Panda Lente 2017

MAGAZINE LENTE

2017

Panda Verbinding

Haai-alarm: kom dit voorjaar in actie voor bedreigde haaien Ed Nijpels over de invloed van politiek op de natuur Het verbinden van leefgebieden brengt panda's samen

BEELD: ANUP SHAH/SHAHROGERSPHOTOGRAPHY.COM

In beeld

2 PANDA

Chimpansees zijn echte groepsdieren. Een groep bestaat doorgaans uit zes tot tien dieren, maar ook grotere groepen komen voor. Het grootste deel van de dag besteden ze aan het zoeken naar voedsel. In de tijd die overblijft, rusten ze en vlooien ze elkaar. Ze verwijderen zand, vuil en parasieten uit elkaars vacht en blijven zo schoon.

PANDA 3

Voorwoord

Verbinding Voor mij ligt de kracht van WNF in het maken van verbindingen.

Want alleen als we samenwerken met andere partijen, maken we echt verschil. Dankzij cruciale samenwerkingen met bedrijven en overheden kunnen we onze projecten in het veld verbinden met de invloedrijke spelers. Zo voeren we de druk op en bereiken we duurzame resultaten. En met kantoren in meer dan tachtig landen verbinden we ons natuurbeschermingswerk over de hele wereld.

BEELD: KIRSTEN SCHUIJT RUURD DANKLOFF, ILLUSTRATIE MATHILDE AUBIER

De kracht van verbinding gaan we de komende tijd ook inzetten voor een van ’s werelds meest bedreigde diersoorten: de haai. Als duiker heb ik meerdere malen haaien gezien in hun eigen leefgebied. Indrukwekkende dieren, rustig heen en weer zwiepend met hun flinke staarten, terwijl ze continu hun omgeving zelfverzekerd en haarscherp in de gaten houden met hun grote, ronde ogen. Prachtig! Voor mij was het telkens weer een hoogtepunt om een haai tegen te komen. Dat gevoel deelt lang niet iedereen met mij. Veel mensen denken direct aan gevaar als het om haaien gaat. En helaas denkt een deel van de wereldbevolking bij haaien meteen aan eten. Hun vinnen en vlees worden als delicatesse beschouwd. Om aan de grote vraag te voldoen, wordt er volop op haaien gejaagd. Het resultaat is dat er jaarlijks 100 miljoen haaien worden gedood en deze indrukwekkende zeedieren inmiddels enorm bedreigd zijn. Daarom moeten we nu in actie komen. Jong en oud slaan dit voorjaar alarm voor de haai. In deze Panda leest u er alles over. Helpt u mee?

Kirsten Schuijt, Algemeen directeur Wereld Natuur Fonds

4 PANDA

COVER

Uitgave: Wereld Natuur Fonds, Zeist

Druk: Roto Smeets, Weert

Artikelen uit Panda mogen

Oceanische witpunthaaien

Concept & realisatie: LBL, Arnhem

Papier: Panda wordt gedrukt op

uitsluitend na schriftelijke

worden vaak vergezeld door

Artdirection/vormgeving: Ykes-

Roto Green Silk 60, een FSCÂŽ-

toestemming vooraf van het

loodsmannetjes.Deze vissen

werk, Amsterdam; LBL, Arnhem

gecertificeerde papiersoort.

Wereld Natuur Fonds te Zeist

verlossen de haai van para-

Drukwerkbegeleiding:

en met bronvermelding worden

sieten die voor de loodmanne-

Graphic, Leusden

overgenomen. Het Panda-logo

tjes voedsel zijn. Foto: Daniel

Lithografie: Willem Grafische

is een beschermd beeldmerk.

Selmeczi/SteveBloom.com

Bewerkingen, Halle

Inhoud

08 Naar de haaien

Haaien zijn onmisbaar voor het ecosysteem en onszelf. Daarom komt Nederland in actie!

14 Interview

Ed Nijpels over de invloed van de politiek op de natuur.

16 Panda's weer samen

Door de jaren heen is het leefgebied van de panda versnipperd geraakt. WNF verbindt de gebieden weer met elkaar om zo het aantal panda’s toe te laten nemen.

22 Kippenpoot ­verwoest oerwoud Hoe de kipkluifjes op ons bord zorgen voor grootschalige ontbossing in de Cerrado.

28 Waardevolle relaties

Om de natuur te beschermen, gaat WNF met verschillende organisaties de verbinding aan.

& Verder In beeld Natuurnieuws

Verbind de punten 02, 26 07, 30, 31

18

Dierenrelaties 20 Verrassende verwanten

32

Donateursaanbiedingen 12

WNF-nieuws

34, 35

Column 13

Beestenboel 36 PANDA 5

Foto: Klein & Hubert / WWF

We komen ook op plekken zonder postcode.

Dit prachtige roofdier, de sneeuwluipaard, wordt bedreigd. Door stroperij, overbegrazing, ontbossing, mijnbouw en klimaatverandering. Het Wereld Natuur Fonds geeft plaatselijk voorlichting om de lokale bevolking en de sneeuwluipaard met elkaar te laten leven.

Zodat ook dit roofdier een geschikt en veilig leefgebied heeft in de Altai-Sayan Regio (China, Kazachstan, Mongolië en Rusland).

Wereld Natuur Fonds ontving sinds 1993 een bijdrage van € 344,6 miljoen. Deelnemers van de Postcode Loterij: bedankt!

Dankzij u kunnen wij Wereld Natuur Fonds en 94 andere organisaties financieel ondersteunen. En dankzij u heeft de Postcode Loterij sinds 1989 al bijna € 5 miljard aan goede doelen geschonken. Samen voor een betere wereld: postcodeloterij.nl

Dankzij u.

Natuurnieuws

Steeds minder giraffen

Zee-ijs smelt te snel

Alarmerend rapport over de Noordpool

BEELD IJS GLOBAL WARMING IMAGES/WWF, GIRAFFE DEBORAH VAN DER SCHAAF, ZUIL STICHTING RUGVIN, VOGEL SHUTTERSTOCK

Eind vorig jaar verscheen de Arctic Report Card van de Amerikaanse overheid, met daarin een verontrustende conclusie: het zee-ijs op de Noordpool smolt afgelopen zomer zo snel, dat dat een directe bedreiging vormt voor dieren en de lokale bevolking.

Vanwege de recordzomer moest het meetseizoen zelfs worden verlengd tot november. Dat is nog niet eerder voorgekomen.

In totaal werkten 61 wetenschappers uit elf landen mee aan het rapport. Ze hebben ruim tien jaar lang de temperatuur op de Noordpool bijgehouden. De resultaten werden elk jaar verontrustender, met afgelopen zomer als dieptepunt. De belangrijkste oorzaak van de opwarming van de Noordpool is de wereldwijde CO2-uitstoot. Broeikasgassen veranderen de chemische balans in oceanen en zorgen voor ‘verzuring’ van het zeewater. Het Noordpoolgebied is extra gevoelig voor deze verzuring. Om het tij te keren is het van groot belang om af te stappen van fossiele brandstoffen en over te gaan op duurzame energie.

