LINA | Winter 2017

Driemaandelijks tijdschrift over het provinciaal Milieu- en Natuurbeleid | jaargang 20 nr.2 | afgiftekantoor 3500 Hasselt I provincie Limburg Directie Omgeving – Milieu en Natuur – Planning en Beleid, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt | P 409680

02 BELGIE(N) - BELGIQUE

PB- PP B- 773

LImburg NAtuurlijk!

Hout vasthouden DUURZAAM EN GEZELLIG STOKEN

Feesten & shoppen Prettig én duurzaam

Burgerwetenschap boomt in Limburg

LINA 1

breedbeeld

Onder de maretak De maretak is een bolvormige heester die parasiteert op loofbomen zoals populieren en hoogstamfruitbomen. Lijsters zijn verzot op de witte bessen van de maretak en zorgen met hun eetgedrag mee voor de verspreiding van de plant. De maretak is aan een echte opmars bezig.

Je kunt hem intussen op meer dan 339 plaatsen aantreffen in Limburg en dat is dubbel zoveel als twintig jaar geleden!

339 plaatsen

in dit nummer

06

09

10

FOCUS

ONTMOET

DOEN

Vurige vragen over verantwoord stoken

Energiedeskundige en huisdokter

Hout vasthouden

2

Ontmoet Gert

Prettig ĂŠn duurzaam shoppen voor de eindejaarsfeesten!

11 REPORTAGE

Burgerwetenschap: op pad met de Vissenwerkgroep

vooraf

Beste lezer De laatste maanden hebben we enkele belangrijke beslissingen genomen voor de Limburgse natuur.

Zo hebben we “het Fruitspoor”, de oude spoorwegbedding tussen Tongeren en Sint-Truiden, kunnen aankopen van de Nationale Maatschappij van de Buurspoorwegen (NMBS) en voert de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) gesprekken met de spoorwegmaatschappij en betrokken gemeenten om zelfs het volledige Kolenspoor te verwerven. Dat biedt veel ecologische, landschappelijke en toeristische perspectieven, en heeft ook inzake erfgoed en mobiliteit heel wat potentieel.

We zetten verder in op natuureducatie en willen in elke regio een goed uitgebouwd educatief centrum. De bouw van het Provinciedomein Nieuwenhoven start in de tweede helft van 2018 en voor de Watersnip in Beringen worden de plannen nu gemaakt.

Het voorstel van Vlaams minister Joke Schauvliege om alle openbare bossen nog meer toegankelijk te maken, kan onze goedkeuring niet wegdragen. Dit is immers een té belangrijke materie om zonder overleg door te duwen. Daarom pleiten we voor concretere projecten zodat we de resultaten echt kunnen evalueren.

Ook wat betreft het probleem van de ever­ zwijnen, dat steeds meer Limburgers beroert, willen we vermijden dat er “in het wilde weg geschoten wordt”. Het voorstel om de jacht toe te laten in natuurgebieden vraagt om heel wat nuance en kan enkel als bestrijding. Limburg denkt liever duurzaam en dat is een allesomvattend proces.

Sommige dingen gaan snel, andere gaan traag maar we kiezen wel het juiste spoor.

De eindejaarsperiode stemt tot nadenken. Over wat het was. Wat komt.

Wat moet zijn.

Ik wens u een prettig eindejaar.

EN OOK 04 kort nieuws 14 agenda 16 campagne

Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

LINA 3

kort HOOGSTAMBOOMGAARDEN

Haspengouwse landschapsparels

In Limburg worden er 425 kilometer fietssnelwegen aangelegd of geoptimaliseerd, de helft hiervan is momenteel al in gebruik.

Deze “fietsostrades” laten toe om vlot en veilig – meestal afgescheiden van autoverkeer – over langere afstand te fietsen. In 2018 starten de werken aan de fietssnelweg langs het Albertkanaal en in de buurt van Hamont-Achel.

Deze fietssnelwegen zijn gericht op zowel elektrische als gewone fietsen.

Zet Limburg in bloei Vanaf 25 december kunnen verenigingen, scholen, gemeentebesturen en landbouwers zaadmengsels bestellen om bloemenrijke akkers of weides aan te leggen. Meer bloemenvelden geven de natuur een boost: het is goed voor bijen en vlinders tot vogels en zelfs kleine zoogdieren. De 3 Regionale Landschappen bieden verschillende soorten een- en meerjarige mengsels aan, telkens te koop per kilogram.

