Album "Nowotarscy Artyści z cyklu Twórcy Pogranicza Polsko - Słowackiego"

NOWOTARSCY ARTYŚCI Z CYKLU TWÓRCY POGRANICZA POLSKO - SŁOWACKIEGO

NOWY TARG’S ARTISTS

ZO SÉRIE TVORCOVIA POĽSKO-SLOVENSKÉHO POHRANIČIA

IN THE SERIES CREATORS FROM THE POLISH-SLOVAK BORDERLAND

UMELCI Z NOWÉHO TARGU

Wyłączną odpowiedzialność za zawartość niniejszej publikacji ponoszą jej autorzy i nie może być ona utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej oraz Euroregionu „Tatry”.

Výlučnú zodpovednosť za vecný obsah tejto publikácie nesú jej autori a nesmie sa stotožňovať s ofi ciálnymi názormi Európskej únie a Euroregiónu „Tatry”.

The content of this publication is the sole responsibility of the authors and may not be equated with the official position of the European Union and Eurorgion „Tatry”.

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu „Tatry” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014–2020 Publikácia je spolufi nancovaná Európskou úniou z prostriedkov Európskeho fondub regionál neho roz voja a š tátneho rozpočtu prostredníctvom Euroregiónu „Tatry“ v rámci Programu cezhraničnej spolupráce Interreg V-A Poľsko – Slovensko 2014–2020 Publication co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund and the state budget through the Euroregion „Tatry” under Interreg V-A Poland-Slovakia Programme 2014-2020.

Egzemplarz bezpłatny Bezplatný exemplár Free copy Nowy Targ, 2022 r.

JULIUSZ WOJCIECH BEŁTOWSKI WIKTOR IGNACY GUTOWSKI MICHAŁ MAKSYMILIAN REKUCKI EDWARD MORAWETZ LEON LEWKOWICZ ANNA DOBRZAŃSKA SAS STANISŁAW MARCINÓW MIECZYSŁAW SZOPIŃSKI ZOFIA DUDZIŃSKA JÓZEF MROSZCZAK EDWARD SUTOR TERESA ZYDROŃ WACŁAW CZUBERNAT ADAM KOZACZKA MARIANNA BELEĆ-KUSKOWSKA STANISŁAW KUSKOWSKI ELŻBIETA NAŁĘCZ-KĘSZYCKA PIOTR CHODOROWICZ

ARTYŚCI NOWOTARSCY UMELCI Z NOVÉHO TARGU NOWY TARG’S ARTISTS WITT NANKE, WITALIS NANKE

6 50 56 60 62 70 76 78 82 86 92 96 100 106 112 116 120 126 136 140

ARTYŚCI NOWOTARSCY

UMELCI Z NOVÉHO TARGU

NOWY TARG’S ARTISTS

8

ARTYŚCI NOWOTARSCY to ci, którzy z Nowym Targiem

UMELCI Z NOVÉHO TARGU to sú umelci, ktorí sa s Novým

związali się lub zostali związani, nowotarżanie z pochodzenia

Targom zviazali alebo už boli s ním zviazaní skôr - teda rodáci

lub wyboru. Według podhalańskiej typologii niektórzy z nich

z Nového Targu alebo prisťahovalci. V súlade s Podhalaňskou

to pnioki, urodzeni i dobrze zakorzenieni w Nowym Targu,

typológiu niektorí z nich sú ,,pene“ – to sú tí, ktorí sa narodili

często od wielu pokoleń, inni to krzoki, przybyli, ale już zapusz-

v Novom Targu a majú tu svoje korene, častokrát už mnoho

czający korzenie, jeszcze inni to ptoki, którzy nie osiedlili się

generácií . Ďalší sú nazývaní ,,kríkmi“, pretože prišli z iných

w mieście na stałe, ale dla których było ono ważnym przy-

miest, ale už sa zakoreňujú. Poslednou skupinou sú ,,vtáci“ to

stankiem na artystycznej drodze.

sú tí, ktorí sa natrvalo neusadili v meste, ale napriek tomu bol

Niniejsza publikacja oraz wystawa, której towarzyszy,

Nový Targ pre nich dôležitou zastávkou na ich umeleckej ceste.

mają na celu przypomnienie spuścizny nowotarskich arty-

Cieľom tejto publikácie a výstavy, ku ktorej sa publikácia

stów i upamiętnienie ich związków z miastem. Choć nie ma ich

vzťahuje je pripomenutie odkazu umelcov z Nového Targu

już wśród nas, ich życie i twórczość pozostają ważną częścią

a vyzdvihnutie ich vzťahu k mestu. Aj keď už nie sú medzi

dziedzictwa kulturowego Nowego Targu i Podhala, żywym

nami, tvoria dušu tohto mesta a ich život a tvorba predsta-

wątkiem nowotarskiej tożsamości.

vujú významné kultúrne dedičstvo Nového Targu a Podhaľa.

Pierwsza wzmianka o artyście związanym z Nowym

Prvá písomná zmienka o novotarskom umelcovi pochádza

Targiem pochodzi z XVI wieku i dotyczy JAKUBA KORABA

z 16. storočia a spomína JAKUBA KORABA Z NOVÉHO

Z NOWEGO TARGU, który wykonał polichromię w kościele

TARGU , ktorý je autorom polychrómie v kostole Všetkých

Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem. Powstałą

Svätých v Krościenku nad Dunajom. Polychrómia vznikla

w 1589 roku polichromię można oglądać na ścianach w głów-

v 1589 roku a do dnešného dňa ju môžeme obdivovať v hlav-

nej nawie kościoła: są to 24 sceny z życia Chrystusa od zwia-

nej lodi kostola. Predstavuje 24 scén zo života Krista od zves-

stowania do wniebowstąpienia. Autorstwo Koraba potwierdza

tovania po nanebovstúpenie. Autorstvo Koraba potvrdzuje

jego sygnatura ujęta kartuszem, znajdująca się w prawym

jeho podpis umiestnený v kartuši nachádzajúcej sa v pravom

górnym rogu „JACOBUS KORAB DE NOWY TARG PINXIT: AN D/T

hornom rohu: ,,JACOBUS KORAB DE NOWY TARG PINXIT: AN

1589”. Najprawdopodobniej wąsata twarz w dolnym rzędzie,

D/T 1589“. S najväčšou pravdepodobnosťou tvár nachádzajúca

niełącząca się z przedstawianymi scenami, jest autoportre-

sa v dolnom rade, ktorá nepatrí k zobrazovaným scénam, je

tem malarza.

autoportrétom maliara.

NOWY TARG’S ARTISTS are those who have associated themselves or become associated with Nowy Targ; Nowy Targ’s residents by origin or choice. According to the typology of Podhale, there are the pnioki (trunks), those born and well-rooted in Nowy Targ, often for many generations; the krzoki (bushes), those who moved here and began taking roots; and the ptoki (birds), those who never settled in the town for good but for whom it has been an important point in their artistic journey.

This catalogue and the accompanying exhibition aim to reminisce about the legacy of Nowy Targ’s artists and commemorate their relationship with the town. Although they are no longer with us, their life and work remain an important component of the cultural heritage of Nowy Targ and Podhale, a living thread of Nowy Targ’s identity.

The first reference to an artist related to Nowy Targ dates back to the 16th century and concerns JAKUB KORAB OF

NOWY TARG, the creator of the polychrome decorations in the All Saints Church in Krościenko. Created in 1589, they can be seen on the walls in the main nave of the church and depict 24 scenes from the life of Jesus Christ, from the Annunciation to the Ascension. Korab’s authorship is confirmed by his signature in a cartouche in the top right corner: JACOBUS KORAB DE NOWY TARG PINXIT: AN D/T 1589. Most likely, the moustached face in the bottom row, unrelated to the depicted scenes, is the painter’s self-portrait.

JAKUB KORAB Z NOWEGO TARGU Polichromia w kościele Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem, 1589

9

10

Na południowej ścianie kościoła, pomiędzy oknami znaj-

Na južnej stene kostola, medzi oknami, sa nachádza zobra-

duje się przedstawienie św. Anny Samotrzeciej, za którego

zenie sv. Anny Samotretej, ktorého autorom je pravdepodobne

autora również uważa się Koraba. Poniżej na tej samej ścia-

taktiež Korab. Nižšie, na rovnakej stene hlavnej lode kde sa

nie nawy głównej w ciągu XVI-wiecznych polichromii odnale-

nachádza polychrómia, bola objavená zvláštna scénka zobra-

ziono dziwaczną scenkę także przypisywaną Korabowi, która

zujúca troch diablov držiacich chirograf (aj jej autorom bol

przedstawia trzy diabły trzymające cyrograf. Jeden z diabłów

pravdepodobne Korab). Jeden z diablov drží pergamen a píše

trzyma pergamin, pisząc na nim po łacinie: „MURMURANTES

na ňom v latinčine: ,,MARMURANTES Kuklina“. Jedna z legiend

Kuklina”. Legenda związana z tym przedstawieniem głosi,

hovorí, že išlo o pomstu maliara farárovi, ktorý nedodržal

że była to zemsta malarza za niewywiązanie się z umowy

svoju časť dohody1. Podľa inej, pravdepodobnejšej, interpre-

przez ówczesnego proboszcza1. Według jeszcze innej, bardziej

tácie pomsta sa mala týkať jednej z fárničiek, ktorá kritizo-

prawdopodobnej interpretacji zemsta dotyczyć miała jednej

vala dielo Koraba. Latinský nápis na pergamene má označovať

z parafianek krytykujących dzieło Koraba. Łaciński napis

začiatok zoznamu ,,brblajúcich“ (murmurantes) so zapísaným

na pergaminie stanowi jakby początek listy „szemrających”

prvým priezviskom ,,Kuklina“ a miestom na dopísanie ďalších

(murmurantes) z wpisanym pierwszym nazwiskiem „Kuklina”

priezvisk 2.

i miejscem na kolejne wpisy2.

Ďalšia písomná zmienka týkajúca sa umelcov z Nového

Kolejna wzmianka dotycząca twórców związanych

Targu pochádza z 18. storočia. V tomto storočí sa narodil

z Nowym Targiem sięga XVIII wieku, kiedy to urodził się

TOMASZ NANKE. Nanke sa na začiatku 19. storočia presťa-

TOMASZ NANKE . Nanke w początkach wieku XIX prze-

hoval z Čierneho Dunajca do Nového Targu. Spoločne so synom

prowadził się z Czarnego Dunajca do Nowego Targu. Razem

WITTOM NANKE (1814-1875) a vnukom WITALISOM

z synem WITTEM NANKEM (1814–1875) i wnukiem

NANKE (1840-1916) patrili k viacgeneračnej rodine umel-

WITALISEM NANKEM (1840–1916) tworzyli wielopo-

cov. Zaoberali sa najmä náboženskou tematikou a ich diela

koleniową rodzinę artystów. Podejmowali głównie tematy

sa vyznačujú relatívnou pravdivosťou zobrazovania podôb

religijne, a ich prace cechuje pewna poprawność w odda-

svätých podľa zaužívanej typológie, aj keď ich tvorba má

waniu wizerunku świętych według przyjętej typologii, choć

ďaleko k dielam u nás známych profesionálnych umelcov z toho

daleko jej do tej z prac artystów profesjonalnych znanych

obdobia. Štýl, ktorý vyvinuli tri generácie maliarov z rodu

nam z tego okresu. Styl wypracowany przez trzy pokolenia

Nanke, možno označiť za naivné umenie hraničiace s gýčom.

malarzy z rodziny Nanke można określić mianem malarstwa

Ich diela sa nachádzajú v mnohých dedinských kostoloch

1 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.

2 A. Skorupa (tekst), R. Monita (zdjęcia), Krościenko nad Dunajcem – Kościół Wszystkich Świętych, Astraia, Kraków 2011, s. 27.

Located between the windows on the southern wall of the church is the depiction of St Anne, also believed to have

1

been painted by Korab. Lower on the same wall of the main

T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej,

nave, a bizarre scene of three devils holding a pact was found

Wydawnictwo Literackie, Krakov 1982.

in the sequence of 16th-century decorations, and also attrib-

2

uted to Korab. One of the devils is holding the parchment and

A. Skorupa (text), R. Monita (fotky),

writing on it in Latin: MURMURANTES Kuklina. Legend has it

Świętych, Astraia, Krakov 2011. s. 27.

Krościenko nad Dunajcem – Kościół Wszystkich

that it was the painter’s revenge on the parish priest for not fulfilling the contract1. According to another, more probable,

1

interpretation, revenge was taken on a parishioner who criti-

Chrzanowski, T, Kornecki, M (1982),

cised Korab’s work of art. The Latin inscription on the parch-

Literackie: Kraków 1982

Sztuka ziemi krakowskiej, Wydawnictwo

ment is supposed to be the beginning of a list of “murmurers”

2 Skorupa, A (text), Monita, R (photographs)

(murmurantes) with the first name of Kuklina and space for

(2011), Krościenko nad Dunajcem – Kościół

further entries .

2

Wszystkich Świętych, Astraia: Kraków, p. 27

Another reference to artists related with Nowy Targ dates Nanke moved to Nowy Targ from Czarny Dunajec at the beginning of the 19th century. With his son WITT NANKE (18141875) and grandson WITALIS NANKE (1840–1916) they were a multi-generational family of artists. They chose mainly religious subjects; their works are characterised by a certain correctness in rendering the image of saints according to the adopted typology, which is far, however, from that of the works of professional artists known to us from that period.

The style developed by the three generations of painters from the Nanke family can be described as naïve art verging on kitsch. Their works found their way into numerous village

WITT NANKE, WITALIS NANKE

back to the 18th century, when TOMASZ NANKE was born.

50

11

12

naiwnego, ocierającego się o formę kiczu. Ich prace trafiały

a domoch na Podhalí, Spiši a Orave. Medzi významnejšie

do licznych wiejskich kościołów i pod dachy domów na terenie

diela seniora rodu patrí basreliéf s vyobrazením Najsvätejšej

Podhala, Spiszu i Orawy. W dorobku nestora rodu znajduje się

Trojice, ktorý pre kaplnku s rovnomenným zasvätením objed-

też płaskorzeźba przedstawiająca Trójcę Świętą, zrealizowana

nal farár z Kacvina. Toto dielo dokazuje, že napriek tomu, že

na zamówienie proboszcza z Kacwina do kaplicy pod tymże

Tomasza Nanke bol samouk mal vysoké rezbárske schopnosti3.

wezwaniem. Praca ta dowodzi dosyć wysokich jak na samo-

Diela Witta a Witalisa Nankovcov sa nachádzajú v zbierkach

uka umiejętności snycerskich Tomasza . Prace Witta i Witalisa

Podhalanského múzea v Novom Targu.

3

Nanków znajdują się w kolekcji Muzeum Podhalańskiego w Nowym Targu.

Ďalšia zmienka o umelcovi narodenom v Novom Targu sa vzťahuje k HIPOLITOVI LIPIŃSKÉMU (1846–1884).

Następna wzmianka dotycząca ar tysty urodzo-

V roku 1865 zhotovil figurálnu a architektonickú polychró-

nego w Nowym Targu dotyczy postaci HIPOLITA

miu na bočných stenách a na strope v tvare kaziet s rozetami

LIPIŃSKIEGO (1846–1884). W 1865 roku wykonał on

v kostole sv. Anny v Novom Targu. Hipolit Lipiński študoval na

polichromię figuralną i architektoniczną na ścianach bocznych

Akadémii výtvarných umení v Krakove a Mníchove. Jeho diela

i na suficie w kształcie kasetonów z rozetami w kościele św.

sa vyznačujú zmyslom pre detail a realizmom charakteris-

Anny w Nowym Targu. Hipolit Lipiński studiował w Akademii

tickým pre mníchovskú školu. Lipiński sa podieľal sa založení

Sztuk Pięknych w Krakowie i Monachium. Jego prace cechuje

Národného Múzea v Krakove. Zomrel v roku 1884 v Krakove

charakterystyczna dla szkoły monachijskiej dbałość o detal

a bol pochovaný na Rakowickom cintoríne. Jeho diela sa nachá-

i realizm. Artysta był zaangażowany w powstanie Muzeum

dzajú v Historickom múzeu mesta Krakov, Národnom múzeu

Narodowego w Krakowie. Zmarł w 1884 roku w Krakowie

vo Varšave, Národnom múzeu vo Vroclave, v Národnom múzeu

i pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Jego prace

v Krakove a iných.

znajdują się m.in. w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa,

V roku 1852 sa v Novom Targu narodil JULIUSZ

Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym we

BEŁTOWSKI († 1926 r.), autor okrem iného sochy Adama

Wrocławiu i Muzeum Narodowym w Krakowie.

Mickiewicza, ktorá sa nachádzala v mestskom parku v Novom

W roku 1852 w Nowym Targu urodził się JULIUSZ

Targu a ktorá bola za neobjasnených okolností zničená.

BEŁTOWSKI (zm. 1926), autor m.in. pomnika Adama

V Podhalanskom múzeu sa nachádza sadrový model tejto

Mickiewicza w parku miejskim w Nowym Targu, który

sochy. Z dochovaných diel Bełtowského nachádzajúcich sa

uległ zniszczeniu z niewiadomych powodów. W Muzeum

v Novom Targu môžeme obdivovať sochu ,,kosca“ a basreliéf

3 A. Skorupa, Tomasz i Witt Nanke na Zamagurzu, „Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 2013, nr 17, s. 109–113.

3 A. Skorupa, Tomasz i Witt Nanke na Zamagurzu,

churches and homes in Podhale, Spiš and Orava. The artistic

,,Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 2013, č. 17, s. 109-113.

output of the family’s senior includes a relief depicting the Holy Trinity, commissioned by the Kacwin parish priest for the Holy Trinity Chapel. This work of art shows great skills

3 Skorupa, A (2013), ‘Tomasz i Witt Nanke

of Tomasz as a self-taught woodcarver3. Pieces by Witt and

na Zamagurzu’ in Almanach Nowotarski.