Tijdens een integrale vogeltelling telden ruim 1.500 vogelliefhebbers in 30 landen miljoenen watervogels die van het Arctisch gebied naar ZuidAfrika trokken

Sinds december 2016 is de giraffe officieel ‘kwetsbaar’ en toegevoegd aan de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. In dertig jaar tijd is het aantal giraffen met ruim 60.000 afgenomen, van 160.000 in 1985 naar ruim 97.500 in 2015. Belangrijkste oorzaken van de daling zijn illegale jacht, verlies van leefgebied door land- en mijnbouw, en toenemende conflicten.

Om giraffen te helpen, is WNF een sms-actie gestart: ‘Steek je nek uit voor de giraffe, SMS GIRAFFE naar 4333’.

Helpt u ook mee? Een sms kost eenmalig € 3.

3

Onderzoeksteams van WNF stellen dat er nog maar drie irrawadidolfijnen leven in de zuidelijke wateren van Laos en dat het dier op deze plek over een tijdje uitgestorven zal zijn. Om andere populaties te behoeden voor hetzelfde lot, willen we dat er een verbod komt op kieuwvisnetten, de belangrijkste doodsoorzaak.

Bruinvis Op het havenhoofd in Zierikzee staat sinds kort een speciale zuil die de geluiden van bruinvissen opvangt en omzet, zodat ze ook voor mensen hoorbaar zijn.

Goed bos De inheemse Baka-bevolking in Oost-Kameroen heeft de afgelopen jaren bijna € 30.000 verdiend met de verkoop van hout uit hun duurzaam beheerde gemeenschapsbos. Wij helpen de bevolking met het beheer van het bos.

Met ditzelfde principe gaan we ook in Congo (DRC) aan de slag, om samen met de lokale bevolking de oostelijke laaglandgorilla en zijn leefgebied te beschermen.

PANDA 7

Campagne TEKST SUZANNE VISSER

Naar de haaien Een haai! Alleen al de gedachte jaagt zwemmers en surfers schrik aan. Maar de enige ĂŠchte reden tot paniek is de snelheid waarmee dit fascinerende dier uit onze oceanen verdwijnt. Want daar heeft hij een sleutelrol in het in balans houden van het ecosysteem.

8 PANDA

BEELD: KORAAL MET HAAI ULTRAMARINFOTO/GETTY, EI PETER VERHOOG/DUTCH SHARK SOCIETY, ZWEMMENDE HAAI ALASTAIR POLLOCK PHOTO/GETTY, GEWONDE HAAI JEFF ROTMAN/NATUREPL/WWF

T

ijger, leeuw en...? Maar weinig mensen zullen hier spontaan ‘haai’ op antwoorden. En toch is de haai net zo fascinerend als de grote katten die wij vaak zien als boegbeelden van de natuur. Ook de haai is razend slim, inventief en staat hoog in de voedselketen. En ja, net als de tijger en de leeuw kan de haai voor mensen gevaarlijk zijn. Maar dat geldt slechts voor enkele soorten en dan meestal ook nog in heel specifieke situaties. De kans dat iemand op een palmenstrand gedood wordt door een vallende kokosnoot is wel tien keer groter dan de kans dat iemand sterft door een aanval van een haai...

100 miljoen

De haai is vooral een heel indrukwekkend dier. Indrukwekkend én bedreigd. Want boven en onder het wateroppervlak van de oceanen vindt een ware slachting plaats. Elk jaar vangen wij mensen minstens honderd miljoen haaien voor hun vinnen, vlees of kraakbeen. Dat zijn drie dieren per seconde!

Hiermee brengen we de toch al zo kwetsbare balans van het leven in de oceaan – die ook voor de mens heel belangrijk is – in groot gevaar. De haai is namelijk een onmisbare schakel in veel onderzeese ecosystemen.

Vuilophaaldienst

Neem het koraalrif, een belangrijke kraamkamer van de zee. Rifhaaien vormen hier de vuilophaaldienst. Ze eten zieke en dode dieren op en voorkomen daarmee de verspreiding van virussen en ziektes. Daardoor blijven niet alleen de riffen, maar ook de vispopulaties gezond. Haaien zijn ook onmisbaar in de voedselketen. Ze jagen op middelgrote roofvissen, zoals snappers en rode koraalbaarzen, die op hun beurt kleine plantenetende vissen op het menu hebben staan. Zijn er te weinig haaien, dan exploderen de roofvispopulaties en blijven er te weinig plantenetende vissen over, waardoor planten gaan woekeren. Zo raakt het hele rif uit balans.

Miljoenen jaren

En wat voor het koraalrif opgaat, geldt in bijna alle wateren. Haaien staan boven aan de voedselketen en nemen dus een sleutelpositie in. Dat is niet vreemd als je weet hoe ver hun geschiedenis teruggaat. In de loop van miljoenen jaren heeft de haai zich ongelooflijk knap aan uiteenlopende omstandigheden aangepast. Er zijn grote en kleine haaien, warmwater- en koudwaterhaaien, zoutwater- en zoetwaterhaaien, vleesen viseters, haaien die eieren leggen en haaien die een kleintje baren.

In totaal minstens vijfhonderd soorten, en daar komen nog regelmatig nieuw ontdekte soorten bij.

Het ei van een hondshaai. Van alle haaienvrouwtjes legt zo'n 40% eieren, de andere 60% baart haar jongen

Natuurlijke staat

Door zo’n belangrijk dier overmatig te bevissen, veroorzaken we wereldwijd problemen. Vooral omdat uit onderzoek blijkt dat voedselketens in de oceaan heel anders werken. Op het land heeft een gezonde keten de vorm van een piramide: kleine aantallen roofdieren aan de top houden de onderkant in balans. Maar een gezonde keten in de zee lijkt meer weg te hebben van een omgekeerde driehoek: meer roofdieren dan prooidieren. Dat zien we bijvoorbeeld bij de Samoa-eilanden, waar het koraalrif nog in min of meer natuurlijke staat verkeert.

Hier zwemmen veel meer haaien en grotere vissen dan kleine vissen rond. Kleinere vissen groeien zo snel en planten zich zo snel voort, dat er op elk willekeurig moment wel voldoende prooidieren zijn.

Dit alles betekent wel dat er voor een gezonde voedselketen in de oceaan veel meer haaien nodig zijn dan je zou denken. Omdat de haai zo extreem wordt bejaagd, is dit evenwicht ernstig in gevaar.

PANDA 9

Indonesië en Pakistan werken wij door het doen van tellingen en onderzoek en het bieden van ondersteuning mee aan de totstandkoming van plannen die ook echt werken.

Tot slot de strijd tegen illegale handel. Ook daar boeken we resultaten. Steeds meer haaien komen op de lijst van beschermde diersoorten te staan (afgelopen jaar bijvoorbeeld de zijdehaai en drie soorten voshaaien) waardoor het handelaren steeds meer moeite kost om aan te tonen dat zij niet in beschermde soorten handelen. Dat maakt haaien als handelswaar een stuk minder aantrekkelijk.

