Panda Winter 2017 - Wild

MAGAZINE WINTER

2017

Panda Wild

De wilde hond is een van de meest bedreigde roofdieren van Afrika Wilde dieren gaan soms als beesten tekeer In de Nederlandse natuur komen zo'n 1.500 soorten wilde bloemen voor PANDA 1

BEELD: LASSI RAUTIAINEN/NATUREPL

In beeld

2 PANDA

Klapeksters houden er een gruwelijke gewoonte op na.

Deze vogels vangen hun prooien als ze nog leven. De vangst wordt daarna niet meteen opgegeten, maar gespiest op iets scherps, zoals een doorn of prikkeldraad. Zo transformeert een tak in een voorraadkast.

In het oosten van Finland leven bruine beren en wolven in het wild. Soms komen ze elkaar tegen en dan proberen ze elkaar te imponeren door hun tanden te laten zien en te grommen. Het ziet er dreigend uit, maar het is vooral uiterlijk vertoon. Tot fysiek contact komt het eigenlijk nooit.

PANDA 3

Voorwoord

Wild

BEELD: KIRSTEN SCHUIJT RUURD DANKLOFF, ILLUSTRATIE STUDIO VONQ

Natuurbescherming is grotendeels een kwestie van een lange adem hebben – van alle kanten druk uit blijven oefenen, coalities smeden, capaciteit opbouwen, nieuwe samenwerkingsverbanden opzoeken en … nooit opgeven. Maar tussen die lange adem door onderneemt WNF ook broodnodige ‘wilde’ acties: acties die even flink opschudden of die als een katalysator nieuwe dingen op gang kunnen brengen. Zo hebben we een aantal jaar geleden Rewilding Europe mede-opgericht, een organisatie met het doel wildernis terug te halen naar Europa. Dat idee pakte goed uit: inmiddels wordt hier op tien plekken in Europa aan gewerkt. Maar ook het komende jaar staan wilde plannen op stapel. In Kazachstan werken we aan de terugkeer van de tijger en samen met de Kazachstaanse overheid gaan we de komende jaren 25 tot 30 Siberische tijgers herintroduceren in het wild. Ons eigen zoetwaterteam wil de komende jaren in Europa een aantal rivieren weer vrij laten stromen.

In 2018 blazen we daarom een dam op in Spanje, zodat vissen er weer door kunnen en natuur de ruimte krijgt. En dit is nog maar een deel van de wilde plannen voor het komende jaar. Ik kijk ernaar uit.

Kirsten Schuijt, Algemeen directeur Wereld Natuur Fonds

MAGAZINE WINTER

2017

Panda Wild

De wilde hond is een van de meest bedreigde vleeseters van Afrika Wilde dieren gaan soms als beesten tekeer In de Nederlandse natuur komen zo'n 1.500 wilde bloemen voor PANDA 1

4 PANDA

COVER

Uitgave: Wereld Natuur Fonds, Zeist

Druk: Roto Smeets, Weert

Artikelen uit Panda mogen

Echte vechtersbazen zijn man-

Concept & realisatie: LBL, Arnhem

Papier: Panda wordt gedrukt op

uitsluitend na schriftelijke

netjesnijlpaarden niet, maar áls ze

Artdirection/vormgeving: Ykes-

Roto Green Silk 60, een FSC®-

toestemming vooraf van het

vechten gaat het er wild aan toe.

werk, Amsterdam; LBL, Arnhem

gecertificeerde papiersoort.

Wereld Natuur Fonds te Zeist

Om hun rivaal te bezeren en te

Drukwerkbegeleiding:

en met bronvermelding worden

verslaan, gebruiken ze vooral hun

Graphic, Leusden

overgenomen. Het Panda-logo

hoektanden. Foto: Steve Bloom/

Lithografie: Willem Grafische

is een beschermd beeldmerk.

SteveBloomImages/Imageselect

Bewerkingen, Halle

Inhoud

08 Wilde hond

De wilde hond is een van de meest bedreigde roofdieren van Afrika.

20 Alle remmen los!

Wilde dieren gaan soms ook echt als beesten tekeer.

22 Terug in het wildernis

Om het ecosysteem te herstellen, wordt soms een diersoort teruggebracht in het wild.

32 Wildenthousiast

Zeven WNF'ers vertellen over de resultaten die WNF het afgelopen jaar heeft bereikt.

& Verder In beeld Natuurnieuws

02, 26 06, 07, 31

Interview Rohit Singh

16

Puzzel: wild spotten

18

Eet plantaardig, spaar wilde natuur

28

Column Jaap

13

WNF-nieuws 35

Wilde bloemen

14

Beestenboel 36 PANDA 5

Nieuws in beeld

Canada beschermt gigantisch poolgebied De Canadese Noordpool is weer een beschermd gebied rijker: Lancaster Sound kreeg afgelopen zomer de beschermde status.

Het gebied is maar liefst 131.000 km2 groot (meer dan drie keer Nederland!). Lancaster Sound is belangrijk voor veel pooldieren. De op een na grootste populatie ijsberen leeft er en verschillende zeevogels doen het gebied aan tijdens hun trek. Ook de trekroute van walvissen en dolfijnen, zoals de narwal en de beloega, gaat door Lancaster Sound. Verder trekken er 's zomers ook nog eens zo’n 6.500 Groenlandse walvissen door het gebied én is het de kraamkamer voor enkele bedreigde soorten.

Samen met de Inuit – de oorspronkelijke bewoners van het gebied – hebben we gestreden voor de bescherming van Lancaster Sound. En we zijn trots dat het eindelijk is gelukt. Een mooi, gezamenlijk succes!

Narwals 6 PANDA

Lancaster Sound is belangrijk voor veel pooldieren, zoals ijsberen, narwals en beloega's

BEELD: NARWAL PAUL NICKLEN/NATIONAL GEOGRAPHIC STOCK/WWF-CANADA IJSBEREN RICHARD BARRETT / WWF-UK TIJGER VLADIMIR FILONOV / WWF NEUSHOORN DEBORAH VAN DER SCHAAF TURELUUR DO VAN DIJCK/NATUREINSTOCK DUIKERS WNF

Natuurnieuws

BEACH CLEANUP TOUR

Op 11 augustus werd ruim 310 kilo afval van het Noordzeestrand bij Hoek van Holland verwijderd tijdens de WNF-etappe van de Beach Cleanup Tour. Veel dank aan alle deelnemers! beachcleanuptour.nl

NOOD Deltanatuur herstellen en Nederland beschermen tegen water Nederland heeft een unieke kans om de verloren deltanatuur in Zeeland en Zuid-Holland terug te brengen en tegelijkertijd het landschap te beschermen tegen de stijgende zeespiegel.

In Kazachstan worden op termijn 25 tot 30 tijgers uitgezet

Tijgers terug in het wild Kazachstan krijgt weer wilde tijgers! Met de overheid van Kazachstan hebben we afgesproken op termijn 25 tot 30 Siberische tijgers uit het Russische Verre Oosten uit te zetten in het oorspronkelijke leefgebied van de uitgestorven Kaspische tijger.

Dat staat in het Living Planet Report 'Zoute en Zilte Natuur in Nederland' dat onlangs verscheen. Het rapport is een samenwerking van de soortenorganisaties, Sovon, Naturalis Biodiversity Center en WNF en concentreert zich op de Zuidwestelijke Delta, de Waddenzee, Noordzee, kust en duinen. Het toont aan dat veel oorspronkelijke natuur in de Nederlandse delta is verdwenen door de bouw van de Deltawerken, inpoldering, verdieping van vaargeulen en vervuiling. Maar het rapport laat ook zien hoe de natuur hersteld kan worden. wnf.nl/lpr

FONDS

De orkanen die St. Maarten, Saba en St. Eustatius teisterden, hebben ook flinke schade aan de natuur veroorzaakt. Mangroven zijn verdwenen, riffen zijn aangetast en hele heuvels zijn ontdaan van begroeiing waardoor vogels en leguanen hun leefgebied kwijt zijn. WNF stelt een noodfonds beschikbaar voor de meest urgente benodigdheden, inhuur van mensen om puin te ruimen en het opstellen van een duurzaam herstelplan.

SENSOR Twee Nederlandse bedrijven hebben een sensor ontwikkeld waarmee rangers neushoorns kunnen traceren. WNF steunt dit project via het INNO-fonds. De sensor, die in de hoorn wordt geplaatst, geeft meerdere updates per uur. Deze technologie helpt in de strijd tegen stropers.

Dit gebied van ruim 5.000 km2 krijgt de status van natuurreservaat.

Voordat de tijgers komen, worden eerst de oeverbossen hersteld, prooidieren teruggebracht en rangers opgeleid om straks de wilde dieren te beschermen. De herintroductie van de tijger is een belangrijke stap in het veiligstellen van de toekomst van deze diersoort.

