Interview Badra Djait (Voorzitter VOEM)

De doorsnee Willemsfondser gaat op reis, houdt van kunst en literatuur en leert graag over andere culturen. Een open deur? Jazeker: we zijn nieuwsgierig naar iedereen die anders is, we schuwen geen enkel debat en uitsluiting is ons vreemd. En toch: andersdenkenden écht ontmoeten, wat betekent dat? En wie zijn dan die andersdenkenden? Op enkele uitzonderingen na, is iedere Willemsfondser vrijzinnig. Mensen die een niet-vrijzinnige levensbeschouwing aanhangen, nodigen we zelden uit om mee na te denken over de maatschappelijke thema’s die ons raken. Het is niet dat we religie schuwen of dat we contact met sikhs, joden, katholieken, moslims, … uit de weg gaan. Verre van. De vrijzinnige homogeniteit in onze vrijwilligersvereniging is veeleer een blinde vlek die onze kijk op de wereld grotendeels bepaalt. En omgekeerd, gelovige mensen, zeker praktiserende gelovigen, vinden hun weg naar het Willemsfonds evenmin. Ondertussen glijdt de superdiversiteit in onze samenleving voor een interessant en groot deel aan het Willemsfonds voorbij. We zien het wel, we kijken er naar, maar we participeren niet. Of beperkt. Nochtans leeft de gedachte in het Willemsfonds dat je jezelf leert kennen in de ander.

Hoog tijd dus om de multiculturele bril wat rechter op de neus te zetten en een bezoek te brengen aan Voem. Via voorzitter Badra Djait komen we in contact met zakelijk coördinator, Margot Hinnekens, die ons wat graag meeneemt naar de rijke wereld van het mondiale nachtleven, de street art en de spoken word evenementen. Margot laat ons proeven van de veggie keuken van Voem en we vieren de iftar in kerken en op andere zotte locaties. We bezoeken de maatschappijkritische safe spaces en de online speakers corners van Voem en we eindigen onze rondleiding in de metaverse kantoorruimtes van deze grensdoorbrekende vereniging. Ga je mee?

Voem is een product van haar ontstaansgeschiedenis. Om dit te begrijpen, moeten we terugkeren naar 1989 toen er geen leerplan was voor islamonderwijs. Het statuut van islamleerkracht was niet erkend. Hierdoor genoten de leerkrachten niet van sociale bescherming en ontvingen zij geen loon. Als reactie richtten 17 islamleerkrachten De Vereniging voor Islamleerkrachten Vlaanderen op. Toen hun missie volbracht was en leerplan en statuut een feit waren, maakte de vereniging de omschakeling richting Vereniging voor de Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims.

Zo kan je het wel stellen, ja. Zij zijn de reden waarom het verbinden van mensen via cultuur in ons DNA zit. De focus ligt nu nog steeds op interculturele en interlevensbeschouwelijke uitwisseling via verschillende soorten activiteiten. Tot op vandaag zijn sommigen onder hen actief bij Voem. We zien hen ook letterlijk als onze founding fathers wiens werk en waarden we samen met hen de toekomst in loodsen. Om een voorbeeld te geven, in Beyond the Lines combineren we de traditionele Arabische kalligrafie en street art tot het kunstenaarscollectief, Kalligraffiti.

Ja, dat is zo. Het is te zeggen, vandaag heeft de term ‘ontwikkeling’ een problematische connotatie. Ontwikkeling staat nu zelfs haaks op emancipatie. En daarom noemen we onze vereniging simpelweg Voem en laten we de afzonderlijke letters van dertig jaar geleden los.

Ja, Voem is als concept gekend. Zoals de naam past de vereniging zelf zich voortdurend aan de maatschappelijke context en natuurlijk ook aan het veranderende socio-culturele beleid. Vooral de laatste beleidsaanpassingen hebben ons als organisatie positief beïnvloed. We zetten nu nog meer in op kwaliteit in plaats van op kwantitatieve criteria.

Vroeger organiseerden we ontelbare en uiteenlopende activiteiten. Er zat echter geen rode draad in het geheel. Het nieuwe decreet baande de weg naar projectmatige en maatschappelijk gefundeerde keuzes. Zo kwamen we tot negen kernpraktijken die we samen met onze vrijwilligers, lidverenigingen, artiesten en partners vorm geven. En zo evolueren we geleidelijk aan van koepel- naar netwerkorganisatie.

Ja, inderdaad. Zoals ik al zei, in elk van de kernpraktijken zoeken we naar een modern jasje voor de traditionele waarden van onze founding fathers. Zoals Beyond the Lines kalligrafie en straatkunst samenbrengt, zo vormde de verbindende dabke dans uit het Midden-Oosten de inspiratiebron voor Yalla. Onder invloed van de maatschappelijk veranderde context verlegden we de focus naar de nightlife cultuur. Zo ontstond Yalla, ons muziekplatform dat de global cultuur van het nachtleven exploreert. Weet je dat Voem op acht maanden tijd maar liefst zes Yalla evenementen heeft georganiseerd? Door het grote succes is onze Yalla ploeg zelfs uitgenodigd om op een event in Jordanië een DJ-set te gaan draaien. Het boeiende is dat DJ’s met een migratie achtergrond aan de slag gaan met traditionele elementen van hun roots en dat is interessant en leuk.