Souvenirs

Duizenden haaienvinnen, bestemd voor verkoop, liggen te drogen op een dak in Hongkong

Eén strategie

Maar hoe kunnen we de haai dan goed beschermen? Op ons initiatief zijn drie jaar geleden alle inspanningen van het internationale WNF samengebracht. Het resultaat is één wereldwijde haaienstrategie met drie pijlers: beter beheer van beschermde zeegebieden, de vraag naar haaienproducten tegengaan en de illegale vangst en handel bestrijden. In Nederland hebben we nog een extra pijler toegevoegd aan de strategie: meer haaien in de Noordzee.

We hebben al veel resultaten bereikt. Zo is het gelukt om in Fiji rondom Beqa Eiland de haaienvangst te verbieden en de bevolking te helpen met de overstap naar duurzaam haaientoerisme. Door het vangstverbod zijn de voedselketens een stuk gezonder geworden

en zwemmen er nu tweemaal zoveel andere soorten vissen in het beschermde zeegebied!

Een voorbeeld voor andere regio's.

Vooruitgang

Ook elders in de Stille Oceaan zit er beweging in. Al vijf van de tien ‘haaienlanden’ in deze regio werken op ons initiatief samen om haaien beter te beschermen. Dit jaar komen daar naar verwachting nog drie landen bij.

Minder snel, maar zeker zo belangrijk is de vooruitgang die we boeken in India, Indonesië en Pakistan. Deze drie landen zijn samen verantwoordelijk voor maar liefst een kwart van de wereldwijde haaienvangst. Volgens afspraken met de Wereldvoedselorganisatie moeten alle ‘haaienlanden’ een Nationaal Actieplan voor haaienbeheer maken. In India,

Een gezonde zee Carol Phua, oceanenexpert van WNF: “Meer nog dan met dolfijnen of walvissen voel ik me verbonden met de haai. Dit dier is zo slim, zo stoer, zo nieuwsgierig, zo efficiënt in zijn bewegingen, zo volkomen één met zijn omgeving... Ik heb vaak dicht bij haaien gezwommen en gedoken. Dan vallen al je zorgen weg: het is alleen jij en dat wilde dier in de oceaan. Ineens ben je je als mens heel bewust van je plaats. Haaien zijn fascinerend. Veel mensen vinden ze niet zo ‘aaibaar’, maar als je weet hoeveel werk de haai doet voor een gezonde oceaan, dan zie je zo’n dier echt anders. Hoe minder haaien, hoe meer problemen voor het leven in zee én voor ons. Beschermen dus, die haai!”

10 PANDA

En dicht bij huis? Het lijkt misschien alsof haaienbescherming in Nederland een vervan-mijn-bed-show is. Maar niets is minder waar. Gezonde oceanen zijn ook voor ons van levensbelang. En niet alleen dat: ook in het Nederlandse deel van de Noordzee zwemmen haaien (negen soorten!) die bescherming verdienen. Bovendien zijn in Europese restaurants en winkels nog altijd haaienproducten te koop. Niet eten dus, die haaienvinnensoep en voedinggsupplementen, en niet kopen, die cosmetica en hondenkluifjes met haaienolie (squalene)*! En die decoratieve haaienkaak in dat souvenirwinkeltje in Indonesië? Vooral laten hangen. Je riskeert niet alleen een boete op Schiphol, ook de vraag naar haaienspullen blijft bestaan. Dat willen we niet, want minder vraag is minder vangst. En haaien moeten zwemmen! *Staat squalene in de ingrediëntenlijst van uw product? Dan bevat het olie uit de lever van haaien. Niet meer kopen!

Meer dan 90% van alle haaiensoorten is ongevaarlijk voor de mens

De haai

BEELD: HAAIENVINNEN AFP PHOTO/ANTONY DICKSON, HAMERHAAI SHUTTERSTOCK, CAROL PHUA RUURD DANKLOFF, HAAITEKENINGEN DORLING KINDERSLEY/GETTY

in feiten & cijfers

Haaien zijn op verschillende dieptes in oceanen te vinden. Zo zwemt de walvishaai graag dicht onder het wateroppervlak. De koboldhaai zwemt liever in de diepzee en is vaak op ruim 1.000 meter diepte te vinden.

200 miljoen jaar vóór de eerste dinosauriërs op aarde verschenen, zwommen er haaien in de oceaan

De grootste soort is de walvishaai (max. 18 m), de kleinste de dwerghaai (max. 25 cm).

Vergeleken met andere vissen hebben haaien relatief grote en goed ontwikkelde hersenen.

Ook in het Nederlandse deel van de Noordzee zwemmen haaien: de hondshaai, voshaai, kathaai, doornhaai, gevlekte gladde haai, haringhaai, ruwe haai, reuzenhaai en zee-engel. De laatste twee zijn heel zeldzaam en worden maar zelden gespot.

Veel haaien dragen grappige namen, zoals koekjessnijder, wobbegong, verpleegsterhaai of franjehaai.

Meer weten over haaien en roggen in de Nederlandse Noordzee?

Download de zoekkaart op haairog.nl

HEEL NEDERLAND KOMT IN ACTIE! Haaien verdwijnen in rap tempo en dat moet stoppen. Daarom komen jong en oud in actie en start het Wereld Natuur Fonds samen met NPO Zapp op 14 maart de actie Haai-alarm! Helpt u mee aan het reddingsplan? Uw gift zorgt voor:

• MINDER VRAAG NAAR HAAIENPRODUCTEN Met campagnes in Azië maken we mensen ervan bewust dat ze geen haaienvlees en -vinnen moeten eten.

• EEN VEILIGER ZEEGEBIED VOOR HAAIEN IN DE STILLE OCEAAN We voeren tellingen en onderzoek uit om meer landen ervan te overtuigen dat het zeegebied rondom Fiji en de Solomon-eilanden beter beschermd moet worden.

• MINDER HANDEL IN HAAIENPRODUCTEN Samen met TRAFFIC werken we aan strengere regels voor het verhandelen en vervoeren van haaienproducten. Zo lobbyen we bij internationale bijeenkomsten zoals CITES (Convention on International Trade

in Endagered Species) voor strengere regels voor de handel in haaien.

• MEER HAAIEN IN DE NOORDZEE Samen met Dutch Shark Society, Sportvisserij Nederland, Stichting de Noordzee en BlueLinked doen we een proef met het kweken van haaien en roggen om in de Noordzee uit te zetten. De aantallen zijn zo teruggelopen dat herstel bij enkele soorten niet meer vanzelf lukt.

Kijk op wnf.nl/haaialarm hoe u kunt helpen.

PANDA 11

Donateursaanbiedingen € 3,50 korting 20% korting

Bezoek het Great Barrier Reef Een koraalrif zit vol leven en is een ecosysteem op zich. De verschillende levensvormen houden elkaar in stand en zijn elkaars bondgenoot, concurrent, prooi of belager.

In het Oceanium bij Diergaarde Blijdorp krijg je een goede indruk van zo'n leefomgeving. Dit jaar is in het Oceanium de koraaltunnel getransformeerd tot een stukje Australisch Great Barrier Reef met zijn kleurrijke koralen en vissen. Kom ook een kijkje nemen!