En er is meer goed nieuws voor tijgers. De Cambodjaanse regering heeft de plannen goedgekeurd om weer wilde tijgers te introduceren in Noordoost-Cambodja. Het is tien jaar geleden dat er voor het laatst een Indochinese tijger werd vastgelegd op camera, waardoor het voor wetenschappers duidelijk is dat het land geen levensvatbare tijgerpopulatie meer heeft. Maar dat gaat dus veranderen!

PANDA 7

Bedreigd dier TEKST SUZANNE VISSER

Wilde hond Hij is speels, sociaal en 100% wild. De wilde hond is een van de meest bedreigde roofdieren van Afrika. Maar tien jaar internationale samenwerking in de KavangoZambezi-regio begint vruchten af te werpen.

8 PANDA

BEELD: ROEDEL HONDEN BURRAD-LUCAS ILLUSTRATIE ISTOCK HOND MET ZON BURRAD-LUCAS HOND MET ZAND MARLON DU TOIT JAGENDE HONDEN MARTIN HARVEY/GETTY

Kenmerkend aan de kop van de wilde hond zijn de grote, ovale oren en zijn zwarte snuit.

I

n het stikdonker hobbelt een jeep door de bush van de Kavango Zambezi Transfrontier Conservation Area.

Turend door zijn nachtkijker probeert de chauffeur kuilen en takken te omzeilen zonder zijn passagiers – onderzoekers van het Zambian Carnivore Programme – zich te laten bezeren. Ze hebben haast, want wilde honden wachten niet.

Status: bedreigd

De wilde hond: om hem is deze nachtelijke rit begonnen. Het onderzoek van dit dier is een van de pijlers van het Zambian Carnivore Programme (ZCP). WNF steunt het werk van deze Afrikaanse natuurbeschermingsorganisatie.

Daar is reden toe: de wilde hond wordt ernstig bedreigd. Er zijn nog maar zes Afrikaanse landen met levensvatbare populaties. Om die goed te kunnen beschermen, is het belangrijk zoveel mogelijk te weten te komen over de dieren, hun leefgebied en bedreigingen.

Kriskras over de savanne

Bij de wilde hond valt dat echter niet mee.

Waar een groepje berggorilla’s zich tot een paar vierkante kilometer beperkt, iedere leeuw z’n eigen territorium heeft en ook een kudde olifanten graag vaste paadjes bewandelt, rennen wilde honden in hoog tempo kriskras over de savanne. Vandaag zijn ze hier, morgen zestig kilometer verderop. Een individuele hond die gaat dwalen, kan zomaar vijfhonderd kilometer doorlopen. Als er dus één soort is waarvoor het belangrijk is dat uitgestrekte natuurgebieden met elkaar in verbinding staan, dan is het wel dit dier.

Groepsdieren

Met zijn grote ronde oren, lange poten en gevlekte vacht is de wilde hond een opvallende verschijning. Het patroon van zwart-geelbruin-witte vlekken is bij elk dier anders.

Wel is de snuit meestal zwart, loopt er een zwarte streep over het voorhoofd en is de staartpunt wit.

Met hun speelse en sociale karakter doen wilde honden aan huishonden denken. Het verschil is dat zij echt wild en ongebonden zijn. Ze leven in roedels van soms wel dertig dieren en brengen gezamenlijk hun jongen groot. Wordt een groep aangevallen, dan zetten ze met zijn allen de verdediging in en ook van het jagen in groepsverband hebben ze een echte kunst gemaakt. Samen kunnen ze prooien overwinnen die wel tien keer zo zwaar zijn als zij: gnoes, antilopen of zebra’s.

Strikken en virussen

Zelf worden wilde honden ook bejaagd, bijvoorbeeld door leeuwen. Maar hun grootste vijand is de mens. De lokale bevolking doodt de dieren niet om hun vlees of lichaamsdelen, maar uit angst dat de wilde honden hun vee eten. En elk jaar opnieuw komen tientallen honden terecht in strikken die stropers voor andere diersoorten hebben uitgezet.

Het ZCP bevrijdt zoveel mogelijk van deze dieren en geeft aan de bevolking voorlichting over natuurbescherming. Een bedreiging van andere aard komt van de tamme honden die in het gebied als huisdier worden gehouden.

Zij dragen vaak hondsdolheid en andere ziekten bij zich waar wilde dieren geen afweer tegen hebben. Daarom houdt het ZCP ook inentingscampagnes onder huishonden.

Gezamenlijke aanpak

Al met al zijn er in heel Afrika momenteel naar schatting nog maar 6.600 wilde honden over. De grootste populatie, zo’n 430 exemplaren, leeft in Zambia. Maar ook PANDA 9

BEELD: ETENDE HONDEN MARTIN HARVEY/GETTY SABELANTILOPE WILL BURRARD-LUCAS / WWF-US HOND ALLEEN GOODECOR CHRISTIAAN VAN DER HOEVEN RUURD DANKLOFF

de grensstreek van Zambia, Angola, Namibië, Botswana en Zimbabwe is belangrijk als leefgebied. Daar lopen wilde honden echter letterlijk tegen hekken en andere barrières aan, waardoor populaties geïsoleerd raken en inteelt ontstaat.

Om de vrije natuur hier weer écht vrij te maken, zijn de betrokken overheden tien jaar geleden gaan praten over een gezamenlijke aanpak. Daarmee hadden ze drie doelen: de wilde dieren beschermen, (verantwoord) toerisme bevorderen en de levensstandaard van de bevolking verbeteren. In 2011 was het zo ver en kwam het grootste grensoverschrijdende beschermde natuurgebied ter wereld tot stand. Het Kavango Zambezi Transfrontier Conservation Area (KAZA) bestrijkt nu bijna 2,5 miljoen hectare natuur, een gebied zo groot als Frankrijk. Naast wilde honden leven hier onder meer olifanten, neushoorns, nijlpaarden, leeuwen, buffels, zebra’s, krokodillen en cheeta’s.

Eerste successen

Natuurherstel is altijd een zaak van lange adem en bij grensoverschrijdende samenwerking zeker. Maar langzamerhand worden in KAZA de eerste successen zichtbaar. Hekken verdwijnen en bij de planning van landgebruik wordt rekening gehouden met wildcorridors. Namibische en Zambiaanse parkwachters worden gezamenlijk getraind, zodat ze samen kunnen optrekken tegen stroperij. Er zijn plannen voor een combinatie­ visum, waardoor een bezoek aan KAZA aantrekkelijker wordt voor toeristen. Ook de dieren ontdekken dat de grenzen langzaam opengaan. Hele kuddes zebra’s die lange tijd waren verdwenen, vinden nu hun weg terug naar Namibië. Voor het verdere succes van KAZA is de wilde hond misschien wel de mooiste graadmeter. Als deze ongetemde viervoeters weer in groten getale over de savanne zwerven, zich vermengen met andere roedels en tot gezonde populaties uitgroeien, dan is KAZA weer echt vrije natuur.

Samen jagen, samen eten Christiaan van der Hoeven, specialist bedreigde diersoorten van WNF en betrokken bij KAZA: “Wilde honden zijn fantastische dieren. Met hun mooie vlekken en soepele gang zijn ze heel elegant en gracieus. Ze hebben ook een fascinerende manier van jagen. Met een snelheid van veertig kilometer per uur racen ze hun prooi achterna, nu eens de een voorop, dan de ander, net zo lang totdat de prooi het van vermoeidheid opgeeft. En dan deelt de groep de buit, heel sociaal. Ieder dier krijgt evenveel, van de koplopers tot de achterhoede. Zo georganiseerd als dat allemaal gaat, dat is prachtig om te zien. Echt teamwerk.”

10 PANDA

De wilde hond (Lycaon pictus) Wilde honden zijn de meest sociale leden van de hondenfamilie.

IN CIJFERS

KENMERKEN

• 75 cm hoog • 20 tot 35 kilo zwaar • 80 tot 110 cm lang • staart 40 cm lang • kan 10 jaar oud worden

Een wilde hond herken je aan zijn vlekken. Hij wordt ook wel ‘hyenahond' of 'Afrikaanse wilde hond' genoemd.

Een wilde hond op topsnelheid haalt wel 70 km per uur

BEELD: ICONEN ISTOCK ILLUSTRATIE HOND LAROUSSE LANDSCHAP SERGIO PITAMITZ/ROBERTHARDING/GETTY

STOERE PUPS

In een roedel plant meestal alleen het dominante paartje zich voort.

Na een zwangerschap van bijna tweeënhalve maand worden de jongen geboren. Een nestje kan twee tot zestien pups tellen. Na drie maanden zijn de jongen groot genoeg om mee te gaan jagen.

TROUWE VOLGERS

Zeg wilde honden en je zegt hyena’s. Deze aaseters laten het echte hardloopwerk graag aan hun collega’s over. Vervolgens proberen ze alsnog de prooi in te pikken of in elk geval de restjes op te eten.

