Voorbeelden van conflicten

migranten en bewoners tot verschillende etnisch-culturele groepen behoren en de komst van nieuwkomers verstoort een reeds instabiel politiek evenwicht.

”17

ZOA werkt in 14 landen wereldwijd, in de meest kwetsbare regio’s waar mensen op de vlucht slaan vanwege conflicten en/of natuurrampen. Op veel plekken waar ZOA werkt woedt al jaren oorlog, zoals in Zuid-Sudan. Joop Teeuwen, tot voor kort landendirecteur van ZOA Zuid-Sudan, ziet ook de gevolgen van klimaatverandering in de oplopende voedseltekorten steeds zichtbaarder worden. “Volgens oudere Zuid-Sudanezen die we spreken, zijn de overstromingen van 2019/20 en 2020/21 de ergste in vijftig jaar”, vertelt hij. “De overstromingen zijn weer deels de oorzaak van het voedseltekort, omdat de vruchtbare bodem wordt weggespoeld door het water. Ook worden opgeslagen zaden en gewassen weggespoeld of onbruikbaar door het vele water. Een andere oorzaak van voedseltekort is dat veel mensen te bang zijn om hun land te bewerken. Het gebeurt vaak genoeg dat, als de oogsttijd aanbreekt, een grote groep gewapende mannen de oogst steelt.”

Mensen gaan geweld niet uit de weg gaat om hun gezinnen te kunnen voeden. Aan het begin van 2022 bracht Tom Middendorp zijn nieuwe boek Klimaatgeneraal – bouwen aan weerbaarheid uit. 18 In dit boek legt hij uit hoe klimaatverandering en conflict aan elkaar zijn verbonden. In grote mate komt dit overeen met wat medewerkers van ZOA in het veld waarnemen of hebben waargenomen. Hoe wakkert klimaatverandering conflicten of deelname aan terreur aan? Middendorp geeft drie voorbeelden:

Afghanistan: Door droogte en vernietiging van irrigatiewerken ontstaan conflicten over watertoegang tussen verschillende krijgsheren in delen van Afghanistan. Meer dan driekwart van de bevolking is afhankelijk van de landbouw. Landbouw is cruciaal voor de voedselzekerheid van vele Afghanen. Het aftappen van grondwater in hoger gelegen gebieden heeft direct gevolgen voor de akkers stroomafwaarts. Tom Middendorp ondervond dit ook in het dorpje Chora. Dagenlang, zo beschrijft hij in zijn boek De Klimaatgeneraal, vinden hevige gevechten plaats wanneer de Taliban het dorp overvalt. “Na een lang en intens gevecht kunnen onze mensen weliswaar de Taliban weer verdrijven, maar de problemen zijn daarmee niet verdwenen,” aldus Middendorp. Het bleek dat pas toen er afspraken gemaakt werden over drink- en vooral irrigatiewater, de spanningen afnamen. Middendorp: “Daarmee verdween ook een de voedingsbodem voor de Taliban in dat gebied, die juist gebruik maken van waterschaarste om mensen tegen elkaar op te zetten, te chanteren en te rekruteren.” Hij concludeert dat watertekorten overal lokale conflicten veroorzaken en dat ze een voedingsbodem vormen voor extremisme. ZOA is bijna twintig jaar in Afghanistan actief geweest met wederopbouw projecten, waar de gevolgen van de verwoestende oorlog duidelijk zichtbaar waren.

Somalië: De Golf van Aden heeft te maken met piraterij uit Somalië. Door aanhoudende droogte en stijgende voedselprijzen zijn met name jongeren die geen baan (in de landbouw) kunnen vinden, vatbaar om deel te nemen aan deze piraterij. Tegelijk halen grote vissersschepen uit andere landen voor de Somalische kust grote hoeveelheden vis weg. Dit, in combinatie met een gebrek aan een functionerende overheid sinds 1991 én sprinkhanenplagen maakt dat het land te kampen heeft met opeenvolgende hongersnoden. Volgens de VN heeft bijna 40 procent van de bevolking voedselhulp nodig. Al-Shabaab, de extreem islamitische terreurorganisatie, profiteert van de hongersnoden. Leden van deze organisatie presenteren zich als hulpverleners in de gebieden die niet gedomineerd worden door de overheid en verwerven op die manier steun onder de lokale bevolking.

17 V. Koubi. Annual Review of Political Science, Climate Change and Conflict (2019). https://www.annualreviews.org/doi/pdf/10.1146/annurev-polisci-050317-070830. 18 T. Middendorp, Klimaatgeneraal – Bouwen aan weerbaarheid. (2022).