Ontdek Het Scheepvaartmuseum

Op vertoon van de coupon hiernaast ontvangt u € 3,50 korting op de entreeprijs van € 22 (Volw) / € 17,50 (3-12 jaar). Geldig van 1 maart tot 1 juni 2017.

Word held op de planeet

25% korting

Het valt niet mee om onze bijzondere wereld vredig, schoon en eerlijk te houden. Maar dat het wel kan, laat de expositie ‘One Planet, held op jouw planeet’ in het Museon zien. In deze tentoonstelling over de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties gaat u actief aan de slag en ziet u dat er wel degelijk oplossingen zijn voor vraagstukken als overbevissing, een eerlijke verdeling van voedsel, water en energie. One Planet prikkelt om zelf, met uw eigen ideeën aan deze doelen bij te dragen. Zo kunt u held op uw planeet worden!

Op vertoon van de coupon hiernaast krijgt u 25% korting op de entreeprijs van € 12 (Volw) / € 9 (12-18 jaar) / € 7 (4-11 jaar).

Geldig t/m 31 december 2017.

12 PANDA

Op een prachtige locatie in Amsterdam vindt u Het Scheepvaartmuseum. Hier is van alles te ontdekken over vijf eeuwen maritieme geschiedenis. Stap aan boord van ‘De Zeereis’, waar u zelf een levensecht avontuur op zee beleeft. ‘Het verhaal van de walvis’ laat kinderen zien hoe het beeld van de walvis door de eeuwen heen veranderde. Sfeervolle objecttentoonstellingen, zoals de ‘Atlassen’ en de ‘Navigatie-instrumenten’, tonen het beste uit een van de grootste maritieme collecties ter wereld. En vergeet niet het VOC-schip ‘Amsterdam’ te bezoeken. Hier kunt u ervaren hoe het vroeger was op een VOC-schip. Lading hijsen, door het ruim kruipen, een kanon afschieten en meer.

Op vertoon van de coupon hiernaast krijgt u 20% korting op de entreeprijs van € 15 (Volw) / € 7,50 (4-17 jaar).

Geldig t/m 31 december 2017.

Column

‘De bontevliegenvanger is ongelofelijk trouw aan zijn nestkast’

BEELD: JAAP VAN DER WAARDE RUURD DANKLOFF, BONTE VLIEGENVANGER DEBORAH VAN DER SCHAAF

Jaap van der Waarde is natuurbeschermer bij het Wereld Natuur Fonds. In elke editie van Panda vertelt hij over een opmerkelijk fenomeen uit de natuur.

Ieder voorjaar timmert mijn collega Gert de opening van het vogelkastje in zijn tuin dicht. Niet om de koolmezen te pesten, maar om het huisje vrij te houden voor de vaste bewoners. Rond half april komen de bonte vliegenvangers namelijk weer terug uit Afrika en elk jaar strijken dezelfde vogels neer in dezelfde nestkast. Als Gert een week van tevoren het kastje weer openmaakt, hebben de mezen inmiddels al jongen in andere nestkasten en staat het huisje klaar voor de bontjes.

Het is bijna ongelofelijk dat de bonte vliegenvangers zo trouw zijn aan hun nestkast. Maar het huisje in Nederland is niet de enige plek die in het geheugen van deze vogels staat gegrift. Dankzij onderzoek met gezenderde bonte vliegenvangers weten we dat deze vogels in Afrika ook altijd naar hetzelfde stukje bos gaan om te overwinteren. Een overzichtelijk leven; een zomerhuisje in Nederland, een winterbos in Afrika, en twee keer per jaar 5.000 km vliegen van de ene plek naar de andere.

Hoe meer dieren we voorzien van zenders, hoe meer verhalen we vinden. Grauwe kiekendieven die elk jaar op dezelfde Groningse akker broeden en ‘s winters op hun vertrouwde plek in Afrika op sprinkhanen jagen.

Olifanten die ieder jaar honderden kilometers lopen om op tijd dezelfde boom op te zoeken, die dan zijn vruchten draagt. Als u komend jaar weer met plezier naar hetzelfde plekje op dezelfde camping gaat weet u: dit is heel normaal in het rijk der dieren.

PANDA 13

BEELD: FRANK RUITER

drs. Ed Nijpels

Ed Nijpels is voorzitter van de SER Borgingscommissie Energieakkoord en bestuursvoorzitter van MilieuCentraal. Als minister van VROM in kabinet-Lubbers II ontwikkelde hij het Nationaal Milieubeleidsplan en organiseerde hij de eerste klimaatconferentie ooit. Voor zijn inspirerende bijdrage als voorzitter van WNF ontving hij een koninklijke onderscheiding.

14 PANDA

Interview TEKST ANNETTE PRINS

‘Natuur heeft geen politieke kleur’ Ed Nijpels, oud-minister van VROM en oud-voorzitter van WNF, verbindt al zijn hele politieke en maatschappelijke carrière natuur met politiek. We spraken hem aan de vooravond van de Tweede Kamerverkiezingen over de invloed van de politiek op de natuur.

Wat is een goed politiek klimaat voor de Nederlandse natuur?

“Een kabinet dat de natuur respecteert en bereid is actief de mankementen in het natuurbeleid te repareren. Zo snel mogelijk bovendien. Goede natuur mag geen punt van discussie zijn. Het is een grondrecht. Artikel 21 van de grondwet zegt dat de zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu. Ik zie dat als een opdracht aan de politiek. Bij de komende verkiezingen zal ik alle partijen aan artikel 21 houden.”

Welke successen heeft de politiek voor onze natuur geboekt?

“De allerbeste politieke beslissing was de Ecologische Hoofdstructuur (EHS): het netwerk van bestaande en nieuwe natuurgebieden in Nederland, inclusief alle verbindingszones. De EHS trok internationaal veel aandacht.

In Europa was men er jaloers op dat zo’n klein land, met zo veel inwoners en economische activiteiten, in staat was een samenhangend natuurbeleid te ontwikkelen.”

beschermers, links tegenover rechts. Maar natuur heeft helemaal geen politieke kleur. Ik was destijds betrokken bij de voorbereidingen van de alternatieve natuurwet, die de oppositie aan het kabinet presenteerde. Als reactie op alle vijandigheid die Bleker schiep, noemden we die wet Mooi Nederland. Want dat is wat we allemaal willen.”

Voor welke uitdaging staat het aankomende kabinet?

“Het nieuwe kabinet zou een grote stap vooruitzetten als ze teruggaat naar de oorspronkelijke doelstelling van de EHS: 730.000 hectare natuur in Nederland, inclusief het realiseren van 215 barrières tussen natuurgebieden. De afspraak nu is 680.000 hectare in 2027. Ik zou daaraan willen toevoegen: zorg voor forse natuurgebieden rond de grote steden! Die zijn belangrijk als recreatiegebied, als buffer en ter compensatie van verdwenen natuur. De economische krachten in ons land zijn enorm groot. Het is de dure plicht van het kabinet om onze natuur te beschermen en uit te breiden.”

In oktober is uw eerste kleinzoon geboren. Wat wenst u voor zijn generatie?

“Onlangs werd ik gebeld door de actiegroep Grootouders voor het klimaat. Ik kan niet met hen meedoen omdat ik als voorzitter van de Borgingscommissie Energieakkoord onafhankelijk ben, maar ik sympathiseer wel met de actie.

