Natuurzaken jaargroep 6 - Water

WERKBOEK JAARGROEP 6

DEZAKENVANZWIJSEN

dezakenvanzwijsen.nl

NATUURZAKEN Digibordmethode voor natuur & techniek

Digibordmethode voor natuur & techniek Natuurzaken is onderdeel van de uitgaven voor kennisgebieden van Zwijsen. Verwante uitgaven binnen De Zaken van Zwijsen zijn: Digibordmethode voor geschiedenis

Digibordmethode voor aardrijkskunde

Digibordlessen 36x per jaar een kant-en-klare digibordles gebaseerd op de actualiteit, voor een complete en altijd actuele methode

naam: 13158_ntz_wb_gr6_os.indd 1

.........................................

28-5-2014 10:35:17

Wa t e r

LES 1

ZO LEVEN VISSEN

Hai, ik ben Roberto. Ik heb thuis een goudvis. Ze heet Blondie. Hiernaast zie je een foto van haar.

Vissen JE LEERT

• waaraan je vissen kunt herkennen; • enkele vissen kennen die alleen in zout of alleen in zoet water kunnen leven; • enkele vissen kennen die in zout én in zoet water kunnen leven.

Alle vissen leven in water. Ze moeten hun zuurstof dus uit water halen. Dat doen ze niet met longen, maar met kieuwen.

Kieuwen zitten aan de zijkant van hun kop. Alle vissen hebben kieuwen. Maar niet alle vissen lijken op Blondie.

BEGRIPPEN

• de kieuwen • de schubben • de zoutwatervis • de zoetwatervis • brak • de platvis

WEET JE HET NOG?

Een zwaardvis.

Vormen en maten Hierboven zie je de zwaardvis. Hij is het renpaard onder de vissen. Hij zwemt met gemak 100 kilometer per uur. Hij heeft ruimte nodig en leeft daarom in de oceanen.

Het zeepaardje is de slak onder de vissen.

Hij zwemt maar 5 meter per uur. Over een afstand van 100 kilometer zou hij jaren doen.

C

Alles in de levende natuur heeft zuurstof nodig.

Een zeepaardje. geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 1

Maak opdracht 1

De vorm van een onderzeeboot lijkt op de vorm van een (zwaard)vis. Wat is hetzelfde?

22 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 22

21-05-14 13:49

Les 1 • Zo leven vissen JE LE E RT waaraan je vissen kunt herkennen.

B EG RIPPE N kieuwen • schubben

Van dichtbij Niet alleen de kieuwen zijn bijzonder aan een vis. Laten we Blondie maar eens van dichtbij bekijken.

Ogen

Vinnen De staartvin is haar motor. Als ze die beweegt, gaat ze vooruit.

De andere vinnen gebruikt ze vooral om te sturen.

Wist je dat een vis haar ogen niet dicht kan doen? Ze heeft geen oogleden!

Kieuwen Dit zijn haar longen. Hiermee haalt ze zuurstof uit het water.

Huid

Zijstreep

De huid bestaat uit schubben.

Dat zijn kleine, harde plaatjes.

Ze liggen als dakpannen over elkaar. Op de schubben ligt een laagje slijm. Dat maakt de schubben glad. Daardoor kan de vis sneller zwemmen.

Met deze streep kan ze voelen. Ze voelt bijvoorbeeld dat er een vijand in de buurt zwemt. Maar ook de glazen wanden van de waterbak.

Daardoor zal ze er nooit tegenaan zwemmen.

opdracht 2

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 2 Zet de cijfers op de goede plaats.

1 = zijstreep 2 = kieuwen 3 = schubben 4 = staartvin 5 = oog 6 = rugvin

23 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 23

21-05-14 13:49

Wa t e r

Zout en zoet water Een keer in de week verschoon ik het water in Blondies bak. Gewoon met water uit de kraan. Dat is lekker makkelijk.

We kennen zout water en zoet water. Zout water vind je in zeeën en oceanen. Daar leven zoutwatervissen.

Zoet water vind je in beken, rivieren en meren. Daar leven zoetwatervissen (zoals Blondie de goudvis).

Zoetwatervissen kunnen niet in zout water leven. En omgekeerd: zoutwatervissen kunnen niet in zoet water leven.

Hieronder zie je twee zoetwatervissen die in ons land voorkomen: de karper en de snoek.

De karper

De snoek

Dit is het grote broertje van Blondie de goudvis. Hij zoekt zijn eten in de modderige bodem. Hij kan wel 40 jaar oud worden.

