www.gardenandplace.com 2012
2
INHOUD
6
14
10 26
8
4
NIEUWS KLEIKLINKERS
5
TIPS VAN DE TUINSPECIALIST
6
TUIN VAN DE RELIGIES Keulen // Duitsland
8
ALS GEVEL EN TUINBESTRATING ÉÉN WORDEN Brecht // België
10
VAN GRIJS BETONLANDSCHAP TOT KLEURRIJKE WOONRUIMTE
20 20
KONINKLIJKE OMGEVING VOOR HUIS TER DUIN Noordwijk aan Zee // Nederland
16
TRADITIONELE ESTHETIEK VOOR HUIS EN TUIN Ayr // Schotland
18
ÉÉN VISIE, TWEEHONDERD TUINEN Appeltern // Nederland
RODE LOPER VOOR FILMHELDEN Porth Teigr, Cardiff Bay // Wales
24
INGRIJPENDE FACELIFT Neder-Over-Heembeek // België
26
WAAROM NIET OOK BINNEN? Dömitz // Duitsland
28
FUNCTIONEEL EN MOOI Langedijk // Nederland
30
Ishøj // Denemarken
14
18
HERAANLEG VAN EEN RECREATIEPARK Klaipëda // Litouwen
32
BINNENHOF MET MEDITERRANE FLAIR Kopenhagen // Denemarken
34
ETALAGE Verenigde Staten
35
Adressen
16
Beste lezer, Deze nieuwe editie van ons magazine valt samen met een sterk verhoogde buitenactiviteit. Talloze private tuin – en terraswerken kondigen de komende lente aan. Maar ook openbare ruimtes, pleinen en stadsparken ontlopen de vernieuwingsdrang niet. Traditiegetrouw lichten we ook nu weer twee spraakmakende kleiklinkerprojecten in eigen land toe. Bij een eigenzinnige monolitische gezinswoning in Brecht lieten de architecten en de bouwheer hun visie de vrije loop. Hier lopen strakke volumes naadloos in elkaar over: woning én tuinbestrating werden uitgevoerd in gevelstenen en kleiklinkers die qua kleur en vorm niet van elkaar te onderscheiden zijn. Bij de heraanleg van het Peter Benoitplein te Neder-Over-Heembeek gaat het over een project waarbij kleiklinkers verkozen werden bij een druk belopen openbare plaats. Kleiklinkers bieden immers een aantal duidelijke voordelen en eigenschappen die perfect passen binnen een duurzame visie. Ze munten uit door variatie, esthetiek en harmonie. Verder zijn kleiklinkers 100 % kleurvast, kennen ze een levensduur van ver boven de honderd jaar. Ze zijn tevens onderhoudsarm, extreem vorstbestendig en ze worden niet glad bij regenweer. Vanuit architecturaal standpunt laten ze toe om binnen grotere projecten een rustgevende eenheid te verwezenlijken. Veel kijk – en leesplezier met deze nieuwe editie van ‘Garden & Place’ die weer bol staat van mooie, natuurlijke realisaties en inspirerende, grensoverschrijdende kleiklinkerideeën. Lieven Van Den Berghe / Kurt Lybeer / Patrick Baszak / Sébastien Leenen / Steven Vermeulen P.S. Hou alvast een dagje vrij in uw agenda voor de Wereld Tuinexpo Floriade 2012 die doorgaat van 5 april t/m 7 oktober 2012 in Venlo Nederland. U kunt er de Belgische kantoortuin anno 2020 bewonderen, gerealiseerd in samenwerking met Wienerberger en uitgevoerd met onze Terca kleiklinkers.
Impressum Garden & Place 7e uitgave
Foto’s De Tuinen van Appeltern / Appeltern Gardens (5, 18–19), Anders Sune Berg (32–33), Dries Van den Brande (8–9, 24–25), Romualdas Eitkevičius (30–31), Maria Mandt (6–7), Ruud Peijnenburg (14–15, 28-29), Hartmuth Schütt (6–7), Andrew Smith (16–17, 20–23)
Media-eigenaar en uitgeverij Österreichischer Wirtschaftsverlag GmbH, 1050 Wien
Design Simon Jappel (Österreichischer Wirtschaftsverlag)
Verantwoordelijke uitgever Wienerberger AG, 1100 Wien
Dit magazine van Wienerberger verschijnt in het Duits, Engels, Frans en Nederlands.
Redactie Tom Cervinka (Österreichischer Wirtschaftsverlag), Marion Göth (Wienerberger AG)
Garden & Place wordt verdeeld in België, Denemarken, Duitsland, Engeland, Estland, Finland, Frankrijk, India, Kroatië, Letland, Litouwen, Nederland, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland, Slovenië, Tsjechië en Zweden.
Medewerkers Tanja Bongers (NL), Dawn Duncan (USA), Sarah Jackson (UK), Stine Kjaer (DK), Caroline Maeyaert (BE), Tomas Sabaitis (LIT), Jolanda Stam (NL), Alexa Uplegger (DE), Nicky Webb (UK)
Deze uitgave van GARDEN & PLACE werd gedrukt op milieuvriendelijk, chloorvrij gebleekt papier. www.gardenandplace.com
MIX Paper from responsible sources
VOORWOORD // IMPRESSUM 3
4
KLEIKLINKERNIEUWS
Nu ook extra ruw:
WIENERBERGER ZORGT VOOR ANTISLIP Wienerberger Duitsland heeft zijn productaanbod uitgebreid met ‚extra ruwe‘ kleiklinkers. Door een speciaal productieproces ontstaat een bijzonder gestructureerd oppervlak dat het slipgevaar bij sneeuw en gladheid sterk reduceert. Vooral voor openbare ruimtes waar veel mensen komen, zoals pleinen en voetgangerszones, is dit interessant. Door het ruwere oppervlak ogen de kleiklinkers mooi rustiek. In het paviljoen ‚Relax in the City‘ ervaren bezoekers een oase van rust in een stedelijke omgeving.
Floriade 2012
Wienerberger op Floriade 2012 Door een speciaal productieproces ontstaan kleiklinkers met een bijzonder gestructureerd oppervlak. Dit reduceert mogelijk slipgevaar. Wienerberger klassiekers zoals de Penter Rotblaubunt kunnen ook extra ruw uitgevoerd worden. Deze zijn kwalitatief hoogwaardig en vallen door hun rustieke karakter bijzonder in de smaak.
Twee miljoen bezoekers worden verwacht op de Wereld Tuinbouw Expo Floriade 2012 in Venlo. Dit grootse event dat om de tien jaar in Nederland plaats vindt, belooft een lust voor alle zintuigen te zijn. De exposanten uit 35 landen pogen met hun fraai aangelegde tuinen en paviljoens een waar ‚natuurtheater‘ te creëren. Natuurlijk is ook Wienerberger op meerdere locaties in het 66 hectare grote Floriadepark vertegenwoordigd en toont zij de mogelijkheden in bakstenen bestrating in zowel landschaps- als tuinontwerp. Bijvoorbeeld in de ‚Kantoortuin 2020‘ in het Belgische paviljoen, naast de hoofdingang. Ontwerper Jo De Clercq, winnaar van een Belgische tuinontwerpwedstrijd, laat zien dat een ruimte van rust en bezinning ook een natuurlijke plaats kan zijn om te werken. In het paviljoen ‚Relax in the City‘ ervaren bezoekers een oase van rust in een stedelijke omgeving. Dit stadspark vormt een vrolijke ruimte waarin bakstenen bestrating in een regenboog van kleuren een bijzondere rol speelt. Ook in het paviljoen van de Tuinen van Appeltern, waarin zij hun visie op tuingeluk presenteren, zullen kleiklinkers van Wienerberger zijn verwerkt. Alle informatie over deze grootste internationale tuinshow, zie www.floriade.com.