Meer informatie op www.hoogstamdroomgaard.be

© Regionaal Landschap Haspengouw

km

FIETSSNELWEGEN

Info over hoe je best een bio­diversiteitsakker aanlegt, vind je op www.RLLK.be.

test DOE MEER DAN DE BUIT IN HET ZAKJE

© Bart Raemen

Carna(f)val

4

Carnaval is een feest voor groot en klein. Het afval dat achterblijft is echter schadelijk voor onze natuur en geeft hoge opruimkosten. De provincie zoekt samen met de gemeenten naar oplossingen en alternatieven. Sommige gemeenten verbieden nu al confetti of verpakkingsmateriaal.

ENIEUWD NAAR JOUW B FAVORIETE PLEKJE IN HASPENGOUW?

Doe de test via www.ontdekjehaspengouw.be.

Je maakt bovendien kans op een boek met meer Haspengouwse landschapspareltjes.

© MOS

425

SAMENAANKOOP ZAADMENGSELS

Het Agentschap Onroerend Erfgoed is bezorgd over de toestand van de hoogstamboomgaarden in Haspengouw. Daarom voeren ze met tal van partners een groot onderzoek naar het belang en de waardering van dit Haspengouwse landschapselement. De resultaten van het onderzoek moeten leiden tot een onroerend erfgoedrichtplan, met een duidelijk voorstel voor het behoud én de uitbouw van de Haspengouwse hoogstamboomgaarden. Ben je benieuwd naar dit onderzoek of wil je meehelpen?

PROVINCIEDOMEIN NIEUWENHOVEN

Nieuw duurzaam Bezoekerscentrum Het Provinciedomein Nieuwenhoven in Sint-Truiden krijgt een gloednieuw, energieneutraal Bezoekerscentrum, in de recreatiezone vlakbij de parking. Het bestaande Bezoekerscentrum, dat jaarlijks 8 000 mensen en ruim 200 groepen ontvangt, is verouderd.

Het Hasseltse bureau Eco-architecten maakt het ontwerp en Dubolimburg bewaakt de duurzaamheidseisen. De werken starten eind 2018. De nieuwbouw zal de onthaalpoort van het domein vormen en moet eind 2019 klaar zijn.

et advies “Dankzij concre s verbouwen.” kon ik zorgeloo

Duwolim-lening Makkelijk & betaalbaar renoveren.

www.duwolim.be

flyer_A5_101017.indd 1

10/10/17 10:51

BOEK GRATIS EEN KLIMAATGIDS

DUWOLIM-LENING

Iedereen op klimaatwandel

Haal meer uit je renovatie

Ga op pad met een klimaatgids en ontdek al wandelend wat je allemaal zelf kunt doen om je ecologische voetafdruk te verkleinen. Het Provinciaal Natuurcentrum startte in 2015 met begeleide, interactieve wandelingen (ca. 3 km, 2 u.) waarbij stilgestaan wordt bij fenomenen zoals het veranderende weer, seizoengroenten, gewijzigd gedrag van trek­ vogels … Ondertussen zijn al meer dan 150 groepen op pad gegaan. Wegens het succes wordt het aanbod verlengd tot eind 2018. Wil je als gemeente, vereniging of andere groep zelf ook een klimaatwandeling organiseren, neem dan contact met het Provinciaal Natuurcentrum.

Wie energiebesparende verbouwingen wil uitvoeren, kan nog tot 2019 een beroep doen op de steun van de Vlaamse overheid. In Limburg heten deze interessante energieleningen Duwolim-leningen. Vlaanderen verhoogde recent het maximumleen­bedrag én de maximale looptijd van die leningen, ook de prioritaire doelgroep werd uitgebreid. Provincie Limburg gaat nog een stap verder. Zij biedt naast de Duwolim-lening ook de DuwolimPlus-lening aan, een energie- en renovatielening waarmee je tot 40 000 euro kunt lenen aan de beste voorwaarden.

Meer info op www.pnc.be

Meer info op www.duwolim.be of via 089 77 81 29.

LINA 5

HOUT vasthouden Tijdens de koude wintermaanden is er toch niets gezelliger dan je bij een brandende houtkachel op te warmen. Een kom soep of chocolademelk erbij en kijken naar de dansende vlammen. Maar hoe zit het eigenlijk met dat hout stoken? Is dat wel verantwoord?

VURIGE VRAGEN OVER VERANTWOORD STOKEN

6

focus

H

outkachels grootste bron fijn stof”, blokletteren de kranten wel eens. Dan is er ook nog de Vlaamse Milieumaatschappij die een stookadvies geeft samen met het smogalarm.

Krijg je het ook al Spaans benauwd bij de gedachte aan het aansteken van je kachel? Geen paniek … een houtkachel is een uitstekend en milieuvriendelijk alternatief voor fossiele brandstoffen, indien je een goed toestel hebt, het correct gebruikt en het juiste hout kiest.