De snoek is een roofvis. Hij besluipt zijn prooi heel langzaam. Dan geeft hij één ruk met zijn staart.

Daardoor is hij snel bij zijn prooi die hij dan doodt met zijn scherpe tanden. Die prooi kan ook een kleinere soortgenoot zijn.

lengte: 1,20 m woonplaats: meren, vijvers, rivieren voedsel: planten en waterinsecten

lengte: 1,30 m woonplaats: sloten en plassen voedsel: vissen, kikkers, vogels Maak opdracht 3

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 3

Wie eet wie? Kies uit: alg, snoek, watervlo.

Dit weet je: 1 eet 3 3 eet 2 2 eet 4

Vul in: 1= 2= 3 = karper 4=

24 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 24

21-05-14 13:49

Les 1 • Zo leven vissen JE LE E RT enkele vissen kennen die alleen in zout of alleen in zoet water kunnen leven.

Voorbeelden van zoutwatervissen Hieronder zie je drie soorten zoutwatervissen: de haring, de clownvis en de haai.

B EG RIPPE N zoutwatervis • zoetwatervis

De haring De haring komt veel voor in de Noordzee. Hij leeft in grote groepen.

Zo’n groep noem je een ‘school’. Een school bestaat uit miljoenen haringen. lengte: 40 cm woonplaats: Noordzee voedsel: plankton, garnalen, visjes

De clownvis

De haai

Als je de clownvis ziet, begrijp je meteen waarom hij zo heet. Hij zwemt vaak tussen de voelarmen van de zeeanemoon. Die voelarmen zijn giftig.

Alleen de clownvis heeft daar geen last van. Hij verstopt zich er graag tussen. Want hij is daar zelfs veilig voor roofvissen.

De haai is een heel goede jager. Hij ruikt zelfs op grote afstand het kleinste bloeddruppeltje. Er zijn honderden soorten haaien. Een paar zijn gevaarlijk voor de mens. lengte: 3,50 m woonplaats: oceanen voedsel: vis, inktvis

lengte: 11 cm woonplaats: koraalrif bij Australië voedsel: voedselresten van anemonen

haring

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 4

Maak opdracht 4

Wat hoort bij elkaar? Trek lijnen. haai

snoek

clownvis

karper

25 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 25

21-05-14 13:49

Wa t e r

Brak water Als ik een lepeltje zout in de kom van Blondie zou gooien, is ze binnen enkele uren dood. Dus pas op met de zoutpot in de buurt van vissenkommen!

De meeste vissen kunnen alleen in zoet water of alleen in zout water leven. Maar er zijn ook vissen die in brak water leven. Brak water is een mengsel van zout en zoet water. Je vindt brak water vooral bij de monding van een rivier. Daar stroomt het zoete water van de rivier in het zoute zeewater. Hieronder zie je twee voorbeelden van vissen die in brak water leven: de bot en de murene.

De bot

De murene

De bot noemen we een platvis. Niet omdat hij platter is dan andere vissen, maar omdat hij plat op zijn zij op de bodem ligt. Op de foto links zie je dat hij op een zijkant in het zand ligt. Op de foto daaronder zie je dat allebei zijn ogen aan dezelfde kant zitten: de kant die boven ligt.

Dit schatje zwemt graag in warm, tropisch water.

Bijvoorbeeld rond landen in AziĂŤ. Hij leeft in rotsspleten.

Je kunt beter uit de buurt blijven van die bek met scherpe tanden.

lengte: 60 cm woonplaats: riviermondingen voedsel: garnalen

lengte: 2 m woonplaats: brak water voedsel: (inkt)vissen, schaaldieren Maak opdracht 5

geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Waar leeft de vis? Zet de cijfers op de goede plaats in de kaart.

1 = karper 2 = haring 3 = bot

26 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 26

21-05-14 13:50

Les 1 • Zo leven vissen JE LE E RT enkele vissen kennen die in zout én in zoet water kunnen leven.

B EG RIPPE N brak • platvis

Trekvissen En zijn ook vissen die afwisselend in zout en zoet water leven. Bijvoorbeeld de paling en de zalm.

De beren in Canada weten dat de zalm elk jaar door de rivier zwemt. En dan is het etenstijd!

De paling of aal

De zalm

De jonge paling leeft in zoet water. Als hij bijna volwassen is, zwemt hij de oceaan over, richting Amerika. Daar leggen de vrouwtjes hun eitjes, midden op zee. De jonkies zwemmen het hele stuk terug naar onze kanalen, plassen en rivieren.