6.600

100 jaar geleden waren er een half miljoen wilde honden in Afrika; nu nog maar zo’n 6.600 Op de IUCN-lijst heeft de wilde hond de status ‘bedreigd’.

Afrikaanse wilde honden hebben vier tenen aan elke voorpoot. Ze missen het klauwtje hoog aan de voorpoort, wat andere hondensoorten wel hebben.

VOEDSEL

Afrikaanse wilde honden zijn echte vleeseters en dat is te zien aan hun stevige gebit. Op het menu staan vooral kleine en middelgrote antilopen, maar ook hazen en zebra’s.

LEEFGEBIED Wilde hond Luangwa Vallei

Kafue National Park

HABITAT

De twee grootste wildehondenpopulaties ter wereld leven in Zambia, in Kafue National Park en de Luangwa Vallei.

In KAZA bevindt zich de langste dierlijke migratieroute in Afrika. Op hun jaarlijkse trek leggen zebra’s ruim 480 kilometer af van Namibië naar Botswana en terug.

PANDA 11

De aarde als erfgenaam

BEELD: MICHEL ROGGO

Natuurlijk denkt u bij erfgenamen eerst aan uw dierbaren. Maar misschien zijn natuur en dieren in het wild u ook dierbaar?

Door WNF een plek te geven in uw testament kunt u in de toekomst veel betekenen voor natuurbescherming wereldwijd.

Wilt u meer weten? Vraag dan vrijblijvend de gratis brochure 'Onze aarde. Uw nalatenschap.

Hun toekomst.' aan op wnf.nl/nalaten. Of gebruik de antwoordkaart hiernaast. Bellen kan ook: 030-6937309. Ook horen we het graag als u WNF al heeft opgenomen in uw testament.

12 PANDA

Column

‘Hoe wild is gorilla Makumba eigenlijk nog?’

Jaap van der Waarde is natuurbeschermer bij het Wereld Natuur Fonds. In elke editie van Panda vertelt hij over een opmerkelijk fenomeen uit de natuur.

BEELD: JAAP VAN DER WAARDE RUURD DANKLOFF, ILLUSTRATIE DEBORAH VAN DER SCHAAF

Voor me zit Makumba, geconcentreerd kauwend op een vrucht. Het is regenseizoen en er is fruit in overvloed in het Dzanga Sanga Nationaal Park in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Zilverrug Makumba eet zo’n dertig kilo fruit en planten per dag, dus moet hij dooreten. Al kauwend kijkt hij me door de lens van mijn camera onderzoekend aan.

Makumba is een wilde, gehabitueerde – aan mensen gewend gemaakte – laaglandgorilla. Mijn collega David Greer heeft acht jaar in dit oerwoud gewoond en kent hem goed. Iedere dag stond David om vijf uur op om op tijd bij de nesten van Makumba en zijn familie te zijn. Het eerste jaar waren de gorilla’s nieuwsgierig.

Het tweede jaar renden ze telkens weg. Het derde jaar waren de gorilla’s het zat en begonnen David en zijn team weg te jagen. Het vierde jaar zagen de apen geen gevaar meer en negeerden David. Ze waren gehabitueerd. Sindsdien kunnen toeristen zoals ik tegen betaling deze gorilla’s bezoeken. Met de opbrengsten wordt dit deel van het park volledig beschermd. Dat moet ook wel, want ook voor stropers zijn deze gorilla’s niet meer bang.

Naast Dzanga Sanga zijn er nog een paar plekken in Afrika waar je gehabitueerde laaglandgorilla’s kunt bezoeken. En ook andere mensapensoorten zijn aan mensen gewend gemaakt. Grauer’s gorilla’s en bonobo’s zijn elk maar op één plek gehabitueerd. De Afrikaanse berggorilla’s zijn het bekendst en voor Oeganda en Rwanda vormt berggorillatoerisme een belangrijke bron van inkomsten. Berggorilla’s zijn mede hierdoor de enige mensapensoort die in aantal vooruitgaan, al zijn ze met 880 individuen nog lang niet uit de gevarenzone. Alle andere mensapensoorten gaan nog steeds in aantal achteruit.

Een deel van de wilde populaties mensapen wordt dus iets minder wild gemaakt, zodat anderen volledig wild kunnen leven.

Het lijkt een effectieve natuurbescherming strategie. Wat zou Makumba van die habituering vinden? En wat vindt u ervan?

Stuur uw reactie naar reacties@wwf.nl

PANDA 13

Bloemen TEKST GEERT-JAN ROEBERS

Wilde bloemen In onze natuur komen ruim 1.500 soorten bloemplanten voor, waarvan vele met een intrigerende naam.

Naam: beenbreek Bloeitijd: juni – augustus Vroeger dachten herders dat hun schapen broze botten kregen als ze van deze lelieachtige plant aten. Dat is niet zo, maar er is wel een verband tussen broze botten en beenbreek. De plant groeit namelijk op drassige, kalkarme grond. Schapen die in deze gebieden leven, krijgen minder kalk binnen, wat de kans op botbreuken vergroot. Ook zorgt de zompige bodem voor een verhoogde kans op breuken.

14 PANDA

Naam: parnassia

Bloeitijd: juli – september Volgens de Griekse mythologie groeide op de godenberg Parnassos gras met witte bloemen. Daardoor liet de 18e-eeuwse bioloog Linnaeus zich inspireren toen hij een wetenschappelijke naam zocht voor dit fraaie bloempje dat groeit in duinvalleien en op heidevelden.

Later is parnassia ook de populaire naam geworden.

Naam: guichelheil Bloeitijd: mei – september

BEELD: MAARTJE VAN DEN NOORT

‘Guich’ is een verouderd woord voor ‘gekte’. De rode bloempjes van dit akkeronkruid werden vroeger gebruikt ter genezing (heil) van psychoses en hondsdolheid.

ruid Naam: longk i art Bloeitijd: ma – me

Naam: kaardenbol Bloeitijd: juli – september Voordat je wol kunt spinnen, moet je het kaarden. Daarbij worden de vezels geborsteld zodat ze in dezelfde richting komen te liggen. Vroeger werden daarvoor de borstelige bloeiwijze van deze plant gebruikt.

Naam: robertskruid

Bloeitijd: mei – november Dit lid van de geraniumfamilie bloeit in bossen, maar ook in stadstuinen en op verweerde muren. Het ontleent zijn naam waarschijnlijk aan de Franse kloosterling en kenner van medicinale planten Robert van Molesme. Hij gebruikte het kruid om bloedingen te stelpen en wonden te ontsmetten.

Volgens de signatuurleer – een niet-wetenschappelijke theorie – kun je aan het uiterlijk van planten zien voor welk orgaan of lichaamsdeel ze heilzaam zijn. De gevlekte bladeren van deze plant lijken op longen en zouden daarom goed zijn voor de behandeling van aandoeningen aan de luchtwegen.

Naam: look-zonder-look

Bloeitijd: april – juni Als je de frisgroene bladeren van deze plant fijnwrijft, ruiken je vingers naar ui.

Je zou dus denken dat het een plant is van het geslacht Allium (look), maar het gaat hier om een verwant van pinksterbloem en tuinkers. Geen echte look dus. Maar wel een beetje.

Naam: speenkruid

Bloeitijd: februari – mei Om te ontdekken hoe deze verwant van de boterbloem aan zijn naam komt, moet je het hele plantje uit de grond trekken: de verdikte wortels lijken op spenen.

PANDA 15

Interview TEKST KIRSTEN BLOEMEN

‘200% MEER STROPERS OPGESPOORD’

BEELD: NICK HELDERMAN

Het gaat niet goed met de tijger: er zijn nog maar zo’n 3.900 tijgers in het wild. Gelukkig ziet Rohit Singh, Wildlife Law Enforcement Specialist, een verbetering door een nieuwe manier van bescherming: SMART patrolling.

16 PANDA

Rohit Singh

Rohit Singh steunt al negen jaar, samen met WWF, de rangers in landen met wilde tijgers. Daarnaast is hij directeur van de Ranger Federation van Azië en hoofd van de afdeling Stop the Poaching van het Wildlife Crime Initiative van WNF en TRAFFIC. Hij is nauw betrokken bij de ontwikkeling van SMART patrolling.

W

at is SMART patrolling precies?

“SMART staat voor Systematic Monitoring and Reporting Tool. Als je dieren wilt beschermen, is het belangrijk om te weten waar zowel de dieren als de gevaren, zoals stropers, zich bevinden. Voorheen noteerden de rangers in het veld dit op een briefje en aan het eind van de dag werd dit handmatig ingevoerd in een databank.

