:06 16:02:41

Ont wikkeling

Oeps … ik ben helemaal vergeten om me voor te stellen. Ik ben Kira en werk als verloskundige in een ziekenhuis. Ik help vrouwen tijdens de bevalling van hun kind. Ik houd moeder en baby ook voor de bevalling goed in de gaten.

WEET JE HET NOG?

C

Tijdens de bevruchting dringt een zaadcel van een man in de eicel van een vrouw.

Een veilige plek Ook jij hebt vroeger in de buik van je moeder gelegen. Om precies te zijn in haar baarmoeder. ‘Baren’ betekent hetzelfde als ‘een kind krijgen’ of ‘bevallen’. De baarmoeder is een lekker warme en veilige plek. Je zweeft daar als baby rond in een zak met vruchtwater. Dat vocht beschermt je tegen stoten en schokken uit de buitenwereld.

In 9 maanden tijd groei je in de buik van je moeder van bevruchte eicel tot baby.

In het begin lijk je helemaal niet op een mens, eerder op een boontje.

Maak opdracht 3

Zo klein ben je dan nog.

opdracht 3

Wat komt eerst, wat daarna? Trek lijnen.

78 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen ntz_ab_gr8_bw_thema5.indd 78-792017_bw.indd 30

30 12-10-2017 09:03:08

Les 1 • Gedrag van jongens en meisjes JE LE E RT hoe een zwangerschap verloopt.

B EG RIPPE N baarmoeder • placenta

Baarmoeder en vruchtwater Als baby hoef je niet meer te doen dan groeien.

Eten en zuurstof maakt je moeder voor je. Hoe dat kan? Een baby zit met een navelstreng vast aan een placenta. Dat is een orgaan waarin het lichaam van je moeder alle voedingstoffen en zuurstof verzamelt die je als baby nodig hebt. Je krijgt dit binnen via een slangetje naar je buik: de navelstreng.

Zie je de placenta en de navelstreng?

Een echoscopie

Het einde van de zwangerschap

Weet je het nog: een echoscopie is een onderzoek waarbij je met een apparaat echo’s in het lichaam opvangt. De echo’s worden omgezet in beeld. In de 20e week van de zwangerschap mag de moeder een echo laten maken. Dat is de eerste keer dat ze haar baby kan zien. Daarop kun je al zien of het een jongen of een meisje wordt.

In het begin heb je als baby nog alle ruimte in de baarmoeder. Maar na 9 maanden in moeders buik ben je zo’n 47 centimeter lang en ruim 3 kilogram zwaar. Dan wordt het daar erg krap.

Een echoscopie maken.

En dan is het wachten op je geboorte.

Maak opdracht 4

opdracht 4

Is de uitspraak hieronder waar? Zet een rondje om het goede antwoord en schrijf.

Er bestaan mensen die geen navel hebben.

Ja / Nee, want

31 B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_bw.indd 31

N

u t a

z r u

a

n e k

rt

J

o

8

t g ’ lo o p n l i er

ke p v i k scha t w er

n g ‘O zwan a

n e m e ee h T ho

ee el

gr

ep

79 12-10-2017 4-10-2017 09:03:08 16:04:03

DEZAKENVANZWIJSEN

DEZAKENVANZWIJSEN

zwijsen.nl/dezakenvanzwijsen

Wereldoriëntatie, geschiedenis, aardrijkskunde, natuur & techniek

Methode voor wereldoriëntatie

Methode voor aardrijkskunde

Methode voor natuur & techniek

Meer informatie Wil je meer informatie over De Zaken 3-4, Tijdzaken, Wereldzaken en Natuurzaken? Wij helpen je graag verder! Neem contact op met onze klantenservice of ga naar zwijsen.nl/dezakenvanzwijsen.

Zwijsen Klantenservice T 013 – 583 88 88 E klantenservice@zwijsen.nl

B19189400_DZVZ_voorbeeldlessen 2017_os.indd 1

B19189400 • foto’s: NASA, Renate Reitler Fotografie, Shutterstock • illustraties: Bob Brobbel, Wim Euverman, Bas Kleverlaan

Methode voor geschiedenis

n e s s e 8 l d /m l e t e b p3 r o oe o V gr 12-10-2017 09:18:16