De jonge zalm leeft juist in zout water. Als zij volwassen is, zwemt zij vanuit zee de rivier op. Daar legt ze eitjes.

De jonge zalmpjes zwemmen daarna weer naar zee.

lengte: 1 m woonplaats: kanalen, plassen, rivieren voedsel: muggenlarven, kreeftjes

lengte: 1 m woonplaats: oceaan voedsel: vis

opdracht 6

Waar horen ze bij? Trek lijnen. zoutwatervis

murene

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 6

zeepaardje

zoetwatervis

bot

goudvis

brakwatervis

haai

snoek

27 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 27

21-05-14 13:50

Wa t e r

LES 2

DE ONDERZEEBOOT

Volgende week mag ik op voor mijn zwemdiploma. Waar ik het meeste schrik voor heb? Zeven meter onder water zwemmen. Da’s moeilijk, joh! Het lijkt wel of je daar niet vooruit komt.

De zwemkampioen

JE LEERT

• waardoor vissen snel kunnen zwemmen; • wat hetzelfde is aan een vis en aan een onderzeeboot; • hoe diep je onder water kunt.

Als je onder water zwemt, voel je dat het water je tegenhoudt. We noemen dat de weerstand van het water. Het lijkt daardoor dat je amper vooruit komt. Daar heeft bijvoorbeeld de zwaardvis veel minder last van. Hoe kan dat?

De zwaardvis lengte: 4,50 m • woonplaats: oceaan, tot 800 m diep • voedsel: vis

BEGRIPPEN

• de weerstand • gestroomlijnd • de zwemblaas • trimmen • de waterdruk • de dieptemeter

Hij heeft een afgeronde kop. Zijn zwaard vermindert de weerstand nog meer.

De hoge rugvin zorgt ervoor dat hij in evenwicht blijft.

Zijn lijf is stijf, gespierd en gestroomlijnd. Dat betekent dat hij een vorm heeft die weinig weerstand krijgt van het water. Oftewel: een vorm die gemakkelijk door het water glijdt. geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 1

De grote staartvin is zijn sterke motor.

Maak opdracht 1

Welke vis is het best gestroomlijnd? Kruis aan.

28 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 28

21-05-14 13:50

Les 2 • De onderzeeboot JE LE E RT waardoor vissen snel kunnen zwemmen.

B EG RIPPE N weerstand • gestroomlijnd

Een huid als schuurpapier De haai en de zwaardvis zijn snelle zwemmers. Op de huid van haaien zitten kleine tandjes. De huid van de zwaardvis bestaat uit kleine bobbeltjes. Zij hebben dus geen gladde huid zoals jij en ik. Maar juist die tandjes en bobbeltjes zorgen voor minder weerstand in het water. Ze helpen het water soepel langs het lijf van de vis te stromen. Er zijn ook zwempakken die lijken op de huid van haaien. In zo’n pak kun je veel sneller zwemmen dan in een gewoon zwempak.

Zwempak dat lijkt op de huid van een haai.

De huid van een haai onder de microscoop.

De onderzeeboot Een onderzeeboot heeft ook last van de weerstand van het water. De bouwers proberen die weerstand zo klein mogelijk te maken. Daarom bouwen ze een boot die heel gestroomlijnd is. Het liefst in de vorm van een (zwaard)vis of een haai.

Onze marine heeft vier onderzeeboten. Ze heten Walrus, Zeeleeuw, Dolfijn en Bruinvis. Ze zijn alle vier genoemd naar dieren die heel goed kunnen duiken!

opdracht 2

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 2 Welke onderdelen van de zwaardvis zie je in de onderzeeboot?

Zet de cijfers op de goede plaats.

1 = staartvin 2 = rugvin 3 = afgeronde kop 4 = gestroomlijnd lijf

29 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 29

21-05-14 13:51

Wa t e r

Rare dingen, die onderzeeboten. Kijk, ik begrijp wel dat die zware boten kunnen zinken. Maar hoe komen ze daarna weer boven water?

Een zwembandje in je buik Bij het bouwen van de onderzeeboot hebben we veel afgekeken van de vissen. De meeste vissen hebben een zwemblaas. Dat is een soort zwemband in hun buik. Een vis kan zijn zwemblaas vullen met lucht.

Hij kan stijgen en zinken door de hoeveelheid lucht te veranderen.

De zwemblaas.