Fijn stof De cijfers van de Vlaamse Milieumaatschappij laten weinig aan de verbeelding over. Houtverbranding zou in Vlaanderen verantwoordelijk zijn voor 35 % van de totale uitstoot van fijn stof.

Het ene fijn stof is echter het andere niet. Fijn stof bestaat uit verschillende soorten deeltjes van allerlei oorsprong: bosbranden, woestijnzand, dieselmotoren, pollen, houtverbranding, …

Hoewel de natuur dus ook fijn stof produceert, blijven menselijke en industriële activiteiten toch de grootste bron. Het is niet alleen de samenstelling die bepaalt hoe gevaarlijk fijn stof is, maar ook de “grootte” van de deeltjes. Bij houtverbranding komen grote en kleine deeltjes vrij, terwijl bij sommige andere activiteiten vooral ultrafijne stofdeeltjes ontstaan. Die fijnste stofdeeltjes blijven gemakkelij-

Totale uitstoot fijn stof mg/MJ

ker achter in de longen en hebben dus meer impact op je gezondheid.

Het type en de kwaliteit van je houtkachel zijn ook bepalend voor de hoeveelheid fijn stof die uitge– stoten wordt. Een oude houtkachel stoot gemakkelijk 10 keer meer fijn stof uit dan een nieuwe houtkachel.

Kachels die niet voldoen aan bepaalde uitstootvoorwaarden mogen in België trouwens niet verkocht worden.

Rendement van je kachel Het rendement van een verwarmingstoestel (kachel) is de verhouding tussen de hoeveelheid warmte die potentieel in de brandstof (hout) aanwezig is en de hoeveelheid warmte die het verbrandingstoestel effectief produceert. Dus hoe hoger het rendement van een houtkachel, hoe meer warmte de kachel levert met eenzelfde hoeveelheid hout en hoe lager de gezondheids- en milieubelasting.

Het rendement van hout- en pelletkachels wordt uitgedrukt in verschillende klassen, gaande van D (open haard, met maximaal 15 % rendement) tot A+++ (condenserende pellet cv-ketel, met meer dan 100 % rendement). De gemiddelde Vlaamse kachel zit in de C-klasse (45 % rendement). De gemiddelde Vlaming kan dus zijn rendement gemakkelijk verdubbelen met een nieuwe kachel van klasse A+ (90 % rendement).

Klasse

Verbrandingssysteem

5

A+++

Condenserende pellet cv-ketel

8

A++

Hoogrendement pellet cv-ketel

17,5

A+

Tegelkachels, speksteenkachels, meeste pelletkachels, …

27,5

A

Sensorgestuurde houtkachels met externe luchtafvoer

250

B

Houtkachels met vuurvaste steen en voorzethaarden

450

C

Metalen houtkachel en inzethaard met manuele luchttoevoer

850

D

Open haard

LINA 7

HOE VERANTWOORD STOKEN? KACHEL EN SCHOORSTEEN • Verkies altijd een (moderne) houtkachel boven een open haard. Een houtkachel geeft een efficiëntere verbranding (hoger rendement) en minder schadelijke stoffen in huis én in je omgeving.

• Stem je keuze van een kachel af op de te verwarmen ruimte zodat hij het juiste vermogen heeft.

•Z org dat de schoorsteen voldoende hoog is, boven de nok van het dak en dat de diameter van het schoorsteenkanaal aangepast is aan de kachel.

• Laat je schoorsteen minstens één keer per jaar reinigen.

HOUT

Hoe natter het hout, • Kies met zorg je brand- hoe slechter de verhout. Kies voor lokaal, branding, hoe meer enkel onbehandeld en fijn stof. Een beetje nat goed gedroogd hout. hout zorgt al gauw voor • Laat vers gekapt hout 5 keer meer fijn stof! minstens één en liefst twee jaar drogen onder een afdak vooraleer het als brandstof gebruikt wordt.

• Gebruik zeker geen behandeld hout (gevernist, geverfd of geïmpregneerd).

• Ook triplex, vezelplaat of verlijmde houtsoorten zoals MDF en OSB mag je niet verbranden.

DE JUISTE STOOKTECHNIEK • Maak je kachel aan met aanmaakhout of natuurlijke aanmaakblokjes.

• Gebruik geen krantenpapier, de rook (verbrande inkt) is ongezond.

• Kijk of er witte, vrijwel onzichtbare rook uit de schoorsteen komt. Die rook bestaat vrijwel uitsluitend uit waterdamp en is het teken dat je goed bezig bent. Donkere rook betekent dat je afval of nat hout gebruikt en dat zie je niet alleen, dat ruik je ook.

• Ventileer je woning goed tijdens het stoken.

• Laat het vuur altijd vanzelf doven, sluit de luchttoevoer niet zomaar af. Zo voorkom je onvolledige verbranding, geurhinder en ongezonde stoffen.