Nu heeft elke ranger een smartphone met speciale software. Hiermee kunnen zij alle informatie die zij waarnemen, zoals dieren, voetafdrukken of een weggegooide sigaret, direct vastleggen. Inclusief de precieze GPS-locatie. De informatie die vastgelegd wordt, komt binnen bij de parkmanager en hij kan direct actie ondernemen. Als hij bijvoorbeeld ziet dat er in een bepaald gebied meer stropers dan rangers zijn gesignaleerd, kan hij ervoor kiezen back-up te sturen.”

Komt het vaak voor dat er meer stropers dan rangers zijn?

“In Cambodja heeft elke vierkante kilometer oerwoud gemiddeld vijf dieren, vier stropers en minder dan één ranger. De druk waaronder onze rangers werken is enorm. Mijn team en ik voorzien ze van een goede basisuitrusting, maar zorgen ook voor goede trainingen. En dankzij de hulp van WNF kunnen we ze ook voorzien van mobiele telefoons voor SMART patrolling.

Ik ondersteun de rangers waar ik kan, want zij zijn degenen die tussen de stropers en de dieren staan. Ze zijn onmisbaar.”

Waarom zijn tijgers zo belangrijk voor je?

“Tijgers zijn prachtig! Het idee dat de wereld 100 jaar geleden 100.000 tijgers telde en dat daarvan nu 97 procent is verdwenen… ik vind het niet te verkroppen. Maar tijgers zorgen ook voor een gezonde balans in het ecosysteem. Red je tijgers, dan red je alle dieren in het woud.

Red de dieren en je redt het woud zelf. Het woud zorgt weer voor schone lucht en aanvoer van drinkwater. Dus: red je de tijgers, dan red je uiteindelijk de wereld.’’

De tijger redden, droomde je daar als kind ook al van?

“Liefde voor dieren heb ik altijd gehad. Als klein jongetje mocht ik van mijn vader een puppy, dus nam ik een puppy van de straat mee naar huis. En nog één, en nog één; uiteindelijk hadden we acht puppy’s thuis. Later ben ik Wildlife Science gaan studeren en na mijn studie ging ik werken in een opvangcentrum voor beren. Dat was zo geweldig. We aten en sliepen letterlijk met de beren. De drijfveer om voor dieren te zorgen is er dus altijd geweest. Met diezelfde drive zet ik me nu in voor de tijgers.”

Hoe ziet de toekomst eruit voor de tijgers?

“In 2010 – het Chinese jaar van de tijger – waren er nog maar 3.200 tijgers in het wild. Dat jaar hebben dertien tij­­gerlanden en WNF afgesproken zich in te zetten voor een verdubbeling van het aantal tijgers in 2022, het volgende Chinese jaar van de tijger. Om dit te bereiken willen we in meer landen SMART patrolling inzetten. De resultaten hiervan zijn zo goed. SMART levert zulke goede informatie op, dat het aantal gedetecteerde stropers met 200 procent is toegenomen! Het aantal tijgers neemt toe, maar we moeten hard blijven werken om ons doel te bereiken.’’

SMART

Wereldwijd maken steeds meer antistroperijpatrouilles gebruik van SMART. Het helpt rangers om patrouilleroutes uit te stippelen en de data die ze verzamelen systematisch op te slaan. WNF heeft meegeholpen met de ontwikkeling van software en zorgde voor alle hardware, zoals telefoons en centrale posten met tv-schermen.

Lees meer over tijgerbeschermers op wnf.nl/tijgerbeschermers PANDA 17

Doe mee BEELD SYLVAIN TEGROEG

Wild spotten Wie wel eens op safari is geweest, weet het: het spotten van wilde dieren valt niet mee.

In de tekening hiernaast wemelt het van de dieren. Ook de twintig dieren hieronder zijn er geheel of gedeeltelijk in verstopt. Lukt het u om dit wild (in precies deze pose!) te spotten? Omcirkel de twintig dieren die we zoeken en maak er een foto van. Ga naar wnf.nl/pandapuzzel en stuur uw oplossing in. Vermeld hierbij uw naam, telefoonnummer en donateursnummer (dat staat boven uw adres op de achterkant van deze Panda of op de bijgesloten brief die u ontvangen heeft). Onder de juiste inzendingen verloten we mooie prijzen.

HOOFDPRIJS: Luchtballonvaart voor 2 personen 2e prijs: WNF Pannenkoekenpret-pakket 3e en 4e prijs: DVD Planet Earth II 5e en 6e prijs: WNF-shopper Zoek de volgende dieren in precies deze pose:

De oplossing kan tot 15 januari 2018 worden ingezonden. Winnaars krijgen vóór 1 februari bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

18 PANDA

PANDA 19

Dierenweetjes BEELD: ORKA FRANCOIS GOHIER/ARDEA.COM SPREEUW JAN LUIT/BUITEN-BEELD VOS JUNIORS BILDARCHIV GMBH / ALAMY STOCK PHOTO SLANGEN HUW CORDEY/NATUREPL SNOEK JELGER HERDER/BUITEN-BEELD CONDOR TUI DE ROY/NATUREINSTOCK

TEKST GEERT-JAN ROEBERS

Killer

De orka wordt gevreesd door elke rob en pinguïn. Met zijn indrukwekkende tanden (10 cm), snelheid (tot 65 km/uur) en brein (7 kilo) is deze dolfijn een killer van formaat (tot 10 meter en 9 ton). Hij gaat verre van zachtzinnig met een bemachtigde prooi om.

Een zeeleeuw – dood of levend – mept hij meedogenloos meters door de lucht, soms tientallen keren achter elkaar. Mogelijk is dat om het vel los van het vlees te krijgen, maar het lijkt ook een luguber spel.

ALLE REMMEN LOS! Schranspartijen, seksorgieën, geweldsuitbarstingen.

Wilde dieren gaan soms ook echt als beesten tekeer.

20 PANDA

Dronken

Spreeuwen kunnen zich letterlijk bezatten aan gistende bessen. Gevolg: ongecontroleerde vleugelslagen, waardoor goed vliegen geen optie meer is. Hun roes uitslapen is de enige remedie.

Orgie

Slangen zijn koudbloedig, maar hun lichaam is toch altijd wat warmer dan de omgeving. Daarom verzamelen kousenbandslangen – die tot ver in Canada leven – zich ’s winters met soms duizenden in een rotsspleet of verlaten hol. Voor seks is hun lichaam dan nog wel te koud. Dus komen bij de eerste voorjaarszon de mannetjes naar buiten om zich op te warmen.

Zodra er een vrouwtje tevoorschijn komt, kronkelen tientallen mannetjes zich in een opgewonden kluwen om haar heen.

Een andescondor zoekt vaak lang naar een dood dier, maar heeft hij die eenmaal gevonden, dan eet hij zich ongans. Soms eet hij zo veel, dat hij te zwaar is om op te stijgen. Dan heeft de condor twee keuzes: wachten of braken.

Slachtpartij

Een vos heeft aan één fazant genoeg.

Maar als hij de kans krijgt, pakt hij ook een tweede, derde of zelfs vierde fazant, die hij voor later verbergt. In de natuur komt zo’n buitenkans zelden voor, maar een kippenhok vormt een heus walhalla.

Daar krijgt de vos een rode waas voor zijn ogen en kan hij in een orgie van geweld tientallen kippen doden. Slechts een deel daarvan zal hij nog naar zijn voorraadkamer brengen, de rest laat hij achter.

Kannibalen

Zodra een vrouwtjessnoek haar eieren kwijt is, zit de moederplicht erop en wordt ze weer de roofvis die alles pakt wat beweegt en door haar keel past. Voor haar opgroeiende kinderen maakt ze geen uitzondering en de kans is groot dat een deel ervan in de buik van de moeder eindigt. De jongen zijn geen haar beter: de snelle groeiers zullen hun kleinere broers en zussen verslinden.

PANDA 21

Achtergrond TEKST ANNETTE PRINS

Terug in de wildernis Als een belangrijke diersoort verdwijnt, kan dat gevolgen hebben voor het hele ecosysteem. Daarom kiest WNF er soms voor het natuurlijke evenwicht te herstellen door een soort terug te brengen in het wild.

D

e herintroductie van dieren in de vrije natuur is een even moeilijk als langdurig proces. Allereerst moet het leefgebied weer veilig worden gemaakt voor de dieren. Hun voorouders zijn er niet voor niets (bijna) uitgestorven … Als er mensen in het gebied wonen, dan moeten zij leren om weer met de wilde beesten samen te leven. Zeker als het gaat om dieren die veel ruimte gebruiken, zoals olifanten. Ook de dieren zelf worden goed voorbereid op hun nieuwe leven in de wildernis. Het selecteren van de individuele dieren gebeurt uiterst zorgvuldig. Het moet de juiste ondersoort zijn,

met de juiste bloedlijn. Bij de selectie wordt gebruikgemaakt van DNA-onderzoek en dat helpt enorm. Eenmaal geselecteerd moeten sommige dieren eerst langdurig wennen in een groot omheind gebied. Daar leren ze bijvoorbeeld hoe ze moeten jagen. Soms wordt ervoor gekozen – zoals met tijgers in India – om dieren direct na het vangen elders los te laten, zodat ze hun eigen wilde manier van leven direct kunnen voortzetten.