Stijgen of zinken Als er veel lucht in de zwemblaas zit, gaat de vis omhoog. Als er geen lucht in de zwemblaas zit, gaat de vis naar beneden.

Maar hij kan ook net genoeg lucht in zijn zwemblaas doen. Dan gaat hij niet omhoog of naar beneden. Hij blijft op dezelfde hoogte in het water zweven.

Een rog.

Geen zwemblaas Er zijn ook vissen zonder zwemblaas. Zoals deze rog. Als de rog zijn vinnen niet beweegt, zakt hij zo naar de bodem.

Maak opdracht 3 geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 3

Wat gebeurt er met een vis die zijn vinnen niet beweegt en die geen zwemblaas heeft?

Kleur.

Hij blijft drijven.

Hij blijft zweven.

Hij zal zinken.

30 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 30

21-05-14 13:51

Les 2 • De onderzeeboot JE LE E RT wat hetzelfde is aan een vis en aan een onderzeeboot.

B EG RIPPE N zwemblaas • trimmen

Een boot met zwemblazen In een onderzeeboot zit ook een soort zwemblaas. Die blaas bestaat uit tanks. De tanks kun je vullen met water of met lucht. Daardoor zal de boot zinken of juist gaan drijven. Dit afwisselend vullen van de tanks noemen de scheepslui trimmen.

Een duikboot met alleen lucht in de tanks blijft drijven.

Alleen lucht in de tanks: de boot blijft drijven.

Voor een deel gevuld met water: de boot blijft zweven.

Alleen water in de tanks: de boot zinkt.

Trimmen doe je zo.

opdracht 4

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 4 De onderzeeboot wil over de rots heen varen.

Wat moet er gebeuren? Kruis aan.

Er moet meer lucht in de tanks.

Er moet meer water in de tanks.

31 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 31

21-05-14 13:51

Wa t e r

Een vis kun je niet bij de oren pakken O ja, ik heb nog een ander probleem als ik onder water moet zwemmen. Hoe dieper ik zwem, hoe meer last ik krijg van mijn oren. Hebben vissen daar ook last van?

Sommige zoogdieren kunnen veel dieper duiken dan de mens.

70 meter 2 minuten

500 meter 15 minuten

2000 meter 60 minuten

Een liter water weegt ongeveer 1 kilogram. Als je onder water bent, drukken er dus heel wat kilo’s op je lichaam.

Dat noemen we de waterdruk. Die waterdruk drukt ook op je oren. En dat is wat Roberto voelt als hij onder water zwemt. Vissen hebben daar geen last van. Hun oren zitten goed beschermd aan de binnenkant van hun hoofd!

Baas boven baas Hoe dieper je in zee duikt, hoe groter de waterdruk. De meeste mensen kunnen ongeveer 70 meter diep duiken.

Daarna perst de waterdruk alle lucht uit je longen. Een potvis kan wel 3000 meter diep duiken.

3000 meter 120 minuten

mens

zeehond Met zo’n duikerspak kun je ongeveer 400 meter diep komen.

dolfijn

potvis Maak opdracht 5 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Zo’n duikerspak is erg zwaar. Waarom is dat zo?

32 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 32

21-05-14 13:51

Les 2 • De onderzeeboot JE LE E RT hoe diep je onder water kunt.

B EG RIPPE N waterdruk • dieptemeter

Duik niet te diep!

Als een mens heel diep wil duiken, heeft hij een onderzeeboot nodig. Sommige onderzeeboten kunnen wel een paar kilometer diep duiken. Maar dat kun je natuurlijk niet meten als je op de kade staat.

Alleen de kapitein van een onderzeeboot weet precies hoe diep zijn schip kan duiken. Hij let onderweg steeds goed op de dieptemeter.

Dat is een klokje dat de waterdruk buiten de onderzeeboot berekent. Zo kan hij zien op welke diepte het schip vaart.

Ook duikers hebben altijd een dieptemeter bij zich.

Als een onderzeeboot te diep duikt, wordt hij door de waterdruk als een blikje in elkaar geperst.

Het diepste punt in de oceanen is 11 kilometer. Daar is het aardedonker en steenkoud. Het water is er bijna bevroren. De waterdruk is daar enorm. Je kunt er alleen komen met speciale onderzeeboten.

opdracht 6

Stel: je ligt op het diepste punt van de oceaan.

Dan is de waterdruk zo sterk dat het voelt alsof er 2000 volwassen olifanten boven op je liggen.