• Stook niet op mistige, windstille dagen en volg daarbij het stookadvies van de VMM. • Wees extra waakzaam wanneer het KMI waarschuwt voor CO-vergiftiging.

8

Ecologisch én gezellig!

Piet Ruytjens (monitor bij Groenwerk de Winning en actief als vrijwilliger bij Natuurpunt) en zijn vrouw Beate Luyckx (lerares wiskunde) verwarmen hun woonhuis in Lummen grotendeels met hout.

Een milieuvriendelijke en comfortabele keuze, zo blijkt.

PIET EN BEATE VERWARMEN HUN HUIS MET LOKAAL HOUT

“Toen we 14 jaar geleden ons huis verbouwden, kozen we voor een speksteenkachel als voornaamste verwarming,” vertelt Piet daarover.

“Er lag reeds centrale verwarming, maar die gebruiken we nu bijna niet meer. Het is een duurzame manier van verwarmen, zeker omdat we werken met houtresten van beheerwerken. De verbranding verloopt heel efficiënt. Ik gebruik uiteraard enkel onbewerkt en droog natuurhout. Bovendien is zo’n kachel super gezellig. Het hele gezin geniet daarvan en ook van kameraden krijg ik veel positieve reacties.”

“Een speksteenkachel is wel een massief gewicht en is duur in aankoop,” waarschuwt Piet. “Maar je bespaart op stookkosten. Je hoeft maar een paar uurtjes te stoken om 24 uur lang van de warmte te genieten.

Dat vergt een beetje planning, maar dat past wel bij onze levensstijl.

Onze zonen van 14 en 15 jaar maken inmiddels ook zelf de kachel aan en helpen bij het binnendragen van het hout. Je moet natuurlijk voldoende plaats hebben om het hout te stockeren. Ik heb altijd een houtvoorraad voor drie jaar liggen. Ik verzamel, zaag, klief en stapel alles zelf. Met een vochtigheidsmeter ga ik na of het hout droog genoeg is. Om het vuur aan te maken, gebruiken we dennenappels uit onze eigen tuin, die we in de kelder laten drogen. Verder is er bijna geen werk aan. De aslade hoef ik maar één keer om de 14 dagen leeg te maken, het raampje poetsen we twee keer per jaar. De verbranding is zo zuiver dat het glas eigenlijk nooit vuil wordt.”

ontmoet NAAM

Gert Broekx (39) MILIEU/KLIMAAT

Energiedeskundige en Dubolimburghuisdokter

“We geven onafhankelijk én objectief verbouwingsadvies, dat helpt verbouwers door de bomen het bos te zien”

G

ert Broekx studeerde in 2002 af als architect en vervolmaakte zich nadien als EPB-verslaggever en energiedeskundige. De geknipte man dus om particulieren bij te staan bij hun verbouwingen, als huisdokter bij Dubolimburg. “Een huis renoveren is niet van de poes, daarom kun je je maar beter vooraf goed informeren. Ons advies is onafhankelijk en objectief en bovenal helder. We verstaan het vakjargon en vertalen dat in heldere taal zodat elke verbouwer het kan begrijpen.”

De technische aspecten van een renovatie vormen al te vaak een drempel voor verbouwers. “Mensen zien door de bomen het bos niet meer,” zegt Gert. “Ze krijgen van producenten en installateurs zoveel informatie en

ook in de overdaad aan informatie die ze via internet vinden, raken ze de weg kwijt. Als ‘huisdokter’ luisteren we naar de vragen en bieden we antwoorden.

Mensen hebben nood aan een professional die hen helpt, zowel op financieel als technisch vlak. Vorige week nog kreeg ik echt het mooiste compliment dat ik ooit hoorde. Een jonge verbouwer zei mij dat hij nu ‘voor het eerst informatie kreeg die hij begreep’. Kijk: dààr doen wij het voor (lacht).”

“Zelf heb ik heel wat praktijkervaring. Zo ben ik een rijhuis uit de jaren ’30 aan het renoveren tot een passiefhuis. Ik verbouw het volgens de circulaire methode: alle materialen moeten demonteer- en herbruikbaar zijn. Op die manier houd ik de impact op het milieu beperkt.”

Ga je zelf ook verbouwen en wil je hulp van een “huisdokter”?

Reserveer dan nu objectief advies op maat: 011 39 75 75 of www.eerstehulpbijduurzaambouwen.be.

LINA 9

Feesten!

PRETTIG ÉN DUURZAAM SHOPPEN

De feesten zijn de cadeauperiode bij uitstek met vaak oertraditionele gerechten zoals kalkoen en gourmet op het menu. Wij geven daarom graag wat tips voor een origineel en duurzamer feest. Prettige feesten!