Boekentip Hoog boven de drukke straten van de stad bestaat een andere wereld, een universum van rust en natuurlijke schoonheid, het rijk van de legendarische New Yorkse daktuinen. Zoals hun Babylonische voorlopers zijn deze stedelijke oases een echt wereldwonder. Goed verstopt tussen de betonnen canyons bieden ze een toevluchtsoord voor wie aan het genadeloze tempo van New York wil ontsnappen. Op deze stille plaatsen in de stad die nooit slaapt, kunt u zalig nietsdoen en zelfs heerlijk dutten. New York Rooftop Gardens Charles de Vaivre teNeues Verlag, Kempen 2011, gebonden 220 pagina‘s, meer dan 200 kleurenfoto‘s ISBN-10: 3832794719 ISBN-13: 978-3832794712
Ben van Ooijen’s
4 PRINCIPES VOOR TUINGELUK 1. Goede verhouding tussen beplanting en verharding Een tuin zonder beplanting is geen tuin. Een buitenruimte wordt pas een tuin als niet meer dan eenderde van het totaaloppervlak wordt ingenomen door verharding in de vorm van paden en terrassen. Reserveer tweederde van het totaaloppervlak voor groen: planten, gazon, vijver, et cetera. 2. Combinatie van hoog en laag De tweede voorwaarde vereist dat de helft van uw groen hoger is dan 90 cm. Met de hogere beplanting of groenelementen in de vorm van haagblokken of gesnoeide plantenvakken krijgt een tuin spanning, diepte en intimiteit. Aspecten die de tuinbeleving veel intenser maken. 3. Rust en privacy De eerste twee basisvoorwaarden heeft de tuinbezitter zelf in de hand. De situering is lastiger. De buren die u hoort, de achterburen die op uw terras kijken en verkeer tasten de vrijheid aan. Minder privacy is minder tuingeluk, maar er is hulp van buiten. Privacy komt met een rij vormbomen, een begroeide pergola tegen de inkijk, dakplatanen tegen de buren van boven, een andere plaats voor uw terras, geluidswerende afscheidingen, groensluisjes met poorten tegen een vrije inloop, parasols, schaduwdoeken en beschuttende hagen rond het terras.
vraagt. Deze energiebalans heeft veel invloed op de eerste twee basisvoorwaarden. Minder onderhoud kan leiden tot het totaal bestraten van een tuin. Dit is wel funest voor het gevoel en tuingeluk. Terwijl er genoeg opties zijn om de arbeidstijd naar eigen behoefte te regelen. Tientallen ingrepen en keuzes spelen een rol. Ze zijn echter nooit in uren uit te drukken: de grootte van de tuin varieert en de ene tuinier werkt sneller dan de andere. Ieder gazon moet 30 keer per jaar worden gemaaid. Een ligusterhaag wordt twee keer per jaar geknipt terwijl een klimophaag best een jaar kan worden overgeslagen.
Ben van Ooijen Ben van Ooijen (57) begon in 1986 een bescheiden hoveniersbedrijf. Om klanten te laten ervaren wat hij met zijn ontwerpen bedoelde, richtte hij enkele voorbeeldtuinen in. Appeltern is nu veertien hectare groot en telt tweehonderd voorbeeld tuinen. In 2011 bezochten 130.000 mensen het prachtige park voor tuinideeën. Vanuit Zweden en Duitsland is er belangstelling het unieke concept over te nemen. www.appeltern.nl
4. Energiebalans De verhouding tussen de hoeveelheid tijd die de consument aan de tuin wil besteden en de tijd die de tuin aan onderhoud
TIPS VAN DE TUINSPECIALIST 5
Voorbeeldtuinen: In de kleine Nederlandse plaats Appeltern presenteert Ben van Ooijen zijn visie op groene en vrije ruimtes voor tevreden tuiniers (zie pagina 18-19).
6
KEULEN // DUITSLAND
Tuin van de religies Te midden van de drukke en interreligieuze stad aan de Rijn is een heel speciale plaats voor rust en meditatie ontstaan. Waar vroeger een jezuïetenklooster was, bevindt zich nu de eerste tuin van de religies van Duitsland. Initiatiefnemer was IN VIA, een katholieke vereniging in Keulen die zich inzet voor meisjes en vrouwen.
In de drukke binnenstad van Keulen vormt de religiestuin een oase voor bezinning en rust. In een vroegere kloostertuin werd een wandelpad met elf stations over het thema geloof aangelegd. Roodbonte kleiklinkers wijzen bezoekers de weg en vestigen de aandacht op specifieke elementen.
Het idee en ontwerp voor de religiestuin komen van de land schapsarchitecte Maria Mandt (BDLA) uit Bornheim. In 17 weken werd een unieke, spirituele ruimte gecreëerd. Overblijfselen van de oorspronkelijke kloostertuin, onder meer de oude laan met fruitbomen, werden tijdens de aanlegfase goed beschermd en vormen nu een belangrijk deel van de tuin. Het was de bedoeling een tuin aan te leggen die de mensen aanspoort tot dialoog, tot het wisselen van gedachten over geloof en godsdienst. Aan elk van de vijf wereldgodsdiensten heeft Mandt een oppervlakte toegewezen. Onder de vrije hemel te midden van de natuur ontdekt de bezoeker elf stations. Vijf ervan zijn gewijd aan het christendom, het jodendom, de islam, het boeddhisme en het hindoeïsme. Ze werden chronologisch opgesteld volgens het ontstaan van de godsdiensten. Symbolen en teksten in steen trekken de aandacht. Het gebruik van klankschrift ondersteunt de communicatie. Interactieve elementen zoals een zonnewijzer die alleen functioneert als de mens voor schaduw zorgt en zo als wijzer optreedt, of asfaltzones waarop met krijt kan worden geschreven, maken de tuin ook voor jongere bezoekers leuk om te bezoeken.
KLEIKLINKERS ALS STIJLELEMENT De bezoeker betreedt de tuin via een weg tussen het refectorium en de oude sacristie van het klooster. De paden uit roodbonte Terca kleiklinkers van Wienerberger vormen door de
groepering als geplaveide banden in een 45-graden-hoek een oriëntatiepunt en een indirecte bewegwijzering door het park. In het totaal werden 2.650 vierkante meter kleiklinkers gelegd. De succesvolle landschapsarchitecte integreert heel wat creatieve ervaringen in haar werk. Ze heeft immers in de Verenigde Staten kunst gestudeerd en heeft intussen talrijke schilderijen, beelden en installaties tentoongesteld. De krachtige kleuren en de verrassende vormen vallen meteen op. Mandt is niet bang voor sterke expressie. Toch maakt het geheel geen overladen of gekunstelde indruk. Het project komt op voor de dialoog tussen de verschillende godsdiensten. Dat komt tot uitdrukking in de verscheidenheid en combinatie van de meest uiteenlopende materialen. Voor de paden en het terras werden verschillende bedekkingsmaterialen gebruikt. Bomen, bloembedden, hagen, struiken en uitnodigende grasvelden zorgen voor afwisseling in de tuin. Het is hier zelfs mogelijk om te barbecueën. In het aangrenzende restaurant „Refektorium“ kunnen de bezoekers diepgaande gesprekken voeren. De opdrachtgever wilde dat de bestaande grijze betonnen vloer in het binnenhof, die nog geen vier jaar oud was, opnieuw gebruikt werd. „Het was voor mij een hele uitdaging om de charme van het oude complex uit te werken, met een eenvoudig, functioneel materiaal te combineren en toch niets te ‚overschilderen‘. Door roodbonte kolenbrand kleiklinkers te gebruiken ben ik in mijn missie geslaagd“, aldus de architecte.
VRAGEN AAN LANDSCHAPSARCHITECTE MARIA MANDT Op de website van de Bund Deutscher Landschaftsarchitekten (BDLA) werd het Keulse project voorgesteld als „tuin van de maand november 2011“. Op die manier tonen uw collega‘s grote waardering voor u en uw opdrachtgever. Hartelijk gefeliciteerd! Om het idee te kunnen realiseren hebben veel mensen met mij meegedacht en kon ik rekenen op fantastische tuiniers voor de praktische kant van de zaak. Voor mij zelf was de religietuin – en dat is vandaag nog altijd zo – ook een gevoelskwestie. En dat merken de bezoekers die de tuin op eigen houtje of tijdens een begeleide wandeling ontdekken. Bovendien kan deze spirituele groene oase in hartje Keulen van maandag van vrijdag door iedereen gratis bezocht worden. Ook groepen en schoolklassen zijn welkom. Dit integrerende, sociale uitgangspunt van IN VIA vind ik een belangrijke troef van dit project. U hebt niet alleen landschapsarchitectuur gestudeerd, maar u werkt ook als beeldhouwster en milieupedagoge. In hoeverre zijn die ervaringen in dit project terug te vinden? Bij een dergelijk project passeren heel wat thema‘s de revue die voor een landschapsarchitect eerder ongebruikelijk zijn. Creativiteit, originaliteit en vrijheid bij het gebruik van materialen en kleuren waren vereist, net zoals bij mijn beeldend werk. De beslissing om een gekleurde kleiklinker te gebruiken heeft het bijvoorbeeld mogelijk gemaakt om bij het project doelgericht elementen te accentueren. Wie mensen van verschillende afkomst en leeftijd warm wil maken voor een bezoek aan een tuin rond het thema geloof, moet ook over interactie nadenken. De zonnewijzer met de mens als wijzer, oppervlakken waarop je met krijt kan schrijven of boodschappen die je via symbolen en klankschrift kan ontcijferen, spreken een gevarieerd publiek aan. Bijzonder populair is de „Levensweg“. De bezoeker moet een houten bol via concentrische cirkels naar het midden rollen. Dat is helemaal niet zo gemakkelijk, omdat de bol een deuk heeft. De deuk staat symbool voor de oneffenheden waarmee we tijdens ons leven worden geconfronteerd.