Witalis Nanke are part of the collection of the Museum of

Rocznik Społeczno-Kulturalny no. 17, pp. 109–113

Podhale in Nowy Targ.

Yet another reference to an artist born in Nowy Targ concerns the figure of HIPOLIT LIPIŃSKI (1846-1884).

In 1865, he created sacral and architectural polychrome decorations on the sidewalls, and coffers with rosettes on the ceiling of St Anne Church in Nowy Targ. Hipolit Lipiński studied in the Academy of Fine Arts in Kraków and Munich.

His works are characterised by great attention to detail The artist was involved in the creation of the National Museum in Kraków. He died in 1884 in Kraków, where he was buried in the Rakowicki Cemetery. His works can be seen in such museums as the Historical Museum of the City of Kraków, the National Museum in Warsaw, the National Museum in Wrocław and the National Museum in Kraków.

JULIUSZ BEŁTOWSKI (died 1926) was born in Nowy Targ in 1852; among his works was the monument of Adam Mickiewicz in the municipal park in Nowy Targ, which was destroyed for unknown reasons. Preserved in the Museum of Podhale is a plaster model of the monument. Other works

by Bełtowski preserved in Nowy Targ include the sculpture

JULIUSZ WOJCIECH BEŁTOWSKI

and realism, which was typical of the Munich School.

56

HIPOLIT LIPIŃSKI Procesja Bożego Ciała, 1881, olej płótno, 160 x 292 cm, Praca w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. >

13

14

15

16

Podhalańskim zachował się gipsowy model pomnika. Z zacho-

s loveckou scénou nachádzajúcou sa v Podhalanskom múzeu,

wanych prac Bełtowskiego w Nowym Targu możemy podzi-

sochu Horala, ktorá skrášľuje schodište jednej z budov na

wiać rzeźbę Żniwiarza i płaskorzeźbę ze sceną polowania

námestí v Novom Targu a epitaf jeho otca Ludwika nachá-

znajdujące się w zbiorach Muzeum Podhalańskiego, rzeźbę

dzajúci sa v kostole sv. Kataríny Alexandrijskej. Všetky tieto

Górala zdobiącą klatkę schodową jednej z kamienic na nowo-

diela ukazujú umelcovu mimoriadnu remeselnú zručnosť

tarskim rynku, a także epitafium jego ojca Ludwika miesz-

nadobudnutú v najlepších centrách vzdelávania umelcov

czące się w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Wszystkie

vtedajšej Európy. Stojí za zmienku, že jeho talianska dielna

te prace wskazują na niezwykły kunszt artysty i jego umie-

Sanvrezy získala zlatú medailu na parížskej výstave a on sám

jętności zdobyte w najlepszych ośrodkach kształcących

na nej získal striebornú medailu. Po návrate do Poľska začal

artystów w ówczesnej Europie. Warto zaznaczyć, że jego

Bełtowski vyučovať na Ľvovskej škole umeleckého priemyslu

włoska pracownia Sanvrezy zdobyła złoty medal na wysta-

(v súčasnosti Štátny inštitút dekoratívneho a úžitkového

wie paryskiej, a on sam – srebrny. Bełtowski po powrocie do

umenia Ivana Trusza). Zomrel vo Ľvove a bol pochovaný na

Polski podjął się nauczania we lwowskiej Szkole Przemysłu

Łyczakowskom cintoríne.

Artystycznego (obecnie Lwowski Państwowy Instytut Sztuki

S Novým Targom sa spája aj meno STANISŁAW

Dekoracyjnej i Stosowanej im. Iwana Trusza). Zmarł we Lwowie

BOCHYŃSKI, ktorý bol narodený v roku 1860 v Łącku († ?).

i pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim.

Bochyński, žiak Jana Matejku, je autorom okrem iného obrazu

Z Nowym Targiem związana jest też postać STANISŁAWA

s názvom ,,Nanebovstúpenie Panny Márie“ (1899) nachá-

BOCHYŃSKIEGO urodzonego w 1860 roku w Łącku

dzajúceho sa v kostole sv. Kataríny Alexandrijskej v Nowom

(zm. ?). Bochyński, uczeń Jana Matejki, jest autorem m.in.

Targu. V roku 1903 Bochyński spolu s bratom Alfredom

obrazu pt. Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (1899)

v rámci renovácie kostola sv. Anny namaľoval obraz zobra-

znajdującego się w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej

zujúci sv. Annu s malou Máriou a obraz Zmŕtvychvstalého

w Nowym Targu. W 1903 roku Bochyński wraz ze swoim

Krista, ktorý bol umiestnený na strope chrámu. Najväčšia

bratem Alfredem w czasie renowacji kościoła św. Anny wyko-

zbierka jeho diel sa nachádza v kláštore Sestier Benediktínok

nał obraz przedstawiający św. Annę z małą Marią i Chrystusa

v Staniątkách. Stanisław Bochyński tiež prevádzkoval fotoate-

Zmartwychwstałego, który został umieszczony na stropie

liér v obci Maniowy a jeho pobočku v Nowom Targu. V zbierkach

świątyni. Największy zbiór jego prac znajduje się w klasztorze

Podhalanského múzea sa nachádza niekoľko jeho fotografií.

of A Harvester and a relief with a hunting scene, both in the Museum of Podhale, the sculpture of A Highlander decorating the staircase of a tenement house in Nowy Targ market square, and the epitaph of his father Ludwik in the Church of St Catherine of Alexandria. All these works show the artist’s great craftsmanship and skills acquired in the best institutions educating artists in Europe of the time. It is worth mentioning that Bełtowski’s Italian studio Sanvrezy won a gold medal at the Paris exhibition, and he himself a silver one. After returning to Poland, he took up teaching in the Lviv School of Artistic Industry (now the Ivan Trush Lviv State College of Decorative and Applied Arts). He died in Lviv, where he was buried in the Lychakiv Cemetery.

Also related to Nowy Targ is STANISŁAW BOCHYŃSKI, born in Łącko (1860-?). A student of Jan Matejko, Bochyński is the author of the painting The Assumption of the Blessed Virgin Mary (1899), which can be seen in the Church of renovation works in St Anne Church in Nowy Targ, Bochyński and his brother Alfred created a painting of St Anne with little Mary and the Risen Christ, which was placed on the church’s ceiling. The largest collection of his works can be found in the Benedictine Monastery in Staniątki. Stanisław Bochyński also ran a photography atelier in Maniowy and its branch in Nowy Targ. The collection of the Museum of Podhale has a few photographs by this artist.

STANISŁAW BOCHYŃSKI

St Catherine of Alexandria in Nowy Targ. In 1903, during the

19

17

18

STANISŁAW BOCHYŃSKI Chrystus Zmartwychwstały, strop Kościoła Św. Anny w Nowym Targu

STANISŁAW BOCHYŃSKI Św. Anna, strop Kościoła Św. Anny w Nowym Targu

Kościół Św. Anny w Nowym Targu

19

20

Sióstr Benedyktynek w Staniątkach. Stanisław Bochyński

Nepochybne, za zmienku určite stojí aj EDWARD

prowadził też zakład fotograficzny w Maniowach i jego filię

MORAWETZ (1886–1967), ktorý v Nowom Targu v roku

w Nowym Targu. W zbiorach Muzeum Podhalańskiego znajduje

1912 začal pracovať vo fotoateliéri JÓZEFA CHRISTA

się kilka fotografii jego autorstwa.

Spolu s Christom spoločne prevádzkovali fotoateliér do roku

Niewątpliwie godną odnotowania postacią jest EDWARD

1914, kedy sa stal jediným majiteľom Morawetz. V zbierkach

MORAWETZ (1886–1967), który z Nowym Targiem związał

Podhalanského múzea je niekoľko desiatok fotografií, ktoré

się w roku 1912, rozpoczynając pracę w zakładzie fotograficz-

urobil Morawetz, predovšetkým vynikajúce portréty obyva-

nym JÓZEFA CHRISTA. Razem z Christem współprowadzili

teľov Nowého Targu a okolia, ale aj fotografie Nowého Targu

zakład do 1914 roku, kiedy to stał się on wyłączną własnością

dokumentujúce vývoj a život mesta. Fotografie Morawetza sú

Morawetza. W kolekcji Muzeum Podhalańskiego znajduje się

bezcenným prameňom informácií o vtedajšom Nowom Targu

kilkadziesiąt wykonanych przez Morawetza fotografii, przede

a jeho obyvateľoch4.

wszystkim znakomite portrety mieszkańców Nowego Targu

V medzivojnovom období tvorili komunitu umelcov

i okolic, ale też fotografie Nowego Targu dokumentujące

z Nowého Targu také osobnosti, ako Wiktor Gutowski, Michał

rozwój i życie miasta. Niewątpliwie spuścizna Morawetza jest

Rekucki, Leon Lewkowicz, Stanisław Marcinów či Mieczysław

bezcennym źródłem, pozwalającym poznać ówczesny Nowy

Szopiński. Wiktor Gutowski (1884–1971), absolvent Akadémie

Targ i jego mieszkańców .

výtvarných umení v Krakove a vo Viedni, ako pedagóg pôso-

4

W okresie dwudziestolecia międzywojennego środowisko

bil na gymnáziu v Nowy Targ a učil okrem iného aj Józefa

artystów nowotarskich tworzyły takie postacie jak Wiktor

Mroszczaka alebo Zofiu Dudzińską. Gutowski maľoval najmä

Gutowski, Michał Rekucki, Leon Lewkowicz, Stanisław

mestské krajinky. Po vojne namaľoval okrem iného 14 olejo-

Marcinów i Mieczysław Szopiński. Wiktor Gutowski (1884–

malieb (Krížová cesta) na objednávku farára z Kostola

1971), absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie

Najsvätejšieho Srdca Ježišovho. V tom istom kostole sú aj

i Wiedniu, jako nauczyciel w nowotarskim gimnazjum uczył

ďalšie dva jeho obrazy: jeden zobrazuje kostol sv. Kataríny

m.in. Józefa Mroszczaka czy Zofię Dudzińską. Gutowski malo-

a druhý ukazuje veriacich idúcich z bohoslužby z novoposta-

wał głównie pejzaże miejskie. Po wojnie zrealizował m.in.

veného kostola smerom k námestiu5.

14 obrazów olejnych (Droga Krzyżowa) na zamówienie proboszcza kościoła Najświętszego Serca Jezusowego.

4 C. Morawetz, Szkiełkiem i okiem, „Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 1997, nr 1, s. 85–88.

4 C. Morawetz, Szkiełkiem i okiem, ,,Almanach

Indubitably worth mentioning is the figure of EDWARD

Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 1997, č. 1, s. 85-88.

MORAWETZ (1886-1967), who associated himself with Nowy Targ in 1912, the year in which he began working in

5

the photography atelier of JÓZEF CHRIST. They co-man-

A. Kudasik, Pędzlem, karabinem, pórem. Wiktora

aged the atelier until 1914, when Morawetz became its sole

Ignacego Gutowskiego służba ojczyźnie, ,,Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-

owner. The collection of the Museum of Podhale has a few

-Kulturalny” 1997 [dr. 1998], č. 2, s. 102/110.

dozen photographs taken by Morawetz; these are mainly great portraits of the residents of Nowy Targ and its vicinity

4

but also photographs of Nowy Targ documenting its life and

Morawetz, C (1997), ‘Szkiełkiem i okiem’ in

development. Morawetz’s legacy is, undoubtedly, an invalu-

Almanach Nowotarski. Rocznik SpołecznoKulturalny no. 1, pp. 85–88

able source telling us about the Nowy Targ of that time and its residents 4.

5

In the interwar period, the artistic circle of Nowy Targ

Kudasik, A (1997 [printed 1998]), ‘

comprised such figures as Wiktor Gutowski, Michał Rekucki,

Pędzlem, karabinem, piórem. Wiktora Ignacego

Leon Lewkowicz, Stanisław Marcinów and Mieczysław

Gutowskiego służba ojczyźnie’

Szopiński. Students of Wiktor Gutowski (1884–1971), grad-

-Kulturalny no.2, pp. 102-110

in Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-

uate of the Academy of Fine Arts in Kraków and Vienna, in the Nowy Targ college included Józef Mroszczak and Zofia the works that he created after the war, were 14 oil paintings (Stations of the Cross) that he had been commissioned by the parish priest from the Church of the Sacred Heart of Jesus.

The same church has two more of his paintings, one depicting the Church of St Catherine and the other – parishioners leaving the newly-built church and walking towards Nowy Targ market square5.

EDWARD MORAWETZ

Dudzińska. Gutowski painted mainly city landscapes. Among

70

21

22

Artyści nowotarscy na wystawie w budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Nowym Targu, 1932 r., na zdjęciu m.in.: Leon Lewkowicz, Józef Mroszczak, Stanisław Marcinów, Zofia Dudzińska, Michał Rekucki, zbiory Galerii Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu

Odsłonięcie pomnika Władysława Orkana w Nowym Targu, 8 lipca 1934 r., 13,8 x 9 cm, fot. Edward Morawetz, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

23

24

W tym samym kościele znajdują się jeszcze dwa inne obrazy

Ďalším, z pohľadu novotárskych dejín významným umel-

jego autorstwa: jeden przedstawiający kościół św. Katarzyny

com, bol MICHAŁ REKUCKI (1884–1971), rodák z Nowého

i drugi przedstawiający wiernych idących po nabożeństwie

Targu, žiak Mehoffera a Weissa Maľoval najmä portréty,

z nowo wybudowanego kościoła w kierunku nowotarskiego

žánrové výjavy zo života horalov a mešťanov z Nowého Targu

rynku .

ale tiež akty a krajinky. Mnohé z týchto diel sa v súčasnosti

5

Kolejny ważny dla nowotarskiej historii artysta MICHAŁ

nachádzajú v zbierkach Podhalańského múzea v Novom Targu.

REKUCKI (1884–1971), urodzony w Nowym Targu, uczeń

V 30. rokoch 20. storočia zhotovili Rekucki spolu so sochá-

Mehoffera i Weissa, malował głównie portrety, sceny rodza-

rom STANISŁAWOM MARCINOWOM (1901 – 1980)

jowe z życia górali i nowotarskich mieszczan, a także akty

sochu Władysława Orkana, ktorá sa nachádza na Námestí

i pejzaże. Wiele z tych prac znajduje się obecnie w zbiorach

Słowackého. Stanisław Marcinów študoval na Fakulte sochár-

m.in. Muzeum Podhalańskiego w Nowym Targu. W latach

stva Akadémie výtvarných umení v Krakove u Xaweryho

30. ubiegłego stulecia Rekucki wspólnie z rzeźbiarzem

Dunikowského. Okrem spomenutej sochy Orkana zhotovil aj

STANISŁAWEM MARCINOWEM (1901– 1980) zreali-

pamätnú tabulu nachádzajúcu sa na radnici, ktorá pripomína

zowali pomnik Władysława Orkana znajdujący się na placu

desiate výročie Zázraku na Visle a na objednávku mestského

Słowackiego. Stanisław Marcinów studiował na Wydziale

zastupiteľstva vytvoril sochu Adama Mickiewicza, namiesto

Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u Xawerego

zničenej sochy Bełtowského. V zbierkach Podhalanského

Dunikowskiego. Poza wspomnianym pomnikiem Orkana

múzea sa nachádza patinovaný sadrový odliatok hlavy umel-

wykonał również umiejscowioną na ratuszu miejskim tablicę

covej matky vyhotovený v modernistickom štýle typickom

upamiętniającą dziesiątą rocznicę Cudu nad Wisłą oraz na

pre vtedajšiu dobu.

zlecenie Rady Miasta – pomnik Adama Mickiewicza w miej-

Začiatkom 30. rokov 20. storočia prišiel do Nowého Targu

sce zniszczonego pomnika dłuta Bełtowskiego. W zbiorach

z Krakova LEON LEWKOWICZ (1888–1950), ktorý žil

Muzeum Podhalańskiego znajduje się patynowany gips głowy

a aktívne sa podieľal na umeleckom živote Nowého Targu až

matki artysty wykonany w charakterystycznym dla tego

do vypuknutia 2. svetovej vojny. Maľoval najmä portréty Židov

czasu stylu modernistycznym.

z Nowého Targu a Rómov. Jeho diela bolo možné vidieť na prav-

Na początku lat 30. do Nowego Targu przybył z Krakowa

LEON LEWKOWICZ (1888–1950), który mieszkał i aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym Nowego Targu do

depodobne prvej umeleckej výstave v Nowom Targu, ktorá sa konala v roku 1932 v budove Telovýchovného spolku Sokol6.

5 A. Kudasik, Pędzlem, karabinem, piórem.

Wiktora Ignacego Gutowskiego służba ojczyźnie, „Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 1997 [dr. 1998], nr 2, s. 102–110.

6

Another artist who has become important for the history

D. Wolska, Malarz gór i miasta – Mieczysław

of Nowy Targ, MICHAŁ REKUCKI (1884-1971), born in

,,Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-

Szopiński (1902-1975),

Nowy Targ, student of Mehoffer and Weiss, painted mainly

Kulturalny” 2017 č 21, s. 297-304.

portraits, genre scenes from the life of the highlanders and Nowy Targ townspeople, nudes and landscapes. Many of his

6 Wolska, D (2017), ‘Malarz gór i miasta –

works currently belong to the collection of the Museum of

Mieczysław Szopiński (1902–1975)’

Podhale in Nowy Targ. In the 1930s, Rekucki and the sculptor

in Almanach Nowotarski. Rocznik SpołecznoKulturalny no. 21, pp. 297–304

STANISŁAW MARCINÓW (1901-1980) created the monument of Władysław Orkan located in the Słowacki Square.

Stanisław Marcinów studied sculpture in the Academy of Fine Arts in Kraków under Xawery Dunikowski. In addition to the aforementioned statue of Orkan, he also created a plaque commemorating the tenth anniversary of the Battle of Warsaw, located on the townhall, and, commissioned by the

artist’s mother’s head, created in the modernist style characteristic of the period.

