Wprowadzenie

Rośliny lecznicze potrafią zmniejszać i eliminować dolegliwości psychiczne oraz fizyczne, są sprzymierzeńcami kobiet w trosce o zdrowie, przywracają równowagę i zapewniają wszystkie składniki niezbędne nam do życia. Mogą być też alternatywą dla wielu farmaceutyków.

Ta książka to kompendium powszechnie stosowanych ziół, których skuteczność potwierdzają zarówno doświadczenia tradycyjnych społeczności, jak i badania naukowe. Moim celem było stworzenie przewodnika dla kobiet i ich dzieci pomocnego na każdym etapie życia. Zioła, które prezentuję, są przydatne w profilaktyce zdrowotnej i rekonwalescencji po ostrych i przewlekłych chorobach. Wiele z tych roślin można znaleźć w ogródku albo podczas spaceru na łonie natury, ale jeśli konkretny gatunek nie rośnie w waszej okolicy albo nie macie czasu na zbieranie ziół w ich naturalnym środowisku, możecie je kupić w sklepie zielarskim albo przez internet, a potem przechowywać w apteczce. Z niektórymi niezwykłymi roślinami i preparatami, na przykład ziołami z Meksyku, Indii czy z regionu Morza Śródziemnego, mogłyście się wcześniej nie spotkać.

Czytając tę książkę, możecie poczuć, że pewne rośliny wydają się wam bliskie i was pociągają, a inne odpychają. Gdy zaczniecie je stosować, możecie z niektórych korzystać przez pewien czas na okrągło, a potem przerzucić się na inne w ramach poszukiwań czegoś nowego lub wraz z ewolucją waszych potrzeb. Stosowanie leków ziołowych i włączanie ich do swojego życia to dynamiczny proces.

Oprócz informacji o ziołach i ich właściwościach leczniczych opisałam też, jak je stosować w kąpielach nasiadowych, kompresach i okładach, tak aby służyły naszemu zdrowiu, przyjrzałam się również biologicznym rytmom wpisanym w życie kobiet i ich sprzężeniu z rytmami natury, ponieważ ich zrozumienie jest kluczowe dla naszego zdrowia i samopoczucia. Ponadto opowiadam o roli, jaką zioła odegrały w moim życiu osobistym i zawodowym oraz jak mnie uleczyły.

wprowadzenie  7

Jak korzystać z tej książki

Istnieje wiele sposobów uzyskania odpowiedzi na pytania dotyczące wpływu leków ziołowych na zdrowie. Aby wam w tym pomóc, podzieliłam tę książkę na rozdziały, które pozwalają na wyszukiwanie informacji według działania, nazwy rośliny, problemu zdrowotnego lub rytuału. Rozdział pierwszy zawiera ogólne wprowadzenie do tematyki ziół, wyjaśnia między innymi, w jaki sposób nam pomagają, jakie są możliwe skutki uboczne oraz korzyści wynikające ze stosowania całej rośliny, a nie tylko konkretnego składnika aktywnego. Przedstawiam w nim również listę kategorii ziół i najważniejsze przykłady dla każdej z nich. Na przykład jeśli chcecie się pozbyć stresu, powinnyście zainteresować się działaniem adaptogenów i ziołami, które zaliczają się do tej kategorii.

Rozdział drugi zawiera podstawy, które pomogą zacząć przygodę z ziołami. Przedstawiłam w nim pomysły na pozyskanie ziół, metody przygotowania z nich leków oraz potrzebny do tego sprzęt. W rozdziale trzecim dowiecie się, jak stworzyć własną apteczkę ziołową – domową i podręczną – oraz jakie zioła powinny się znaleźć w każdej z nich. Rozdział czwarty to alfabetyczny spis wielu ważnych ziół i opis ich zbawiennego wpływu na nasze zdrowie. Znajdziecie w nim ogólne informacje na temat rośliny, która was interesuje. Rozdział piąty zawiera smakowite przepisy, dzięki którym można korzystać z ziół i przypraw na co dzień w kuchni, a szósty poświęcony jest „roślinom mistycznym”, opisuje użycie enteogenów (substancji psychoaktywnych) i roślin, które zmieniają stany świadomości oraz poprawiają nastrój i sprawność umysłu. Jeśli macie konkretne problemy zdrowotne, na przykład cierpicie na stany lękowe, bezsenność lub zespół policystycznych jajników (PCOS) albo chcecie zmniejszyć dolegliwości związane z menopauzą, możecie bezpośrednio odnieść się do konkretnego zagadnienia lub etapu życia w rozdziale siódmym, aby sprawdzić, które zioła są najbardziej pomocne w przypadku danego problemu. Dużą satysfakcję przyniosło mi pisanie rozdziału ósmego, w którym przedstawiam wam pomysły na włączenie ziół i ceremonialnych potraw do rytuałów celebrujących przełomowe wydarzenia w naszym życiu.