Grootouders willen hetzelfde als ouders: een land achterlaten waarin het goed toeven is. Goed als het gaat om kansen op de arbeidsmarkt, onderwijs, ruimte voor ontplooiing, én om de leefomgeving. Ik word niet vrolijk van de polarisering in het huidige natuur- en klimaatdebat. Mijn Wat raakte u persoonlijk het meest? grote wens voor de “Alle foute tegenstelkomende generatie is lingen die Bleker een brede consensus creëerde. Landbouw over natuurbeleid.” tegenover nieuwe Wilt u weten welke partij het beste past bij uw groene standnatuur, boeren punten? Check het Groen Kieskompas op groenkieskompas.nl. tegenover milieuHet Groen Kieskompas is ontwikkeld door Milieudefensie, IVN, Greenpeace, Vogelbescherming, Natuur & Milieu en WNF. Waren er ook gemiste politieke kansen?

“Gemiste kansen? Ik zou bijna zeggen: was het maar waar!

Het is veel erger. Met staatssecretaris Henk Bleker in kabinet-Rutte I hebben we regelrechte rampen beleefd.

Zijn optreden, rond bijvoorbeeld de Hedwigepolder en de EHS, beschouw ik als het absolute dieptepunt van ons naoorlogse natuurbeleid. De ravage was zo groot, dat staatssecretaris Sharon Dijksma in Rutte II vooral bezig is geweest met het repareren van de schade.”

Groen Kieskompas

PANDA 15

Bedreigd dier

BEELD: ILLUSTRATIE ISTOCK, MOEDER EN KIND STEVE BLOOM/STEVEBLOOM.COM, PANDA IN BOOM AMI VITALE, ECODUCT WWF-UK, CYNTHIA VAN ZWOL RUURD DANKLOFF

TEKST ANIQUE MANGNUS

Panda's weer samen De laatste grote pandatelling in 2014 liet zien dat het aantal reuzenpanda’s in het wild is toegenomen van zo'n 1.600 naar 1.864. Door het verder uitbreiden en verbinden van leefgebieden wil WNF zorgen voor nog meer groei.

De bamboebossen in het bergachtige binnenland van China vormen het leefgebied van de reuzenpanda’s. In deze bossen brengen ze de dag voornamelijk zittend en bamboe-etend door. Panda’s leven het grootste deel van het jaar alleen en staan bekend om hun lage libido. Tijdens de paartijd – een paar weken tussen maart en mei – komt daar verandering in. Dan gaat het mannetje actief op zoek naar een vrouwtje. Helaas voor hem is een geschikte partner niet altijd binnen bereik. Door de aanleg van wegen en de bouw van steden is het leefgebied van reuzenpanda’s uiteengevallen in kleine, afgezonderde gebieden.

Geïsoleerd

Al tientallen jaren is de panda een bedreigde diersoort. Hoewel jarenlange bescherming ervoor heeft gezorgd dat het aantal panda’s is toegenomen van 1.600 naar 1.864 exemplaren, is het dier nog niet uit de gevarenzone. Vooral de economische groei in China vormt een bedreiging. In het kielzog van die groei worden wegen en spoorwegen aangelegd, waardoor het leefgebied van de 16 PANDA

reuzenpanda verder versnipperd dreigt te worden. De 33 kleine subpopulaties die er nu zijn, kunnen daardoor nog geïsoleerder raken.

Ecoducten

Het maken van verbindingen tussen leefgebieden is op dit moment de belangrijkste oplossing om het aantal reuzenpanda’s nog verder te laten toenemen. Daarom moeten obstakels het veld ruimen: hekken worden weggehaald en wegen overbrugd door ecoducten om verschillende leefgebieden met elkaar te verbinden. Zo is in de provincie Shaanxi een weg vervangen door een tunnel door de bergen. De oorspronkelijke weg is met hulp van WWF-China en het geld dat is opgehaald tijdens de WNF-Rangeractie ‘Samen los voor een groot pandabos’ aangeplant met bamboe. Daar is nu een natuurlijke verbinding tussen gebieden ontstaan. Op camerabeelden is te zien dat veel wild al gebruikmaakt van deze nieuwe verbinding. Panda's zijn nog niet overgestoken, maar de twee populaties aan beide zijden van de voormalige weg naderen elkaar wel.

Roofvogels TEKST GEERT-JAN ROEPERS BEELD JORIS DE READT

Zaten ze eerst op een afstand van twintig kilometer van elkaar, nu is dat nog maar een paar honderd meter. Het zal niet lang meer duren tot ze elkaar ontmoeten en de corridor hopelijk een veel gebruikt ‘vrijerssteegje’ wordt.

Samenwerking

De lokale bevolking is actief betrokken bij de bescherming van de reuzenpanda. Omdat boeren op veel plekken het bos niet meer in mogen, kunnen ze geen traditionele medicijnen meer oogsten voor de verkoop. Ook hout kappen is veelal verboden.

WNF helpt met het opzetten van

alternatieve inkomstenbronnen, zoals de bijenteelt. Daarnaast geven we de bevolking trainingen om op een duurzame manier medicijnen uit het bos te winnen.

Ook helpt de lokale bevolking bij het beheer van de beschermde pandareservaten. Een aantal van de reservaten is voormalig productiebos, dat werd gebruikt door nationale bosbouwbedrijven. In productiebossen waar nog wel wordt gekapt, houden houthakkers steeds meer rekening met de panda. Kortom, er is goede hoop op duurzame ontwikkeling en verdere groei van het aantal panda’s.

Hopelijk wordt het ecoduct een veel gebruikt ‘vrijerssteegje’

Panda's in Nederland Cynthia van Zwol (WNF), campagnemanager: “Dit voorjaar komen twee reuzenpanda's naar Ouwehands Dierenpark: Wu Wen en Xing Ya. Een unieke gebeurtenis voor Nederland!

Het dierenpark krijgt deze panda's van China te leen en heeft daarvoor een overeenkomst gesloten met de Chinese Wildlife Conservation Association. Die ontvangt van Ouwehand een jaarlijkse donatie van één miljoen dollar, die besteed wordt aan de bescherming van de in het wild levende panda's in China. Wij adviseren de Association over hoe ze de donatie het beste kunnen inzetten. Hier in Nederland vragen we samen met Ouwehand aandacht voor het herstellen en verbinden van de leefgebieden van dit bijzondere dier.”

Kijk voor meer informatie op wnf.nl/reuzenpanda PANDA 17

Doe mee

Verbinden maar!

Zoek nummer 1 op en trek een lijn van punt 1 naar punt 2.

Ga van 2 naar 3, van 3 naar 4, etc. Een sterretje bij een getal geeft het einde van een cijferreeks aan.

Het opvolgende getal staat op een andere plek. Alle beginpunten van een reeks zijn rood gemaakt.

Klaar? Beantwoord dan onderstaande vraag:

Hoeveel vissen telt u in de puzzel?

Stuur uw antwoord met uw naam, telefoonnummer en administratienummer (staat boven uw adres op de achterkant van deze Panda) naar info@wwf.nl, o.v.v.