The beginning of the 1930s saw the arrival of LEON

LEWKOWICZ (1888–1950) to Nowy Targ from Kraków; he lived and actively participated in the artistic life of Nowy Targ until the outbreak of World War II. Lewkowicz painted mainly portraits of Nowy Targ Jews and Gypsies. His works could be seen at what was possibly the first exhibition of artists in Nowy Targ, which took place in 1932 in the building of the Sokół Gymnastic Society6.

LEON LEWKOWICZ

of the Museum of Podhale includes a patinated plaster of the

STANISŁAW MARCINÓW

one by Bełtowski, which had been destroyed. The collection

MICHAŁ MAKSYMILIAN REKUCKI

Town Council, a monument of Adam Mickiewicz to replace the

62

82

76

25

26

wybuchu drugiej wojny światowej. Malował głównie portrety

Na fotografii pripomínajúcej túto udalosť, znázorňujúcej

nowotarskich Żydów oraz Cyganów. Jego prace można było

skupinu mužov (kde sú okrem iných Mieczysław Słowakiewicz,

zobaczyć na bodaj pierwszej wystawie artystów w Nowym

Władysław Genga, Michał Rekucki, Józef Mroszczak, Stanisław

Targu , która odbyła się w 1932 roku w budynku Towarzystwa

Marcinów, Leon Lewkowicz a vtedajší primátor Józef Rajski)

Gimnastycznego „Sokół” .

sa nachádza aj ZOFIA DUDZIŃSKA (1908-2000), rodená

6

Na zdjęciu upamiętniającym to wydarzenie w grupie

Chodorowicz, vtedy ešte študentka Štátnej školy dekoratív-

mężczyzn (m.in. Mieczysław Słowakiewicz, Władysław Genga,

neho a umeleckého priemyslu v Krakove. Autorka viacerých

Michał Rekucki, Józef Mroszczak, Stanisław Marcinów, Leon

portrétov a krajiniek bola v roku 1996 kurátorkou výstavy

Lewkowicz, ówczesny burmistrz Józef Rajski) siedzi najmłod-

významnej pre komunitu novotarských výtvarníkov pri príle-

sza w tym gronie ZOFIA DUDZIŃSKA (1908–2000) z domu

žitosti 650. výročia založenia mesta Nowý Targ s názvom

Chodorowicz, wówczas jeszcze studentka Państwowej Szkoły

,,Novotarskí umelci” v galérii ,,Jatki” Úradu umeleckých výstav

Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie.

v Nowom Targu. Výstava po prvý raz zhromaždila a predstavila

Autorka licznych portretów i pejzaży, w 1996 roku była kura-

diela viacerých generácií umelcov spojených s Nowym Targom.

torką ważnej dla środowiska artystów nowotarskich wystawy

JÓZEF MROSZCZAK (1910–1975) sa v čase nacis-

z okazji 650-lecia Nowego Targu pt. „Artyści Nowotarscy”

tickej okupácie, hneď po ukončení vysokej školy vrátil do

w Galerii „Jatki” Biura Wystaw Artystycznych w Nowym Targu.

Nowého Targu. Vo svojom rodnom meste vyučoval kresle-

Na wystawie po raz pierwszy zestawiono prace wielu pokoleń

nie a reklamu na Obchodnej akadémii. Po vojne sa presťaho-

artystów związanych z Nowym Targiem.

val do Katovíc, kde pred vojnou spoluorganizoval Slobodnú

Tuż po studiach do Nowego Targu na czas okupacji hitlerow-

školu maľby a kresby. Odtiaľ, v roku 1952 odišiel do Varšavy

skiej wrócił JÓZEF MROSZCZAK (1910–1975). W rodzin-

a stal sa pedagógom na Akadémii výtvarných umení vo

nym mieście uczył rysunku i reklamy w Szkole Handlowej.

Varšave (ktorú absolvoval v roku 1937). Józef Mroszczak

Po wojnie wyjechał do Katowic, gdzie przed wojną współorga-

je jedným z najvýznamnejších predstaviteľov Poľskej školy

nizował Wolną Szkołę Malarstwa i Rysunku. Stamtąd w 1952

plagátu. Bol iniciátorom a spoluorganizátorom prvého Múzea

roku wyjechał do Warszawy i związał się jako wykładowca

plagátu na svete vo Wilanówe a iniciátorom a organizátorom

z macierzystą Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie (ukoń-

Medzinárodného bienále plagátu vo Varšave, ako aj tvorcom

czył ją w 1937 roku). Józef Mroszczak jest jednym z najważniej-

časopisu „Projekt“.

szych przedstawicieli Polskiej Szkoły Plakatu. Był inicjatorem

6 D. Wolska, Malarz gór i miasta – Mieczysław Szopiński (1902–1975), „Almanach Nowotarski. Rocznik SpołecznoKulturalny” 2017, nr 21, s. 297–304.

In the picture commemorating this event, surrounded by men (among others, Mieczysław Słowakiewicz, Władysław Genga, Michał Rekucki, Józef Mroszczak, Stanisław Marcinów, Leon Lewkowicz, and Józef Rajski, the mayor at the time) is the youngest of the group, ZOFIA DUDZIŃSKA (1908–2000) née Chodorowicz, who was then still a student of the National School of Decorative Arts and Crafts in Kraków. Author of numerous portraits and landscapes, in 1996 she was the curator of an event that was important for the circle of Nowy Targ artists, namely the exhibition commemorating the 650th anniversary of the foundation of Nowy Targ, “Nowy Targ’s Artists” in the Jatki Gallery of the Art Exhibitions Office in Nowy Sącz. The exhibition was the first one to collate works by many generations of artists associated with Nowy Targ.

JÓZEF MROSZCZAK (1910–1975) returned to Nowy Targ shortly after graduating, for the duration of the Nazi occupation of Poland. In his hometown, he taught drawing and advertising at the School of Economics. After the end of World War II, he moved to Katowice, where he had

in 1952, and became a lecturer at his alma mater, the city’s Academy of Fine Arts, which he had graduated from in 1937.

Józef Mroszczak is one of the most prominent representatives of the Polish School of Posters. He was the initiator and co-organiser of the world’s first Poster Museum in Warsaw’s Wilanów, and the originator and creator of the International

JÓZEF MROSZCZAK

Drawing before the war. From Katowice he moved to Warsaw

ZOFIA DUDZIŃSKA

been one of the founders of the Free School of Painting and

92

96

27

28

i współorganizatorem pierwszego na świecie Muzeum Plakatu

Po druhej svetovej vojne sa do Nowého Targu definitívne

w Wilanowie oraz pomysłodawcą i twórcą Międzynarodowego

presťahoval spomínaný MIECZYSŁAW SZOPIŃSKI

Biennale Plakatu w Warszawie, a także pisma „Projekt”.

(1902–1975). Pred vojnou vyštudoval Akadémiu výtvarných

Po wojnie do Nowego Targu na stałe przyjechał wspo-

umení v Krakove a potom až do jej vypuknutia súbežne pôso-

mniany już MIECZYSŁAW SZOPIŃSKI (1902–1975).

bil na Štátnej hotelovej a priemyselnej škole v Zakopanom

Przed wojną ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych,

a na Spišsko-Orawskej škole v Nowom Targu. Pracoval

a następnie aż do jej wybuchu pracował jednocześnie

v Centre ľudového a umeleckom priemyslu a následne na

w Państwowej Szkole Hotelarsko-Przemysłowej w Zakopanem

Štátnej strednej škole krajčírskej, ktorá sídli v už spomína-

i Szkole Spisko-Orawskiej w Nowym Targu. Podjął pracę

nej budove Telovýchovného spolku Sokol. Vo svojej tvorbe sa

w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego, a następ-

zameral najmä na krajinu regiónu Podhale, výrazne inklinoval

nie w Państwowym Gimnazjum Krawieckim, mieszczącym się

k impresionizmu.

we wspomnianym budynku Towarzystwa Gimnastycznego

V roku 1917 sa v Nowom Targu narodil EDWARD SUTOR

„Sokół”. W swojej twórczości skupiał się głównie na pejzażu

(1917–1984), samouk uzavretý vo svete svojich sôch, ktorý

podhalańskim, nawiązując mocno do impresjonizmu.

celý svoj povojnový život zápasil s traumou z druhej sveto-

W 1917 roku w Nowym Targu urodził się EDWARD SUTOR

vej vojny. Umelec mal nezvyčajný zmysel pre sochársku

(1917–1984), samouk zamknięty w świecie swoich rzeźb,

formu, jeho expresívne diela o niekoľko desaťročí predbehli

zmagający się przez całe powojenne życie z traumą drugiej

mimoriadne dôležitému umelecký smer - nemecký neoe-

wojny światowej. Artysta miał niezwykłe wyczucie formy

xpresionizmus Neue Wilde, ktorý silne ovplyvnil svetové

rzeźbiarskiej, jego ekspresyjne prace o kilka dekad wyprze-

umenie osemdesiatych rokov. Sutor vyrezával prevažne

dzają niezwykle ważny nurt niemieckiego neoekspresjonizmu

v dreve, ktoré následne farbil, čím zdôrazňoval jeho jedi-

Neue Wilde, w latach 80. mocno oddziałujący na sztukę świa-

nečný charakter. Používal jednoduché nástroje, vyhýbal sa

tową. Sutor rzeźbił głównie w drewnie, które pokrywał kolo-

náboženským témam, tvoril najmä hlavy a ženské akty plné

rem, podkreślając jego wyjątkowy charakter. Do rzeźbienia

erotiky. Odborníci v jeho umení hľadajú podobnosti s afric-

używał prostych narzędzi, unikał tematów religijnych, rzeź-

kým a juhoamerickým umením, či podobnosti s monumen-

bił głównie głowy i akty kobiece przepełnione erotyzmem.

tálnymi hlavami z Galapág. Edward Sutor je popri Nikiforovi,

Eksperci w jego sztuce doszukują się pokrewieństw ze sztuką

Ociepkovi a Heródkovi jedným z najvýznamnejších pred-

afrykańską, południowoamerykańską czy podobieństw do

staviteľov naivného umenia a art brut. Dielo Sutora objavil

Poster Biennale in Warsaw and the Projekt (Design) periodical.

MIECZYSŁAW SZOPIŃSKI (1902–1975), who has already been mentioned earlier in the text, moved to Nowy Targ for good after World War II. Before the war, he graduated from the Academy of Fine Arts in Kraków, and, subsequently, until the war broke out, worked at the State Hotel and Industrial School in Zakopane, and the Spiš and Orava School in Nowy Targ. Szopiński took up a job at the Headquarters of the Folk and Artistic Industry (CPLiA) and, subsequently, at the State Tailoring College located in the aforementioned building of the Sokół Gymnastic Society. His work focused mainly on the landscapes of Podhale and strongly referred to impressionism.

EDWARD SUTOR (1917–1984) was born in Nowy Targ in 1917; a self-taught artist locked in the world of his own sculptures, he spent his entire post-war life struggling with

important style of Neue Wilde, German neo-expressionism that in the 1980s strongly influenced world art, by several decades. Sutor carved mainly in wood, which he covered with colour to emphasise its unique character. He used simple tools, avoided religious subjects and carved mainly heads and female nudes filled with eroticism. Experts compare his art to African and South American art, and the monumental heads from the Galapagos. Alongside Nikifor, Ociepka and Heródek, Edward Sutor is one of the most prominent representatives of naïve

EDWARD SUTOR

feel for sculpture; his expressive works predate the extremely

MIECZYSŁAW SZOPIŃSKI

the trauma of World War II. The artist had an extraordinary

86

100

29

30

monumentalnych głów z Galapagos. Edward Sutor należy,

a priniesol na svetlo sveta umelec spojený s Nowym Targom

obok Nikifora, Ociepki czy Heródka, do najważniejszych

LEON JOŃCZYK (1934–2018), ktorý v 60. rokoch prevádz-

przedstawicieli nurtu sztuki naiwnej i art-brut. Twórczość

koval prvú súkromnú galériu „Papilio“ v Nowom Targu, nachá-

Sutora odkrył i wydobył na światło dzienne artysta zwią-

dzajúcu sa v kaviarni Jaskierskich na ul. Sobieskiého. Práve

zany z Nowym Targiem LEON JOŃCZYK (1934–2018), który

on ukázal tvorbu Sutora vtedajšiemu riaditeľovi Župného

w latach 60. prowadził w Nowym Targu pierwszą prywatną

kultúrneho strediska Antonínovi Nowakovi. Vďaka mimoriad-

galerię „Papilio” w kawiarni Jaskierskich przy ul. Sobieskiego.

nemu odhodlaniu Czesława Pajerského pribudlo do zbierky

To on zainteresował postacią Sutora m.in. ówczesnego

Podhalanského múzea približne 200 umelcových diel 7.

dyrektora Powiatowego Ośrodka Kultury Antoniego Nowaka.

Tesne pred 2 svetovou vojnou, v roku 1937 sa po návrate

Do kolekcji Muzeum Podhalańskiego dzięki niezwykłej deter-

z repatriácie z Bracława do Nového Targu presťahovala absol-

minacji Czesława Pajerskiego trafiło około 200 prac artysty .

ventka Akadémie výtvarných umení v Petrohrade ANNA

Tuż przed wojną, w 1937 roku do Nowego Targu po powro-

DOBRZAŃSKA SAS (1890–1979). Založila si tu keramický

cie z repatriacji sprowadziła się urodzona w Bracławiu ANNA

ateliér, kde tvorila diela najmä v technike majoliky. Tieto diela

DOBRZAŃSKA SAS (1890–1979), absolwentka Akademii

charakterizuje úspornosť formy spojená s výnimočnou silou

Sztuk Pięknych w Petersburgu. Założyła tu pracownię cera-

výrazu a dynamikou sochárskeho gesta. Ihneď po vojne sa aj

miczną, w której tworzyła prace głównie w technice majo-

narodený v Taliansku MARIAN ANTONI ŁOPATYŃSKI

liki. Prace te charakteryzuje oszczędność formy połączona

(1903–1987) usadil v Nowom Targu. Maľoval predovšetkým

z wyjątkową siłą wyrazu i dynamiką gestu rzeźbiarskiego.

krajinky a portréty.

7

Tuż po wojnie w Nowym Targu osiadł urodzony we Włoszech

Koniec 2. svetovej vojny a s ňou spojená obnova krajiny

MARIAN ANTONI ŁOPATYŃSKI (1903–1987), malujący

v komunistickom duchu znamenali pre Nowy Targ veľké

głównie pejzaże i portrety.

zmeny. V októbri 1953 prijalo Prezídium Rady ministrov

Koniec drugiej wojny światowej, a wraz z nim odbudowa

Poľskej ľudovej republiky uznesenie o vybudovaní továrne na

kraju w komunistycznych realiach również dla Nowego Targu

výrobu obuvi v meste . Závod mal zabezpečiť zamestnanie

oznaczały duże zmiany. W październiku 1953 roku podjęta

pre obyvateľov regiónu. Stavba sa začala v januári 1954 a už

została uchwała Prezydium Rady Ministrów PRL o budo-

v roku 1955 bola spustená výroba v Nowotarských závodoch

wie w mieście kombinatu obuwniczego, który miał zapew-

kožušníckeho priemyslu ,,Podhale”. V tom čase prichádzali

nić zatrudnienie ludności rejonu. Budowa rozpoczęła się

do Nowého Targu za prácou aj čerství absolventi umeleckých

7 B. Zalot, Edward Sutor – nowotarski Nikifor, „Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 2009, nr 13, s. 210–212.

7 B. Zalot, Edward Sutor – nowotarski Nikifor,

art and art brut. His work was discovered and brought to light

„Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny” 2009, č. 13, s. 210–212

by LEON JOŃCZYK (1934–2018), an artist associated with Nowy Targ who ran its first private art gallery, Papilio, in the

7

Jaskierski café on Sobieski Street in the 1960s. He was the one

Zalot, B (2009), ‘Edward Sutor – nowotarski

to bring the figure of Edward Sutor to the attention of, among

Nikifor’ in Almanach Nowotarski. Rocznik Społeczno-Kulturalny no. 13, pp. 210–212

other people, Antoni Nowak, the then Director of the District Cultural Centre. Thanks to the extraordinary determination of Czesław Pajerski, approximately 200 of Sutor’s works became part of the collection of the Museum of Podhale 7.

ANNA DOBRZAŃSKA SAS (1890–1979), born in Bracław, graduate of the Academy of Fine Arts in Saint Petersburg, moved to Nowy Targ in 1937, just before the war, after returning from repatriation. In her ceramic studio, which she set up in the town, she created mainly using the maiolica technique. Her works are characterised by simplicity of form combined with exceptional power of expression and dynamics of sculpture. MARIAN ANTONI ŁOPATYŃSKI (1903– settled in Nowy Targ shortly after the war.

The end of World War II, and the resulting reconstruction of the country in the communist reality, brought significant changes also for Nowy Targ. In October 1953, the Committee of the Council of Ministers of the People’s Republic of Poland passed a resolution to build a shoe factory in Nowy Targ, with aim to provide employment for people in the area.

The construction works began in 1954, and in 1955 the Podhale Nowy Targ Leather Industry Plant (NZPS Podhale) started

ANNA DOBRZAŃSKA SAS

1987), born in Italy, painting mainly landscapes and portraits,

78

31

32

w styczniu 1954 roku , a w roku 1955 Nowotarskie Zakłady

škôl. Zamestnanie nachádzali okrem iného aj v remeselných

Przemysłu Skórzanego „Podhale” rozpoczęły produkcję.

dielňach a Nowotarských závodoch kožušníckeho priemyslu

W tym czasie do Nowego Targu w poszukiwaniu mieszkania

,,Podhale”, ale aj ako pedagógovia na stredných školách.

i możliwości zarobkowych przybywali również świeżo upie-

Niektorí z nich vytvorili povojnovú umeleckú komunitu: Teresa

czeni absolwenci uczelni artystycznych. Znajdowali zatrud-

Zydroń, Wacław Czubernat, Adam Kozaczka, Marianna Beleć-

nienie m.in. w zakładach CPLiA oraz NZPS „Podhale”, a także

Kuskowska, Stanisław Kuskowski, Elżbieta Nałęcz-Kęszycka,

w szkolnictwie średnim. Część z nich tworzyła powojenne

ale aj Małgorzata a Marek Medweccovci a najmladší z nich

środowisko artystyczne: Teresa Zydroń, Wacław Czubernat,

Grzegorz Szelpuk.