8 Wprowadzenie

Naukowe nazwy roślin

Zauważycie, że każda roślina ma także nazwę łacińską. Jest to nazewnictwo dwuimienne – naukowa nazwa przypisanej każdej roślinie. Choć wydaje się to skomplikowane, jest zarazem niezbędne, by właściwie korzystać z roślin, zwłaszcza w celach spożywczych lub leczniczych, ponieważ użycie niewłaściwego gatunku może mieć niebezpieczne skutki.

Nazwy zwyczajowe roślin różnią się w zależności od miejsca występowania i kręgu kulturowego, a często jedna nazwa odnosi się do więcej niż jednej rośliny. Widzę to szczególnie, kiedy podróżuję w Meksyku od wioski do wioski i niejednokrotnie napotykam różne rośliny o tej samej nazwie. Bez względu na to, jakim językiem mówimy na co dzień, gdzie mieszkamy lub jakich lokalnych nazw roślin zostałyśmy nauczone, łacińskie nazwy są uniwersalne i dzięki temu służą do poprawnej identyfikacji roślin na całym świecie.

Takim przykładem nazwy zwyczajowej odnoszącej się do więcej niż jednego gatunku jest rumianek. Jest kilka roślin, które znajdują zastosowanie w lecznictwie, takie jak Matricaria chamomilla (rumianek pospolity) czy Chamaemelum nobile (rumian rzymski zwany rumianem szlachetnym). Choć obie nazywa się rumiankiem, są to dwa odmienne gatunki, z różnymi właściwościami fitochemicznymi. Kolejnym przykładem jest w języku angielskim plantain, którą to nazwą określa się rodzaj banana warzywnego (Musa) oraz babkę zwyczajną (Plantago major).

Nazwy łacińskie są przewodnikiem na temat każdej rośliny zawierającym wystarczająco dużo informacji, by znaleźć wspólny język z każdym i wszędzie. Aby rozbić ten binom na części składowe, przyjrzymy się nazwom rumianku.

MATRICARIA CHAMOMILLA (L.)

Matricaria odnosi się do rodzaju, kategorii taksonomicznej, która sytuuje roślinę w obrębie rodziny. Jest pierwszą częścią nazwy, zawsze pisaną kursywą i wielką literą. Chamomilla z kolei to nazwa konkretnego gatunku z rodzaju Matricaria. Gatunek jest zawsze drugą częścią binomu, zapisaną małą literą, ale wciąż kursywą. Litera L. odnosi się do Karola Linneusza, naukowca, który zidentyfikował i sklasyfikował ten gatunek. Inicjały naukowców występują

wprowadzenie  9

w większości tekstów akademickich, ale często są pomijane w codziennym użyciu binomów łacińskich. W tym tekście zdecydowałam się ich nie stosować. Łacińskie nazwy często zmieniają się przez lata, ponieważ taksonomiści na nowo definiują granice tego, co odróżnia jeden gatunek od drugiego. Dlatego też weryfikacja binomu rośliny, której chcecie użyć, w kilku źródłach, zarówno starszych, jak i nowszych, pozwoli wam ustalić jej aktualną nazwę.

Kilka słów na temat płci biologicznej i kulturowej

W tej książce opisuję zioła, które pomagają na problemy zdrowotne na różnych etapach życia kobiety. W wielu przypadkach odnoszę się do dolegliwości, które pojawiają się w biologicznie kobiecym ciele i w takich przypadkach nie mam na myśli płci kulturowej (gender). Wśród kobiet istnieje ogromne zróżnicowanie poziomu hormonów i chociaż nie definiują one osoby, stają się istotne, gdy omawiamy wpływ ziół na gospodarkę hormonalną w naszym organizmie. Kobiety muszą sprostać wielu wyzwaniom, zarówno społecznym, emocjonalnym, jak i intelektualnym, a dla części problemem jest również biologia, kiedy ciało nie jest zgodne z ich tożsamością płciową. Zajmuję się tym tematem na tyle, na ile potrafię, i odsyłam do źródeł w kwestiach, które wykraczają poza moją wiedzę. Zioła odgrywają ważną rolę w życiu wszystkich kobiet i mam nadzieję, że ta książka bada ów święty związek między ziołami a każdą z nas, niezależnie od tego, w jakiej formie przejawia się nasza kobiecość.