VEGGIE

DIY Oh dennenboom

Feestdis

Een kaartje voor jou

Geen kerstboom in huis halen is het meest milieuvriendelijk, maar houd je toch vast aan de traditie, geef dan de voorkeur aan een echte naaldboom met wortelkluit. Nadien plant je die gemakkelijk in je tuin. Wil je origineel zijn: versier dan een inheemse, groene struik in een pot of een kamerplant.

Kook bewust en overweeg een vegetarisch kerstmenu. Online vind je heerlijke recepten en creatieve tips. Gaia staat op haar beurt garant voor de kerstklassieker Faux Gras. Voor de aankleding van je feesttafel kun je in de kringloopwinkel de meest verrassende vondsten doen.

Houd het hele jaar door kleine restjes stof, knoopjes, grappige afbeeldingen uit tijdschriften of leuke opschriften bij. Daar kun je dan nadien originele wenskaarten mee maken, een cadeau op zichzelf. Wensen die je per e-mail verstuurt zijn natuurlijk nog milieuvriendelijker.

Kerstboom planten > www.tuinadvies.be/artikels/boom_kerstboom

Recepten kerstmenu > www.evavzw.be Verantwoorde ingrediënten >

Aan de slag met recuperatiematerialen > www.recyclart.org

www.biogenietengids.be

www.theupcycleblog.com

doen

HOME MADE

10

Doe-cadeautjes

Pakjestijd

Inpakken

Overweeg eens een “beleving” als cadeau: een ticket voor een concert, een waardebon voor een etentje bij je thuis of een uitstap met de kinderen. Met een lidmaatschap bij een organisatie die zich inzet voor natuur en milieu maak je ook een goede beurt, denk aan de Fietsersbond, Natuurpunt, Landschap vzw, Greenpeace of veel andere.

Wil je toch een materieel geschenk geven, denk dan zeker eens aan een tweedehands cadeau. Of wat dacht je van een zelfgemaakt cadeau? Origineler kan echt niet!

Zelfgemaakte confituur, een bijzonder fotokadertje of een eigen juweelcreatie.

Scoren zal je!

Hergebruik gerust onbeschadigd cadeaupapier, of gerecycleerde alternatieven. Denk ook aan krantenpapier, posters, tijdschriften, zijde­papier uit schoendozen of een stukje behang.

Met kartonnen doosjes, bokalen of papieren zakken kom je overigens ook een heel eind.

www.bewustverbruiken.be

Origineel inpakken > www.craftingagreenworld.com

BURGER

OP PAD MET DE VISSENWERKGROEP IN VOEREN

wetenschap boomt in Limburg

Wie dacht dat wetenschap enkel voorbehouden is voor vakexperten die in een labo wetenschappelijke data verzamelen, heeft het mis.

De Limburgse Koepel voor Natuurstudie, gecoördineerd door het Provinciaal Natuurcentrum, mobiliseert bijvoorbeeld al bijna 30 jaar burgers om de Limburgse natuur in kaart te brengen.

Onze reporter Leen Raats liep een dagje mee en ging in naam van de (burger)wetenschap op zoek naar beekdonderpadden in Voeren.

D

e Limburgse Koepel voor Natuurstudie kan prat gaan op zo’n 400 vrijwilligers die samen de Limburgse natuur in kaart brengen.

Ze zijn verdeeld over 12 werkgroepen die zich specialiseerden in onder meer mossen, paddenstoelen, dassen, bomen, vogels en geologie.

Samen verzamelden ze al meer dan 760 000 waarnemingen van goed 10 000 verschillende soorten. Dankzij hun inspanningen beschikt het provinciebestuur over een uitgebreide databank van de soorten op zijn grondgebied. Limburg is daarmee zelfs koploper in Vlaanderen. De

gegevens worden gebruikt voor het onderbouwen van wetenschappelijke studies en publicaties, adviezen en beschermingsmaatregelen. Je hoeft heus geen specialist te zijn om je hierbij aan te sluiten. Een gezonde dosis enthousiasme en leergierigheid volstaan. Maar hoe werkt het eigenlijk?

We gingen met de Vissenwerkgroep op zoek naar beekdonderpadden, een zeldzame en daarom beschermde vissoort die recent erkend werd als afzonderlijke ondersoort van de rivierdonderpad én enkel nog in Voeren voorkomt.