Observeren

Dieren die worden uitgezet, krijgen vaak een zender waarmee we ze 24/7 kunnen volgen,

lokaliseren en observeren. Op die manier wordt bijgehouden hoe het met ze gaat. Blijkt er iets niet goed te gaan, dan kunnen we meteen ingrijpen of aanpassingen maken. Dit is ook de reden waarom – in de meeste gevallen – gedurende een reeks van jaren steeds kleine aantallen dieren worden uitgezet: het maakt ons flexibel om waar nodig dingen aan te passen. Sinds de oprichting van WNF hebben er al heel veel herintroducties plaatsgevonden, het merendeel met veel succes. Zo hebben we veel diersoorten voor uitsterven behoed en het natuurlijke evenwicht in hun leefgebieden hersteld.

BEELD: OPENINGSBEELD FLORIAN MĂ–LLERS/REWILDING EUROPE, KUDDE EN LOSLATEN BIZON STAFFAN WIDSTRAND/REWILDING EUROPE GROEP HERTEN HARTMUT JUNGIUS / WWF HERT ISTOCK

2 Pater-Davidshert

1

Wisenten

Na eeuwen afwezigheid leven er weer wisenten in de Roemeense Karpaten! Deze Europese bizon is een belangrijke schakel in het ecosysteem, omdat duizenden diersoorten profiteren van zijn aanwezigheid en invloed op het landschap. Helaas stierf de wisent in de Karpaten uit door de jacht. Sinds 2014 liet WNF samen met Rewilding Europe in totaal 36 wisenten los in de bergen rond het dorpje Armenis.

De kuddes werden zorgvuldig samengesteld uit dierentuinen en wildparken en kregen in

een speciaal gebied de tijd om een hechte groep te vormen en te wennen aan hun nieuwe leven. Dit jaar zijn de eerste vier kalveren geboren. Om zo snel mogelijk tot een levensvatbare kudde van meer dan 150 dieren te komen, zullen we vanaf 2018 jaarlijks tientallen wisenten uitzetten. Ondertussen werken we aan scholenprogramma’s, voorzieningen voor studenten om onderzoek te doen en een infrastructuur voor wildlife toerisme, dat moet gaan bijdragen aan de lokale economie.

Het is een klassiek voorbeeld van een geslaagde herintroductie van een ernstig bedreigde diersoort: het Pater-Davidshert. Dit dier leefde ooit langs de oevers van de Chinese Yangtze. Toen het in 1865 werd ontdekt, was het in het wild al uitgestorven en kwamen de herten alleen nog maar voor in het keizerlijke wildpark. Daar werd het Pater-Davidshert rond 1900 uitgeroeid, maar gelukkig waren er inmiddels herten naar Europese dierentuinen gebracht. In 1986 bracht WNF samen met de Chinese overheid 13 bokken en 26 hindes uit twee Engelse dierentuinen terug in de Chinese natuur. Ze werden uitgezet in een omheind gebied in natuurreservaat Da Feng bij Shanghai. Een riskant project, omdat we alleen wisten hoe de dieren zich in gevangenschap gedroegen en we niet konden voorspellen hoe de dieren zouden reageren op hun herwonnen natuurlijke vrijheid. Maar het ging goed en ruim dertig jaar later zijn er 2.500 herten in drie natuurreservaten. In het leefgebied van de grootste kudde, ruim 600 herten, is met hulp van WNF een bezoekerscentrum gebouwd. Daar laten we zien wat het nut is van natuurbescherming.

De herintroductie van dieren in de vrije natuur is een even moeilijk als langdurig proces.

PANDA 23

BEELD: LUIPAARD IN LANDSCHAP WWF PORTRET LUIPAARD EDWARD MYLES/FLPA/NATURE IN STOCK ROGGEN UITZETTEN PETER VERHOOG GERT POLET RUURD DANKLOFF

Roggen en haaien

3

Perzische luipaard

Nog niet zo lang geleden kwam de Perzische luipaard veel voor in de Russische Kaukasus. Maar het dier verdween er volledig door grootschalige jacht op zowel de katachtige als zijn prooidieren. Vorig jaar liet WNF drie Perzische luipaarden los in de bergen vlakbij Sochi. Ze waren geboren in een speciaal fokprogramma met Perzische luipaarden uit dierentuinen en groeiden op in een rehabilitatiecentrum waar ze vrijwel niet in contact kwamen met mensen.

Dat was cruciaal, omdat ze

anders hun angst voor de mens zouden verliezen en – eenmaal vrij – een gevaar voor mensen kunnen zijn. De drie doen het uitstekend! Ze jagen goed en kwamen op eigen houtje de strenge Russische winter door.

In 2018 staat de herintroductie van nog eens vier luipaarden op de planning. Op termijn willen we een levensvatbare populatie stichten van vijftig dieren. En we hopen dat ze op eigen kracht in aanraking komen met hun buren: het handjevol wilde Perzische luipaarden in de bergen van Armenië en Georgië.

4

De Noordzee is het grootste natuurgebied van ons land en qua visserij tegelijkertijd een van de drukste zeeën ter wereld. Dat kan desastreus zijn voor het onderwaterleven. Van de zeventien haaien- en roggensoorten die bijvoorbeeld in de Noordzee leven, zijn er negen vrijwel verdwenen. Deze predatoren staan boven aan de voedselketen en zijn nodig om de zee gezond te houden. Voor sommige haaienen roggensoorten is een natuurlijk herstel van de populatie bijna niet meer mogelijk, omdat ze zich te traag voortplanten. Daarom kweken we sinds vorig jaar haaien en roggen in een speciaal kweekcentrum in Utrecht, waar hun overlevingskansen groter zijn. Inmiddels zijn er driehonderd stekelroggen en enkele hondsen kathaaien geboren. Deze dieren zijn niet bedreigd, maar zijn eenvoudiger te kweken.

Hierna gaan we met meer zeldzame soorten verder. De eerste stekelroggen zijn inmiddels vrijgelaten in de Oosterschelde. Ze zijn voorzien van een merkje dat ons informatie gaat leveren over hoe de uitgezette roggen zich verspreiden en of ze vanuit de Oosterschelde de weg naar open zee vinden.

Het Krokodillenmeer mét krokodillen Gert Polet, hoofd Soortenbescherming bij WNF: “Lang geleden werkte ik in Vietnam, in een beschermd gebied rondom het ‘Krokodillenmeer’. Alle krokodillen waren daar weggevangen en naar krokodillenfarms gebracht voor de leerindustrie. De eigenaar van zo’n farm toonde berouw toen wij hem vertelden dat, mede door zijn stroperij, de krokodillen in het meer waren uitgestorven. Hij wilde 24 PANDA

er zestig teruggeven. Maar de oorspronkelijke Siamese krokodillen had hij inmiddels gekruist met geïmporteerde Cubaanse, omdat dat beter leer opleverde. We hebben bij alle dieren DNA-onderzoek gedaan om te kijken of er nog 100% Siamese krokodillen waren. Dat bleek zo te zijn en een jaar later konden we ze uitzetten. Het was een fantastisch gezicht om die het water te zien inglijden!"

Advertentie

VERHALEN UIT DE NATUUR MEESTERLIJK IN BEELD GEBRACHT. LAAT U INSPIREREN! Bijzonder fotoboek vol verhalen Eén foto zegt meer dan duizend woorden. Voor de foto’s in dit boek gaat dat zeker op: elk beeld vertelt een verhaal uit de natuur. Kleine en grote verhalen, ontroerend en indrukwekkend. Laat u overweldigen en inspireren door al het moois uit onze natuur.

U ontvangt het fotoboek bij een gift vanaf €39,95. Geniet en steun meteen de natuur.

U kunt gebruiken maken van de antwoordkaart hiernaast of uw gift overmaken via: wnf.nl/beeldverhalen

GR ATIS

BIJ EEN GIFT VANAF € 39,95

BEELD: JURGEN & CHRISTINE SOHNS / FLPA / NATURE IN STOCK

In beeld

De rode lynx komt voor in een groot deel van Noord-Amerika, waar hij bobcat wordt genoemd.

Deze katachtige is een einzelgänger, territoriaal en intolerant naar soortgenoten. Hij verdedigt zijn territorium door hard te grommen en soms door te vechten.

26 PANDA

PANDA 27

Ravioli van verschillende soorten biet

Voedsel TEKST ANIQUE MANGNUS

Eet plantaardig, spaar wilde natuur Vaker plantaardig eten is goed voor de natuur. Maar niet iedereen vindt het makkelijk om lekkere gerechten zonder vlees op tafel te zetten. Chefkok Jonathan Karpathious helpt u een handje.