De tuiniers rond Heinz Klein, een meester in tuin- en landschapsaanleg uit Bornheim konden de logistieke problemen oplossen en de betonnen stenen tijdelijk opslaan. Verder organiseerden ze het transport van alle bouwmaterialen zoals uitgegraven aarde, steengruis en straatstenen, gazon en planten uitsluitend met wielladers door de beschermde toegangspoort die te smal is voor een vrachtwagen. De ervaren landschapsarchitect Klein en zijn medewerkers waren overtuigd van de goede verwerkbaarheid en de levendige kleur van de kleiklinkers. Het materiaal met zijn rustige aardtinten heeft een eerlijke kleur. Ze is niet opdringerig en verbleekt niet. De integratie van gebakken materialen was een verrijking voor het hele project. Mandt gebruikte de kleiklinker ook voor een meanderende rode band, ingebed in een watergebonden wegdek dat het thema „woestijn“ symboliseert. Passend bij het concept van de tuin luidt het motto „Breuk in het leven“. Er is een eenvoudig, sculpturaal aandoend beeld ontstaan. Bezoekers die weten hoe deze plek er vroeger als een woestenij bij lag, kunnen hun enthousiasme nauwelijks bedwingen. Intussen is de religiestuin een echte trekpleister geworden. „Bij de opening waren vertegenwoordigers van de andere godsdiensten te gast. Ze feliciteerden ons van harte met het geslaagde project rond het thema dialoog“, vertelt Sibylle Klings, directeur van IN VIA in Keulen. „En onze leerlingen in de keuken en in het restaurant zijn heel blij met het groeiend aantal gasten.“
In uw concept speelt de kleurwerking van materiaal een rol. Kunt u uitleggen waarom? Een weloverwogen keuze van materialen en kleuren is nodig om een ruimte zo overtuigend vorm te geven dat het verblijf als aangenaam en licht ervaren wordt. Om een duurzame werking van de kleuren te bereiken mogen ze niet verbleken, anders verschuiven de accenten. De kleur van kleiklinkers blijft gedurende decennia gelijk en het oorspronkelijke karakter blijft bewaard. Dat idee beviel me enorm. Meer informatie: www.gartenundkunst.de, www.bdla.de
Religietuin, Keulen Architecte: Landschapsarchitecte Maria Mandt (BDLA), Bornheim Bouwheer: IN VIA e. V. Köln Gebruikte kleiklinkers: Westfalen Beschikbare formaten: 200 x 100 x 51 mm Oppervlakte: 200 m² Voltooiing van het project: September 2011
KEULEN // DUITSLAND 7
8
BRECHT // BELGIË
Als gevel en tuinbestrating één worden Architectenkoppel Hans Weemaes en Karin Janssens van hk architecten uit Antwerpen geeft reeds sinds 2005 samen gestalte aan karaktervolle particuliere woningen. Zowel bij hun verbouwingen als bij hun nieuwbouwprojecten streven ze een rustgevende eenheid na tussen binnen en buiten, tussen woning en omgeving, tussen wonen, werken en ontspannen. Vaak ontwerpen ze daarbij ook het meubilair en het tuingedeelte mét terrassen en bestrating. In 2009 ontwierpen ze een gezinswoning in Brecht, waarbij ze hun architecturale visie de vrije loop konden laten. Het werd een opvallend onopvallende woning waarbij strakke volumes naadloos en speels in elkaar passen en waarbij de tuinbestrating niet van de gevels te onderscheiden valt.
Monolitisch van structuur, intimistisch qua sfeer Hans Weemaes: „Bij deze woning hebben we een bijzonder strakke en monolitische aanblik nagestreefd. Daarbij werd de voorgevel die uitgeeft op het zuiden vrij gesloten gehouden. De privacy aan de voorkant van de woning wordt extra onderstreept door de toepassing van een claustra gevel. De achterliggende werkruimte van de opdrachtgever op de etage geniet op die manier van zacht gefilterd daglicht, terwijl inkijk van buitenaf onmogelijk is. Aan de 3 andere zijden daarentegen hebben we grote raampartijen voorzien voor een maximale lichtinval.“ Hoewel strak monolitisch langs buiten, kunnen we het binnenontwerp van deze woning misschien wel intiem noemen. Niveauverschillen tussen woon- en eetkamer beneden versterken deze indruk. Net zoals de discrete inplanting van de master bedroom boven de garages en bijzondere vondsten zoals het gemeenschappelijk terras voor beide kinderkamers.
Strakke gevel met speelse elementen De repetitieve openingen in de claustra zorgen voor een mooi en speels ritmisch patroon dat bijzonder goed harmonieert met de gebruikte voegtechniek. Initieel werd geopteerd voor verlijmde gevels, maar dat vond de opdrachtgever net iets te strak. Uiteindelijk werden de gevels traditioneel gemetseld met zwarte mortel, maar bleven enkel de staande voegen opgevuld. De liggende voegen werden uitgekrabt. Samen met het wildverband zorgt dit voor een subtiel horizontaal lijnenspel.
Het pad loopt over in de muur Vanaf de straat loopt een pad in kleiklinkers naar de woning. Het pad wordt geflankeerd door strakke beplantingen afgewisseld met vlakken dolomiet. De overgang van pad naar woning wordt gevormd door een verhoogd gedeelte dat naar de verzonken inkom leidt.
Hans Weemaes: „Voor de gevels hadden we een donkere baksteen gekozen. Voor de tuinbestrating zochten we een kleiklinker die daar qua kleur, formaat en uitzicht perfect op aansloot, om het monolitische aspect van de woning nog te versterken. Het werd de Terca Crea Nero in waalformaat. Beide stenen waren nauwelijks van elkaar te onderscheiden. En we hebben de lijn nog verder doorgetrokken, door ook de kleiklinkers in wildverband te plaatsen, net als de gevelstenen. Zowel bij het pad als bij het verhoogd inkomgedeelte werden de kanten gemetseld in gevelsteen, op beton geplaatst en gevoegd. Zo werd een soort betonnen kuip gerealiseerd die werd ingevuld met de kleiklinkers. Deze werden zonder voeg en in wildverband op een zandbed geplaatst. Ook achteraan aan de woonkamer en de eetruimte werden smalle terrassen aangebracht. In totaal werden hier zowat 45 m² kleiklinkers verwerkt.“ Uit deze geslaagde combinatie van gevelbakstenen en kleiklinkers stralen ontegensprekelijk een rust en een kracht, eigen aan een gefundeerd en doordacht architecturaal concept.
Gezinswoning, Brecht Architect: hk architecten, Antwerpen Opdrachtgever: Particulier Gebruikte kleiklinkers: Terca Crea Nero WF Beschikbare formaten: 200 x 50 x 88 mm (WF) 200 x 65 x 88 mm (DF) 202 x 99 x 73 mm (KKF70) Gebruikte Gevelbakstenen: Forum Ombra WF Oppervlakte: 45 m² Voltooiing van het project: 2010
BRECHT // BELGIË 9
10
ISHØJ // DENEMARKEN
Van grijs betonlandschap tot kleurrijke woonruimte In 2003 stond Vejleåparken in Ishøj voor grote uitdagingen. De woonblokken uit de jaren zeventig waren verloederd en zagen er heel troosteloos uit. Er werd besloten om radicaal actie te ondernemen. Het tot dan toe grootste Deense saneringsproject voor een woongebied ging van start. De eentonige betonnen gebouwen werden omgevormd tot attractieve en dynamische woonruimtes.
ISHØJ // DENEMARKEN 11
12
ISHØJ // DENEMARKEN
In de straten van Vejleåparken werden kleiklinkers in verschillende kleuren gelegd. Dat zorgt voor afwisseling en verleent elke buurt een eigen identiteit.
De modernisering van Vejleåparken (vroeger Ishøjplanen) is de uitgebreidste sanering van sociale woningen in de Deense geschiedenis. De renovatie nam meer dan zes jaar in beslag. De kosten bedroegen 188 miljoen euro. In Vejleåparken wonen meer dan 5.000 mensen. Dat is een vierde van het aantal inwoners van de gemeente Ishøj. Het volledige gebied Vejleåparken is ongeveer 166.000 vierkante meter groot. Vroeger waren de straten rond de sociale woningen in Vejleåparken bedekt met in verband gezette grijze straatstenen van beton. Dat versterkte samen met de vele identieke gebouwen het monotone karakter van de woonwijk. Vanaf het begin van de renovatiewerken streefden de verantwoordelijke politieke raad en de bewoners een esthetische opwaardering van deze grote woonwijk na. Daarom waren de troosteloze beton straatstenen niet langer een optie. Zowel de architectuur van de gebouwen als van het landschap werd in vier buurten onderverdeeld met een eigen karakter.