Samen met zes andere vrijwilligers LINA 11

OP PAD MET DE VISSENWERKGROEP IN VOEREN

“Zeven jaar geleden vonden we hier massaal veel beekdonderpadden en zelfs een beekprik”

OVER CITIZEN SCIENCE BURGERWETENSCHAP

verzamelden we om 9u30 aan de kerk van Moelingen, een rustig Voerens dorpje. Voorzitter Jos Eykens start de ochtend­briefing met een duidelijk doel: “Zeven jaar geleden deden we hier tellingen op vijf verschillende punten. We vonden massaal veel beekdonderpadden en zelfs een beekprik, deze staat op de lijst van beschermde diersoorten.

In 2013 veroorzaakte een lokale melkveehouder echter een illegale vervuiling van de beek, waardoor de waterkwaliteit en het beekleven ernstig werden aangetast. Vandaag willen we onderzoeken of de populaties in de Voer en de Noorbeek zich herstelden.”

12

Citizen Science is geen nieuw fenomeen. Sinds jaar en dag werken duizenden vrijwilligers in ons land mee aan wetenschappelijke projecten. Websites als www. iedereenwetenschapper.be leggen lijsten aan van tal van onderzoeken waar je zelf aan kunt meewerken. Dat gaat van het verzamelen van gegevens via waarnemingen, geluidsopnames of filmpjes tot het invullen van onlinetesten of het downloaden van een app waarmee onbenutte rekenkracht van je computer ingezet wordt voor virtuele experimenten. Burgerwetenschap beslaat overigens tal van domeinen, van psychologie tot gezondheid en historisch onderzoek. Maar ook natuuronderzoek is een erg populaire discipline die veel verder gaat dan jaarlijkse vogel- en vlindertellingen.

De Vissenwerkgroep gaat niet zomaar vissen. Ze brengen de vispopulaties van verschillende waterlopen in kaart. Soms werken ze ook in opdracht. Onder meer de dienst Water en Domeinen van de provincie Limburg doet een beroep op de Vissenwerk­ groep in het kader van werken en ruimingswerken in beken waar zeldzame vissoorten zoals de beekprik en beekdonderpad zitten.

Z IN OM MEE TE DOEN ?

Contacteer dan het Provinciaal Natuurcentrum via 011 26 54 50 of pnc@limburg.be, www.pnc.be

1

Elektrisch vissen 9u45 Onze eerste halte is een stukje van de bovenloop van de Voer.

De vissentellers van dienst hijsen zich in hun waadpakken. Voorzitter Jos – gewapend met een rugzak en een kastje dat op zijn borst hangt – heeft een speciaal net dat veel wegheeft van een lacrosse-stick. De onderzoekers maken namelijk gebruik van een bijzondere techniek om het waterleven in kaart te brengen: elektrisch vissen.

“Vissen worden aangetrokken door de elektrisch geladen stok,” klinkt het.

“Zo kunnen we hen vangen en onderzoeken. Nadien worden de vissen

uiteraard vrijgelaten. Het net fungeert als een anode. In mijn rugzak zit een batterij en met het kastje kan ik de stroomsterkte regelen.” Jos en zijn collega’s genoten hiervoor een speciale opleiding. Ze volgden ook allemaal een EHBO-cursus. Zonder opleiding en vergunning mag je namelijk niet elektrisch vissen. Alle leden van de werkgroep moeten ook een document ondertekenen dat ze de gevangen vissen weer uitzetten.

We kruipen over een prikkeldraad en lopen door een wei naar de Voerbeek. Terwijl ze met vier tot het middel in het water staan om de

vissen te vangen, loopt een andere vrijwilliger langs de beek om de vangst in een emmer met water te verzamelen. “We vissen steeds stroom­opwaarts. Anders zouden we niets zien door de bodem die we al lopend door de beek omwoelen.”

10u20 De eerste resultaten vallen tegen: enkele driedoornige stekelbaarsjes, een 35 centimeter lange beekforel, maar geen enkele beek­ donderpad. Verder vinden ze in dit stuk Voer enkel huisafval. De gemeten PH-waarde en geleidbaarheid laten duidelijk verstaan dat het water sterk vervuild is.

© Fotografie Kristof Vrancken

2

Eureka!

10u40 We rijden naar de plaats waar de Noorbeek in de Voer uitmondt. Paul, met zijn 80 lentes het oudste lid van de Werkgroep, kruipt vlot mee over de hekken en prikkeldraden: “Vroeger krioelde het van de vissen in de Limburgse beken, vaak ook grote exemplaren. Zo deed ik 20 jaar geleden onderzoek op de Demer.

Ongelooflijk wat er toen allemaal rondzwom!”

Een reiger kijkt vanuit een boomkruin toe. Hij lijkt alvast overtuigd van de aanwezigheid van vissen. Hij krijgt gelijk: al na een paar minuten in het koude water

(12,6 graden!) vinden de vrijwilligers de eerste beekdonderpadden.