Je hebt duidelijk nooit een Internationale Iftar bezocht, Tania! We organiseren die op veelbetekenende locaties. Echt de moeite! Moslim en niet-moslim, jong en oud, iedereen viert de iftar. Dat is trouwens ook de hele opzet, mensen met verschillende achtergronden in dialoog brengen en via eten met elkaar verbinden. Onze eerste Internationale Iftar organiseerden we in 2016 in Dok Noord in Gent. Sindsdien zoeken we naar de meest niet voor de hand liggende locaties. Je kan het zo zot niet bedenken: een kerk, een park, op straat, … . Dat zijn immers de plekken waar de diversiteit het grootst is. Wie weet, organiseren we de volgende Internationale Iftar in de Ikea (lacht geanimeerd).

Bovendien zetten we nu alsmaar méér in op digitale verbinding tijdens de ramadan. Instagram bijvoorbeeld is het ideale platform om mensen van over heel de wereld met elkaar in contact te brengen. Gek genoeg is de afstand tussen mensen soms zelfs kleiner dan bij een echte ontmoeting. En het publiek is enorm breed. Ik denk aan een moslima in Japan die toonde hoe zij de ramadan beleeft. Zeer boeiende gesprekken levert dat op.

Daarnaast delen Voem-leden hun expertise en passie in workshops over onder meer poëzie, kalligrafie, muziek, dabke dans en gezond eten,…. In samenwerking met De Rode Antraciet brengen we ditzelfde aanbod ook naar de Vlaamse en Brusselse gevangenissen. De kernpraktijk We need to talk about is dan weer een safe(r) space waarin burgers taboes en actuele thema’s constructief-kritisch met elkaar bespreken. In zo’n (digitale) taboesessie laten we telkens twee specialisten en een ervaringsdeskundige aan het woord.

Vervolgens begeleidt een moderator het groepsgesprek. Oorlogstrauma’s, orgaandonatie in de islam, prenatale testen en islam, de voordelen van neurodiversiteit op de werkvloer, … zijn enkele relevante thema’s waarmee je een divers publiek uit heel de wereld bij elkaar kan brengen. Op dit moment experimenteren we met podcasts om nog méér mensen te bereiken.

Dat heb je goed gezien, Tania. Onze kernpraktijk Slam Aleikum biedt voorts een woordkunstplatform aan slam en spoken word artiesten en comedians met (en soms zonder) migratieachtergrond. Zij delen hun maatschappijkritische denkbeelden in de cultuurhuizen door middel van kunstvormen zoals rap, storytelling, slam poetry en comedy. En de gebarentaaltolk vertaalt de artistieke teksten simultaan met de performance. Mooi en ontroerend is dat!

En dan hebben we het nog niet gehad over de kern van al onze kernpraktijken, namelijk de Interlevensbeschouwelijke dialoog of ILD. Levensbeschouwing is zodanig verweven in onze evenementen, dat we hier eigenlijk kunnen spreken van een overkoepelende kernpraktijk. We bekijken momenteel hoe we de ILD online kunnen vertalen. Het eerste experiment -onze online kantoor- en vergaderruimtesgelijken alvast heel erg op onze echte ruimtes. Ons team is al helemaal gewoon aan de metaverse kantoorbelevenis. We staan nu aan de vooravond van dialogen in de moskee, de tempel en de kerk in ons online universum.

Enerzijds is je groepsbereik veel groter. Online ontmoet je mensen uit heel de wereld. Anderzijds zetten we sociale media in als instrument tegen polarisering. We willen in feite de stille stem laten horen. Want mensen die zich herkennen in de (sociale) media hebben een grotere kans op mentaal welzijn. Het omgekeerde is helaas ook waar. We weten ook dat beeldvorming in de (sociale) media bepaalt hoe mensen naar zichzelf en naar de anderen kijken. Digital story telling is daarom ontzettend belangrijk. Naast de constructieve maatschappelijke impact heeft het ook grote voordelen op persoonlijk vlak. Positieve beeldvorming zorgt namelijk voor positieve veiligheid. Dat werkt drempelverlagend. En participatie is vervolgens een weg naar individuele ontplooiing.

Dankzij extra middelen hebben we een digital content creator in ons team. Daarnaast zijn we allemaal constant bezig met content plaatsen, reels posten, sharen en liken van posts, … . En zo normaliseren we de superdiversiteit. Dat is het omgekeerde van het problematiseren ervan. De eigen netwerken, de persoonlijke betrokkenheid en het engagement van elk van onze teamleden zorgt voor een hefboomeffect en voor de verhoogde zichtbaarheid van Voem op Instagram en andere sociale media. En zo kunnen we onze boodschap wereldwijd verspreiden. De Instagram GiFi van het Veggie = Halal logo is al 16,7 miljoen keer bekeken!