Adam Kozaczka, Marianna Beleć-Kuskowska, Stanisław

Významným miestom pre umelcov z Nowého Targu bola

Kuskowski, Elżbieta Nałęcz-Kęszycka, a także Małgorzata

v tých časoch galéria Ústredného úradu pre umelecké výstavy

i Marek Medweccy oraz nieco młodszy od pozostałych

v Zakopanom, ktorá svojim ambicióznym programom patrila

Grzegorz Szelpuk.

k najvýznamnejším galériám v krajine a dynamicky fungujúca

W tamtych czasach dla artystów nowotarskich ważnym

zakopanská pobočka Spolku poľských umelcov a dizajnérov,

miejscem była zakopiańska galeria Centralnego Biura Wystaw

ktorého členmi boli takmer všetci miestni umelci. V pobočke

Artystycznych, która ze swoim ambitnym programem nale-

Spolku poľských umelcov a dizajnérov boli v rôznych obdo-

żała do ważniejszych galerii w kraju, oraz prężnie działający

biach predsedami a podpredsedami Teresa Zydroń a Stanisław

zakopiański oddział Związku Polskich Artystów Plastyków,

Kuskowski. V Zakopanom boli aj dve umelecké školy: slávna

do którego niemal wszyscy należeli. W oddziale ZPAP-u

škola Kenara (v súčasnosti Súbor umeleckých škôl Antoního

Teresa Zydroń i Stanisław Kuskowski pełnili w różnych okre-

Kenara) a Stredná odborná škola umeleckého tkania (zatvo-

sach funkcje prezesa i wiceprezesa. W Zakopanem działały

rená v roku 2008). Umelecké prostredie v Zakopanom tvorili

ponadto dwie szkoły artystyczne: słynna szkoła Kenara

také osobnosti ako Tadeusz Brzozowski, Władysław Hasior,

(obecnie Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara)

Antoni Rząsa, Arkadiusz Waloch a Grzegorz Pecuch, všetci

i Technikum Tkactwa Artystycznego (zlikwidowane w 2008

boli učiteľmi na Kenarovej škole.

roku). Zakopiańskie środowisko artystyczne tworzyły takie

Spomínaná TERESA ZYDROŃ (1926–2012) od svojho

postacie jak Tadeusz Brzozowski, Władysław Hasior, Antoni

príchodu do Nowého Targu v roku 1956 až do roku 1981 pôso-

Rząsa, Arkadiusz Waloch czy Grzegorz Pecuch, wszyscy byli

bila ako umelecká riaditeľka v CPLiA v Nowom Targu. Zaoberala

zresztą nauczycielami w szkole Kenara.

sa umeleckým textilom. Za zmienku stojí, že bola sestrou

production. At the same time, Nowy Targ also attracted fresh graduates of art schools, who came here in search of accommodation and income. They found employment in the plants of CPLiA and NZPS Podhale, and in secondary education. Some of them formed the post-war artistic community, namely: Teresa Zydroń, Wacław Czubernat, Adam Kozaczka, Marianna BelećKuskowska, Stanisław Kuskowski, Elżbieta Nałęcz-Kęszycka, Małgorzata and Marek Medwecki and, slightly younger than the others, Grzegorz Szelpuk.

Two places that became important for Nowy Targ’s artists at the time were the gallery of the Art Exhibitions Central Office in Zakopane, whose ambitious programme placed it among the most prominent galleries in the country, and the thriving Zakopane branch of the Union of Polish Artists and Designers (ZPAP), to which almost all of them belonged.

Teresa Zydroń and Stanisław Kuskowski were president and vice-president of the Zakopane branch of ZPAP at various periods. Zakopane also had two art schools, the famous Kenar Art School (currently Antoni Kenar Secondary Art School) and the Artistic Weaving Secondary School, which closed in 2008. The Zakopane artistic community comprised such artists as Tadeusz Brzozowski, Władysław Hasior, Antoni Rząsa, Arkadiusz Waloch and Grzegorz Pecuch, all of whom were teachers at the Kenar School.

33

34

Wspomniana już TERESA ZYDROŃ (1926–2012) od przy-

umelca Antoniho Zydrońa, profesora na PWSSP v Poznani

jazdu do Nowego Targu w 1956 roku aż do roku 1981 praco-

(dnes Univerzita umenia v Poznani), ktorý bol v rokoch 1978–

wała na stanowisku kierownika artystycznego w nowotarskiej

1981 rektorom tejto univerzity.

CPLiA. Zyndroń zajmowała się tkaniną artystyczną. Warto

Najuznávanejšou osobnosťou tejto generácie bol nepo-

wspomnieć, że była siostrą artysty Antoniego Zydronia, profe-

chybne STANISŁAW KUSKOWSKI (1941–1995), absol-

sora PWSSP w Poznaniu (obecnie Uniwersytet Artystyczny

vent Akadémie výtvarných umení v Krakove, nositeľ mnohých

w Poznaniu), który w latach 1978–1981 był rektorem tejże

ocenení na najprestížnejších súťažiach, napríklad: Bielska

uczelni.

jeseň v Bielsko-Białej, súťaž J. Spychalského v Poznani,

Z tego pokolenia niewątpliwie najbardziej rozpozna-

Festival modernej maľby v Štetíne a iných. Svoje diela pred-

walną postacią był STANISŁAW KUSKOWSKI (1941–

stavil na niekoľkých stovkách individuálnych a kolektívnych

1995), absolwent krakowskiej ASP, laureat licznych nagród

výstav v Poľsku i v zahraničí. V súčasnosti jeho diela sú v zbier-

w najbardziej prestiżowych konkursach m.in. Bielskiej Jesieni

kach, okrem iného, Národného múzea v Krakove, Tatranského

w Bielsku-Białej, konkursie im. J. Spychalskiego w Poznaniu,

múzea, Múzea regiónu Lubuského, v Zbierke Osieckej okres-

Festiwalu Malarstwa Współczesnego w Szczecinie i innych.

ného múzea v Koszaline, v Okresnom múzeu v Nowom Sączi

Swoje prace pokazywał na kilkuset wystawach indywidual-

a Nowom Targu. Ako učiteľ mal Kuskowski veľmi dobrý kontakt

nych i zbiorowych w kraju i za granicą. Obecnie znajdują się one

s mladými ľuďmi. K jeho študentom a k ľuďom, ktorých tvorbu

w zbiorach m.in. Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum

ovplyvnil patrili: Wiesław Gdowicz, Piotr Chodorowicz, Leszek

Tatrzańskiego, Muzeum Ziemi Lubuskiej, Kolekcji Osieckiej

Pustówka, Janusz Krupińsi, Jerzy Olbrychtowicz, Janusz

Muzeum Okręgowego w Koszalinie, Muzeum Okręgowego

Słowakiewicz, Witold Siemaszkiewicz, Olgierd Pustówka,

w Nowym Sączu czy Miasta Nowy Targ. Kuskowski jako

Marta Jędrysko, Michał Batkiewicz a Anny Dziubas.

nauczyciel miał bardzo dobry kontakt z młodzieżą, do jego

V tieni svojho manžela tvorila MARIANNA BELEĆ-

uczniów czy osób, na których twórczość wpłynął, należą

-KUSKOWSKA (1939–2015), absolventky Akadémie

m.in. Wiesław Gdowicz, Piotr Chodorowicz, Leszek Pustówka,

výtvarných umení v Krakove, ktorá bola žiačkou Emila Krchu.

Janusz Krupiński, Jerzy Olbrychtowicz, Janusz Słowakiewicz,

Prevádzkovala prvotriednu maliarsku dielňu, bola majsterkou

Witold Siemaszkiewicz, Olgierd Pustówka, Marta Jędrysko,

lazúrovej maľby. Maľovala najmä nevšedné krajinky v metafy-

Michał Batkiewicz czy Anna Dziubas.

zickom maliarskom trende. Kuskowska sa výrazne angažovala

TERESA ZYDROŃ (1926–2012), already mentioned earlier in the text, worked as the artistic director in the Nowy Targ CPLiA from 1956, when she arrived in Nowy Targ, to 1981.

Zydroń specialised in artistic textiles. It is worth mentioning that she was the sister of the artist Antoni Zydroń, professor of the State Higher School of Fine Arts in Poznań (currently University of the Arts in Poznań), who was its rector in 1978–1981.

The most recognizable of the generation was, undoubtedly, STANISŁAW KUSKOWSKI (1941–1995), graduate of the Academy of Fine Arts in Kraków, laureate of numerous awards in the most prestigious competitions, e.g. “Bielska Jesień” in Bielsko-Biała, the Jan Spychalski Competition in Poznań and the Festival of Contemporary Painting in Szczecin.

His works were shown at several hundred individual and group exhibitions in Poland and abroad. They are currently part of such collections as that of: the National Museum in

TERESA ZYDROŃ

STANISŁAW KUSKOWSKI

Kraków, the Tatra Museum, the Lubuska Land Museum, the

106

126

Osieki Collection of the Museum in Koszalin, the Regional Museum in Nowy Sącz and the City of Nowy Targ. As a teacher, Kuskowski had a great rapport with young people; his students and people whom he influenced include Wiesław Gdowicz, Piotr Chodorowicz, Leszek Pustówka, Janusz Krupiński, Jerzy Olbrychtowicz, Janusz Słowakiewicz, Witold Siemaszkiewicz, Olgierd Pustówka, Marta Jędrysko, Michał Batkiewicz and Anna Dziubas.

35

36

W cieniu swojego męża tworzyła MARIANNA BELEĆ-

KUSKOWSKA (1939–2015), absolwentka krakowskiej ASP,

v aktivitách novotárskej komunity súvisiacich so založením galérie.

uczennica Emila Krchy, operująca znakomitym warsztatem

Početnú skupinu umelcov z Nowého Targu dodnes tvoria

malarskim, mistrzyni laserunków, malująca głównie niezwy-

absolventi Štátnej strednej umeleckej školy. Jedným z nich bol

kłe pejzaże w nurcie malarstwa metafizycznego. Kuskowska

WACŁAW CZUBERNAT (1931–2012), ktorého nepochybne

była mocno zaangażowana w działalność środowiska nowo-

ovplyvnil Antoni Rząsa. Czubernat bol vynikajúci sochár, fasci-

tarskiego związaną z powołaniem do życia galerii.

novaný dielami Brâncușiho.

Wśród artystów nowotarskich pokaźną grupę do

Czubernat a Kuskowski sa dlhé roky starali o amatérskych

dzisiaj stanowią absolwenci Państwowego Liceum Sztuk

umelcov zhromaždených okolo amatérskeho umeleckého

Plastycznych. Należał do nich WACŁAW CZUBERNAT

klubu „Wizja“, ktorý pôsobí pri Mestskom kultúrnom stredisku

(1931–2012), na którego niewątpliwy wpływ miał Antoni

v Nowom Targu. Do tejto skupiny patril, napríklad, už zosnulý

Rząsa. Czubernat był znakomitym rzeźbiarzem, zafascyno-

KAROL KOSTUR a ARNOLD BUDZYŃSKI, ktorý sa oženili

wanym twórczością Brâncușiego.

so Žofiou Kantorovou, sestrou Tadeusza Kantora.

Czubernat wraz z Kuskowskim przez wiele lat opiekowali

Mimoriadne zaujímavou postavou v umeleckom prostredí

się artystami amatorami skupionymi wokół Klubu Plastyka

Nowého Targu bol ADAM KOZACZKA (1937–1999), absol-

Amatora „Wizja”, działającego przy Miejskim Ośrodku Kultury

vent Akadémie výtvarných umení v Krakove. Bol to outsider,

w Nowym Targu. W tym gronie znajdowali się m.in. nieży-

ktorý maľoval mimoriadne premyslené kompozície založené

jący już KAROL KOSTUR i ARNOLD BUDZYŃSKI, który

na zoskupeniach jednotných maliarskych plôch, zdôrazne-

ożeniony był z Zofią Kantor, siostrą Tadeusza Kantora.

ných výrazným čiernym obrysom. Nazývali ho „špecialista

Niezwykle intrygującą postacią w artystycznym pejzażu nowotarskim był ADAM KOZACZKA (1937–1999), absol-

na čertov“, pretože veľkú časť jeho tvorby tvorili zobrazenia diablov.

went krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, outsider. Malował

Nemožno nespomenúť ELŻBIETU NAŁĘCZ-

niezwykle przemyślane kompozycje opierające się na zesta-

KĘSZYCKU (1943–2016), absolventku Akadémie výtvar-

wieniach jednolitych płaszczyzn malarskich, podkreślonych

ných umení v Krakove. Charakteristickými pre jej tvorbu bolí

mocnym czarnym konturem. Mawiano o nim „ten od diabeł-

bábiky, ktoré nazývala ,,Čudiny“ a mimoriadne farebné látky

ków”, ze względu na to, że w jego dorobku pokaźny zbiór

vyrobené technikou asambláže, ktoré boli jemným odkazom

stanowiły właśnie wizerunki diabłów.

na zástavy Władysława Hasiora.

Working in the shadow of her own husband was

MARIANNA BELEĆ-KUSKOWSKA (1939–2015), graduate of the Academy of Fine Arts in Kraków, student of Emil Krcha, with excellent painting skills, master of glazing, creating mainly extraordinary metaphysical landscapes. Kuskowska was strongly involved in the activities of the Nowy Targ community related to the establishment of the gallery.

A considerable group among Nowy Targ’s artists has been constituted by graduates of the State Secondary School of Fine Arts. Among them was WACŁAW CZUBERNAT (1931– 2012), undoubtedly influenced by Antoni Rząsa. Czubernat was a great sculptor, fascinated by the work of Brâncuși.

For many years, Czubernat and Kuskowski looked after amateur artists gathered around the Wizja (Vision) Amateur

An extremely intriguing figure in the artistic landscape of Nowy Targ was that of ADAM KOZACZKA (1937–1999), graduate of the Academy of Fine Arts in Kraków, and outsider.

He painted thoughtful compositions based on the juxtaposition of uniform painting planes emphasised with strong black contours. He was referred to as “the one of the devils,” as their images constituted a large collection among his works.

ELŻBIETA NAŁĘCZ-KĘSZYCKA

Tadeusz Kantor’s sister.

ADAM KOZACZKA

ARNOLD BUDZYŃSKI, who was married to Zofia Kantor,

WACŁAW CZUBERNAT

These included, among others, the late KAROL KOSTUR and

MARIANNA BELEĆ-KUSKOWSKA

Artist Club at the Municipal Cultural Centre in Nowy Targ.

120

112

116

136

37

38

Nie sposób nie wspomnieć ELŻBIETY NAŁĘCZ-

Všetci spomenutí umelci tejto generácie udržiavali medzi

-KĘSZYCKIEJ (1943–2016), absolwentki ASP w Krakowie,

sebou spoločenské vzťahy, vystavovali spolu svoje diela, stre-

z charakterystycznymi dla jej twórczości lalkami, które nazy-

távali sa u seba doma a vytvárali vtedajšiu bohému Nowého

wała Dziwinami, oraz niezwykle barwnymi tkaninami wyko-

Targu.

nanymi w technice asamblażu, nawiązującymi subtelnie do sztandarów Władysława Hasiora.

V polovici 50. a začiatkom 60. rokov sa rodí ďalšia generácia Nowotarských umelcov. Niektorých som už spomenul,

Wszyscy wspomniani przeze mnie artyści z tego pokolenia

vrátane PIOTRA CHODOROWICZA (1954–2011), mimo-

utrzymywali ze sobą relacje towarzyskie, wspólnie wystawiali

riadne talentovaného sochára, absolventa Akadémia výtvar-

swoje prace, spotykali się u siebie w domach, tworząc ówcze-

ných umení v Krakove, ktorý predčasne zomrel v roku 2011.

sną nowotarską bohemę.

Chodorowicz je autorom dojemnej série basreliéfov s názvom

Kolejne pokolenie nowotarskich artystów to urodzeni

,,Postihnutý človek“.

w połowie lat 50. i na początku lat 60., których część już

Jedným z najdôležitejších aspektov fungovania umeleckej

wymieniłem, a wśród nich zmarły przedwcześnie w 2011 roku

komunity v Nowom Targu je nepochybne jej snaha o zriade-

PIOTR CHODOROWICZ (1954–2011), niezwykle utalen-

nie profesionálnej galérie umenia. V 70. rokoch 20. storočia

towany rzeźbiarz, absolwent krakowskiej Akademii Sztuk

umelci z Nowého Targu prezentovali svoje diela v Mestskej

Pięknych. Chodorowicz jest autorem przejmującego cyklu

galérii pôsobiacej pri Okresnom kultúrnom stredisku, ktoré

płaskorzeźb pt. Człowiek Niepełnosprawny.

pôvodne sídlilo v budove bývalého hotela Herza (dnes sídlo

Niewątpliwie jednym z ważniejszych aspektów funk-

Euroregiónu Tatry) a od roku 1974 pôsobila skupina v novo-

cjonowania środowiska artystycznego w Nowym Targu są

postavenej budove Mestského kultúrneho strediska vyzdo-

jego dążenia do powstania profesjonalnej galerii sztuki.

benej reliéfom Pegasa od Wacława Czubernata a Mareka

W latach 70. artyści nowotarscy prezentowali swoje prace

Medweckého. Czubernat a Medwecki sú aj autormi charak-

w Galerii Miejskiej, działającej przy Powiatowym Ośrodku

teristickej pre Nowy Targ fontány s baranmi, ktorá dodnes

Kultury, który mieścił się początkowo w budynku byłego

stojí pred budovou Mestského kultúrne strediska. Svoje diela

hotelu Herza (obecnie siedziba Euroregionu Tatry), a od 1974

vystavovali aj v Podhalanskom múzeu založenom v roku 1966

roku działał w nowo wybudowanym budynku Miejskiego

z iniciatívy súčasného patróna múzea Czesława Pajerského.