Maak opdracht 6 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Het diepste punt

Wie duikt het diepst? Schrijf er 1, 2, 3 en 4 bij. Van ondiep (1) naar diepst (4).

33 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 33

21-05-14 13:52

Wa t e r

LES 3

DRIJVEN EN ZINKEN JE LEERT

• wat in water blijft drijven en wat zinkt; • waarom een schip van ijzer niet zinkt; • hoe je een onzinkbaar schip kunt bouwen.

Er zijn bij de zwemles kinderen die nog niet kunnen zwemmen. Zij krijgen een band van kurk om hun middel. Daardoor blijven ze drijven.

Drijven en zinken Kurk en hout blijven drijven op water.

Steen zinkt. Waardoor komt dat? Dat heeft te maken met het gewicht.

Hout weegt minder dan een even grote hoeveelheid water. Daarom blijft hout drijven. Een steen weegt

meer dan een even grote hoeveelheid water. Daarom zinkt de steen. Als iets evenveel weegt als water blijft het in het water zweven.

Het blok hout is lichter dan de bak met water.

De steen is zwaarder dan de bak met water.

Het hout drijft op water.

De steen zinkt in water.

BEGRIPPEN

• mengen • oplossen • massief • hol • de scheepswand • de airbag

Maak opdracht 1 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Wat drijft op water? Kleur blauw. Wat zinkt in water? Kleur rood.

opdracht 1

kurk

ijzer

hout

piepschuim

steen

vogelveren

34 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 34

21-05-14 13:52

Les 3 • Drijven en zinken JE LE E RT wat in water blijft drijven en wat zinkt.

B EG RIPPE N mengen • oplossen

Olie drijft op water Wat gebeurt er als je olie en stroop in water giet?

Dan gebeurt hetzelfde als met hout en steen. Olie is lichter dan water. Daarom blijft olie drijven. Stroop is zwaarder dan water en zal naar de bodem zinken.

olie

Olie, water en stroop.

water

stroop

Handig!

Soms verliest een schip olie. Dat is slecht voor de natuur. Gelukkig blijft olie drijven op water. Met speciale schepen kun je dan de olie van het water zuigen. Eerst worden er opblaasranden rondom de olievlek gelegd. Zo kan de vlek niet groter worden.

Stoffen die in water verdwijnen Sommige vloeistoffen blijven niet drijven op water. En ze zinken ook niet. Dat zijn vloeistoffen die je met water kunt mengen. Denk eens aan een glas water. Als je daar siroop in schenkt, mengt de siroop zich met het water en wordt het limonade.

Als je een klontje suiker in water gooit, merk je dat er ook vaste stoffen zijn die niet drijven of zinken. De suiker zal uit elkaar vallen en oplossen in het water.

opdracht 2

Maak opdracht 2 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Siroop + water = limonade!

Kijk naar de foto. Wat is waar? Kruis aan.

IJsblokjes zijn lichter dan water.

IJsblokjes zijn zwaarder dan water.

IJsblokjes zijn even zwaar als water.

35 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 35

21-05-14 13:52

Wa t e r

We spelen tijdens de zwemles wel eens met ballen in het water. Die blijven altijd drijven. En je krijgt ze bijna niet onder water geduwd.

Een blok ijzer in de vorm van een schip zal zinken.

Waarom zinkt een ijzeren schip niet?

IJzer is zwaarder dan water. Een brok massief ijzer zal in water dan ook zinken. Maar een ijzeren schip is van binnen hol. In de holle ruimte van het schip zit lucht. En lucht is juist veel lichter dan water. Zo zorgt de lucht in het holle ruim ervoor dat het ijzeren schip toch blijft drijven. Zoals de lucht in een bal ervoor zorgt dat de bal blijft drijven.

Hol ijzer in de vorm van een schip blijft drijven.

Maar soms gaat het mis!

Bijvoorbeeld als een schip tegen een rots of ijsberg vaart. Dan komt er een gat in het ijzer. Door het gat stroomt de lucht uit de holle ruimte en er stroomt water in. Daardoor wordt het schip steeds zwaarder.

Tot het zo zwaar wordt dat het zinkt.

Maak opdracht 3 geen kopieermateriaal Š Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 3

Wat blijft drijven als je het voorzichtig op het water legt? Kruis aan.

kroonkurk

munt

kopje

gloeilamp

kurk

knikker

36 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 36

21-05-14 13:52

Les 3 • Drijven en zinken JE LE E RT waarom een schip van ijzer niet zinkt.