Puzzel Panda Lente 2017. Onder de juiste inzendingen verloten we mooie prijzen.

HOOFDPRIJS: Met twee personen en WNF op expeditie naar de Noordzee om haaien te zenderen.

2e prijs: Haaienknuffel (35 cm) 3e en 4e prijs: WNF-boek 'Wonderlijke Oceanen' 5e en 6e prijs: DVDpakket van BBC Earth De oplossing kan tot 18 april 2017 worden ingezonden. Winnaars krijgen vóór 1 mei 2017 bericht.

Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

18 PANDA

234 232

1286 235 1284 1258 233 1285 1257 1256 231228 230 229

236 239

238 237 241 1287 227 240 225 242 226

224 814 1259 1262 454 452 24 1261 1263 243 244 453 455 1277 1264 217 812 1260 249 248 442 456 1276 839 441 815 451 2 444 218 219 816 450 813 443 1274 1269 438 1266 1265 447 932 449 440 1275 1270 924 931926 927 220 445 222 817 223 1267 221 448 933 934 1271 1273 439 212 1253 446 930 811 210 211 928 935 424 925 425 1272 1268 929 427 835 1251 818 426 923 838 215 1255 1252 423 1288 428 836 873 422 437 216 429 1250 1280 214 810 872 1289 1279 1246 922 874 834 837 1290 430 871 1245 1254 434 1282 436 1278 870 819 288 29 832 823 294 432 431 1247 435 825 1281 833 831 822 289 3 1244 1249 433 293 1283 828 892 820 824 1248 886 830 301 829 826 889 290 827 912 914 921 292 915 300 890 913 888 291 1243 891 887 920 885 962 821 884 907 893 963 916 919 1242 895 969 1241 918 865 917 978 869 906 908 896 898 970 866 788 875 879 868 883 977 988 910 894 897 867 881 880 878 9 1291 911 882 904 968 964 899 905 786 901 909 876 987 789 787 971 903 877 902 1315 283 784 900 785 979 279 282 284 782 776 976 783 278 780 983 989 778 286 766 287 273 281 280 781 277 986 794 1292 804 779 777 982 1314 790 285 765 275 276 805 274 1293 795 1047 801 984 792 803 981 767 775 985 807 802 938 980 939 806 936 763 764 793 800 937 1018 1012 768 1019 774 1021 1020 975 757 1014 796 773 808 941 1048 943 940 762 942 1231 944 1040 1017 99 1234 791 945 799 1232 769 756 1236 772 1011 809 1041 797 1039 761 1316 771 652 1033 1013 798 1044 649 749 758 1038 1240 748 745 1321 651 653 1042 1031 1323 9 1043 1036 759 770 750 1016 650 1233 1237 9471037 946 1015 1229 1206 755 1235 747 1034 948 742 1205 1230 1035 102 760 1207 741 1045 1032 1238 1028 1204 1228 1195 754 1322 1227 1313 1239 1215 1203 1202 1029 744 1 1216 1209 1208 1197 1082 1213 1212 1200 746 1201 1030 1211 1221 1222 1081 743 12261214 493 1210 1079 495 496 494 1225 1078 751 1219 1217 1080 1224 752 500 492 1153 1191 488 737 1046 1198 490 1154 497 738 753 1320 1218 1192 1220 486 1295 1297 499 1223 489 491 1298 732 1199 1317 733 482 485 498 483 735 1194 1196 740 739 1324 487 480 481 473 693 484 1190 736 1312 475 474 479 1189 200 193 734 1296 477 1188 201 194 731 1152 202 199 1303 476 195 1155 478 730 192 701 1294 191 696 70 1049 196 1193 198 1305 699 1300 1299 708 190 197 700 705 684 683 1151 1310 1302 685 462 707 729 1307 1301 461 712 1163 682 458 723 687 1164 463 460 722 1166 728 459 469 464 717 692 1165 715 467 468 472 1162 686 465 470 1319 724 688 471 1311 690 466 689 727 714 691 694 695 706 713 716 725 726 1309 421 1050 1318 1304 1306 1308 1161 457

1181 561 562

45

559

556 558 557 1179 560 1177 555 207203 1147 554 205 208 563 1178 206 204 209 1170 1176

246

247

1174

267 266 261 262 264 259 370 1173 263 260 1171 251 1172 95 257 258 254 250 256 252 302 255 369 253 296 297 543 542

847

368

845 848 849 846 850 851 367 844 852 366

268

1187

271

372

270

961841

854

856

972

950 1144

9

545

549 547 548 1141 364 1142

358

949 957 958

1145

409 57

76

58

956 1146 1000 1108

66

59

56

82 78 94

84 63 77

64 62 60 85

83

93

861 995 864 862 996 863 857

61

92

91

80

101

79 102 90

87

86

408

81

89 88

994

100

95

74 67

75

68 315

993

403

99 96

1129

4 32

24 5 16

98

36

73 71

34

37 33 28 404 29 30 32

316

1130 1131

26 41 27 42

47 529

414

525 528

526

25 43

523

48 49

50

515

530

51 536 537

513

520

521

505 508 506

511 510

532 52 534

53

535

533

507

509

518

522

418

517

519

524

531

405 312 407 406

394

384

45

1140

44

390 392

388

391 413 553 382 387 385 389393 395 415 380 383 416 399 417 401 398 381 396 400 46 397 514 516 512 527

40

72

70

39

38 188 189

35

31

97

69

187

1 18 17 386

379

402

65 55

552

546

544

6

12 13 22 14 23 564 15

551 550

207 19

21

11 10 378

54

951 952 953

377

360

361 363

411 1143 410

965 960 967

362

8

565

371

853 855

842 840

376

541

359 412 365

373

272 269

298

843

375

1169 1168 1167 1185

213

299

566 374

1184

1186

265

1183 1150

1149

1148

1175

0

5

1182

1180

503 502

504

590

592 181 501 955 1110 1329 539 538 1139 858 860 313 329 595 180 1002 1001 997 179 999 90 1327 954 327 604 591 540 166 1109 1010 1094 859 317 588 1107 1328 959 13251119 583 330 318 314 998 602 605 593 991 1092 992 596 589 594 167 1104 1095 1326 1027 600 1120 182 966 603 598 1093 1089 307 973 1115 309 328 1111 1138 165 178 1105 1087 1088 1091 611 1026 1106 597 599 319 311 320 308 601 974 1009 587 1112 1117 1118 580 1103 1096 1090 630 629 310 606 1003 1008 627 609 610 626 584 1113 1116 10991097632 321 325 581 25 1004 1137 631 1114 1024 586 306 622 623 1102 1098 612 633 567 568 1086 1023 331 635 1101 614 613 1085 628 1100 621 624 625 1125 654 1083 1022 1084 1128 183 615 619 620 326 634 607 585 569 617 655 1007 1121 168 322 656 572 143 144 332 573 171 1126 618 571 184 1077 1006 1005 616 146 640 658 169 305 142 570 636 639 641 659 660 324 1073 147 164 177 172 1158 608 145 1076 1075 1127 657 1159 304 139 173 159 148 323 1074 678 1160 648 646 582 1071 574 160 647 1123 1072 103 303 1157 185 579 675 186 112 105 343 645 344 158 1068 1122 1156 140 577 333 680 676 677 176 141 104 667 668 674 157 637 638 575 578 1124 697 702 679 163 110 114 661 1135 1133 1067 1069 113 109 670 671 170 576 698 1136 106 352 357 1070 356 642 644 703 1134 137 681 133 662 353 351 669 115 111 156 108 1 709 117 138 135 132 1132 04 116 1066 672 1064 161 710 720 107 1065 134 8 174 719 1052 643 419 155 711 1062 1063 149 666 118 136 162 1051 721 673 131 130 175 334 1053 1054 1061 154 718 129 354 355 345 339 120 128 1055 340 1060 119 1059 1057 350 5 126 346 121 127 336 663 338 152 1056 125 349 337 1058 124 335 342 341 151 153 348 347 150 665 122 123 664 420