Ośrodka Kultury, ozdobionym płaskorzeźbą Pegaza autor-

V Nowom Targu, okrem spomínaného Mestského kultúrneho

stwa Wacława Czubernata i Marka Medweckiego. Czubernat

strediska a Podhalanského múzea, fungoval Dom kultúry

We should not fail to mention ELŻBIETA NAŁĘCZ-

-KĘSZYCKA (1943–2016), graduate of the Academy of Fine Arts in Kraków, with dolls that were characteristic of her work and which she called Dziwiny, and extremely colourful fabrics made with the assemblage technique, subtly referring to banners by Władysław Hasior.

All artists of the generation whom I have mentioned maintained social relations with each other, exhibited their works together and met at each other’s homes, thus creating Nowy Targ’s bohemia of the time.

Another generation of Nowy Targ’s artists are those born in mid 1950s and early 1960s, some of whom I have already mentioned, including the prematurely deceased PIOTR

CHODOROWICZ (1954–2011), an extremely talented sculptor and graduate of the Academy of Fine Arts in Kraków.

One of the more important aspects of the functioning of the artistic community in Nowy Targ, undoubtedly, are its aspirations to establish a professional art gallery. In the 1970s, artists exhibited their works in the Municipal Gallery at the Regional Cultural Centre, which was initially located in the former Herz Hotel (currently the seat of Euroregion Tatry), and from 1974 in the newly-built Municipal Cultural Centre, decorated with a relief of Pegasus by Wacław Czubernat and Marek Medwecki. Czubernat and Medwecki are also authors of the famous sheep fountain, characteristic of Nowy Targ,

PIOTR CHODOROWICZ

Disabled Man.

ELŻBIETA NAŁĘCZ-KĘSZYCKA

Chodorowicz is the author of a poignant series of reliefs,

136

140

WACŁAW CZUBERNAT MAREK MEDWECKI Pegaz

39

40

i Medwecki są również autorami charakterystycznej dla

mládeže (v súčasnosti Okresné kultúrne stredisko), ktoré

Nowego Targu fontanny z baranami, stojącej do dzisiaj przed

sídlilo v bývalom Skautskom dome na Harcerskej ulici, kde

budynkiem MOK-u (obecnie Miejskie Centrum Kultury). Swoje

ešte skôr, za Rakúsko-Uhorska bolo väzenie, v ktorom bol

prace pokazywali też w Muzeum Podhalańskim, powstałym

väznený Lenin. V Nowotarských závodoch kožušníckeho

w roku 1966 z inicjatywy obecnego patrona placówki Czesława

priemyslu „Podhale” fungoval Podnikový Dom kultúry (dnes

Pajerskiego. W Nowym Targu oprócz wspomnianego MOK-u

budova reštaurácie Ruczaj). Okrem toho fungoval aj Sídliskový

oraz Muzeum Podhalańskiego działał Młodzieżowy Dom

kultúrny dom (Družstevný Dom Kultúry) pri Nowotarskom

Kultury (obecnie Powiatowe Centrum Kultury), mieszczący się

Bytovom Družstve. Stanisław Kuskowski sa pokúšal zalo-

w dawnym Domu Harcerza przy ulicy Harcerskiej, gdzie jeszcze

žiť vlastnú galériu v Nowom Targu už koncom 70. rokov

wcześniej mieściło się więzienie CK z celą, w której więziony

20. storočia. V roku 1987 na výstave „Kuskowski a priate-

był Lenin. Przy NZPS „Podhale” działał prężnie Zakładowy

lia“, ktorú otvorili v radnici mesta Nowy Targ, predstavil,

Dom Kultury (obecnie budynek Ruczaju) i w końcu Osiedlowy

okrem iných, aj diela Tadeusza Brzozowského, Kiejstuta

Dom Kultury (Spółdzielczy Dom Kultury) przy Nowotarskiej

Bereźnického, Jerzeho Duda-Gracza, Władysława Hasiora

Spółdzielni Mieszkaniowo-Lokatorskiej. Stanisław Kuskowski

a mnohých ďalších, vrátane umelcov z Nowého Targu.

już pod koniec lat 70. podejmował próby utworzenia w Nowym

Výstavu navštívil vtedajší minister kultúry a umenia profe-

Targu swojej galerii. W roku 1987 podczas otwartej w nowotar-

sor Aleksander Krawczuk. Výstava mala viesť k vytvore-

skim ratuszu wystawy „Kuskowski i przyjaciele” prezentował

niu Kuskowského galérie na radnici prezentujúcej súčasné

obok swoich prac twórczość m.in. Tadeusza Brzozowskiego,

umenie. To sa však nestalo. Medzitým sa objavil nápad na

Kiejstuta Bereźnickiego, Jerzego Dudy-Gracza, Władysława

vytvorenie Kuskowského galérie v Dome Głowackich, ale

Hasiora i wielu innych, w tym także artystów nowotarskich.

budova bola nakoniec zbúraná. Kuskowski zomrel v roku

Wystawę odwiedził ówczesny minister kultury i sztuki profe-

1995 vo svojom ateliéri v Mestskom kultúrnom stredisku.

sor Aleksander Krawczuk. Wystawa miała pociągnąć za sobą

Po jeho smrti bola založená nadácia nesúca jeho meno, ktorá

powstanie w ratuszu galerii Kuskowskiego, prezentującej

zorganizovala takmer 30 prezentácií umelcovej tvorby po

sztukę współczesną. Tak się jednak nie stało. W międzyczasie

celom Poľsku a podnikla kroky k vytvoreniu Kuskowského

pojawił się pomysł utworzenia galerii Kuskowskiego w Domu

galérie.

Głowackich, ale ostatecznie budynek został zburzony.

Kuskowski zmarł w 1995 roku w swojej pracowni mieszczącej

which is still located in front of the Municipal Cultural Centre (MCK, formerly MOK). Artists also exhibited their works in the Museum of Podhale, established in 1966 on the initiative of Czesław Pajerski, its current patron. In addition to the aforementioned MOK and the Museum of Podhale, Nowy Targ also had its Youth Cultural Centre (nowadays Regional Cultural Centre), located in the former Scouts’ House at Harcerska Street, which had previously been a royal-imperial prison with the cell where Lenin was imprisoned. There was also the thriving Company Cultural Centre by NZPS Podhale (current building of the Ruczaj Restaurant) and the Housing Cooperative Cultural Centre by the Nowy Targ Housing Cooperative. Stanisław Kuskowski made attempts to create his own gallery in Nowy Targ already in the late 1970s.

In 1987, at the exhibition “Kuskowski and Friends” in the Nowy Targ town hall, alongside his own works he presented works by such artists as Tadeusz Brzozowski, Kiejstut Bereźnicki, Jerzy Duda-Gracz, Władysław Hasior and many others, including artists from Nowy Targ. The exhibition was attended by the then Minister of Culture, Professor Aleksander Krawczuk.

It was hoped that the exhibition would lead to Kuskowski’s gallery being created at the town hall to present contemporary art, which, however, did not happen. Meanwhile, an idea came up to create Kuskowski’s gallery in the Głowacki House but, eventually, the building was demolished. Kuskowski died in 1995 in his studio in the Municipal Cultural Centre. A foundation named after him was established after the artist’s death,

Otwarcie wystawy „Kuskowski i przyjaciele” w Ratuszu Miejskim w Nowym Targu, 1987r. na zdjęciu m.in.: Stanisław Ślimak, Stanisław Kuskowski, Alicja Hebda, Anna Waloch, Władysław Hasior ze zbiorów Anny Dzioboń-Kuskowskiej i Kamila Kuskowskiego

41

42

się w MOK-u. Po jego śmierci założona została fundacja jego

To, čo sa Kuskowskému nepodarilo, vyšlo v roku 1986

imienia, która zorganizowała blisko 30 prezentacji twórczości

Wacławovi Czubernatovi, ktorý si otvoril vlastnú galériu-ate-

artysty w całej Polsce oraz podjęła działania na rzecz powsta-

liér pod patronátom Nowotarského Bytového Družstva v novo-

nia galerii Kuskowskiego.

postavenej mestskej štvrti W. Witosa.

To, co nie udało się Kuskowskiemu, udało się w 1986 roku

V tom istom roku, vďaka iniciatíve umelcov z Nowého

Wacławowi Czubernatowi, który otworzył swoją autorską

Targu, ktorú podporil kňaz Antonín Bednarz, vznikla Galéria

galerię-pracownię działającą pod patronatem Nowotarskiej

,,Signum“ pôsobiaca na prelome rokov 1986 a 1987 v kostole

Spółdzielni Mieszkaniowej na nowo wybudowanym osiedlu

Najsvätejšieho Srdca Ježišovho. Za tento krátky čas sa usku-

W. Witosa.

točnilo osem výstav, medzi nimi aj prvá prezentácia vtedajšej

W tym samym roku dzięki inicjatywie artystów nowo-

komunity umelcov z Nowého Targu. Okrem toho sa organi-

tarskich wspieranych przez księdza Antoniego Bednarza

zovali individuálne výstavy, napr. Stanisława Rodzińského,

powstała Galeria „Signum”, działająca na przełomie lat 1986

Leszka Sobockého či Marianny Beleć-Kuskowskej.

i 1987 w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa. W tym

Všetky tieto aktivity boli napokon v roku 1991 zavŕšené

krótkim czasie odbyło się osiem wystaw, w tym jako pierw-

založením Galérie „Jatki“, ktorá bola pobočkou Úradu umelec-

sza prezentacja ówczesnego środowiska artystów nowo-

kých výstav v Nowom Sączi. Na tomto mieste treba podotknúť,

tarskich. Ponadto zrealizowano wystawy indywidualne

že dosiahnutie tohto cieľa sa napriek mnohým prekážkam

m.in. Stanisława Rodzińskiego, Leszka Sobockiego czy

podarilo úporným úsilím viacgeneračného prostredia umelcov

Marianny Beleć-Kuskowskiej.

a kultúrnych aktivistov, čo bolo súčasťou historicky význam-

Te wszystkie działania zostały w końcu uwieńczone powo-

ného momentu úpadku komunizmu, resp. súvisiacej trans-

łaniem do życia w 1991 roku Galerii „Jatki”, będącej filią Biura

formácie. Samozrejme, že tento úspech má mnoho matiek

Wystaw Artystycznych w Nowym Sączu.

a otcov, ale mimoriadnu zásluhu na tom mali dvaja ľudia:

W tym miejscu należy zauważyć, że do osiągnięcia tego

Krzysztof Kulis, vtedajší riaditeľ galérie BWA v Nowom Sączi

celu, pomimo wielu przeszkód, doprowadziły konsolidacja

a môj otec Stanislaw Kuskowski, ktorý sa od čias vysokej školy

i determinacja wielopokoleniowego środowiska artystów

priatelil s Kulisom a mal na neho zásadný vplyv.

i działaczy kultury, wpisujące się w ważny historycznie dla

Dôležitým prvkom fungovania Galérie umenia BWA „Jatki“,

Polski moment upadku komuny i związanej z nim transformacji

ktorú riadili Janusz Słowakiewicz, Marcin Ozorowski, Anna

ustrojowej. Sukces ten ma oczywiście wiele matek i ojców, ale

Dziubas (súčasná manažérka galérie) a Leszek Pustówka,

which organised nearly 30 exhibitions of his works throughout Poland and took action to establish Kuskowski’s gallery.

What Kuskowski failed to achieve Wacław Czubernat succeeded at in 1986; he opened his own gallery-studio under the auspices of the Nowy Targ Housing Cooperative in the newly-built Wincenty Witos housing estate.

The same year saw the opening of the Signum Gallery, which was created thanks to the initiative of Nowy Targ’s artists supported by Father Antoni Bednarz, and operated in the Church of the Sacred Heart of Jesus at the end of 1986 and beginning of 1987. In this short period of time, it held eight exhibitions, the first one presenting the then Nowy Targ community of artists. Additionally, it organised individual exhibitions of, among others, Stanisław Rodziński, Leszek Sobocki and Marianna Beleć-Kuskowska.

All these activities were finally crowned by the establishment of the Jatki Gallery in 1991, branch of the Art Exhibitions Office in Nowy Sącz. It is worth emphasising that, despite numerous obstacles, this aim became attainable thanks to the consolidation and determination of many generations of artists and cultural activists, which were part of a moment that was historically significant for Poland, namely the fall of communism and the accompanying political transformation.

This success, obviously, has many parents but special credit must be given to two people, Krzysztof Kuliś, the then director of the Art Exhibitions Office in Nowy Sącz, and my father 43

44

szczególne zasługi należy przypisać dwóm osobom: ówcze-

sú už viac ako 30 rokov každoročné prezentácie diel umel-

snemu dyrektorowi BWA w Nowym Sączu Krzysztofowi

cov spojených s Nowym Targom s názvom ,,Novotárske

Kulisiowi i mojemu ojcu Stanisławowi Kuskowskiemu, który

Prezentácie”. Galéria zorganizovala stovky výstav, stretnutí,

przyjaźniąc się z Kulisiem od czasu studiów, wywierał na niego

koncertov a workshopov, na ktorých predstavuje súčasné

odpowiednią presję.

umenie obyvateľom mesta a regiónu. Dôležitou súčasťou

Ważnym elementem funkcjonowania już od ponad 30 lat

činnosti galérie je medzinárodná spolupráca najmä s našimi

Galerii Sztuki BWA „Jatki”, prowadzonej kolejno przez Janusza

slovenskými susedmi. Od svojho vzniku zorganizovala niekoľko

Słowakiewicza, Marcina Ozorowskiego, Annę Dziubas (obecną

samostatných výstav takých umelcov ako: Martin Martinček

kierownik galerii) i Leszka Pustówkę, są doroczne prze-

(1995), Milan Sokol (1995), Stanislav Tropp (1998), Miroslav

glądy twórczości artystów związanych z Nowym Targiem

Brooš (2004), Rastislav Biariniec , Ján Kudlička (2005),

pt. „Prezentacje Nowotarskie”. Galeria zrealizowała setki

Michal Trembáč (2006), Ladislav Majoroši (2007), Vlado

wystaw, spotkań, koncertów i warsztatów, przybliżając

Krausz (2008), Eva Končeková (2009), Eva Hnátová a Milan

mieszkańcom miasta i regionu sztukę współczesną. Istotną

Hnát (2010), Milada Kotorová (2011), Vladimír Vlček (2013),

częścią działalności galerii jest współpraca międzynarodowa,

Ria Kmeťová (2015) a kolektívnych výstav s názvom: „Majstri

szczególnie z naszymi sąsiadami ze Słowacji. Od początku

slovenskej grafiky zo zbierky Anny Ondrušekovej“ (2019).

istnienia zorganizowała kilkanaście wystaw indywidualnych

V rámci tejto spolupráce svoje diela predstavili aj umelci

takich artystów i artystek jak: Martin Martinček (1995), Milan

z Nowého Targu na kolektívnej výstave usporiadanej pri

Sokol (1995), Stanislav Tropp (1998), Miroslav Brooš (2004),

príležitosti 650. výročia založenia Nowého Targu v roku 1996

Rastislav Biariniec i Ján Kudlička (2005), Michal Trembáč

s názvom „V. Novotárske Prezentácie“ v Poľskom inštitúte

(2006), Ladislav Majoroši (2007), Vlado Krausz (2008),

v Bratislave. Kurátorom výstavy bol Leszek Pustówka a otvoril

Eva Koncekova (2009), Eva Hnatova i Milan Hnat (2010),

ju vtedajší minister zahraničných vecí Dariusz Rosati. V roku

Milada Kotorová (2011), Vladimir Vlcek (2013), Ria Kmetova

1999 bola zorganizovaná kolektívna výstava v Kežmarku

(2015), czy wystaw zbiorowych takich jak „Mistrzowie

s názvom. „VII. Novotárske Prezentácie“, ktorej kurátorkou

słowackiej grafiki ze zbiorów Anny Ondrušekovej” (2019).

bola Anna Dziubas.

Z kolei w ramach tej współpracy artyści z Nowego Targu

Keď píšeme o umelcoch z Nowého Targu, treba spomenúť

prezentowali swoją twórczość m.in. na wystawie zbioro-

aj tých, ktorí sa po štúdiách do Nowého Targu nevrátili, ale

wej zorganizowanej z okazji 650-lecia Nowego Targu w 1996

narodili sa tu, prežili tu svoju mladosť a dnes sú lektormi na

Stanisław Kuskowski, who, as a friend of Kuliś’s from their student times, pressured him adequately.

The Jatki Art Gallery of the Art Exhibitions Office, which has now been functioning for over 30 years, during which it has been run successively by Janusz Słowakiewicz, Marcin Ozorowski, Anna Dziubas (the present manager of the gallery) and Leszek Pustówka, organises annual reviews of art by artists associated with Nowy Targ, the “Nowy Targ Presentations”, an event that has become an important part of the gallery’s life. The gallery has held hundreds of exhibitions, meetings, concerts and workshops, thus bringing contemporary art closer to the residents of the town and region. Crucial to the gallery’s functioning are its international relations, mainly with our neighbours from Slovakia.