ZONES MET EEN UNIEKE IDENTITEIT Landschapsarchitecte Charlotte Skibsted, bedrijfsleidster van Charlotte Skibsted landskabsarkitekter, die voor de renovatie van het landschapsontwerp verantwoordelijk was, verklaart de wijziging als volgt: „Met deze opwaardering hebben we een wijziging van de verschillende landschappen gerealiseerd door de straten onder te verdelen in vier verschillende groenzones met telkens een eigen centraal plein. Elke zone heeft nu een eigen identiteit die bij de aanpalende gebouwen past. De eigen expressie van de bestrating in elk van deze zones werd bereikt door het gebruik van kleiklinkers in verschillende kleuren in combinatie met Scandinavisch graniet. Op die manier kunnen de bewoners zich met hun woonzone identificeren. Wij hebben prachtige kleiklinkers van Wienerberger gebruikt. In sommige
straten zijn blauwzwarte Dresden kleiklinkers gelegd, in andere straten gele Märkisch kleiklinkers.“
FRAAIE GEVELS Vejleåparken is onbetwistbaar een plek geworden waar het aangenaam is om te leven. Het grijze betonlandschap werd door het nieuwe wegdek en de openbare groenvoorzieningen grondig gewijzigd – met gezellige pleintjes die afhankelijk van hun doel een andere vorm hebben gekregen. Enkele zijn met tafels en stoelen uitgerust. Andere bevinden zich rond voetbalvelden en trainingsgebouwen. Zelfs de eigenlijke huurhuizen werden uitgebreid gerenoveerd en voorzien van nieuwe gevels, ramen, daken en badkamers. Bovendien hebben Bjørn Nørgaard en acht andere beeldhouwers een bijzondere toets gegeven aan de gevels met geglazuurde bakstenen en lichtkunst.
Woonwijk Vejleåparken, Ishøj Landschapsarchitecte: Charlotte Skibsted Landskabsarkitekter, Veksø Opdrachtgever: Ishøj Kommune en AAB Gebruikte kleiklinkers: Terca Dresden (blauw/zwart), Märkisch (geel) Beschikbare formaten: 200 x 100 x 52 mm, 200 x 100 x 71 mm, 240 x 118 x 52 mm, 240 x 118 x 71 mm Gelegde oppervlakte: 9.000 m² Voltooiing van het project: 2011
ISHØJ // DENEMARKEN 13
14
NOORDWIJK AAN ZEE // NEDERLAND
Koninklijke omgeving voor hĂŠt Noordzeehotel Grand Hotel Huis ter Duin werd in 1885 geopend. Het hotel legde de grondslag voor de ontwikkeling van Noordwijk tot een bekende, en chique badplaats.
Huis ter Duin heeft zich altijd op rijke toeristen gericht. Zo verbleven de koninklijke families van Nederland en België er regelmatig. In de Tweede Wereldoorlog werd het hotel gevorderd voor het onderbrengen van Duitse legerofficieren. Dit gegeven werd later gebruikt in de film Soldaat van Oranje, die gedeeltelijk rond het hotel opgenomen is. In 1990 werd een groot deel van het hotel door brand verwoest. Huis ter Duin werd daarna herbouwd en uitgebreid. Nu is het een vijfsterrenhotel met 228 kamers, 22 suites en 19 multifunctionele conferentieruimten. De wat grijze bebouwing refereert aan een statige, Engelse stijl. De omgeving van het hotel en de verbindingsweg achter de boulevard krijgen in fasen een nieuwe bestrating. Met een mooie, geelrood bakkende kleiklinker. De materiaalkeuze refereert aan de grandeur van het hotel, het nabije duinlandschap en de eerder gekozen geelbronzen kleiklinkers.
Huis ter Duin, Noordwijk aan Zee Bouwheer: Gemeente Noordwijk Gebruikte kleiklinkers: Auraton KK70, Bronzo DF Beschikbare formaten: WF, DF, KK70 Oppervlakte: ca. 500 m² Auraton en 350 m² Bronzo Voltooiing van het project: 2009
NOORDWIJK AAN ZEE // NEDERLAND 15
16
Ayr // Schotland
Traditionele esthetiek voor huis en tuin Het traditioneel-historische karakter en de moderne kwaliteitskenmerken van de Rudgwick kleiklinker met zijn ruwe oppervlak vormden voor architect en huiseigenaar John Russell de perfecte combinatie bij het omtoveren van zijn huis en tuin tot een plaats van bezinning en ontspanning.
De Carrick Road grenst direct aan Ayrs beschermde stadswijk. Er staan veel traditionele georgiaanse en victoriaanse huizen. Verder bevinden zich in de populaire straat een aantal uitstekende hotels, restaurants en gastenverblijven. De eigenaar en architect John Russell verloor bij de verbouwingswerkzaamheden nooit de geschiedenis van zijn victoriaanse huis uit het oog. Hij heeft ervoor gezorgd dat de uitbreiding van zijn huis en tuin harmonisch past bij het oorspronkelijke gebouw en de omgeving. Wegens de belangrijke rol van natuurlijke materialen met een eerder traditioneel karakter koos Russell voor de rode Rudgwick klinker. Ontbrekende kleiklinkers in het oorspronkelijke metselwerk werden met veel liefde door nieuwe vervangen. Hierbij werd rekening gehouden met de huidige kleur van de muren. De Rudgwick kleiklinker, die in een traditionele brandoven gebakken wordt, heeft de onmiskenbare eigenheid
en kwaliteit van historisch metselwerk. Deze kleiklinker wordt in Rudgwick in West Sussex sinds het einde van de 19e eeuw geproduceerd. John Russell van Thomson McCrea architects en eigenaar van het huis legt uit waarom hij voor deze kleiklinker koos: „Voor de buitenkant was het heel belangrijk om de traditionele stijl van het gebouw te behouden. De kleiklinker werd als verbindend element gebruikt tussen de tuin en de buitenkant van het huis. De kleur en textuur vulden ook de decennia oude beplanting van de bestaande tuin aan.“ „Het karakter van de kleiklinker ontstaat samen met de zachte kanten, en de kleine module maakt de vorming van afgeronde kanten en trappen uit hetzelfde materiaal mogelijk. Hieruit vloeit een landschap voort dat uitstekend past bij de ouderdom en de eigenheid van het huis en het perceel“, zo vertelt Russel.
Particulier huis, Ayr Architect: Thomson McCrea Opdrachtgever: John Russell Gebruikte kleiklinkers: Rudgwick Sea Sand Multi Stock, 50 mm Beschikbare formaten: 215 x 102 x 50 mm Oppervlakte: 35 m² Voltooiing van het project: Oktober 2010
Ayr // Schotland 17
18
APPELTERN // NEDERLAND
De Tuinen van Appeltern
ÉÉN VISIE, TWEEHONDERD TUINEN Ben van Ooijen is initiatiefnemer van de Tuinen van Appeltern. Een verzameling voorbeeldtuinen die zijn weerga niet kent. In het prachtige rivierenlandschap van de Nederlandse provincie Gelderland. Bekend is Van Ooijen ook voor zijn karakteristieke visie op tuinontwerpen (zie hiervoor „4 principes voor tuingeluk“ op pagina 5“). Met Garden & Place sprak Ben van Ooijen over tuingeluk en nationale verschillen.