PANDA 19

Dierenweetjes TEKST GEERT-JAN ROEBERS

Relaties

Latrelaties, driehoeksverhoudingen of partners voor het leven: ook dieren kennen verschillende vormen van verbintenissen.

Tijdelijk onafscheidelijk

In het vroege voorjaar maken bruine kikker-mannetjes hun aanwezigheid en intenties knorrend aan de vrouwtjes kenbaar. Kort na de kennismaking wordt de relatie bevestigd met een stevige omhelzing. Het koppel is dan letterlijk onafscheidelijk, want het mannetje laat pas weer los als het vrouwtje haar eitjes heeft gelegd.

20 PANDA

Fatale orgie

Mannetjes breedvoetbuidelmuizen hebben een kort leven dat maximaal een jaar duurt. In de paartijd paren ze langdurig en frequent met zo veel mogelijk verschillende partners. Onder invloed van een hoge dosis testosteron en cortisol verslijten ze hun lichaam daarmee binnen twee weken. Gevolg: de geboorte van hun kinderen zullen ze niet meer meemaken.

BEELD: MUIS NHPA/PHOTOSHOT, KIKKERS JANE BURTON/NATUREPL, ZEEPOKKEN ALEX HYDE/NATUREPL, ALBATROSSEN ANDY ROUSE/NATUREPL, GORILLA LIFE ON WHITE, EDELHERTEN DAVID KJAER/NATUREPL, HEGGENMUS ANDY SANDS/NATUREPL

Latrelatie

Zeepokken zitten vastgegroeid op de ondergrond. Bij de partnerkeuze beperkt het diertje zich noodgedwongen tot zijn naaste buren. Als het tijd is voor de voortplanting, gooit de zeepok zijn penis (tot zeven maal zijn eigen lichaamslengte!) uit. Deze indrukwekkende methode is de enige manier om zijn lustobject te bereiken. Dat zeepokken zowel man als vrouw zijn, vergroot de kans op een vruchtbare relatie.

Eeuwige trouw

Een gemiddelde gorillaman houdt er drie vrouwen op na

Grote albatrossen beginnen pas rond hun tiende levensjaar aan een relatie. De verbintenis die ze dan aangaan, is er één voor het leven en dat leven kan meer dan zeventig jaar duren. Overigens laten de partners elkaar het grootste deel van de tijd vrij. Dan zwerven ze alleen over de oceaan.

Om de twee jaar zien ze elkaar weer op dezelfde plek om te paren en een jong groot te brengen. Bij die ontmoeting wordt het stel – ook op hoge leeftijd – na de balts weer even verliefd als de jaren daarvoor.

Driehoeksverhouding

Omdat de vogeltjes zo veel op elkaar lijken, is het nog niet zo lang bekend, maar heggenmussen-vrouwtjes blijken het vaak met twee mannetjes tegelijk te doen. De mannen beconcurreren elkaar door zo vaak mogelijk te paren. Beide mannetjes dragen bij aan de zorg van de jongen.

Harem

Bij edelherten leven mannetjes en vrouwtjes het grootste deel van het jaar in aparte groepen. In het najaar zoeken ze elkaar op, waarna de mannen met elkaar duelleren. De winnaar gaat er met de vrouwen vandoor.

Voor het mannetje is het een slopende tijd.

Het paren, maar vooral het bij elkaar houden van zijn harem en het op afstand houden van verliezers kosten veel energie. Tijd om te eten heeft hij nauwelijks. Pas als hun wegen zich weer scheiden, kan het mannetje op krachten komen.

PANDA 21

Achtergrond TEKST MARLIES JANSEN

Kippenpoot verwoest oerwoud U weet het misschien niet, maar het kippenpootje op uw bord is – net als veel andere etenswaren – een van de oorzaken van grootschalige ontbossing in Brazilië. Dat heeft vooral te maken met soja.

1 22 PANDA

Kippen eten soja

Om maar meteen een misverstand uit de wereld te helpen: soja is niet alleen een plantaardige vervanging voor vlees dat enkel door vegetariërs wordt gegeten. Ook vleeseters consumeren soja. Uit WNF-onderzoek blijkt dat een Europeaan gemiddeld 61 kilo soja per jaar eet. Dat doen we merendeels indirect in de vorm van dierlijke producten zoals kip, varkensvlees, rundvlees, zalm, eieren, melk, kaas en yoghurt. Het kippenpootje op ons bord is bijvoorbeeld afkomstig van een kip die veevoer eet waarin soja is verwerkt.

BEELD: KIPPENPOOT ISTOCK, KIPPEN TOM VAN LIMPT/HH/LAIF, SOJA ISTOCK, LANDBOUW ALFFOTO

2

3 Goedkoop voedsel

Soja is inmiddels een van de meest verbouwde gewassen ter wereld. De vraag ernaar is sinds de jaren zestig sterk toegenomen. Een belangrijke oorzaak is de groei van de wereldbevolking. Daarnaast hebben we per persoon meer geld te besteden, waardoor we steeds meer zuivel en vlees zijn gaan eten.

De verwachting is dat ook in de toekomst de vraag naar soja blijft toenemen. In vergelijking met vroeger is al ons voedsel

relatief goedkoper geworden.

Bij vlees komt dat onder andere omdat we goedkope soja als veevoer gebruiken. Dat heeft onder meer te maken met handelsovereenkomsten en het Europese landbouwbeleid.

Omdat de invoertarieven laag zijn en internationale handelsbeperkingen zijn opgeheven, is het importeren van soja als veevoer aantrekkelijker dan het verbouwen van veevoer in Europa.

Nederland is een belangrijke schakel Onze veehouderij is afhankelijk van soja.

Europa is een van de grootste importeurs van soja en maar liefst 93 procent van de soja is bestemd voor veevoer. De meeste soja komt zelfs via de Rotterdamse haven binnen.

We zijn dus een belangrijke schakel in de Europese sojaketen en hebben daarmee een bijzondere verantwoordelijkheid. „

Europa is een van de grootste importeurs van soja en maar liefst 93 procent van de soja is bestemd voor veevoer PANDA 23

5

Als de natuur plaatsmaakt voor grootschalige landbouw, verdwijnen ook de dieren die ervan afhankelijk zijn. Diersoorten als de jaguar, het reuzengordeldier, de manenwolf en de reuzenmiereneter worden nu met uitsterven bedreigd, net als vele andere dieren en planten die alleen in de Cerrado voorkomen.