Since the beginning of its existence, the gallery has organised over a dozen individual exhibitions of such artists as: Martin Martinček (1995), Milan Sokol (1995), Stanislav Tropp (1998), Miroslav Brooš (2004), Rastislav Biariniec and Ján Kudlička (2005), Michal Trembáč (2006), Ladislav Majoroši (2007), Vlado Krausz (2008), Eva Koncekova (2009), Eva Hnatova and Milan Hnat (2010), Milada Kotorová (2011), Vladimir Vlcek (2013), Ria Kmetova (2015), and group exhibitions, such as “Masters of Slovak Graphic Arts from the Collection of Anna Ondrušekova” (2019). As part of the same cooperation, artists from Nowy Targ presented their works at the group exhibition “5th Nowy Targ Presentations”, organised in 1996 to commemorate the 650th anniversary of the 45

46

roku, pt. „V Prezentacje Nowotarskie” w Instytucie Polskim

umeleckých akadémiách. Spomedzi nich možno spomenúť

w Bratysławie. Kuratorem wystawy był Leszek Pustówka,

prof. Grzegorza Klamana pôsobiaceho na Akadémií výtvar-

a otworzył ją ówczesny minister spraw zagranicznych Dariusz

ných umení v Gdansku, prof. Grażynu Jaskierskú-Albrzykowskú

Rosati. W 1999 roku w Kežmarku odbyła się również wystawa

- profesorku na Akadémii výtvarných umení vo Vroclavi, už

zbiorowa pt. „VIII Prezentacje Nowotarskie”, której kuratorką

spomínaného prof. Wiesława Gdowicza, ktorý vyučuje na

była Anna Dziubas.

Akadémií výtvarných umení v Katoviciach a prof. Janusza

Pisząc o artystach nowotarskich, należy wspomnieć

Krupińského, lektora Akadémie výtvarných umení v Krakove,

również o tych, którzy choć nie związali się po studiach

ako aj moju osobu, spojenú v rokoch 1995-2011 s Akadémiou

z Nowym Targiem, tu się urodzili i spędzili czasy swojej

výtvarných umení v Lodži a od roku 2010 doteraz s Akadémiou

młodości, a teraz są wykładowcami na wyższych uczelniach

umenia v Štetíne.

artystycznych. Wśród nich wymienić można prof. Grzegorza

Prezentovaná výstava by sa, podľa mňa, mala pretrans-

Klamana związanego z ASP w Gdańsku, prof. Grażynę

formovať na stálu expozíciu diel už nežijúcich umelcov,

Jaskierską-Albrzykowską wykładającą na ASP we Wrocławiu,

ktorí sa stali súčasťou kultúrneho dedičstva Nowého Targu.

wspomnianych już prof. Wiesława Gdowicza związanego z ASP

Propagáciu ich tvorby v kontexte ich vzťahu k mestu nielen

w Katowicach i prof. Janusza Krupińskiego, wykładowcę ASP

oceňujeme ich obrovský prínos pre kultúrny rozvoj Nowého

w Krakowie, a także moją osobę związaną w latach 1995–2011

Targu a celého regiónu Podhale, ale aj pripomíname aspekty,

z Akademią Sztuk Pięknych w Łodzi, a od roku 2010 do chwili

bez ktorých nie je možné úplne pochopiť históriu a súčasnosť

obecnej z Akademią Sztuki w Szczecinie.

nášho regiónu.

Prezentowana wystawa w moim przekonaniu powinna przekształcić się w stałą ekspozycję dzieł nieżyjących już artystów, którzy wpisali się w pejzaż kulturowy Nowego Targu.

Upowszechniając ich twórczość w kontekście ich związków z miastem, nie tylko doceniamy ich ogromny wkład w rozwój kulturalny Nowego Targu i całego Podhala, ale też skutecznie przypominamy wątki, bez których nie sposób w pełni rozumieć historii i teraźniejszości naszego regionu.

Prof. dr hab. Kamil Kuskowski

Prof. dr hab. Kamil Kuskowski

foundation of Nowy Targ, in the Polish Institute in Bratislava.

The exhibition was curated by Leszek Pustówka and opened

by Dariusz Rosati, Minister of Foreign Affairs at that time.

Another group exhibition was held in 1999 in Kežmark, “8th Nowy Targ Presentations” curated by Anna Dziubas.

Writing about Nowy Targ’s artists, one should also mention those who did not associate themselves with Nowy Targ after graduating, but who had been born and spent their youth here, and are now lecturers at academies of art. These are, among others, Professor Grzegorz Klaman of the Academy of Fine Arts in Gdańsk, Professor Grażyna Jaskierska-Albrzykowska of the Academy of Fine Arts in Wrocław, the aforementioned Professor Wiesław Gdowicz of the Academy of Fine Arts in Katowice and Professor Janusz Krupiński of the Academy of Fine Arts in Kraków, and myself, in 1995–2011 lecturer at the Academy of Fine Arts in Łódź and since 2010 at the Academy of Fine Arts in Szczecin.

In my opinion, this exhibition should become a permanent display of works by late artists who have become part of the cultural landscape of Nowy Targ. By popularising their works in the context of their relationship with the town, not only do we appreciate their enormous contribution to the cultural development of Nowy Targ and Podhale, but also recall threads without which it is impossible to fully understand the history and the present of our region.

Prof. Kamil Kuskowski, Ph.D.

Nowotarscy artyści przed Galerią Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu, na zdjęciu od lewej: Maria Mrożek, Burmistrz Czesław Borowicz, Janusz Słowakiewicz, Marianna Beleć-Kuskowska, Piotr Chodorowicz, Jerzy Mroczka, Zofia Dudzińska, Teresa Olbrychtowicz, Jerzy Olbrychtowicz, Krzysztof Kuliś, Elżbieta Nałęcz - Kęszycka, Marcin Ozorowski, Leszek Pustówka, Anna Dziubas, Joanna Dudzińska - Dzioboń

47

48

ART YŚCI

49

50

WITT I WITALIS NANKE WITT NANKE urodził się w 1814 lub 1815 r. w Czarnym Dunajcu, zmarł w 1875 r. w Nowym Targu. Jego ojciec Tomasz Nanke był malarzem i rzeźbiarzem, który mieszkał początkowo w Czarnym Dunajcu, potem przeniósł się do Nowego Targu. Witt malował obrazy sakralne, które trafiały do kościołów (kościoła św. Anny w Nowym Targu), kaplic (kaplicy św. Doroty w Nowym Targu, kaplicy Świętej Trójcy w Kacwinie, kaplicy św. Barbary w Spiskich Hanuszowcach), kolekcji instytucji i osób prywatnych.

WITALIS NANKE, syn Witta, urodził się w 1840 r. w Czarnym Dunajcu, zmarł w 1916 r. w Nowym Targu. Tak jak ojciec malował głównie obrazy olejne o tematyce sakralnej. Wiele jego prac znajduje się w rękach osób, które wykonywały usługi w gospodarstwie artysty i otrzymywały je jako zapłatę za swoją pracę. Przed śmiercią Witalis sprzedał wszystkie swoje obrazy, zatem rodzina nie jest w ich posiadaniu. Kilka obrazów Witta i Witalisa Nanków znajduje się w zbiorach Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu i zostało zaprezentowanych w nowotarskim ratuszu na wystawie „Sztuka sakralna Podhala” z okazji 35-lecia powstania muzeum w 2001 r.

Witt Nanke, Matka Boska z Lourdes, obraz olejny z kościoła św. Katarzyny w Nowym Targu, 1860 r., 60,5 x 71,5 cm, od 1900 r. obraz przechowywał Jakub Podkanowicz, a następnie córka Andrzeja Jęknera Anna z Nowego Targu, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Witt Nanke, obraz olejny, 1883 r., 101 x 74 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Witt Nanke, Św. Józef z Dzieciątkiem, obraz olejny pochodzący z Ostrowska, XIX w., 48 x 65,5 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Witalis Nanke, Jan Chrzciciel, obraz olejny, 62 x 74 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

51

52

53

54

55

56

JULIUSZ WOJCIECH BEŁTOWSKI 1852–1926

rysunek berła bizantyńskiego do wykonania w srebrze dla kościoła w Buczaczu. Wykonał także epitafium ojca Ludwika Bełtowskiego (1819–1902) w nowotarskim kościele św. Katarzyny oraz projekt pomnika Tadeusza Kościuszki. Wiele jego obrazów zdobi kościelne ołtarze, projektował także pastorały biskupie. Został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Artysta rzeźbiarz, snycerz, mistrz sztuki użytkowej, malarz, pedagog. Urodził się w 1852 r. w Nowym Targu, zmarł w 1926 r. we Lwowie. Wykształcenie zdobywał w prywatnych pracowniach snycerskich w Niemczech, Szwajcarii, Francji, Anglii, Hiszpanii oraz we Włoszech, w różnych kierunkach sztuki użytkowej. W latach 1875–1877 kierował pierwszym atelier meblarstwa dekoracyjnego w Paryżu. W 1877 r. uczestniczył w projektowaniu tronu papieskiego dla Piusa IX i kierował włoską pracownią rzemieślniczą Sanvrezy. Wyroby tej pracowni zostały odznaczone złotym medalem na wystawie w Paryżu (1878), za własną pracę Bełtowski otrzymał wówczas srebrny medal. W 1880 r. wrócił do Polski, gdzie objął stanowisko nauczyciela snycerstwa w Szkole Przemysłu Artystycznego we Lwowie oraz profesora lwowskiej Państwowej Szkoły Przemysłowej. Dla Rady Miejskiej w Nowym Targu zrealizował w kamieniu popiersie Adama Mickiewicza, które do 1928 r. znajdowało się w parku miejskim w Nowym Targu. Jego najwybitniejsze dzieła to: pomnik arcybiskupa Izaaka Mikołaja Issakowicza na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, pomnik Samuela Cyryla Stefanowicza na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, popiersie Juliana Zachariewicza w westybulu Politechniki Lwowskiej, popiersie arcybiskupa Izaaka Mikołaja Issakowicza w katedrze ormiańskiej we Lwowie, ołtarz w kościele Karmelitów we Lwowie, pomnik Władysława Jagiełły w Gródku Jagiellońskim (odsłonięty 29 września 1903 r. – uszkodzony na początku 1939 r. przez ukraińskich nacjonalistów, zaginął w późniejszym czasie), głowa Chrystusa i Pietà w brązie (1896), autoportret w brązie (1901), Madonna (Niepokalane Poczęcie) w drewnie, Śpiący rycerze wykuci w kamieniu na ścianie skały Pisanej w Dolinie Kościeliskiej, pomnik-popiersie Ferdynanda Hompescha w Rudniku nad Sanem,

Kosiarz, okres międzywojenny, rzeźba w gipsie, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Popiersie Adama Mickiewicza, 1898 r., rzeźba w kamieniu, 117 x 83 x 46 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Polowanie na niedźwiedzia, 1894 r., płaskorzeźba, 77 x 117 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu (przedstawia królewskie polowanie na niedźwiedzia w Puszczy Niepołomickiej)

57

58

59

60

WIKTOR IGNACY GUTOWSKI 1884–1971

Artysta malarz, pedagog, pisarz. Urodził się w 1884 r. w Gołyminie k. Ciechanowa, zmarł w Krakowie w 1971 r. Uczeń Leona Wyczółkowskiego w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, naukę kontynuował w Kunstgewerbe Schule w Wiedniu. Swoje prace prezentował najczęściej w Krakowie i we Lwowie. Był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, w 1914 r. walczył o niepodległość Polski w III Brygadzie Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. W 1918 r. walczył w obronie Lwowa. Po wojnie przez rok uczęszczał do Warszawskiej Szkoły Rysunku. W 1920 r. uczył rysunku w nowotarskim Gimnazjum im. Seweryna Goszczyńskiego, od 1921 r. – w Seminarium Nauczycielskim w Nowym Targu. Uczył m.in. Zofię Dudzińską z domu Chodorowicz i Józefa Mroszczaka.

W 1926 r. napisał i wydrukował w drukarni Ignacego Borka w Nowym Targu Litanię Podhalańską. Pisał artykuły dla „Gazety Podhalańskiej”. Podczas drugiej wojny światowej był dwukrotnie więziony w zakopiańskiej katowni „Palace” (grudzień 1939 i marzec 1941). Po 1945 r. kontynuował pracę nauczyciela w gimnazjum, gdzie nadal uczył rysunku i robót ręcznych. Był oddanym pedagogiem, wystawa prac jego uczniów miała miejsce w krakowskim Muzeum Przemysłu. W 1958 r. przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Nowej Hucie w Krakowie, gdzie zmarł w 1971 r. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Tworzył głównie obrazy o charakterze sakralnym. W kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Targu znajduje się droga krzyżowa namalowana przez artystę. Jednym z ulubionych motywów Gutowskiego

Portret, obraz olejny na sklejce, 1942 r., 40 x 50 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im.

Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

oprócz martwej natury był pejzaż: uwieczniał ulice, domy i zakątki Nowego Targu. Dużą uwagę zwracał na style architektury malowanych domów, akcentował styl podhalański.

Portret Wiktora Gutowskiego, lata 20. XX w., 13,6 x 8,8 cm, fot. Edward Morawetz, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

61

62

MICHAŁ MAKSYMILIAN REKUCKI 1884–1971

Artystycznym w Chicago (1928, 1932). Miał wystawę retrospektywną w Muzeum Polskim w Chicago i Nowym Jorku w 1953 r.

Wystawiał we Lwowie i w Warszawie. Pośmiertnie zorganizowano wystawy jego twórczości w Nowym Targu (1972), Muzeum Polskim w Chicago (1973) oraz w Krakowie (1980). Największy zbiór prac Rekuckiego znajduje się w Muzeum Polskim w Chicago

Artysta malarz, portrecista. Urodził się w 1884 r. w Nowym Targu, zmarł w 1971 r. w Krakowie. Absolwent gimnazjum w Nowym Sączu, gdzie dał się już wówczas poznać jako utalentowany portrecista. Po maturze służył w wojsku austriackim.

We Lwowie studiował rok na Wydziale Budownictwa Politechniki Lwowskiej. Po przyjeździe do Krakowa (1907) podjął naukę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w pracowniach Józefa Mehoffera i Wojciecha Weissa. Trzy obrazy malowane pod kierunkiem tych profesorów zostały nagrodzone srebrnymi medalami. Po studiach wyjechał do Paryża. W 1914 r. na konkursie TPSP w Krakowie został nagrodzony za obraz Madonna.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej został powołany do armii austriackiej i wysłany na front wschodni. Trafił do rosyjskiej niewoli. W obozie jenieckim na Syberii, a potem w Krasnojarsku spędził siedem lat. W 1921 r. wrócił do Nowego Targu, gdzie ożenił się z Magdaleną Szaflarską. Na Podhalu malował sceny z życia górali, uwieczniał tatrzańskie i podhalańskie pejzaże. W latach 1924–1939 przebywał głównie w Stanach Zjednoczonych: w Chicago i Pensylwanii. W Chicago sportretował m.in. Ignacego Paderewskiego i Władysława Sikorskiego. Współtworzył PolskoAmerykańskie Towarzystwo Tatrzańskie, działał w Związku Podhalan. Portretował wówczas dostojników kościelnych i rodziny fabrykantów. Wraz ze Stanisławem Marcinowem w latach 1932– 1934 wykonał w Nowym Targu pomnik Władysława Orkana.

Do Polski wrócił w 1959 r. Ostatnie lata spędził w Krakowie, nie przestając malować. Został pochowany na nowotarskim cmentarzu. Uczestniczył w wystawach Towarzystwa Sztuki Podhalańskiej w Zakopanem (od 1922), TPSP w Krakowie, w Polskim Klubie

oraz Muzeum Podhalańskim im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu.

Portret Michała Rekuckiego, 13,9 x 8,9 cm, fot. Edward Morawetz, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

63

64

Wyszywanie, obraz olejny, I poł. XX w., 67,5 x 55 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Portret góralki, rysunek, lata 30. XX w., 49 x 64 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Portret Józi Żółtek od Palarzów z Klikuszowej, rysunek, 1938 r., 49 x 64 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Modlitwa, obraz olejny, 1912 r., 60 x 70 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Bajczarki nowotarskie, obraz olejny, I poł. XX w., 68 x 56 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Portret dzieci, obraz olejny, 1922 r., 66 x 66 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im.

Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Kopanie ziemniaków, obraz olejny, I poł. XX w., 42 x 70 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Mieszczka, obraz olejny, 1910 r., 89 x 59 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

65

66

67

68

69

70

EDWARD MORAWETZ 1886–1967

Fotograf. Urodził się w 1886 r. w Podwołczyskach na Podolu, zmarł w 1967 r. w Nowym Targu. Kształcił się w zakładzie fotograficznym Brunona Kaliszewskiego w Tarnopolu. W 1912 r. przyjechał do Nowego Targu, aby pracować w zakładzie fotograficznym Józefa Stefana Christa. Od 1914 r. samodzielnie prowadził atelier fotograficzne w Nowym Targu, które mieściło się początkowo na ul. Szkolnej, a od 1918 r. przy ul. Ogrodowej 36. Do końca działalności zakład mieścił się na ul. Kazimierza Wielkiego 12. Edward Morawetz był jednym z najwybitniejszych fotografów nowotarskich. Na swoich fotografiach przedstawiał mieszkańców Nowego Targu, górali, wybitne postaci m.in. gen. Józefa Hallera, dr. Jana Bednarskiego, Władysława Orkana, Juliusza Zborowskiego, władze miasta. Interesowała go również fotografia dokumentalna.

Przedstawiał codzienne życie mieszkańców, ulice Nowego Targu, zakłady przemysłowe: elektrownie, dworzec kolejowy, cegielnie, kaflarnię, tartak, rozwój miasta i jego rozbudowę. Zachowało się dużo jego fotografii z ważnych wydarzeń historycznych, uroczystości państwowych i lokalnych. Jako zawodowy fotograf posiadał pracownię bardzo dobrze wyposażoną w sprzęt fotograficzny oraz w rekwizyty, meble i malowane tła fotograficzne. Dzięki córce Morawetza Irenie Starczowskiej, która przekazała kilkaset fotografii ojca, Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu ma jedną z największych kolekcji prac tego artysty.