„De tuinwereld is complex. Er zijn fabrikanten, kwekers, tuiniers, schrijvers, journalisten, tuincentra. Allemaal spelen ze een rol en hebben een eigen kijk op hoe dingen gaan of zouden moeten. Met de Tuinen van Appeltern reiken we voorbeelden aan, we hoeven niets te verkopen. Met inspiratie en voorlichting zijn we hét Nederlandse park voor tuincultuur geworden. Inrichting, beplanting, bestrating, kunst en accessoires komen hier samen. Oude tuinen, tuinen van de toekomst. Ik zeg niet wat mooi is of modieus. Ben zeker geen moraalridder. Ik bewaak wel de finale kwaliteit over de 200 tuinen. Mensen kunnen meer uit hun tuin halen. Met de partners en bedrijven die hier hun oplossingen tonen. De consument moet de verschillen zien, daar ligt de taak van de Tuinen van Appeltern.“
TUINGELUK „Een tuin maakt het leven mooier en interessanter. Vanuit mijn visie op tuingeluk (zie kader) wil ik mensen liefde voor groen bijbrengen. Ik denk dat maar twintig procent van de mensen echt tevreden zijn met hun tuin. Dat zijn de liefhebbers, die blijven vanzelf vernieuwen en planten kopen. Voor de tuinindustrie is dat easy money. Ik zeg: focus je op de tachtig procent die geen optimale band met hun tuin heeft! Help hen, zorg dat ze een warme band met hun tuin krijgen. In plaats van ze achteloos nieuwe spullen te verkopen. Neem hen aan de hand, maak het ze makkelijk. Mijn visie op tuingeluk bestaat uit maar vier stappen die mensen zelf in de hand hebben. De visie werkt, juist door de eenvoud van het concept.“
INSPIRATIE „Na mijn studie bezocht ik in twee dagen een stuk of acht Engelse tuinen. Sissinghurst, Hampton Court, toen sloeg de vonk echt over. Wát een
schoonheid en rust, wát een respect, wát een passie. De tuincultuur in Engeland is uniek. De Chelsea Flower Show krijgt van de BBC drie uur live zendtijd per dag! Een tuinland dat zich goed ontwikkelt is Duitsland. Je ziet terug in hun Bundesgartenschau. Een vakbeurs zonder opsmuk, terug naar de essentie. Duitsers verkopen oplossingen, vanuit een oprechte betrokkenheid bij de klant. Nederlanders denken nog veel in producten verkopen.“
KERAMIEK „Het aandeel keramiek groeit, zeker. Keuzecriteria zijn dan kwaliteit en duurzaamheid. Ook in de zin dat de meer tijdloze tuinontwerpen in opkomst zijn. Ook is het aanbod breder geworden: alle tinten zijn op de markt. Het maakt meerkleurige ontwerpen veel makkelijker. Zo kunnen kleiklinkers in combinatie met andere materialen ook uitstekend bij elkaar passen. Ook combinaties met natuursteen of beton zijn mogelijk. Ik laat alle opties open, Appeltern staat voor tuinplezier via eerlijke voorlichting.“
GARDENING FOR LAZY PEOPLE „Op blogs en in de literatuur wordt er veel over gesproken, maar het is een misverstand dat een volledig bestrate tuin minder onderhoud oplevert. Ik zeg altijd: een tuin onderhouden kost minder tijd dan een relatie. Het gaat erom dat je bezig bent met wat je wél leuk vindt. Het gaat om goed plannen en de juiste keuzes maken. Het onderhoud met 40 procent reduceren is dan reuze eenvoudig. De ene haag moet je twee keer per jaar snoeien, de andere kan gerust een jaartje zonder. Een gazon moet je dertig keer maaien, een bodembedekker geeft rust. Nogmaals, mensen moeten gelukkig worden in hun tuin. En ik wil ze daarbij helpen. Er zijn nog te veel buitenruimtes die het predikaat ‘tuin’ niet verdienen.“
APPELTERN // NEDERLAND 19
20
PORTH TEIGR, CARDIFF BAY // WALES
Rode loper voor filmhelden Porth Teigr is een perceel van iets meer dan 15 hectare groot in Cardiff Bay. Het is be足 doeld als centrum voor de creatieve sector in Wales. De nieuwe Roath Lock Studios van de BBC zullen er gevestigd zijn. Deze locatie, waar winkels en woongebouwen naast nijverheid gepland zijn, is een van de belangrijkste stadsontwikkelingsprojecten aan het water in het hele Verenigd Koninkrijk.
PORTH TEIGR, CARDIFF BAY // WALES 21
22
PORTH TEIGR, CARDIFF BAY // WALES
Als gemeenschappelijk project van igloo, een investeringsfirma voor stadsvernieuwing, en de regering van Wales, is Porth Teigr het laatste grote stuk bouwgrond in de binnenhaven van de baai van Cardiff. Er komen hier 93.000 vierkante meter nijverheid en meer dan 1.000 nieuwe woningen. De katalysator voor het project vormen de BBC Roath Lock Studios, die het centrum voor de creatieve industrie zullen aanvullen. Dankzij de uitgebreide stadsvernieuwing wordt Cardiff Bay een van de meest internationale en creatieve centra in het Verenigd Koninkrijk. Tegelijkertijd wordt het traditionele erfgoed van Wales bewaard. Bij de realisatie van het project wordt rekening gehouden met de schoonheid en de eigenschappen van de natuurlijke omgeving van Cardiff Bay en met de grote betekenis van de lokale industriecultuur. Door het gebruik van vooral natuurlijke materialen en de gekozen verwerkingsmethodes zou het project in zijn opzet moeten slagen. In de baai staan talrijke cultuurhistorische monumenten zoals de Senedd, de zetel van de National Assembly for Wales, het Wales Millennium Centre en het Pierhead Building met zijn
typische rode bakstenen gevel. Rode baksteen is in de hele regio te vinden. Dit materiaal speelt dan ook een belangrijke rol bij de kleurgeving in Porth Teigr, vooral voor de voetpaden en oeverpromenades. David Wesselingh, landschapsarchitect bij urban realm designers LDA Design, zegt hierover: „Rode kleiklinkers drukken hun stempel op een groot deel van de bouwwerken in Cardiff Bay. We vonden het heel belangrijk dat dit typische straatbeeld niet verloren gaat. Anderzijds willden we Porth Teigr een eigen identiteit geven, los van de rest van de omgeving.“ Om deze twee doelen te bereiken koos David voor de Slimpave Koln Red kleiklinkers van Wienerberger. De karakteristieke dieprode kleur wordt aangevuld door blauwe en grijze schakeringen. Op die manier krijgen de geplaveide oppervlakken meer diepte. De kleureigenschappen ontstaan door het branden van het natuurlijke materiaal klei in een brandoven. Bovendien zijn de afmetingen van de afzonderlijke kleiklinkers bij de gebruikte waterstraalgesneden kleiklinkers niet gelijk. De smalle proporties zorgen voor het gewenste met de hand gemaakte karakter.
Door de ligging aan de haven en het hoge aantal passanten in de Porth Teigr regio was ook stevigheid een van de belangrijkste criteria voor het designteam en de Cardiff City Council. Door de typische eigenschappen van gebakken kleiproducten is de Slimpave Koln Red een duurzame kleiklinker. David concludeert: „De schaal en de havenomgeving geven aan Porth Teigr een eigen identiteit. Het gebruik van slechts weinig materiaalsoorten die op een natuurlijke wijze zullen verweren en de verwerking in ongecompliceerde patronen met grote kanten en eenvoudige verbindingselementen is een bewuste keuze. Op die manier houden we rekening met de havenomgeving. „De Slimpave Koln Red werd op een oppervlak van 4.200 vierkante meter gelegd. Daarom zijn de degelijkheid en prestatie-eigenschappen van groot belang. De kleiklinker zorgt voor een evenwicht tussen oud en nieuw. Hij past zowel bij de bebouwde omgeving als bij het natuurlijke milieu. Hij harmonieert met het moderne mediacentrum dat hier zal zijn gevestigd en met de ruimtelijke context in zijn geheel.“
Ontwikkelingsproject Porth Teigr, Cardiff Bay Architect: LDA Design Opdrachtgever: igloo Gebruikte kleiklinkers: Slimpave Koln Red Beschikbare formaten: 210 x 50 x 70 mm Oppervlakte: 4.200 m² Voltooiing van het project: September 2011
PORTH TEIGR, CARDIFF BAY // WALES 23
24
NEDER-OVER-HEEMBEEK // BELGIĂ‹
Ingrijpende facelift Agora, gevestigd in Koekelberg, is een studiebureau dat vooral actief is in projecten van ruimtelijke ordening, mobiliteit, leefmilieu en de aanleg van openbare ruimten. 9 partners sturen er dagelijks een multidisciplinair team aan van ruim 20 gespecialiseerde medewerkers, hoofdzakelijk stedenbouwkundigen, architecten, landschapsarchitecten en ingenieurs. Hun werkterrein beslaat vooral de Brusselse regio, WalloniĂŤ en Noord-Frankrijk. In 2009 mochten ze, in opdracht van de stad Brussel, het Peter Benoitplein in de deelgemeente Neder-Over-Heembeek heraanleggen.
MEER RESPECT VOOR VOETGANGERS EN FIETSERS In de loop der jaren waren reeds tal van plannen voor de heraanleg van het plein aan de gemeente voorgesteld maar telkens afgewezen. Het voorstel van Agora viel blijkbaar bij iedereen in de smaak en speelde concreet in op de bezorgdheid van de opdrachtgever om het drukke verkeer af te zwakken en om de publieke functie van de openbare ruimte te herwaarderen. Fietsers en voetgangers waren in de loop der jaren immers steeds meer in de verdrukking gekomen in de buurt van het Peter Benoitplein. De François Vekemansstraat, een drukke handelsstraat met tweerichtingsverkeer zorgde op dit vlak voor behoorlijk wat verkeersoverlast in de buurt. Ook de tamelijk brede baan rond het Peter Benoitplein met zijn centraal gelegen Sint-Petrus en Sint-Paulus kerk zorgde voor te druk en te snel autoverkeer en voor een verhoogde parkeerproblematiek. Het was hoog tijd om groen, verkeer en sociaal leven in een hernieuwd evenwicht te plaatsen.