Het zijn ietwat onooglijke visjes met een dikke kop en opvallende borstvinnen. We tellen er tientallen, met een lengte van 4 tot 13 centimeter.

Ook hier worden weer de nodige forellen gevonden en zowaar een jonge snoek.

3

Beekprik 13u00 De hoerastemming gaat gepaard met wat boterhammen en het gezelschap laadt zich op met elkaar wat te plagen, iets waar ze bij de Vissenwerkgroep even goed in blijken als in het herkennen van vissen.

13u30 Op de derde plaats tellen we meteen meer dan 200 beekdonderpadden en ook een vierde plaats bevestigt de telling. Maar terwijl ze hier 7 jaar geleden nog een beekprik wisten te vangen, hebben ze vandaag geen succes.

15u00 We rijden door naar een laatste stukje Voer, waar de omstandigheden ideaal zijn voor de beekprik. Forellen en donderpadden in overvloed, maar van de beekprik geen spoor. Toch wordt de balans uitstekend bevonden; missie beekdonderpad is meer dan geslaagd.

17u00 De balans: 634 beekdonderpadden, 12 beekforellen, 2 bermpjes, 57 stekelbaarsjes en 1 snoek geteld.

LINA 13

agenda

Duurzaam (ver)bouwen?

Provincie Limburg maakt je wegwijs!

Infostand op Bouwinnovatie

Smakenwandeling

VRIJDAG 19 T.E.M. ZONDAG 21 JANUARI 2018 EN VRIJDAG 26 T.E.M. ZONDAG 28 JANUARI 2018

ZONDAG 4 FEBRUARI 2018

Heb je verbouwplannen of wil je je woning energiezuiniger en comfortabeler maken? Breng dan zeker een bezoek aan Bouwinnovatie en loop naar de infostand van de provincie Limburg (nr. 393).

Zowel Stebo als Dubolimburg geven je daar technisch advies en begeleiden je bij renovatiewerken.

Bovendien krijg je er ook concrete informatie over subsidies, premies en leningen.

E thias Arena, Gouverneur Verwilghensingel 70, 3500 Hasselt

Pluk en proef de vruchten van het Nationaal Park Hoge Kempen met een culinaire natuurwandeling. Ga op pad met de Ranger en kom meer te weten over geneeskrachtige eigenschappen, volksgebruiken, legenden en culinaire eigenschappen van de planten, vruchten en zaden of bereidingen in typische Nationaal Parkproducten zoals de NPHK-likeur of -koekjes.

Toegangspoort Pietersheim (ingang Waterburcht), Waterstraat 52, 3620 Lanaken – van 14 tot 16 u. www.nationaalparkhogekempen.be

FEBRUARI WANDELEN

© Rudi Van Beek

JANUARI RENOVEREN

winter

FEBRUARI ACTIEDAG

MAART 14/12/16 15:36

CONTACTDAG

Dikketruiendag

Contactdag natuuronderzoek

DINSDAG 6 FEBRUARI 2018

ZATERDAG 3 MAART 2018

De jaarlijkse Dikketruiendag richt zich op het onderwijs, bedrijven, organisaties en gemeenten. Maar natuurlijk kun jij ook thuis of op het werk meedoen. Als je een dikke trui of thermische onderkleding draagt, kun je de thermostaat lager zetten. Eén graad minder betekent gemiddeld 7 % minder stookkosten EN broeikasgassen. Ook door lichten te doven bij het verlaten van een ruimte, toestellen uit te schakelen na gebruik, de verwarming correct af te stellen, ... kun je energie besparen en de CO2-uitstoot verminderen.

Meer tips in de Klimaatnieuwsbrief www.klimaatnieuws.be

14

© Jos Vandenbergh

2017

Zin om meer te weten te komen over recent natuuronderzoek, of wil je zelf aan de slag en meewerken aan een natuurstudie? Dat kan. Tijdens de contactdag van de Limburgse Koepel voor Natuurstudie LIKONA kom je er alles over te weten. Vrijwilligers en professionele onderzoekers kunnen er elkaar ontmoeten en bovenal plannen maken voor het komende natuurstudieseizoen.

Opgelet! Nieuwe datum: zaterdag 3 maart! Universiteit Hasselt, Campus Diepenbeek. | Het programma is beschikbaar vanaf februari op www.provinciaalnatuurcentrum.be

Boomplantevent, Forest in One Day

tot uw dienst

ZONDAG 4 FEBRUARI 2018

Het Jane Goodall Institute Belgium (JGI) en Bosgroep Limburg organiseren een boomplantevent “Forest in One Day” in Alken. Het doel: op 1 dag 4 300 inheemse bomen en struiken aanplanten. Voor 5 euro kun je zelf je boom aanplanten. Per aangeplante boom wordt er ook in Burundi samen met “Roots&Shoots” kinderen een boom aangeplant zodat het leefgebied voor de chimpansee wordt gewaarborgd.

Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 3600 Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50

provincie Limburg Milieu en Natuur Universiteitslaan 1 3500 Hasselt mina@limburg.be www.limburg.be/mina 011 23 83 38

De Bengelbeemd Grootstraat 9, 3570 Alken (achter de brouwerij in Alken) van 10u tot 16 u.

Regionale Landschappen

Meer info op limburg.be/bosgroepen

Haspengouw en Voeren Daaleindestraat 2 3720 Kortessem info@rlh.be www.rlh.be 011 31 38 98

FEBRUARI EVENT

Kempen en Maasland Winterslagstraat 87 3600 Genk info@rlkm.be www.rlkm.be 089 65 56 65

Lage Kempen Grote baan 176 3530 Houthalen info@rllk.be www.rllk.be 011 78 52 59

© Jane Goodall Institute

Volg ons Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s en Twitter @klimaatlimburg.

lees meer

Klimaatnieuwsbrief Schrijf je in via www.klimaatnieuws.be Nieuwsbrieven Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuur­centrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites.

02

773 PB- PP -BBELGIQUE BELGIE(N)

urlijk!

Planning en

Beleid, Universiteitslaan

1, 3500 Hasselt

| P 409680

LImburg NAtu

Directie Ruimte

– Dienst Milieu

en Natuur –

en Hout vasthoud LLIG STOKEN

MAART

Driemaandelijks

tijdschrift over

het provinciaal

© Misjel Decleer

Milieu- en Natuurbeleid

| jaargang 20

nr.2 | afgiftekantoor

3500 Hasselt

I Provincie Limburg

EN GEZE DUURZAAM

& shoppen Feesten duurza am Prettig én tenschap Burgerwe rg boomt in Limbu

LINA 1

Nog geen abonnee?

Lees LINA online via www.limburg.be/ limburgnatuurlijk. LINA wordt enkel verstuurd naar abonnees. Wil je LINA gratis thuis ontvangen, schrijf je dan in via mina@limburg.be of bel naar 011 23 83 38

WANDELING

WOI-wandeling ZONDAG 4 MAART 2018

In 1916 werd de Mechelse Heide in Maasmechelen het oefenterrein van een Duitse “Minewerferschule”. Tijdens deze wandeling bezoeken we, samen met een Ranger, de in de heide overgebleven restanten zoals loopgraven, bunkers en mortier­ inslagen. Je leert meer over het oefenkamp en de impact ervan op het leven van de lokale bevolking.

Toegangspoort Mechelse Heide (aan de schuilhut),

LINA

is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Frank Smeets, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Erik Gerits, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampaey, Sonja Schreurs, Ilse Van Aelst, Liesbeth Van Gysegem, Daphne Tubée REDACTIE Leen Raats, teksttype EINDREDACTIE Christophe De Schauvre FOTOGRAFIE Renaat Nijs MET DANK AAN leden Vissenwerkgroep, Piet Ruytjens en familie, Els De Smet, Gert Broeckx, Patrick Vandewalle, Kirsten Knaepen TAALADVIES Yvette Vandormael, Informatie en Communicatie, provincie Limburg CONCEPT EN VORMGEVING Stapel Magazinemakers, www.stapel.be DRUKWERK Drukkerij Paesen VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026 CONTACTADRES Milieu en Natuur, Directie Omgeving, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, mina@limburg.be, www.limburg.be

Joseph Smeetslaan 280, 3630 Maasmechelen – van 14 tot 16 u. | www. nationaalparkhogekempen.be

LINA WORDT GEDRUKT OP 100 % GERECYCLEERD PAPIER

LINA 15

LEERLINGEN METEN WATERKWALITEIT Stille waters zijn van groot belang voor mens en dier.

Voor waterpret, verkoeling, rust, voor planten en dieren … maar ook voor een gezonde waterhuishouding bij overstromingen of droogte.

Het Provinciaal Natuurcentrum (PNC) coördineert daarom in samenwerking met zijn partners het project Stille Waters Doorgronden waarin burgers samenwerken om de basiskwaliteit van Limburgse waters op te volgen.

Dit jaar is het educatief project Stille Waters Doorgronden voor de 2de en 3de graad secundair onderwijs gelanceerd. Klassen kiezen een vijver of poel die ze onder begeleiding van een gids onderzoeken. De leerlingen scheppen waterdieren, voeren chemische proeven uit, nemen water- en bodemstalen, brengen dieren en planten op naam. Deze gegevens geven ze in op een tablet en delen ze met het grote publiek via een onlinekaart.

Meer informatie en inschrijving via www.pnc.be/stillewatersdoorgronden