28 PANDA

Jonathan Karpathious Chefkok Jonathan Karpathious opende eind 2007 zijn restaurant in Hoofddorp: Vork & Mes. Hij wil mensen inspireren meer groente en minder vlees te eten. Jonathan: “De geuren en kleuren van groenten, bloemen en kruiden inspireren mij enorm. Deze ingrediënten zijn zoveel veelzijdiger en kleurrijker dan vlees of vis.” In zijn eigen kas teelt Jonathan meer dan tweehonderd bijzondere gewassen.

Ravioli van biet met hangop

BEELD: JONATHAN KARPATHIOUS DAPHNE VAN GROENINGEN ILLUSTRATIE MATHILDE AUBIER OVERIGE BEELD VIA JONATHAN KARPATHIOUS

bijgerecht, 4 personen, bereidingstijd: 15 minuten + 1 dag om de hangop te maken

Ingrediënten

• 500 g yoghurt • rasp van verse mierikswortel, naar smaak • 1 el natuurazijn • 100 ml water • 100 ml witte-wijnazijn • 100 g suiker • 1 grote biet, bijvoorbeeld chioggia, in dunne plakjes • peper en zout • Extra nodig: schone theedoek

Bereiding

1. Doe de yoghurt in een theedoek die over een bak ligt. Laat de yog-

hurt een dag uitlekken. Breng de yoghurt op smaak met mierikswortel, zout en een beetje natuurazijn.

2. Breng in een pannetje het water, de witte-wijnazijn en de suiker aan de kook en laat 1 minuut koken.

Neem de pan van het vuur en marineer de plakjes biet 1 uur in dit zoetzure mengsel.

3. Dep de plakjes biet vervolgens droog. Schik ze op 4 borden. Schep er een beetje van de hangop op en leg er weer een plakje biet op.

Breng op smaak met peper en zout.

DOE MEE EN WIN!

Eerste hulp voor vleesliefhebbers Moeite om een lekker groenterecept te vinden? Jonathan biedt hulp!

Stuur uw favoriete vleesrecept naar ons toe. Jonathan vormt één van de inzendingen om tot een culinair groentegerecht. Bovendien maakt u kans op een van de drie exemplaren van zijn kookboek ‘Echt eten met de groenten van Jon’.

Insturen kan tot en met 15 januari 2018 via info@wwf.nl, onder vermelding van Recept Panda Magazine.

Natuurvriendelijke maaltijd Met wat u eet, heeft u invloed op de natuur. Hoe zit dat precies?

Wat heeft de jaguar te maken met een stukje vlees op uw bord?

De jaguar leeft net als het reuzengordeldier, de manenwolf en de reuzenmiereneter in Brazilië, in de Cerrado: de meest soortenrijke savanne ter wereld. De helft van de Cerrado is echter verloren gegaan sinds de jaren ’50. Eén op de vijf diersoorten is er verdwenen en andere dieren worden ernstig in hun bestaan bedreigd. Een van de belangrijkste oorzaken is de aanleg van sojaplantages. Deze soja is een belangrijk onderdeel van veevoer. Vanwege de groei van de wereldbevolking en de toenemende welvaart stijgt de vraag naar vlees, eieren en melk. En daarmee neemt de vraag naar veevoer en dus soja ook toe. Het stukje vlees op uw bord en uw ei bij het ontbijt zijn daardoor verbonden met de Cerrado in Brazilië. De intensieve veehouderij in Nederland is grootverbruiker van soja, omdat we zelf niet voldoende veevoer kunnen verbouwen voor de grote veestapel in ons land. WNF wil ontbossing wereldwijd stoppen en werkt aan verduurzaming van de landbouw, samen met boeren, handelaren en afnemers. Maar u als consument kunt ook helpen. Bijvoorbeeld door vaker te kiezen voor plantaardige maaltijden en voedselverspilling te voorkomen.

Wat is dan wel een natuurvriendelijke maaltijd?

Een plantaardige vervanging van vlees, zuivel en eieren is de beste keuze voor de natuur. Peulvruchten en noten zijn goede eiwitbronnen. Ook vleesvervangers, bijvoorbeeld vegaburgers, zijn een goed alternatief. En wat fijn is: het aanbod plantaardige vleesvervangers in de supermarkten is de laatste jaren veel groter geworden.

PANDA 29

We Wekomen komen ook ookop op plekken plekken zonder zonder postcode. postcode.

DitDit prachtige prachtige sneeuwluipaard sneeuwluipaard leeft leeft opop eenzame eenzame hoogte hoogte enen laat laatzich zichzelden zeldenzien. zien.Helaas Helaaswordt wordthet hetroofdier roofdieralsnog alsnog bedreigd bedreigd door door stroperij, stroperij, overbegrazing, overbegrazing, ontbossing, ontbossing, mijnmijnbouw bouwenenklimaat klimaat verandering. verandering.Gelukkig Gelukkigzorgt zorgthethetWereld Wereld Natuur NatuurFonds Fondsvoor vooreen eengeschikt geschiktenenveilig veiligleefgebied leefgebiedvoor voor deze dezedieren dierenin indedeAltai-Sayanregio Altai-Sayanregio(China, (China,Kazachstan, Kazachstan, Mongolië Mongolië enen Rusland).

Rusland).

Het Het Wereld Wereld Natuur Natuur Fonds Fonds ontving ontving ditdit jaar jaar een een bijdrage bijdrage van van € 13,5 € 13,5 miljoen. miljoen.

Deelnemers Deelnemers van van dede Postcode Postcode Loterij: Loterij: bedankt! bedankt!

Dankzij Dankzij u kunnen u kunnen wijwij hethet Wereld Wereld Natuur Natuur Fonds Fonds enen 9898 andere andere organisaties organisaties financieel financieel ondersteunen. ondersteunen.

EnEn dankzij dankzij uu heeft heeft dede Postcode Postcode Loterij Loterij sinds sinds 1989 1989 al al ruim ruim €5 € miljard 5 miljard aan aan goede goede doelen doelengeschonken. geschonken.Samen Samenvoor vooreen eenbetere beterewereld: wereld: postcodeloterij.nl postcodeloterij.nl

Dankzij Dankziju.u.

Foto: naturepl.com/ Francois Savigny / WWF Foto: naturepl.com/ Francois Savigny / WWF

Advertentie

Natuurnieuws

ONTDEKT!

In 2014 en 2015 zijn maar liefst 381 nieuwe planten- en diersoorten ontdekt in het Amazonegebied, waaronder twintig zoogdieren.

Blauwvintonijnen worden weer waargenomen in de Noordzee

BEELD TONIJN BRIAN J. SKERRY / NATIONAL GEOGRAPHIC STOCK / WWF BIZON DEBORAH VAN DER SCHAAF WETLAND CAMILO ORTEGA / WWF-COLOMBIA

Blauwvintonijn terug in de Noordzee Na ruim vijftig jaar is de blauwvintonijn terug in het noordelijke deel van de Noordzee. WNF heeft met Deense en Zweedse onderzoekers satellietzenders (tags) aangebracht bij de vissen om de terugkomst beter in kaart te brengen. Dit levert ook informatie op over hoe visserij, klimaat en de beschikbaarheid van voedsel de trektroutes van de tonijn beĂŻnvloeden. De populatie stond door overbevissing lang op de rand van instorten.

Dankzij strengere regels tegen overbevissing gaat het nu iets beter met deze machtige roofvis.

Aangifte Voor het eerst in 250 jaar werd in Duitsland een wilde Europese bizon waargenomen. In plaats van opgetogen te zijn over de terugkeer vanuit buurland Polen besloten lokale autoriteiten het dier te doden. Het dier werd als een gevaar gezien, maar vormt in werkelijkheid geen enkele bedreiging voor de mens.

WNF deed daarom aangifte tegen de autoriteiten.

Extra geld voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer De Nederlandse overheid stelt in totaal veertig miljoen euro extra beschikbaar voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer vanuit het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB).

Het geld wordt in 2019 en 2020 ingezet en geeft boeren een financieel voordeel wanneer ze bijdragen aan natuur zoals de bescherming van weidevogels. WNF juicht dit besluit toe, ook omdat een deel van het geld ingezet zal worden om samen met boeren te testen hoe het versterken van natuur op boerenland meer resultaten kan opleveren. Daarbij gaat het - naast het beschermen van specifieke soorten - ook om de verduurzaming van de landbouw zelf via het sluiten van kringlopen, het werken aan een gezonde bodem en het bevorderen van kruidenrijk grasland waar weidevogels en insecten baat bij hebben. De biodiversiteitsmonitor die WNF samen met Rabobank en FrieslandCampina heeft ontwikkeld, wordt gebruikt om resultaten te meten. De ervaringen uit de pilots worden gebruikt voor de invulling van het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid dat na 2020 ingaat.