TRAGER RIJDEN EN RUSTIGER WANDELEN Pierre Lorand, projectverantwoordelijke bij Agora: „Brede wegen nodigen nu eenmaal uit om snel te rijden. Daarom hebben we rondom het plein de brede rijvakken versmald en de circulatie herbekeken ten voordele van betere parkeergelegenheid en bredere wandelpaden. Het plein voor de ingang van de kerk hebben we ook volledig open en vrij gehouden, zodat het
beter zijn openbare functie kan vervullen bij markten en fes tiviteiten. De vroegere fontein met bovengronds waterbekken werd vervangen door een nieuwe waterpartij, waarbij speelse waterkolommen zo uit de grond omhoog lijken te schieten. Om het geheel een voetgangersvriendelijk karakter te geven, werd op vlak van bestrating gekozen voor Terca kleiklinkers.“
BESTRATING IN KLEIKLINKERS, EEN NATUURLIJKE KEUZE Pierre Lorand: „De keuze voor kleiklinkers is makkelijk te verantwoorden. Het is een natuurlijk materiaal met een vrij glad oppervlak, waardoor het vuil zich niet makkelijk kan vastzetten. Bovendien zijn de kleiklinkers in de massa gekleurd, waardoor ze kleurvast zijn en niet van uitzicht veranderen, noch door weersinvloeden, noch bij een zware verkeersbelasting. Kleiklinkers hebben al zeer lang hun kwaliteiten en hun deugdelijkheid bewezen als bestratingsmateriaal voor openbare ruimten. Bij dit plein heb ik specifiek gekozen voor kleiklinkers in 3 tinten: geel voor het voetgangersgedeelte, bruin voor de lange, contrasterende stroken op het plein voor de ingang van de kerk en roodbruin voor de parkeervakken. Persoonlijk werk ik
graag met een gele bestrating, omdat het een frisse, opgewekte kleur is, die steeds een beetje vakantiegevoel in zich draagt. De lange, bruine stroken die hier de gele kleiklinkers onderbreken, benadrukken de grootte van het plein en zorgen tezelfdertijd voor een visuele eenheid“, zeggen de ontwerpers.
ÉÉN ALLESOMVATTEND CONCEPT Naast de heraanleg van het plein tekende Agora ook voor het stadsmeubilair, de openbare verlichting en de groenaanleg. Alle gebruikte elementen en materialen passen perfect in het overkoepelend concept waarbij rust, veiligheid en een nieuw sociaal elan centraal staan. De zitbanken zijn van hout op een metalen frame. Verder werden er contactblokken, paaltjes, leuningen en vuilbakken uit roestvrij staal aangebracht. Op vlak van verlichting werden aan de voorzijde van de kerk 10 lantaarnpalen van 6,30 meter hoog geplaatst. Alle andere lantaarnpalen rondom de kerk hebben een hoogte van 4 meter. Bij de groenaanleg werd gebruik gemaakt van twee hoogstammige boomsoorten: de Kaukasische linde en de valse Christusdoorn (Gleditsia Triacanthos). Rond de kerk werden tevens banden van graszoden en struiken voorzien en aan de voet van de lindebomen zorgen taxusmassieven voor extra structuur. De volledige heraanleg van het Peter Benoitplein nam iets minder dan een jaar in beslag, van augustus 2009 tot juni 2010.
Heraanleg Peter Benoitplein, Neder-Over-Heembeek Architect: Agora Studiebureau, Brussel Opdrachtgever: Gemeente Neder-Over-Heembeek Gebruikte kleiklinkers: Penter Nussbraun, Husum Gelbbunt, Rot Beschikbare formaten: 200 x 100 x 52 mm (WF), 240 x 118 x 52 mm (DF) 200 x 100 x 71 mm (WNF), 240 x 118 x 71 mm (NF) Oppervlakte: 5.000 m² Voltooiing van het project: Juni 2010
NEDER-OVER-HEEMBEEK // BELGIË 25
26
DÖMITZ // DUITSLAND
Waarom ook niet binnen? Wie langs de Elbe naar Dömitz rijdt, ziet al van ver het hotel „Dömitzer Hafen“. De vroegere graanschuur is 43 meter hoog en torent uit boven de beemden aan de Elbe. Met zijn glazen bovenverdieping lijkt het gebouw wel een rivierstoomboot. Vanaf de bovenste etage hebt u een spectaculair uitzicht over het Wendland.
In 1959 werd de haven door de beleidsmakers van de DDR gepland als knooppunt tussen Hamburg, Mecklenburg en TsjechoSlowakije. De bouw van de muur en de ligging dicht bij de grens leidden ertoe dat de haven nooit werd gebruikt. In 1995 kocht de vastgoedontwikkelaar Kai Hagen uit Düsseldorf, wiens familie uit de regio afkomstig is, het terrein. In het vroegere verboden gebied, waar tot aan de Wende grensboten van de DDR gestationeerd waren, ontstond een hotel met een groot restaurant, een hal voor events en een beachbar.
KLEIKLINKERS ALS OPVALLENDE KEUZE „Kai Hagen wil altijd iets speciaals creëren“, vat Michal Kirstein samen. Hij coördineerde de bouwwerkzaamheden tussen 2004 en 2007 en werkt vandaag als hoofd van de technische dienst in het hotel. „Dat geldt natuurlijk voor ons panoramacafé, maar ook voor de hotelkamers en het restaurant. De „Meta“ laat iedereen opkijken die voor de eerste keer het restaurant binnenkomt.“ De imitatie van de typische schuit uit de regio vormt het middelpunt van de zaak, die vis- en streekgerechten serveert. Ook de vloerbedekking van roodblauwe kleiklinkers in de lobby en in het restaurant is heel bijzonder. Kirstein legt uit waarom ze voor kleiklinkers binnen kozen: „Wij hadden een speciale uitgangspositie. Om te beginnen gebeurde de uitbreiding
in verschillende fases. Waar nu het restaurant is, stond in 2006 nog helemaal niets. En nu wordt er nog steeds aan uitbreiding gedacht. Om bij toekomstige bouwplannen flexibel te kunnen zijn was het belangrijk dat de vloer niet verzegeld werd. Onder het restaurant lopen immers de belangrijke leidingen. Verder is Dömitz gewoonweg „het land van de bakstenen“. Kleiklinkers in klassieke kleuren worden hier al eeuwen gebruikt. Aangezien dit materiaal typisch is voor de regio en een bijzonder karakter heeft, kozen we kleiklinkers voor de vloerbekleding binnen.“ We stelden hoge eisen en de verwerkende bedrijven moesten oerdegelijk ambachtelijk werk leveren. Op meer dan 350 vierkante meter werden verschillende legpatronen gerealiseerd. Vooral bij de omslachtige vormgeving van de windroos bij de ingang moest er heel exact gewerkt worden. Voor de cirkel- en sierelementen was maatwerk vereist. De kleiklinkers moesten zelfs heel klein gezaagd worden. Kirstein lacht fijntjes: „Drie dagen lang was het kompas het belangrijkste gereedschap van de verwerkers. Onze windroos moest exact naar het noorden gericht zijn.“ Het effect is gebaseerd op de vorming van de letters van de vier windstreken die de centraal geplaatste windroos in graniet enkele keren vergroten. Door de zorgvuldige rangschikking van de kleuren ontstonden banden en sierelementen die vierden van cirkels samenvoegen.
De houten gang accentueert de overgang naar het restaurant. Links bevindt zich de lift die de gasten naar de 26 kamers en de drie junior suites van het hotel brengt.
HOOGWAARDIG EN BELASTBAAR Afgezien van het karakter van het materiaal en de hoge belastbaarheid waren er ook goede technische redenen om binnen kleiklinkers te gebruiken. De beemden aan de Elbe en de haven zijn blootgesteld aan overstromingsgevaar. In recordjaren staat het water hier drie meter hoger dan normaal. Dan verdwijnen de parking, de hal voor events en zelfs delen van het restaurant in het water. „Daarom is een heel belastbare vloer cruciaal. Hout of kunststof zijn voor deze omstandigheden ongeschikt. Om het water te kunnen laten wegsijpelen hebben we voor een los legverband gekozen en bij de grondlaag baksteenrecycling toegepast. Als beddingmateriaal werd gewassen klinkerzand gebruikt. Het was belangrijk om de korreling van beide materialen op elkaar af te stemmen.“ Naast de voordelige producteigenschappen van de kleiklinkers is ook het karakter van het materiaal een groot pluspunt. Of ze nu gelegd zijn in elleboogverband zoals in het restaurant, in blokverband zoals voor de receptie of ze gebruikt worden in combinatie met industrievloeren van staal zoals bij de oude scheepsdiesel in de bar – de roodblauwbonte kleiklinkers zorgen voor speelse accenten en beklemtonen de charme van de streek.