We hebben voor al onze kernpraktijken aparte Instagramen facebookkanalen. Al naargelang het doelpubliek gaan we anders om met sociale media. Differentiatie is ons inziens dé manier om diverse mensen daadwerkelijk te bereiken. Want je brengt je inhouden dan rechtstreeks bij de juiste -lees geïnteresseerde- mensen. De collectieve passie van de groepsleden zorgt voor de veiligheid die nodig is om actief betrokken te raken zonder veroordeeld te worden. Zo telt de facebookgroep van Veggie = Halal momenteel een honderdtal vrouwen. De herkenbaarheid is natuurlijk ook een belangrijke factor om mensen aan te trekken bijvoorbeeld dankzij de gebarentaaltolk tijdens de Slam Aleikom optredens wordt ook de groep doven en slechthorenden alsmaar groter.

Wel , Tania, je liet iets vallen over het Willemsfondsproject Samen (digitaal) koken en Sterke verhalen Smaken. Het doet me enigszins denken aan Veggie = Halal. Deze kernpraktijk is op organische wijze ontstaan uit de Gentse Taalbar, ontbijtmomenten voor anderstaligen. Nederlands leren was destijds het doel. De vrouwen die deelnamen, kwamen op het idee om gewoonweg samen te gaan koken. En zo ontstonden de Preptalks. Bij elke bijeenkomst ‘preparen’ de vrouwen een maaltijd, ze eten en doen samen de afwas, ruimen de keuken op, … .

Ondertussen gebruiken ze de Nederlandse taal op een natuurlijke wijze, geïntegreerd in hun keukenbezigheden. Dat is helemaal anders dan in een les Nederlands als tweede taal. Taalverwerving is in de Preptalks geen doel. Taal is een middel om het koken tot een goed einde te brengen en vooral om mensen met elkaar te verbinden. De taal komt er als het ware als vanzelf bij. beroep doen op Veggie = Halal voor de catering tijdens hun activiteiten en evenementen.

En daar blijft het niet bij. Er zijn nu verschillende vrouwen die zich wagen in een professionele context buiten Voem. Er zijn bijvoorbeeld enkelen die in een broodjesbar zijn gaan werken. En sommigen zien Veggie = Halal zelfs als een springplank richting ondernemerschap en hebben een eigen zaak opgestart.

Daarvoor verwijs ik terug naar het duurzaamheidsprincipe van de ramadan. Tijdens de ramadan staan moslims stil bij de natuur en wat de mens ermee uitspookt. Plantaardig eten is geen zware steen om persoonlijk te verleggen en zo bij te dragen aan een kleinere voetafdruk. De expliciete vraag naar vis- en vleesloze alternatieven werd het eerst gesteld door deelnemers aan de Internationale Iftar. Dit gecombineerd met de kooktalenten van de Preptalks, verklaart het ontstaan van Veggie = Halal.

Precies (lacht)!

Awel, ik denk op dit moment aan een uitwisseling Veggie = Halal goes Willemsfonds en Willemsfonds goes Veggie = Halal. Zo bekom je een gemengde groep van deelnemers die elkaar ontmoeten en al kokend met elkaar in gesprek gaan. Als er eten is, smelten de barrières tussen mensen als sneeuw voor de zon en wordt diversiteit een non-woord. Eten verbindt mensen. Zo simpel is het.

Tania Menten, Coach inclusie

Wil jij je voetafdruk ook verkleinen door plantaardiger te gaan eten? Wil je tegelijk de smaak en structuur van vlees en vis niet missen? Weet je niet hoe dat kan? Vraag dan aan de vrijwilligers van je afdeling om een digitale kookworkshop te organiseren. Onze coach inclusie staat te trappelen om hen van het boodschappenlijstje tot aan de afwas te assisteren. Een Veggie = Halal uitwisseling (p. 20) behoort ook tot de mogelijkheden. Neem alvast een kijkje op veggieishalal.be.

Alle info bij tania.menten@willemsfonds.be.

Heb je een leerrijke, bizarre, ongelooflijke, ontroerende, emotionele, zenuwslopende, passionele, … situatie meegemaakt? Of wil je een onrecht bespreekbaar maken of een taboe helpen doorbreken? Ben je bereid om jouw eigen ervaring onomwonden te delen? Dan ben jij de persoon die we zoeken! In de vorm van jouw verhaal werpen we een kritisch-constructieve blik op de maatschappij. Laat je niet afschrikken door de titel voor deze speciale rubriek.

In “De naakte Willemsfonder” zetten we niemand letterlijk in zijn/haar/hun blootje. Wel vragen we dat je je levensverhaal open wil delen met de lezers van Rechtuit. Kan je ons ook nog een treffende foto (van jezelf) aanleveren die we naast de tekst mogen publiceren of zie je een professionele No Babes fotoshoot in de studio van Morgane Gielen in Kortenberg zitten, dan helpen wij je graag je verhaal te schrijven en kenbaar te maken.

Wil je eerst nog wat méér weten? Twijfel je nog of ben je juist 100% zeker, aarzel niet langer en contacteer onze coach inclusie via tania.menten@willemsfonds.be of via 0490 11 02 91.