SMOKKEL

TRUC

Nieuwe zorgwekkende ontwikkeling: Aziatische criminele netwerken verwerken neushoornhoorn in Zuid-Afrika al tot armbanden, poeder en andere producten, zodat ze het makkelijker het land uit kunnen smokkelen. Dat blijkt uit een onderzoek van TRAFFIC. WNF blijft strijden tegen stroperij en illegale handel.

Beschermd Ecuadors grootste wetlandgebied staat nu op de Lijst van Wetlands van Internationaal Belang onder de Conventie van Ramsar. Dit is een verdrag ter bescherming van wetlands, waterrijke gebieden tussen land en water. Het gebied in het stroomgebied van de Amazone vormt een belangrijke verbinding tussen verschillende rivieren, waar een enorme biodiversiteit is ontstaan.

PANDA 31

Resultaten Gert Polet hoofd Soortenbescherming bij WNF

TEKST MANDY VINKENVLEUGEL

“Ik ben echt dolblij met de aankondiging van de Russische, Canadese en ook de Amerikaanse overheden dat ze hun plannen voor olie- en gaswinning in het Noordpoolgebied in de ijskast hebben gezet. Klimaatverandering kunnen we op korte termijn niet terugdraaien, maar deze bedreigingen voor het unieke poolgebied wél. En dat dát is gelukt, stemt me heel gelukkig. Al moeten we alert blijven dat deze afspraken niet weer teruggedraaid worden.”

Ludo Nijsten geograaf bij WNF

“In belangrijk bosgebied wordt vaak hout gekapt voor de aanleg van wegen of de ontwikkeling van land- en mijnbouw. Om zulke plannen wereldwijd in de gaten te houden, hebben we WWF Geo Cloud gelanceerd. Dit is een online platform, met data, dat precies laat zien hoe het bos ervoor staat en waar bijvoorbeeld wegen of mijnbouw zijn gepland. Wij zorgen ervoor dat alle natuurbeschermers wereldwijd toegang hebben tot deze data en direct in actie kunnen komen.”

Carol Phua oceanenexpert bij WNF

Wildenthousiast BEELD: RUURD DANKLOFF

Het eind van 2017 is in zicht.

Tijd om het jaar te overzien.

Zeven WNF’ers staan stil bij de resultaten die het afgelopen jaar zijn behaald en waar ze trots op zijn!

32 PANDA

“Tijdens de afgelopen CITES-conferentie hebben de 183 deelnemende landen eindelijk afgesproken om de zijdehaai, de voshaai en de duivelsrog beter te beschermen. Daar hebben we jaren voor gelobbyd samen met andere natuurbescherminsorganisaties. Ik koester nog steeds het moment waarop duidelijk werd dat ons harde werk werd beloond.

Er komen nu duidelijke afspraken over de handel in deze bedreigde soorten.

Haaien zijn die bescherming echt waard!”

Christiaan van der Hoeven themadeskundige bij WNF

“Onze strijd tegen stroperij en illegale handel lijkt soms een gebed zonder eind.

Gelukkig kunnen we ook successen vieren. Zo kondigde de Chinese regering eind 2016 vrij onverwacht aan dat in de loop van 2017 de binnenlandse handel in ivoor helemaal verboden zou worden.

Dit jaar is in China al een derde van alle ivoorwinkels en bewerkingsateliers gesloten. Onze jarenlange lobby heeft mede tot deze actie van China geleid en daar ben ik heel trots op.”

Björn Weertman financieel directeur bij WNF

“Het afgelopen jaar hebben maar liefst 734.000 donateurs ons werk gesteund.

Hartverwarmend vind ik dat en zeer relevant om onze doelstellingen te realiseren.

Samen met giften van onder meer de Nationale Postcode Loterij en geld uit nalatenschappen waren onze inkomsten dit jaar € 62,1 miljoen. Van onze uitgaven ging bijna 82% naar onze doelstellingen: natuurbescherming en voorlichting en educatie. Dat is ruim € 55,1 miljoen voor natuur wereldwijd én natuur in ons land.”

Daphne Willems internationaal zoetwater expert bij WNF

“De Pantanal in Zuid-Amerika is het grootste moerasgebied ter wereld. Om de bronnen die de Pantanal van water voorzien beter te beschermen, sloten we afgelopen jaar, na drie jaar onderhandelen, een verdrag met 29 gemeenten, een provincie en zeventig andere partijen.

Met de lokale bevolking hebben we inmiddels 82 bronnen hersteld en lokale landeigenaren gaan het gebied tegen een kleine vergoeding duurzaam beheren.

Een betere uitkomst was niet mogelijk!”

Natasja Oerlemans hoofd Voedsel bij WNF

“Ik ben trots op ons Living Planet Report, waarmee we in 80 landen ruim 210 miljoen mensen hebben bereikt. Al die mensen konden lezen over de achteruitgang van populaties wilde dieren en de invloed van onze huidige manier van voedsel produceren en consumeren daarop. Het rapport laat zien dat landbouw in balans met natuur nodig én mogelijk is. Ik merk dat er, mede dankzij ons rapport, langzamerhand een kentering ontstaat. Ook bij boeren. Daar word ik blij van!”

PANDA 33

Advertentie

S I T A R G F E I S s: r U e L t r C o X p E -sup F N W e e l c n e i r e p eX c a p s f Belee is u h t u j bi

Voor al

Op 11 november stond de Ziggo Dome op zijn kop. Onze ambassadeur André Kuipers nam het publiek mee op een wervelende ruimtereis waarin techniek, het heelal en onze planeet centraal stonden.

Maar liefst 45.000 mensen hebben deze spannende reis meegemaakt. WNF biedt u aan om dit avontuur nu ook thuis te beleven.

André heeft als een van de weinigen onze planeet in al haar kwetsbaarheid mogen zien.

Na zijn reis was hij dusdanig geraakt door de staat van onze natuur, dat hij zichzelf heeft aangemeld als WNF-ambassadeur.

U krijgt via deze registratie een kijkje voor én achter de schermen van het evenement en ziet de hoogtepunten van de show, met André Kuipers als uw gastheer.

n e t s a v n e m e i R ! s i e r p o e e m ga

Meld u nu koste loos aan op wnf.nl/space

WNF-nieuws Filippine Vul het diagra m in aan In het diagra de hand van m geldt gelijke cijfers de puzzeltjes in de vakjes zijn gelijke . letters.

Doe mee

11 2

Filippine

3

hoger beroe v-vormig p teken + vogel

Woordhakken

66

tabak kauw edelknaap en +

B

K

K

Paarden 10 10

L=R

O

K

E

S

T

W

R

T

L

Paarden

14 14

16 20

Puzzel TJA, BEWE RKT BEREN

2 PANDA

Anagram

R=T

+

-N

Anagram

K

Letterreb

16 216

4 16 16 20

L

T

O

J sprong

K

14 13 6

16 4 20

Raad de

18 4

naam

12 7

Wist u dat 19 vrucht in veel dieren een gewas hun of zijn verstop naam hebben 20 4 welke dierent in deze puzzels ? Twintig . Weet u we bedoele n?

1

Los de twintig puzzels op. geeft aan Het aantal uit hoeveel hokjes letters de naam bestaat.

318

9 10

9 14

15 13

6 18

12 19

12

14 8 9 4 12 18 19

4 19

7

6 13

19

10 2

17 19

7

17 39

19

10

7

17 8

1

39 5

13 11 27 1

3

14

8 3

19 13

7 2 14

11

1 15 11 8 3

1

1

11

19

10 19 13 18 19

1

18 11

17

11 8 15 14

13 4 6 13 15 10 2

14

13 12 18

4 12

2 1 17 717

17 4

19

19 717

312 19 13 9 14

14 8

13 18

10 17

15 13

13 19

15

14

18 10

21

9 15 13 6 18

11

4 12

2

13

13 12

15 10

18 11 37 19 21

11

15

72

713 14 18 14 19 17

13 19

519 7

11 312

713 19

11 19

9

13 15 10

17

17 19

10

13 9

6

19

19 17

513 4 6 18 13

17

11 15 14

13 4

3

18

5

6 9 10 10 519 13 2 12

15 15

18

14

6 18

19 12

9 10 11 3 7

3

72

7

4

13

7

213 39 18 14 13 713

17

73

14 410

19 1

E

W O Paarden

4

513

10 5

11

37

2312 17 17

17

10

18 14

17 2

9

17 7

7318

12 13 16 7

17 11

I

11 137

17

17 11 18 4 Cryptoplaatje

Cryptoplaatje

14 216

1 11 13 19

12 2

T=F

-E

Rebus

10 2

5

18

2 6 11 137 617

4

9 17

us 20 16

17

17 12 10 13 16 9 211 7 18 410 10 18 11 14 410 12

Cryptoplaatje

1919

17

16 9 17

11

N=W

Rebus

18 18

14 2

4

7

18

12 2 8

sprong

M=B P=S G=T

Cryptoplaatje

10

6 9

39

13 165 2 211 9 17 10 10 18 4 312 11 14 6

KOPZORG? PAK ASPIR INE!