Dömitzer Hafen, Dömitz Architect: Lothar Greiner, bouwtechnisch bureau Grabow, Mecklenburg Opdrachtgever: Kai Hagen Immobilienverwaltung, 40237 Düsseldorf, Grafenberger Allee 277-287 Gebruikte kleiklinkers: Penter Rotblaubunt, Nußbraun Beschikbare formaten: 200 x 100 x 52 mm Oppervlakte: ca. 450 m² Voltooiing van het project: Augustus 2007
DÖMITZ // DUITSLAND 27
28
LANGEDIJK // NEDERLAND
Functioneel en mooi Voor het geleiden en afremmen van verkeer is veel mogelijk: borden, lijnen, strepen, paaltjes, drempels, verkeerslichten, versmallingen en controles. De gemeente Langedijk (NoordHolland) koos in dit kader voor een duidelijk straatbeeld.
Voor de uitvoering van verkeersdrempels bestaan in Nederland geen wettelijke eisen (wel gangbare richtlijnen). De materiaalkeuze is vrij, wetende dat kleurvast gebakken kleiklinker zich uitstekend lenen voor verkeersremmers. Ook op lange termijn blijven de ‘ingebakken’ kleurverschillen beter zichtbaar dan geschilderde patronen. En de duurzaamheid van gebakken bestratingsmaterialen is een belangrijk inkoopcriterium voor overheden. Voor een nieuwbouwwijk in Zuid-Scharwoude (gemeente Langedijk) leverde Wienerberger de bestrating. Voor het project was er extra aandacht voor de inrichting van de schoolzones. Duidelijke waarschuwingsborden, palen en straatmarkeringen beschermen de kinderen en andere weggebruikers in deze gevarenzones. Op de foto bovenaan rechts wordt duidelijk dat een drempel meer is dan alleen een ergerlijke oneffenheid in de straat. Drempels kunnen zowel een verkeersremmende als een identiteitsvormende maatregel zijn.
Verkeersafremmingsconcept, Langedijk Architect: Maarten Koning Opdrachtgever: Gemeente Langedijk Gebruikte kleiklinkers: Bruno KK70 en Argenti KK65 Beschikbare formaten: Bruno: WF, DF, UDF, KK70, KK80, LF, TF Argenti: UDF, KK65 Oppervlakte: 13.000 m²
LANGEDIJK // NEDERLAND 29
30
KLAIPėDA // LITOUWEN
Heraanleg van een recreatiepark Het recreatiepark van de stad Klaipëda ligt te midden van een oud dennenbos en is ongeveer 28 hectare groot. Daken met rode pannen zijn karakteristiek voor het beeld van de Litouwse stad. Aangezien het heraangelegde deel van het recreatiepark direct in de buurt van de universiteit ligt, ontstond het idee de rode gevels in het park te laten „wandelen“. Het karakter van de bakstenen en pannen moest in de wandelpaden terug te vinden zijn en zich op die manier tot in het park uitstrekken.
DE KUBUS
KLEIKLINKERS VOOR DE PLEINEN
Meteen naast het universiteitsgebouw bevond zich een plein met betonplaten. Het plein kreeg een radicale facelift en werd met betonblokstenen heraangelegd. In het midden van het plein werd een patroon uit kleiklinkers in drie verschillende kleuren aangebracht. Het patroon is een isometrische voorstelling van een kubus, waarbij de drie kanten van de kubus in verschillende kleuren uitgevoerd zijn. De zijkanten worden geaccentueerd door lijnen uit hele kleiklinkers, die in het midden exact samengevoegd zijn. Het oppervlak van het plein vormt aan de ene kant een soort waaier die zich naar de stad toe opent. Het plein werkt op die manier als een trechter die de bezoekers naar het park lokt. Het midden van het plein biedt niet alleen voldoende vrije ruimte voor de driekleurige kubus, maar ook voor een sculptuur met bomen op de achtergrond.
Door het park lopen talrijke wandelpaden die zich als stralen in verschillende richtingen uitstrekken. Aan de kruispunten kunnen de hoofdpaden gemakkelijk van de secundaire paden onderscheiden worden, zodat de bezoekers niet verdwalen. Twee geasfalteerde wandelpaden markeren het begin en het einde van de rondwandeling door het park. De „Circle“, een rond plein, is bijna 150 vierkante meter groot. Het oppervlak van het plein is bestraat met kleiklinkers in twee verschillende groottes, waarbij granietplaten het middelpunt accentueren. Het oppervlak van het plein is concaaf en wordt tegelijkertijd geaccentueerd door het naar het centrum wijzende patroon van de bestrating. De cirkel is door hoge bomen omringd en wordt omzoomd door straatlantaarns en zitbankjes. Smallere paden van grijs gra-
· Recreatiepark, Klaipeda niet doen zowel de kleur van de kleiklinkers als de regelmatige vorm van het plein sterk uitkomen. Door de bomen is het plein op elk moment van de dag anders belicht, waardoor de kleur van de kleiklinkers voortdurend varieert. Een ander plein met de naam „Alley“ heeft een eerder uitgestrekte rechthoekige vorm. De volledige Alley-zone is circa 1.100 vierkante meter groot. In het midden bevindt zich een bloemperk. De rechte en ronde contouren van het plein worden door twee rijen kleiklinkers ingelijst. Binnen dit kader zijn de kleiklinkers in visgraatverband gelegd. De uitgelezen elementen en het legpatroon dragen ertoe bij dat lange monotone voegen vermeden worden en de kleiklinkers extra aandacht krijgen. Op die manier worden optisch royale vrije ruimtes geschapen.
Architecte Virginija Rimantienė Architecte: Virginija Rimantienė (JSC „Statybos strategija“) Opdrachtgever: Stad Klaipëda Gebruikte kleiklinkers: Penter Titan, Gelbbunt, Rot, Rotblaubunt, Terra Kirju Beschikbare formaten: 200 x 100 x 52 mm, 240 x 118 x 52 mm Oppervlakte: 975 m² Voltooiing van het project: 2011
KLAIPėDA // LITOUWEN 31
32
INSPIRATIE // KOPENHAGEN // DENEMARKEN
Klinkertapijt
MEDITERRANE BINNENHOF Het oneffen en gedeeltelijk gebarsten asfaltopper vlak van een binnenhof in de wijk Østerbro in Kopenhagen werd met prachtige kleiklinkers h eraangelegd. Bouwvallige delen van het erbij horende huis werden afgebroken om plaats te maken voor een klein voetbalveld.
Het idee achter de heraanleg van de binnenhof was het creëren van een intieme vrije ruimte buiten, die als ontmoetingsplaats voor het sociale leven van de bewoners kan dienen. Tegelijkertijd moest de heraangelegde ruimte een mooie aanblik bieden van uit het keukenvenster. Met het decoratieve „tapijt“ wordt aan de toeschouwer een geheel nieuwe visuele ervaring geboden. Als motief werd het tapijt gekozen, omdat het een persoonlijke tint geeft aan het woongebouw en voor huiselijkheid en gezelligheid staat. Voor de patronen liet men zich inspireren door het vele
houtsnijwerk en de ornamenten aan de gevels van Østerbro. Door zorgvuldige aanpassing van de voorbeelden ontstond een unieke identiteit. De vele klimplanten, bloempotten en de prachtige fontein scheppen een bijna mediterrane sfeer. Het „klinkertapijt“ verenigt de omliggende gebouwen rond het gemeenschappelijke plein en geeft aan de binnenhof een eigen identiteit en aan de bewoners een gevoel van samenhorigheid. In de zomer wordt de binnenhof voor de mensen een verlengstuk van de woonkamer.