B EG RIPPE N massief • hol

Waarom zinkt een ijzeren schip met een zware lading niet?

In het water is het net alsof je minder weegt dan op het land. Dat klopt ook. Het water duwt je een beetje omhoog. Dat gebeurt ook met een schip: het water duwt het schip omhoog. Samen met de lucht in de holle

ruimte moet dat voldoende zijn om te blijven drijven.

Iedere schipper weet precies hoeveel hij in zijn schip kan laden. Want als hij te veel laadt, wordt het schip te zwaar en zinkt het.

Onder water wegen gewichten minder dan boven water …

… dus ik zou zeggen: neem ze mee naar het zwembad!

opdracht 4

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Maak opdracht 4 Stel: de Olympische Spelen worden een keer onder water gehouden! Welk sportonderdeel zou jij dan wel eens willen zien? Waarom?

37 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 37

21-05-14 13:53

Wa t e r Het ‘onzinkbare’ schip Titanic.

Het schip dat niet kon zinken Het schip Titanic (je zegt: Taj-tè-nik) is heel bekend. Het was ooit een groot passagiersschip. De bouwers van het schip zeiden dat het niet kon zinken. Nou, mooi wel dus. Tijdens haar eerste reis in 1912 voer het schip tegen een ijsberg. De scheepswand scheurde open en het schip zonk. Meer dan 1000 mensen verdronken.

Duizenden arbeiders werkten twee jaar aan het schip. Het kostte 350 miljoen euro.

Reddingsboten De kapitein van de Titanic had de helft van de reddingsboten thuis gelaten. Het schip kon immers toch niet zinken!

Maak opdracht 5 geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

opdracht 5

Kijk naar de foto. Wat is waar? Kruis aan.

Een ijsberg drijft in het water.

Een ijsberg zweeft in het water.

Een ijsberg zinkt in het water.

38 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 38

21-05-14 13:53

Les 3 • Drijven en zinken JE LE E RT hoe je een onzinkbaar schip kunt bouwen.

B EG RIPPE N scheepswand • airbag

Deze reddingsboot zie je op grote schepen en op booreilanden.

Het onzinkbare schip van nu Op de foto zie je een reddingsboot van nu. De boot is van keiharde kunststof en hij is waterdicht. Je kunt hem gewoon van grote hoogte in het water laten vallen. En het maakt niet uit of hij ondersteboven in het water terechtkomt.

Dan draait de bovenkant vanzelf weer boven water. Net als een tuimelaar.

Een tuimelaar is een pop die je om kunt duwen en die altijd weer rechtop komt te staan.

holle ruimte

dubbele scheepswand met airbags

Het onzinkbare schip van de toekomst

opdracht 6

geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

Morgen is het zover, dan mag ik op voor mijn diploma. Duim je voor mij?

Dit moet het onzinkbare schip van de toekomst worden. Het heeft een dubbele scheepswand. Daarin zitten een soort airbags (je zegt: er-beks), net als in een auto. Die airbags kunnen zich vullen met lucht. Als er na een ongeluk een gat in de wand zit, zal het schip toch blijven drijven. Maar ja … dat zeiden de bouwers van de Titanic ook.

Maak opdracht 6

Maak de puzzel. Welk woord staat in de rechthoek?

1. De buitenkant van een schip.

2. De naam van het onzinkbare schip dat toch zonk.

3. Wat voor vis is een bot?

4. Niet hol maar …

5. Een soort luchtkussen in de auto.

6. Dit trage visje noemen we een …

7. Zout en zoet water door elkaar.

8. Hiermee haalt een vis adem.

9. Niet drijven maar …

1 2 3 4 5 6 7 8 9

39 13158_ntz_wb_gr6_bw.indb 39

21-05-14 13:53

WERKBOEK JAARGROEP 6

DEZAKENVANZWIJSEN

dezakenvanzwijsen.nl

NATUURZAKEN Digibordmethode voor natuur & techniek

Digibordmethode voor natuur & techniek Natuurzaken is onderdeel van de uitgaven voor kennisgebieden van Zwijsen. Verwante uitgaven binnen De Zaken van Zwijsen zijn: Digibordmethode voor geschiedenis

Digibordmethode voor aardrijkskunde

Digibordlessen 36x per jaar een kant-en-klare digibordles gebaseerd op de actualiteit, voor een complete en altijd actuele methode

naam: 13158_ntz_wb_gr6_os.indd 1

.........................................

28-5-2014 10:35:17