Portret nowotarżanki, 8,7x13,6 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Portret mężczyzny, 12,8 x 8,3 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

71

72

Elektrownia Miejska w Nowym Targu, lata 30. XX w., 22,5 x 17 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Portret kobiety w rozpuszczonych włosach, 12,9 x 8,1 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

73

74

Kościół Św. Anny, lata 30. XX w., 21,5 x 16 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Portret siedzącej kobiety, lata 30. XX w., 3,5 x 8,5 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Edward Morawetz w stroju Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, ok. 1911 r., 13,9 x 9 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

75

76

LEON LEWKOWICZ 1888–1950

Artysta malarz, portrecista, pedagog. Urodził się w 1888 r. w Rawie Ruskiej, niedaleko Lwowa, w rodzinie żydowskiej, zmarł w 1950 r. w Czimkent w Kazachstanie. Absolwent malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Teodora Axentowicza i Leona Wyczółkowskiego. W czasie studiów był dwukrotnie nagradzany. Członek Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych. Debiutował w 1916 r. w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Swoje prace pokazywał we Lwowie, w Krakowie, Piotrkowie i Nowym Targu. W latach 30. XX w. na stałe zamieszkał w Nowym Targu, gdzie pracował artystycznie i uczył malarstwa. Po wojnie uznawany był za zaginionego. W czasie drugiej wojny światowej został wywieziony do ZSRR, gdzie już po wojnie zmarł na terenie Kazachstanu.

Malował głównie obrazy olejne o tematyce rodzajowej, portrety i wizerunki cygańskich lub żydowskich dzieci, rzadziej pejzaże i martwe natury. Prezentował swoje prace na wielu wystawach w Pałacu Sztuki TPSP w Krakowie, we Lwowie, w nowotarskim Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” i podczas wystawy zbiorowej nowotarskich artystów (1932). Jego obrazy znajdują się m.in.: w Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie i Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Portret dziewczynki, obraz olejny, 1931 r., 40 x 30 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Portret chłopca, olej na sklejce, 29,5 x 26,5 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

77

78

ANNA DOBRZAŃSKA SAS 1890–1979

Artystka rzeźbiarka, malarka. Urodziła się w 1890 r. w Bracławiu na Podolu, zmarła w 1979 r. w Nowym Targu.

Wykształcenie zdobyła w Artystycznej Szkole Stroganowych w Moskwie oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Swoje prace prezentowała w Moskwie, Petersburgu (otrzymała nagrodę za pracę pt. Rusałka) i w Kijowie. W ramach porewolucyjnej repatriacji Polaków przyjechała do Polski i zamieszkała w Krakowie.

Później osiedliła się w Nowym Targu, gdzie spędziła resztę życia.

Tutaj w 1937 r. założyła pracownię ceramiczną. W czasie drugiej wojny światowej Niemcy zdewastowali pracownię Dobrzańskiej, łącznie z piecem ceramicznym, a znaczną część prac wywieźli do Niemiec. Jej dzieła charakteryzują się doskonałymi proporcjami i kompozycją. Tworzyła głównie w technice majoliki. Była doceniana przez wielu artystów, historyków i krytyków sztuki m.in. prof. Mariana Morelowskiego czy Leona Lewkowicza. Rzeźby Anny Dobrzańskiej wystawiał Pałac Sztuki TPSP w Krakowie i CBWA w Zakopanem. Jej prace zakupione zostały m.in. przez Muzeum w Majdanku, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu i Urząd Miasta Nowy Targ w latach 80. XX w.

Adam i Ewa po wyroku, majolik, 44 x 15 x 11 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im.

Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Macierzyństwo, majolik, 37 x 13 x 14 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Klęczący anioł, majolik, 34,5 x 23 x 11 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Matka z dzieckiem, majolik, 32 x 16 x 14 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Tancerka, majolik, 40 x 16 x 20 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

79

80

81

82

STANISŁAW MARCINÓW 1901–1980

Zasługi (1948), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970). Tworzył rzeźbĘ w kamieniu zarówno monumentalną, jak i kameralną. W swojej twórczości wykorzystywał także gips polichromowany. Po 1945 r. zaliczał się do grupy artystów realizmu socjalistycznego.

Publikował teksty o sztuce w „Kulturze”, „Odrze”, „Trybunie Ludu”.

Artysta rzeźbiarz, scenograf, pedagog. Urodził się w 1901 r. w Darachowie na Ukrainie, zmarł w 1980 r. w Warszawie. W latach 1921–1922 studiował architekturę na Politechnice Lwowskiej, a w latach 1922–1928 kształcił się na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Xawerego Dunikowskiego.

Po studiach pracował jako scenograf w teatrze Gong w Krakowie.

W 1923 r. ożenił się z Janiną Rajską, córką Józefa Rajskiego (1868–1936), burmistrza Nowego Targu. W latach 1927–1928, na zamówienie nowotarskiej Rady Miejskiej, wykonał z betonitu popiersie Adama Mickiewicza znajdujące się w Parku Miejskim im. A. Mickiewicza w Nowym Targu. Rzeźba Marcinowa zastąpiła popiersie Adama Mickiewicza dłuta Juliusza Bełtowskiego.

W 1930 r., w dziesiątą rocznicę Cudu nad Wisłą, artysta wykonał kamienną tablicę upamiętniającą poległych w wojnie polsko-bolszewickiej, wmurowaną po lewej stronie od wejścia do ratusza. Marcinów otrzymał nagrodę Związku Polaków w Ameryce w konkursie na pomnik Władysława Orkana, który umieszczono na placu Słowackiego w Nowym Targu (1933). Podczas okupacji ukrywał się przed gestapo w Krościenku, a następnie w Krakowie.

Po drugiej wojnie światowej zamieszkał na Śląsku. Współpracował z Wydziałem Kultury i Sztuki Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach. W późniejszym okresie związany był z Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie – Oddziałem w Katowicach, gdzie w latach 1947–1963 wykładał na Wydziale Malarstwa i Wydziale Grafiki. Uzyskał tytuł docenta sztuki. W 1952 r. przeniósł się do Warszawy i został wykładowcą na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Wielokrotnie nagradzany, m.in. I nagrodĄ w konkursie na pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej w Sosnowcu, i odznaczany, m.in. Złotym Krzyżem

Został pochowany na cmentarzu Wilanowskim.

Stanisław Marcinów, 18,3 x 11,8 cm, zbiory rodzinne Andrzeja Marcinowa

Portret Matki, rzeźba w gipsie patynowanym, 1933 r., 68 x 32 x 35 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Portret Stanisława Marcinowa, 7,1 x 3 cm, zbiory rodzinne Andrzeja Marcinowa

83

84

Tablica upamiętniająca poległych w wojnie polsko-bolszewickiej, wmurowana po lewej stronie od wejścia do Ratusza, 1930 r., 115 x 88,5 cm, ufundowana przez mieszkańców Nowego Targu z okazji dziesiątej rocznicy Cudu nad Wisłą, podczas okupacji niemieckiej i w czasach PRL-u zamurowana

Stanisław Marcinów, zbiory rodzinne Andrzeja Marcinowa

85

86

MIECZYSŁAW SZOPIŃSKI 1902–1975

Artysta malarz, twórca projektów kilimów i koronek, pedagog. Urodził się w 1902 r. w Krakowie, zmarł w 1975 r. w Nowym Targu. Ukończył Państwową Szkołę Przemysłu Artystycznego w Krakowie oraz Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni prof. Hanny Rudzkiej-Cybisowej.

W latach 1931–1939 pracował jako nauczyciel w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. W latach 1931–1940 uczył rysunku i projektował wzory koronek w Krajowej Szkole Koronkarskiej w Zakopanem, założonej dzięki darowiźnie Heleny Modrzejewskiej. Jako siedemnastolatek zgłosił się do wojska na początku drugiej wojny światowej. W 1945 r. zamieszkał na stałe w Nowym Targu. Pracował w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego (CPLiA), gdzie projektował kilimy. Pracował również w Technikum Przemysłu Skórzanego przy NZPS „Podhale” w Nowym Targu. Malował głównie pejzaże, zabytki i architekturę Nowego Targu, Zakopanego, Łopusznej, Dębna, Niedzicy, Czorsztyna i Frydmana. Spoczywa na nowotarskim cmentarzu.

Brał udział w wystawach indywidualnych oraz zbiorowych w kraju, m.in. w Muzeum Podhalańskim im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu, i za granicą, m.in. w Anglii i Szwecji.

Cyrk, obraz olejny, 45 x 105 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

ul. Ogrodowa, obraz olejny, 35 x 50 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

ul. Krasińskiego, obraz olejny, 35 x 50 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Stara uliczka, obraz olejny, 32,5 x 39,5 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

87

88

89

90

91

92

ZOFIA DUDZIŃSKA 1908–2000

Artystka malarka, pedagog. Urodziła się (1908) i zmarła (2000) w Nowym Targu. W 1934 r. uzyskała dyplom z grafiki w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie.

W 1933 r. została nagrodzona w konkursie na kalendarz Krakowa. Podczas okupacji była związana z tajnym nauczaniem.

Uczestniczyła w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych m.in. w zakopiańskiej Galerii CBWA (1938–1939), w Muzeum Podhalańskim im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu (1980).

Brała udział w pięciu edycjach „Prezentacji Nowotarskich” w Galerii Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu, a także w wystawach zbiorowych: we Włoszech (Roverbella, Mantua, Villafranca), w wystawie „Profesorowie i uczniowie” z okazji 90-lecia nowotarskiego liceum (dawnego gimnazjum) oraz w wystawie malarstwa i rysunku „Zofia Dudzińska, Joanna Dudzińska” w nowotarskiej Galerii Sztuki BWA „Jatki” (1995). Przedstawicielka nowotarskiego środowiska artystycznego i kuratorka jubileuszowej wystawy „Artyści Nowotarscy” w Galerii Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu, zorganizowanej z okazji 650-lecia lokacji Miasta Nowy Targ. Pracowała jako pedagog w Technikum im. Władysława Orkana w Nowym Targu, Gimnazjum Krawieckim w Nowym Targu i Technikum Kupieckim w Nowym Targu. Była znana i szanowana w środowisku nowotarskim nie tylko jako artystka, ale jako dobry i szlachetny człowiek.

Zofia Dudzińska na nartach, okres międzywojenny, 13,7 x 8,7 cm, zbiory rodzinne Joanny Dudzińskiej

drzeworyt, 1980 r., 23,7 x 30 cm, zbiory rodzinne Joanny Dudzińskiej

Z Działu, akwarela, 1944 r., 35 x 26,5 cm, zbiory rodzinne Joanny Dudzińskiej

Kapliczka, akwarela, 1943 r., 35 x 26 cm, zbiory rodzinne Joanny Dudzińskiej

Aleksandra, obraz olejny, 35 x 42 cm, zbiory rodzinne Joanny Dudzińskiej

93

94

95

96

JÓZEF MROSZCZAK 1910–1975

po przeprowadzce do Warszawy wykładał w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie prowadził Katedrę Grafiki Użytkowej oraz jedną z pracowni plakatu, obok innego wybitnego pedagoga Henryka Tomaszewskiego. W 1968 r. był inicjatorem i współorganizatorem pierwszego na świecie Muzeum Plakatu w Wilanowie oraz Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie. Od pierw-

Artysta plakatu, grafik, pedagog, architekt wnętrz wystawienniczych. Urodził się w 1910 r. w Nowym Targu, zmarł w 1975 r. w Warszawie. Jeden z najwybitniejszych polskich grafików i najważniejszych, obok Henryka Tomaszewskiego, Jana Lenicy i Tadeusza Trepkowskiego, twórców polskiego plakatu (wykonał ich ok. 100). Współtwórca Polskiej Szkoły Plakatu, autor książki promującej polski plakat Polnische Plakat Kunst (Polska Szkoła Plakatu) wydanej w 1963 r. Wykładał na uczelniach w Katowicach, Warszawie, Darmstadcie, Dusseldorfie, Ulm, Wiedniu, Berlinie, Parmie, Linzu, Kolonii i Brukseli. W 1956 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Był przewodniczącym na Polskę Alliance Graphique International i wiceprezesem International Council of Graphic Design Association.

Wybitny architekt wnętrz wystawowych. Projektował pawilony handlowe m.in. w NRD, Hiszpanii, Francji, Włoszech, a także oprawę graficzną wystaw podczas targów przemysłowych m.in. w Paryżu, Helsinkach, Sztokholmie, Wiedniu, Barcelonie, Turynie, Moskwie oraz wystaw sztuki polskiej w Berlinie, Londynie i Brukseli.

Kształcił się w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie w latach 1930–1934 oraz w Kunstgewerbe Schule i Graphische Lehnr und Versuchsanstalt w Wiedniu w latach 1934–1937. Dyplom obronił w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W czasie drugiej wojny światowej uczył rysunku i reklamy w Szkole Handlowej w Nowym Targu.

Po wojnie w latach 1947–1952 prowadził pracownię plakatu i litografii w Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunku w Katowicach, gdzie rozwijał grafikę projektową i tradycyjne techniki grafiki warsztatowej. Jego studenci zdobywali liczne nagrody na konkursach i wystawach, głównie w dziedzinie plakatu. Od 1952 r.

szej edycji brali w nim udział: Andy Warhol, Alberto Giacometti, Roy Lichtenstein, Marc Chagall, Yusaku Kamekura, Milton Glaser.

Spoczął na cmentarzu Powązkowskim.

plakat filmowy Dziewczęta z Florencji, 1958 r., 82,8 x 56,9 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

plakat filmowy Młodzi przyjaciele, 1955 r., 83,7 x 56,7 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Portret Józefa Mroszczaka z żoną Janiną Schabenbeck (1911–2006), córką H. Schabenbecka, znanego zakopiańskiego fotografa i artysty, w latach 1956–1958 kierownika Zarządu Głównego ZPAF, 1935 r., fot. nieznany, zbiory prywatne

97

98

plakat operetkowy Ptasznik z Tyrolu, 1963 r., 84,2 x 56,5 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

plakat teatralny Fircyk w zalotach, 1972 r., 82,7 x 57,5 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

99

100

EDWARD SUTOR 1917–1984

Rzeźbiarz prymitywista. Urodził się (1917) i zmarł (1984) w Nowym Targu, tam mieszkał i tworzył. Pochodził z ubogiej, wielodzietnej rodziny, w młodości wyczynowo uprawiał sport.

Był typem samotnika. W 1940 r. Sutor został wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec, był także więźniem obozu koncentracyjnego. Wrócił okaleczony psychicznie, stracił całkowicie pamięć. Miał problemy z mową, wypowiadał tylko pojedyncze słowa. Mieszkał z siostrą, która się nim opiekowała. Pracę twórczą rozpoczął w 1958 r. Rzeźby w drewnie i kamieniu wykonywał nożem. Rzeźby Sutora pokazano po raz pierwszy w nowotarskim Powiatowym Domu Kultury (1970). Następnie wystawy jego twórczości organizowały różne instytucje m.in.: Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem (1970), Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Krakowie (1970), „Inni” Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Warszawie (organizowana przez Muzeum Tatrzańskie, 1971), Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu (1986, 1988, 2003, 2010), Euroregion Tatry w Nowym Targu (1996, 2007), Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu (1996), Tatrzański Klub Kolekcjonera w Zakopanem (1996), Galerie d’Art Naif w Krakowie (1998), Pałac Sztuki w Krakowie (2004), Galeria „Tak” w Poznaniu (2008), Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach (2009/2010), Miejski Ośrodek Kultury w Gnieźnie (2014). W 1987 r. Krzysztof Jaśkiewicz nakręcił film dokumentalny Świat według Sutora. Tomasz Magierski stworzył etiudę filmową z udziałem artysty. Rzeźby Sutora reprezentowały Podhale na wystawach w Gerze (dawne NRD) i Baltimore. Największa kolekcja rzeźb Edwarda Sutora znajduje się w Muzeum Podhalańskim im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu oraz w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem.

Akt, rzeźba w drewnie polichromowana, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Akt kobiety, rzeźba w drewnie polichromowana, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

101

102

Głowa, rzeźba w drewnie polichromowana, 30 x 11 x 10 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Głowa w turbanie, rzeźba w drewnie polichromowana, 30,5 x 16 x 18 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Głowa mężczyzny, rzeźba w drewnie częściowo polichromowana, 40 x 22 x 20 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Głowa mężczyzny, rzeźba w drewnie częściowo polichromowana, 28 x 18 x 16 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Głowa, rzeźba w drewnie polichromowana, 24 x 11 x 13 cm, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

Edward Sutor, zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

103

104

105

106

TERESA ZYDROŃ 1926–2012

pokonkursowej wystawie „Jeździec i koń” w Warszawie (1968), srebrny medal „Artyści z kręgu Cepelii” w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych „Zachęta” w Warszawie (1973). Jej prace znajdują się w zbiorach muzeów i kolekcjonerów prywatnych, w kraju i za granicą. W 2006 r. nowotarska Rada Miasta przyznała jej Medal za Szczególne Zasługi dla Miasta Nowego Targu.