Binnenhof in Classengade, Kopenhagen Architecten: 1:1 Landskab, Kopenhagen Opdrachtgever: AB Store Classenshus Oppervlakte: 400 m²
INSPIRATIE // KOPENHAGEN // DENEMARKEN 33
34
ETALAGE // VS
Particuliere woning, Piedmont/South Carolina Het oude houten terras achter deze gezinswoning in Piedmont werd bij de renovatie door kleiklinkers vervangen. Nadat het terras en de gemetselde haard volgens het do-it-yourself-principe afgewerkt waren, beslisten de bouwheren ook de bestrating rond het huis en de weg naar het zwembad op te waarderen door kleiklinkers te leggen. In het totaal werden 4.609 kleiklinkers van de sortering Old Baltimore gelegd. Gebruikte kleiklinkers: Old Baltimore Oppervlakte: 95 m²
Particuliere woning, Piedmont/South Carolina De planken vloer van het terras aan de achterkant van het huis was aan vernieuwing toe en werd vervangen door kleiklinkers. Bij de keuze van de nieuwe bestrating speelde het geringe onderhoud een belangrijke rol. De ongeveer 1.950 kleiklinkers werden in strekverband gelegd op een eerder gegoten betonvloer. Bouwonderneming: Hernandez Masonry Gebruikte kleiklinkers: Modular Old Luisville & St James Oppervlakte: 42 m²
Politiekantoor, Alpharetta/Georgia Bij de heraanleg van het niet-bebouwde terrein voor het politiekantoor in Alpharetta in de Amerikaanse bondsstaat Georgia werden in totaal ongeveer 14.400 straatbakstenen gebruikt Architect: Bradford Associates Opdrachtgever: Johnson Landscapes Inc. Gebruikte kleiklinkers: Full Range Red Oppervlakte: 297 m² Voltooiing: 2009
MEER INFORMATIE OVER KLEIKLINKERS KRIJGT U BIJ België
Wienerberger NV Kapel ter Bede 121 B-8500 Kortrijk T: +32 56 24 96 35 info@wienerberger.be www.wienerberger.be
Bulgarije
Wienerberger EOOD St. Pimen Zografski Str. 4 Office Building 2, Floor 2, Office 1 BG-1172 Sofia T: +359 2 961 54 60 office.bg@wienerberger.com www.wienerberger.bg
Denemarken
Wienerberger A/S Rørmosevej 85 DK-3200 Helsinge T: +45 70 13 13 22 info@wienerberger.dk www.wienerberger.dk
Duitsland
Wienerberger GmbH Oldenburger Allee 26 D-30659 Hannover T: +49 511 610 70-0 info@wienerberger.de www.wienerberger.de
Estland
India
Wienerberger Brick Industry Pvt. Ltd.35/1 88/4, Richmond Road, Opp. HDFC Bank, Bangalore-560 025 Karnataka T: +91 80 4149 168 2-7 marketing@wienerberger.in www.wienerberger.in
Italië
Wienerberger Spa Via Ringhiera 1 I-40027 Mordano (Bologna) fraz. Bubano T: +39 054 25 68 11 italia@wienerberger.com www.wienerberger.it
Kroatië
Wienerberger Ilovac d.d. Donje Pokupje 2 KR-47000 Karlovac T: +385 47 69 41 00 office.hr@wienerberger.com www.wienerberger.hr Klinkerverkoop via: Semmelrock Stein+Design d.o.o. Otok Oštarijski 4e HR-47300 Ogulin Tel. +385 47 819 200 semmelrock@semmelrock.hr www.semmelrock.hr
Oostenrijk
Wienerberger Ziegelindustrie GmbH Hauptstraße 2 A-2332 Hennersdorf bei Wien T: +43 1 605 03-0 office.at@wienerberger.com www.wienerberger.at Klinkerverkoop via: Semmelrock Stein+Design GmbH & CoKG Stadlweg 30 A-9020 Klagenfurt am Wörthersee T: +43 50 38 38 – 2 office@semmelrock.com www.semmelrock.com
Polen
Klinkerverkoop via: Semmelrock Stein+Design sp. z o.o. ul. 1 Maja 6 05-340 Kołbiel Tel. +48 25 756 21 00 informacja@semmelrock.com www.semmelrock.pl
Verenigd Koninkrijk
Roemenië
Finland
Wienerberger AB atstovybė Laisvės pr. 77B LT 06122, Vilnius T: +370 5 241 74 35 info@wienerberger.lt www.wienerberger.lt
Klinkerverkoop via: Semmelrock Stein+Design S.R.L. Str. Palance nr. 2E, Bolintin Vale Judeţul Giurgiu RO-085100 T: +40 372 78 26 72 / 73 / 74 www.semmelrock.ro
Nederland
Rusland
Wienerberger OY Ab Strömberginkuja 2 FIN-00380 Helsinki T: +358 9 565 58 70 office@wienerberger.fi www.wienerberger.fi
Frankrijk
Wienerberger SAS 8, Rue du Canal – Achenheim F-67087 Strasbourg Cedex 2 T: +33 3 90 64 64-64 contact@wienerberger.fr www.wienerberger.fr
Hongarije
Wienerberger Téglaipari zRt. Bártfai u. 34 HU-1119 Budapest T: +36 1 464 70 30 info@wienerberger.hu www.wienerberger.hu Klinkerverkoop via: Semmelrock Stein+Design Burkolatkő Kft. HU-2364 Ócsa Bajcsy-Zsilinszky út 108. T: +36 29 578-112 info@semmelrock.hu www.semmelrock.hu
Wienerberger BV Verkoop Terca Straatbakstenen Kijfwaard 10 NL-6911 KE Pannerden straatbakstenen@wienerberger.com www.terca-straatbakstenen.nl
Noorwegen
Wienerberger AS Brobekkveien 40 N-0598 Oslo T: +47 22 07 26 00 info@wienerberger.no www.wienerberger.no
Oekraïne
Wienerberger TOV Kraynya St 1B UA-02660 Kyiv T: +380 445 94 50 46 office@wienerberger.ua www.wienerberger.ua
Klinkerverkoop via: Semmelrock Stein+Design Dlažby s.r.o. Trnavská cesta 3728 SK-926 01 Sereď T: +421 31 789 05 33 semmelrock@semmelrock.sk www.semmelrock.sk
Tsjechië
Letland
Litouwen
Wienerberger Slovenské tehelne, spol s.r.o. Tehelná 5 SK-95301 Zlate Moravce T: +421 37 640 90 11 info.sk@wienerberger.com www.wienerberger.sk
Wienerberger Ceramika Budowlana Sp.z o.o. ul. Ostrobramska 79 PL-04-175 Warszawa T: +48 22 514 21 00 office@wienerberger.com.pl www.wienerberger.pl
Wienerberger AS Tallinna esindus Room 215, Peterburi tee 46 EE-11415 Tallinn T: +372 6181 900 tallinn@wienerberger.ee www.wienerberger.ee
Tirdzniecības pārstāvis Latvijā T: +371 29 424 586 info@wienerberger.lv www.wienerberger.lv
Slowakije
Wienerberger Sisteme de C aramizi SRL Str. Dr. Staicovici Nr. 75, Et. 5, Sect. 5 RO-050557 Bucuresti T: +40 21 411 29 33 office@wienerberger.ro www.wienerberger.ro
Wienerberger Kirpitsch OOO Russakowskajastr. 13 Bau 1, Bürogebäude „Borodino“, 11. Stock RU-107140 Moskau T: +749 5 981 95 20 moscow@wienerberger.com www.wienerberger.com
Wienerberger cihlářský průmysl, a. s. Plachého 388/28 CZ-37046 České Budějovice T: +420 383 826 111 info@wienerberger.cz www.wienerberger.cz
Wienerberger Ltd Wienerberger House, Brooks Drive Cheadle Royal Business Park, Cheshire, SK8 3SA, UK T: +44 161 491 82 00 marketing.uk@wienerberger.com www.wienerberger.co.uk
VS
General Shale Brick 3015 Bristol Highway Johnson City, TN 37602 USA T: +1 423 282 46 61 office@generalshale.com www.generalshale.com
Zweden
Wienerberger AB Flädie SE-237 91 Bjärred T: +46 771 42 43 50 info.se@wienerberger.com www.wienerberger.se
Zwitserland
ZZ Wancor Althardstrasse 5 CH-8105 Regensdorf T: +41 448 71 32 33 info@zzwancor.ch www.zzwancor.ch
Slovenië
Alle andere landen
SEMMELROCK tlakovci d.o.o. Opekarniška 5 SLO-2270 Ormož Tel. +386 40 756 484 office@semmelrock.com www.semmelrock.si
Headquarters
Wienerberger Opekarna Ormož D.D. Opekarniška cesta 5 SI-2270 Ormož T: +38 62 741 05 20 opekarna@wienerberger.com www.wienerberger.si
Wienerberger Export Division Kapel ter Bede 121 B-8500 Kortrijk T: +32 56 249 583 export@wienerberger.com http://export.wienerberger.com
Wienerberger AG A-1100 Wien, Wienerberg City Wienerbergstraße 11 T: +43 1 601 92-0 info@wienerberger.com www.wienerberger.com
adressen 35
www.gardenandplace.com