S 17

5

3

213

6 17

7

1 3

E

1515

9

12 2 8

Anagram

12

6

ltjes in de 15 11 vakjes. zijn 7 gelijke letters 13 .

gelijke6 cijfers

2

16

16

10 10

K=V

Rebus

Invuller

13 13

18

GASTHERE NAAPJE

O

sprong

A

M T

18

3

8

11

E

3

Filippine

Vul het diagra 4 14 17 18 m in aan 13 In het diagra de 6 van de puzzel 18 1m geldt 7 hand 2 17 gelijke 5 10 in cijfers zijn3 7 tjes19 1 de5 vakjes. gelijke letters 19 .

23 2 6

Invuller

R S

Woordhakken

S C A M . .

K O X . . E L . . G E N S

B E . .

I P . . R D I G S T R O . . . . W I N E S T R A . .

B O . . I N

8

O

K A

9

Anagram

77

vlinder

9

44

ALZO HOO RT RENBODE

Cryptoplaatje

5

Vul het diagra m in aan In het diagra de hand 7 1mVul 10 van de puzzel geldt hetgelijke diagra tjes in de 3 cijfers m aan vakjes.

19 gelijke 5 de hand In het diagrain zijn letters van. de puzze 7 2m geldt: 2

17

15 3 10

19 13

19

9 5

11

7

17 8 17

15

10 19

8 9 10 2 7 19 13 18 4 10 4 Oplo 11 10 ssing 8 : Mail de antwoor 14 17 18 den naar 1 C I T Puzzel R O E info@ww 19 Panda 13 N V 15 Herfst, 3 H A Z 2 A5 P P E L V L I N D E R nummer met17uw naam, f.nl, o.v.v.

E L N I N K 2 e prijs: Chocola en donateu telefoon 4 G R A O O T B O O17R 19 rsnumm 18 boven uw adres deA N KOriginal D E R er (dat staat (zie L A N 11 pag. 18-19) 5 P R Uvan D Beans E R de I M Panda). 18 op Onder de 19 achterkant 3 e en 4 e prijs:6 K15O K O S KE N P A G E 7 R IJ S juiste inzendin19van deze R A B we mooie 9 T V O A S P DVD 57e en 68e prijs: prijzen.

G E L gen verloten 2 E R GPlanet E H A Earth II WNF-sh HOOFD PRIJS: Twee boekpre VIP-kaartjes sentatie voor van Frans 28 oktober Lanting op de .

A N T 9 J E 10 T A R P I E Popper E R W E S T 11 DeOplo oplossin 12 P E R gK E R S E N E K E L M O T B U I Zkan ssing I Ktot K ingezonden.

13 Z E E K:O22P oktober A G A P 2017 K O Winnaa O R Nworden K OM I S bericht. Over B E S rs M 1 C 14 M E R S Ekrijgen I T R N W vóór O E N de 15 N T S24 oktober V L A K 2 A Puitslag pondeer W K 3 17 P E LI wordt I I N D E O O L H A d.16 R Z E L V I N niet W I T gecorres E R N O O W J E K T B O 18 B 4 G RT E N K R O I E

A A

A B

R D

B E T E R N K L N G 5 PT RE U J A N D R A A 19 M E R E A N D I M E N PF K E A R IJ 20 B6 AK N O K O A G EV E R N E E A N S K R 7 A B N D N S P 8 A S P R IJ S T VE O G E LI N E R G E H A A 9 PANDA 10 T A R P I E P E R N T J E 3 W E S

T 11 12 P E R K E R S E N E K E L M O T Oplo B U I Z I K ssing 13 Z E E K:O P A G A K P O K

OM K R N I OMM S B E S 1 C 14 E R S E N I T R WA N O E N T S V K 2 A P 15 K 3 17 P E LI W LI I N D E O O L H A 16 R Z E L V I N W I T E R N O O W T E J E K T B O N K R 18 B 4I G O R D A B B E R A A N E R E K L A N G R 5 PT RE U 19 M A A N D ET RJ E A N D I M E N PF K E A R IJ 20 B6 AK N O K O A G EV E R N E E A N S K R 7 A B N D N S P 8 A S P R IJ S T VE O I N G

Ruim 1.500 mensen hebben meegedaan aan de puzzel in het herfstnummer van Panda. De juiste antwoorden zijn: E R G E

E L

H A A 9 10 T A R P I E P E R N T J E W E S T 11 12 P E R K E R S E N E K E L M O T B U I Z I K 13 Z E E K O P A G A K P K 14 B E S O M K O M M O R N I S E R S E N 15 K I W W A N T S 16 K 17 E R W O O L W I T I 18 B I E T E N K R A J E B B T E 19 M A N N G R A A F E T J E 20 B A N D A R IJ N E K E V E R E N D A N E N S P I N

1. Citroenvlinder 2. Appelvink 3. Hazelnootboorder 4. Graanklander 5. Pruimenpage 6. Kokoskrab 7. Rijstvogel 8. Aspergehaantje 9. Pieper 10. Tarwestekelmot

11. Kersenbuik 12. Perzikkopagapornis 13. Zeekomkommer 14. Bessenwants 15. Kiwi 16. Bananenspin 17. Erwtenkrabbetje 18. Bietengraafkever 19. Mandarijneend 20. Koolwitje

Je bent wat je eet Van 6 tot en met 8 oktober vond in Center Parcs Erperheide (België) de vijfde editie van de Kids Climate Conference plaats. Dit initiatief van Center Parcs en WNF is het grootste duurzaamheidsevenement voor kinderen in Nederland en België. In totaal bogen zo’n 200 kinderen zich over het thema: je bent wat je eet. Ze deden mee aan verschillende workshops en verzonnen daarnaast samen hoe onze voedselafdruk verkleind kan worden door slimme of duurzame keuzes te maken in wat we eten en drinken. Iedereen was het eens: op school moet er meer geleerd worden over voeding en het verband tussen voedsel en natuur.

De winnaars hebben inmiddels bericht ontvangen.

kidsclimateconference.nl

L

BESTE NU

E-MAILNIEUWSBRIEF

BEELD KALENDER WNF CONFERENTIE KIDS CLIMATE CONFERENCE

WNF-kalender 2018 Hij is weer verkrijgbaar: onze nieuwe jaarkalender. Deze kalender van formaat (45 x 45 cm!) bevat unieke beelden van de beste natuurfotografen ter wereld. Een schitterende aanwinst voor iedere natuurliefhebber.

Wilt u ook zo’n mooie kalender aan de muur? Bestel hem dan voor € 24,95 (inclusief verzendkosten) in onze webshop. Tip: ook leuk om cadeau te doen. wnf.nl/kalender

Het Wereld Natuur Fonds legt bij uw aanmelding gegevens vast die we kunnen gebruiken om u te informeren over onze activiteiten, projecten en producten. Als u deze informatie niet wilt ontvangen,

Wilt u op de hoogte blijven van onze projecten, resultaten en activiteiten?

Meld u dan aan voor onze e-mailnieuwsbrief. Onder de nieuwe aanmeldingen verloten we de nieuwe DVD Planet Earth II. wnf.nl/nieuwsbrief

INFO VOOR AL UW VRAGEN EN OPMERKINGEN KUNT U ONS BEREIKEN VIA ONS GRATIS NUMMER

0800-1962 (op werkdagen van 9.00-17.00 uur)

VERDER VINDT U ONS OP: • facebook.com/ wereldnatuurfonds • twitter.com/wnfnederland • youtube.com/wwfnetherlands • instagram.com/wnfnederland • pinterest.com/wnfnederland POSTADRES: Postbus 7, 3700 AA Zeist E-mail: info@wwf.nl Website: wnf.nl

kunt u dat aan ons laten weten via Antwoordnummer 7040, 3700 TA Zeist of via info@wwf.nl.

U kunt zich op elk gewenst moment uitschrijven voor onze e-mails.

PANDA 35

Beestenboel BEWERKING TOM CURTIS

Voor elke editie van Panda brengt Tom Curtis (bekend van het instagramaccount @thingsihavedrawn) een kindertekening van een dier tot leven.

Dit keer de aap van Linde van der Voort (9 jaar). Bij haar tekening schrijft ze: “Dit is een blije vierkante aap. Ik houd heel veel van apen, omdat ze grappige kunstjes doen."

Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist?

U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op wnf.nl/gegevenswijzigen. Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres). Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).

Retouradres: Wereld Natuur Fonds, Postbus 7, 3700 AA ZEIST

Maakt uw (klein)kind ook prachtige tekeningen van wilde dieren? Stuur ze naar onderstaand adres en misschien komen de tekening ĂŠn de uitwerking van Tom op de achterzijde van Panda.

Wereld Natuur Fonds t.a.v. Tekening Panda Postbus 7, 3700 AA Zeist info@wwf.nl