Zajmowała się tkactwem (tkaniny, gobeliny), malarstwem i rysunkiem. Urodziła się w 1926 r. w Jodownikach, zmarła w 2012 r. w Nowym Targu. Ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie na Wydziale Malarstwa w pracowni Czesława Rzeplińskiego oraz na Wydziale Tkaniny w pracowni Stefana Gałkowskiego. W latach 1952–1981 była kierownikiem artystycznym i projektantką ponad kilkuset kilimów, tkanin i haftów w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego (CPLiA) w Makowie Podhalańskim, a od 1956 r. w Nowym Targu. W latach 1978–1982 była członkiniĄ i prezesem ZPAP w Zakopanem. Ulubionym motywem jej gobelinów był pejzaż i postaci ludzkie. W jej pracach bardzo ważną rolę odgrywały kolor i symbolika. Prace Teresy Zydroń były prezentowane na wystawach indywidualnych w wielu instytucjach m.in.: w Galerii BWA w Zakopanem (1962, 1978), Kordegardzie w Łazienkach Królewskich w Warszawie (1977), Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu (1979), Galerii Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu (1994, 2003, 2014), Galerii Przyjaciół Sztuk Pięknych „Pałacyk” w Warszawie (1957), Follo Folkehogskole w Norwegii (1977), Ośrodku Kultury Polskiej w Lipsku (1988), galerii Cepelia w Krakowie (2004). Uczestniczyła także w wielu wystawach zbiorowych m.in.: okręgu ZPAP Zakopane (1960–1995) oraz z okazji 100-lecia ZPAP-u w Zakopanem (2011). Wystawiała swoje prace na II Targach Wzornictwa w Warszawie (1962), gdzie zdobyła nagrodę za kilim fakturalny, oraz za granicą: w Roverbelli we Włoszech (1991), Kieżmarku w Słowacji (1999), w Kanadzie i w Stanach Zjednoczonych. Uczestniczyła w wielu plenerach organizowanych przez Cepelię, m.in. w Zamościu, Rzeszowie, Kazimierzu nad Wisłą. Zdobywała wiele nagród m.in.: na II Targach Wzornictwa w Warszawie (1962), II nagrodę na

Projekt tkaniny „Ptasie narady”, 83 x 184 cm, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

Teresa Zydroń w pracowni, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

107

108

Projekt kilimu grzebykowego „Wiosenny lot”, 1975 r., 140x100 cm, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

Projekt kilimu, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

Rysunek techniczny wariantów kolorystycznych kilimu „Amarylis”, 62 x 40 cm, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

Rysunek techniczny kilimu grubego „Dożynki”, 1968 r., 75x125 cm, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

Rysunek, zbiory Ewy Deskur - Kalinowskiej

Tkanina unikatowa „Skały”, 72 x 105cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

109

110

111

112

WACŁAW CZUBERNAT 1931–2012

Artysta rzeźbiarz, pedagog, malarz, projektant obuwia NZPS „Podhale” w Nowym Targu. Urodził się (1931) i zmarł (2012) w Nowym Targu. Absolwent Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem. W 1959 r. ukończył Wydział Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni Ludwiki Nitschowej i Mariana Wnuka. W latach 1963–1973 projektował wzory obuwia dla Nowotarskich Zakładów Przemysłu Skórzanego „Podhale” w Nowym Targu. Od 1986 r. tworzył na osiedlu Witosa w Nowym Targu autorską galerię i pracownię rzeźby. W 1980 r. razem z Wiktorem Pawlikowskim otworzył galerię i pracownię w zabytkowym młynie w Kościanie w Wielkopolsce. Swoje prace prezentował na licznych wystawach indywidualnych w Nowym Targu, Krakowie, Zakopanem, Słowacji i Niemczech.

Prace artysty znajdują się w zbiorach: Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu, Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu, Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, Muzeum Regionalnego w Kościanie, galerii w Merserburgu w Niemczech oraz w wielu kolekcjach prywatnych. Czubernat udzielał konsultacji w Klubie Plastyka Amatora „Wizja” działającym przy Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu. W latach 1961–1980 prowadził zajęcia dla dzieci i młodzieży w pracowni ceramiki w Młodzieżowym Domu Kultury w Nowym Targu.

Madonna, rzeźba ceramika szkliwiona, 42 x 17 x 9 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Madonna z dzieciątkiem, rzeźba ceramika szkliwiona, 47 x 25,5 x 20,5 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Macierzyństwo, rzeźba w drewnie polichromowana, 1984 r., zbiory Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu

113

114

115

116

ADAM KOZACZKA 1937–1999

Artysta malarz. Urodził się (1937) i zmarł (1999) w Nowym Targu. Wychowywał się w rodzinie nauczycielskiej. Od dziecka wykazywał talent do rysowania. Jego wielką pasją była także filatelistyka. Uczył się w Liceum Ogólnokształcącym im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu, maturę zdał w 1955 r. W 1956 r. rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu.

Po pewnym czasie przeniósł się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie w 1964 r. uzyskał dyplom na Wydziale Malarstwa z aneksem z grafiki i tkaniny przemysłowej. Po studiach przez kilka lat mieszkał w Warszawie. Po powrocie ze stolicy Kozaczka wprowadził się do matki. Jak wspomina rodzina i znajomi, był typem samotnika. W latach 70. pracował w Muzeum Lenina w Poroninie na stanowisku kierownika. Krótko pracował też w NZPS „Podhale” w Nowym Targu. W 1968 r. odbyła się indywidualna wystawa prac artysty w Linköping w Szwecji, która przyniosła mu sukces artystyczny i finansowy. Został wówczas doceniony za niezwykłą ekspresję, ostrą kolorystykę oraz dynamikę swoich prac. Po powrocie ze Szwecji zaczął chorować. Był autorem kilkunastu wystaw indywidualnych: kilku w Nowym Targu, Zakopanem, Krakowie i Warszawie. Uczestniczył w kilkudziesięciu wystawach zbiorowych. Uprawiał głównie malarstwo olejne, grafikę, projektował także wzory na tkaninę oraz medaliony. Był członkiem Związku Artystów Plastyków. Jego prace znajdują się w prywatnych kolekcjach, a także w zbiorach Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu.

Bumerang, obraz olejny, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Diabeł, obraz olejny, 1995 r., 40 x 50 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Widzowie, obraz olejny, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

117

118

119

120

MARIANNA BELEĆ-KUSKOWSKA 1939–2015

Zajmowała się malarstwem, projektowała. Urodziła się w 1939 r. w Bliżycach, zmarła w 2015 r. w Nowym Targu.

W 1958 r. ukończyła Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Częstochowie, a następnie w 1965 r. Wydział Grafiki i Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowniach prof. Konrada Strzednickiego i prof. Emila Krchy. W 1966 r. zamieszkała w Nowym Targu. W latach 1966–1976 pracowała w NZPS „Podhale” w Nowym Targu jako projektantka. Od 1975 r. zrealizowała ponad 15 wystaw indywidualnych m.in.: w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu (1980), Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu (1980), Galerii BWA w Częstochowie (1981), galeriach BWA: Jazowsko, Nowy Sącz, Szczawnica (1985), Galerii BWA w Zakopanem (1990), Galerii Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu (1992), Galerii „Za Bramką” w Poznaniu (1998), Galerii Sztuki „Artemis” w Krakowie (1988). Swoje prace prezentowała również na wielu wystawach zbiorowych w kraju i za granicą m.in.: w Nowym Targu, Zakopanem, Poznaniu, Krakowie, BielskuBiałej, Wiedniu, Budapeszcie, Bordeaux, Bayonne, Anglet, Evry, Norymberdze, Asker. Prace artystki znajdują się w: Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, Biurze Wystaw Artystycznych w Częstochowie, Olsztynie, Zakopanem, Miejskim Centrum Kultury w Nowym Targu oraz w kolekcjach osób prywatnych.

Poza zasięgiem, 1990, olej / pilśnia, 40 x 40 cm

Kompozycja, 1985, olej / pilśnia, 29 x 29 cm

Portret dziecka, obraz olejny, 36 x 36 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Pejzaż błękitny, 1980, olej / deska, 34 x 42 cm

121

122

123

124

Złota pełnia kwiatu, 1988, olej / pilśnia, 30 x 30 cm

Marianna Beleć - Kuskowska w pracowni, zbiory Anny Dzioboń Kuskowskiej i Kamila Kuskowskiego

125

126

STANISŁAW KUSKOWSKI 1941–1995

Artysta malarz, pedagog. Urodził się w 1941 r. w Nowym Sączu, zmarł w 1995 r. w Nowym Targu. W latach 1961–1967 studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Od 1966 r. mieszkał w Nowym Targu. W latach 1970–1973 pracował w Technikum Skórzanym przy NZPS „Podhale” w Nowym Targu jako nauczyciel rysunku. W latach 1973–1974 uczył rysunku w liceum ogólnokształcącym w Nowym Targu. W latach 1977–1981 sprawował opiekę nad artystami amatorami z Nowego Targu i Zakopanego w Klubie Plastyka Amatora „Wizja”, działającym przy Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu. Prezentował swoje prace na licznych wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą m.in.: w Nowym Targu, Zakopanem, Krakowie, Nowym Sączu, Opolu, Koszalinie, Rzeszowie, Bielsku-Białej, Poznaniu, Szczecinie, Bordeaux i Stuttgarcie. Zdobył wiele nagród i wyróżnień w prestiżowych konkursach artystycznych m.in.: nagrodę specjalną Srebrną Paletę, złoty medal i nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki w XV Ogólnopolskim Konkursie Malarstwa „Bielska Jesień” w BielskuBiałej (1977), nagrodę honorową podczas IX Festiwalu Malarstwa Współczesnego w Szczecinie (1978), nagrodę I stopnia w dziedzinie plastyki za twórczość artystyczną i działalność kulturalną w województwie nowosądeckim (1983). Dwukrotny stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki (1974, 1979). Obrazy artysty znajdują się w zbiorach: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Urzędu Miasta Nowy Targ, Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, Muzeum Okręgowego w Radomiu, Muzeum

Pomorza w Koszalinie, Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu, Ministerstwa Kultury i Nauki oraz w kolekcjach prywatnych na całym świecie.

Rak, 1973, olej / płótno, 64 x 35 cm

Zagrożenie, 1977, olej / płótno, 70 x 54 cm

Powidok nadziei, 1979, olej / płótno, 73 x 60 cm

Bez tytułu, 1984, 35 x 35 cm

Bez tytułu, 1974, olej / płótno, 105 x 175 cm

127

128

129

130

131

132

Pejzaż, 1979, olej / płótno, 70 x 70 cm

Stanisław Kuskowski na plenerze, zbiory Anny Dzioboń Kuskowskiej i Kamila Kuskowskiego

133

134

Kwadrat ciszy. 1983, olej / deska 27 x 25 cm

Przebicie, 1985, olej / sklejka 75 x 30 cm

135

136

ELŻBIETA NAŁĘCZ-KĘSZYCKA 1943–2016

Tworzyła tkaniny, gobeliny, kilimy, kolaże, asamblaże, malowała. Urodziła się w 1943 r. w ŻYDACZOWIE koło Lwowa, zmarła w 2016 r. w Nowym Targu. Ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie na Wydziale Malarstwa i Wydziale Grafiki – studium tkaniny artystycznej w pracowni Stefana Gałkowskiego. Mieszkała i tworzyła w Nowym Targu. W latach 1968–1990 pracowała w Podhalańskiej Spółdzielni Rzemiosła Ludowego i Artystycznego „Cepelia”, gdzie zaprojektowała ponad 400 kilimów i gobelinów.

Od 1969 r. brała udział w licznych wystawach indywidualnych w Polsce i za granicą m.in.: w Galerii „Gil” w Krakowie (1975), galerii Marco Contini w Mediolanie (1985), Domu Polskiej Książki w Chicago (1996), Galerii Sztuki BWA „Jatki” w Nowym Targu (1997, 2011), Galerii BWA w Nowym Sączu, Galerii BWA w Gorlicach (1997), Miejskiej Galerii Sztuki w Płocku (1998), Małej Galerii w Nowym Sączu (2011), Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem (2014). W 1974 r. prezentowała swoje prace na Ogólnopolskiej Wystawie Tkaniny Artystycznej w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie. Brała udział w licznych wystawach zbiorowych m.in.: w Nowym Targu, Zakopanem, Nowym Sączu, Łodzi, Bydgoszczy, a także w Norwegii i we Francji. Jej prace znajdują się w zbiorach Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu oraz w kolekcjach prywatnych, w kraju i za granicą.

z cyklu Dziwiny, 65 x 15 x 12 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Kompozycja prosta, gobelin, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Elżbieta Nałęcz-Kęszycka, Galeria BWA w Zakopanem, zbiory rodzinne

137

138

Elżbieta Nałęcz - Kęszycka, zbiory Krystyny Nałęcz - Kęszyckiej

z cyklu Dziwiny, 82 x 13 x 11 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

z cyklu Dziwiny, 91 x 16 x 16 cm, zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

139

140

PIOTR CHODOROWICZ 1954–2011

Artysta rzeźbiarz. Urodził się (1954) i zmarł (2011) w Nowym Targu. Absolwent Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Mariana Koniecznego. Pracował głównie w technice odlewnictwa w metalach kolorowych. Wykonywał rzeźby plenerowe w kraju i za granicą (pomnik Ojca Św. Jana Pawła II w Argentynie, pomnik Ofiarom Zakopianki), tablice pamiątkowe (na dawnym budynku hotelu Herza z okazji 90-lecia gimnazjum w Nowym Targu, gen. Andrzeja Galicy na budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Nowym Targu, tablicę upamiętniającą wizytę Ojca Św. Jana Pawła II w Nowym Targu), medale, statuetki, płaskorzeźby. Prace artysty były prezentowane na ponad 100 wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą m.in.: w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie (1977), Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie (1980), Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (1986) oraz w Nowym Targu, Krakowie, Zakopanem, Ravennie, Roverbelli, Villafranca. Zdobywał wiele nagród w prestiżowych konkursach m.in.: złoty medal za medalierstwo na Salonie Rzeźby Zimowej w Warszawie (1986), wyróżnienie w konkursie z okazji beatyfikacji Rafała Kalinowskiego i Brata Alberta (1984), nagrodę regulaminową i publiczności w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (1987). Stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki (1984) i Prezydenta Miasta Krakowa (1985).

Był zaangażowany w ochronę zabytków na nowotarskim cmentarzu. Przeprowadził konserwację i renowację m.in. lapidarium, kapliczki św. Rodziny (2004) oraz nagrobków: Haliny Turschmid, Tekli z Jakubowskich Sykutowskiej, Władzia Marczuka. Prace artysty znajdują się w zbiorach państwowych i prywatnych.

Człowiek niepełnosprawny brąz, 1980 r., 80 x 30 x 30 cm, zbiory Alicji Chodorowicz

Piotr Chodorowicz, zbiory Alicji Chodorowicz

Samotna, rzeźba w brązie, 1986 r., zbiory Miejskiego Centrum Kultury w Nowym Targu

Ostrewki, tryptyk, brąz, 18 x 24 cm, 1987 r., zbiory rodzinne Alicji Chodorowicz

141

142

143

144

145

146

COPYRIGHT MIEJSKIE CENTRUM KULTURY W NOWYM TARGU

autorzy tekstów PROF. DR HAB. KAMIL KUSKOWSKI WIKTORIA KOWALCZYK-SZLAGA DR AGNIESZKA ROKICKA

scenariusz wystawy PROF. DR HAB. KAMIL KUSKOWSKI

projekt graficzny katalogu, skład, łamanie, dygitalizacja zbiorów THISWAYDESIGN MIKOŁAJ ŚLIWIŃSKI & JOANNA KULAK

fotografie pochodzą ze zbiorów MIEJSKIEGO CENTRUM KULTURY W NOWYM TARGU MUZEUM PODHALAŃSKIEGO IM. CZESŁAWA PAJERSKIEGO W NOWYM TARGU MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE KOŚCIOŁA ŚW. ANNY W NOWYM TARGU JOANNY DUDZIŃSKIEJ ANNY DZIOBOŃ KUSKOWSKIEJ I KAMILA KUSKOWSKIEGO ANDRZEJA MARCINOWA EWY DESKUR – KALINOWSKIEJ KRYSTYNY NAŁĘCZ-KĘSZYCKIEJ MARKA SZOPIŃSKIEGO ALICJI CHODOROWICZ

tłumaczenie LANGUAGEHOUSE

wydawca ANDRZEJ LICHOSYT DYREKTOR MIEJSKIEGO CENTRUM KULTURY W NOWYM TARGU AL. TYSIĄCLECIA 37 34-400 NOWY TARG

zbiory MIEJSKIEGO CENTRUM KULTURY W NOWYM TARGU MUZEUM PODHALAŃSKIEGO IM. CZESŁAWA PAJERSKIEGO URZĘDU MIASTA W NOWYM TARGU JOANNY DUDZIŃSKIEJ ALICJI CHODOROWICZ

ISBN 978-83-63864-23-1

147

148

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu „Tatry” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014–2020 Publikácia je spolufi nancovaná Európskou úniou z prostriedkov Európskeho fondub regionálneho rozvoja a štátneho rozpočtu prostredníctvom Euroregiónu „Tatry“ v rámci Programu cezhraničnej spolupráce Interreg V-A Poľsko – Slovensko 2014–2020 Publication co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund and the state budget through the Euroregion „Tatry” under Interreg V-A Poland-Slovakia Programme 2014-2020.

Publikacja powstała w ramach projektu pt. „Łączy nas sztuka -Artyści Pogranicza Polsko – Słowackiego”.

Egzemplarz bezpłatny Bezplatný exemplár Free copy

Publikácia vznikla ako súčasť projektu s názvom „Spája nás umenie – Umelci poľsko-slovenského pohraničia”.

Nowy Targ, 2022 r.

The publication was created as part of micro-project „Connecting through the art -Artists of the Polish - Slovak Borderland”.

NOWOTARSCY ARTYŚCI Z CYKLU TWÓRCY POGRANICZA POLSKO - SŁOWACKIEGO

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu „Tatry” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014–2020

Publikácia je spolufi nancovaná Európskou úniou z prostriedkov Európskeho fondub regionál neho roz voja a š tátneho rozpočtu prostredníctvom Euroregiónu „Tatry“ v rámci Programu cezhraničnej spolupráce Interreg V-A Poľsko – Slovensko 2014–2020

Wyłączną odpowiedzialność za zawartość niniejszej publikacji ponoszą jej autorzy i nie może być ona utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej oraz Euroregionu „Tatry”.

Výlučnú zodpovednosť za vecný obsah tejto publikácie nesú jej autori a nesmie sa stotožňovať s ofi ciálnymi názormi Európskej únie a Euroregiónu „Tatry”.

Publication co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund and the state budget through the Euroregion „Tatry” under Interreg V-A Poland-Slovakia Programme 2014-2020.

The content of this publication is the sole responsibility of the authors and may not be equated with the official position of the European Union and Eurorgion „Tatry”.

Free copy

Bezplatný exemplár

Egzemplarz bezpłatny ISBN 978-83-63864-23-1