En daar kunnen we iets aan doen. Als wij bijvoorbeeld in de rijke, westerse landen vaker kipkluifjes, karbonades en kaas laten liggen en over zouden schakelen op meer duurzame eetgewoonten, zou dat de druk op natuurgebieden als de Cerrado verminderen.

4

Cerrado onder druk Nog een schokkend feitje: zo’n zestig procent van de door Europa veroorzaakte ontbossing is het gevolg van sojateelt!

De Nederlandse veehouderij importeert soja vooral uit de Cerrado, een uniek savanne- en boslandschap in Zuid-Amerika.

Het gebied bestrijkt meer dan twintig procent van Brazilië en ligt tussen de Amazone, het Atlantische Woud en de

Pantanal. De Cerrado heeft een rijke biodiversiteit en herbergt maar liefst vijf procent van alle levende dier- en plantensoorten op aarde. Helaas is de Cerrado óók een van de meest bedreigde streken ter wereld. Ooit was dit bosrijke grasland zo groot als half Europa, maar sinds eind jaren ’50 van de vorige eeuw is ongeveer de helft verloren gegaan, met name voor de productie van soja en door veeteelt.

Kijken naar de oorzaken achter de oorzaken Natasja Oerlemans, Hoofd Voedsel van WNF: “Bij het werken aan ingewikkelde vraagstukken kijken we niet alleen naar wat we in het gebied zelf kunnen doen om de natuur te beschermen, maar ook naar de achterliggende oorzaken.

Om verdere vernietiging van de Cerrado te voorkomen, stimuleren we bijvoorbeeld dat de Braziliaanse overheid het gebied adequaat beschermt. Verder werken we samen 24 PANDA

met boeren, handelaren en afnemers aan ontbossingsvrije sojaproductie door het gebruik van gecertificeerde soja te promoten. Tegelijkertijd zoeken we naar manieren om de vraag naar soja vanuit Europa op een verantwoorde manier te verminderen. Door de achterliggende oorzaken te onderzoeken, bepalen we de meest effectieve strategieën om het probleem aan te pakken.”

BEELD: CERRADO SCOTT S. WARREN/NATIONAL GEOGRAPHIC, JAGUARUNDI RONALD SEITRE/NATUREPL, MANENWOLF TUI DE ROY/MINDEN PICTURES, NATASJA OERLEMANS RUURD DANKLOFF

Dieren zijn de dupe

Hoe belangrijk de natuur is hoeven we Ăş niet te vertellen.

Maar de Belastingdienst helpt ook mee de natuur door te geven. Ze betalen graag een deel van uw gift. Hoe het werkt?

Als u ons voor minimaal vijf jaar met een vast bedrag steunt, is uw gift volledig aftrekbaar van de belasting. Met zo’n periodieke schenking krijgt u dus een flink deel van de gift terug. Zo kunt u voor hetzelfde geld meer geven! En minstens zo belangrijk: u investeert structureel in de toekomst van de natuur. Wilt u meer weten?

Vraag dan de gratis brochure aan via de naastgelegen antwoordkaart of op wnf.nl/schenken

Ook de Belastingdienst helpt mee om de natuur door te geven!

BEELD: PETER BLACKWELL/NPL

In beeld

26 PANDA

Dwergbijeneters leven in paren of zwermen en zitten vaak gezamenlijk op een rijtje op een tak. Vanaf die tak

jagen ze op insecten, zoals bijen. De angel willen ze niet en om die te verwijderen slaan ze de bij tegen een harde ondergrond, totdat de angel inclusief de complete gifklier loslaat. Eieren uitbroeden doen dwergbijeneters ook gezamenlijk. Om de beurt nemen ze plaats op het nest, waar zes tot acht eieren in liggen.

PANDA 27

Over WNF TEKST MANDY VINKENVLEUGEL

Waardevolle relaties

Natuurbescherming doen we samen. Voor ons is het belangrijk dat we op alle lagen werken en zichtbaar zijn. Daarom gaan we met verschillende partijen de verbinding aan. En dat levert veel op voor de natuur.

Vijf voorbeelden.

Nederland

Rusland

1

WNF & ANDERE WWF-KANTOREN

ILLUSTRATIE: SHOOTMEDIA

In landen met een bijzondere biodiversiteit helpen we lokale WWF-kantoren. Zowel financieel als met de organisatie. Het uiteindelijk doel is om een krachtig en zelfstandig kantoor te ontwikkelen. Een van die kantoren is in Rusland, waar onder meer sneeuw­luipaarden, tijgers en ijsberen voorkomen. We ondersteunen het kantoor van WWF-Rusland financieel en een van onze medewerkers zat enkele jaren in het bestuur van de organisatie.

WWF-Rusland bestaat inmiddels twintig jaar en heeft grote successen geboekt. Zo is in die tijd ruim 42,5 miljoen hectare Russische natuur uitgeroepen tot beschermd gebied en is bijvoorbeeld het aantal tijgers en luipaarden toegenomen. Speciale ijsbeerpatrouilles in het ­Russische noordpoolgebied voorkomen mens-dierconflicten en zorgen er zo voor dat er geen ijsberen worden doodgeschoten.

WWF-Rusland is inmiddels grotendeels zelfstandig. Het voert momenteel een 1%-campagne, met als doel dat één procent van de Russen aan het eind van de campagne donateur is.

28 PANDA

2

WNF & ANDERE GOEDE DOELEN

In 2015 lanceerden we het N ­ ederlandse Living Planet Report, waarin de staat van de ­Nederlandse natuur werd beschreven. Voor het onderzoek werkten we samen met veel ­Nederlandse soortenorganisaties, zoals ­De Vlinderstichting, Anemoon, Ravon en Zoogdiervereniging. We zijn trots op dit gezamenlijke project. Het rapport is door de Nederlandse politiek heel serieus genomen. En dat helpt enorm mee in de lobby voor een groene politiek.

Speciale ijsbeerpatrouilles in het Russische noordpoolgebied zorgen ervoor dat er geen ijsberen worden doodgeschoten

3

China

Voor het eerst in honderd jaar is het aantal tijgers in het wild gestegen, tot ongeveer

3.900 4

Een eeuw geleden waren er naar schatting nog 100.000 tijgers. In 2010 – het vorige Chinese jaar van de Tijger – waren dit er nog maar 3.200. Om het tij te keren kwamen in datzelfde jaar vertegenwoordigers van de dertien tijgerlanden en van WNF bijeen. Het doel: afspraken maken die ervoor zorgen dat het aantal tijgers in het volgende Chinese jaar van de Tijger (2022) is verdubbeld. Alle dertien tijgerlanden ondersteunden ons plan, dat de naam Tx2 (tigers times two) kreeg. Sinds die tijd werken we samen aan de verdubbeling.

Inmiddels zijn we halverwege en kunnen we spreken van een voorzichtig, maar belangrijk succes: in 2016 was voor het eerst in honderd jaar het aantal tijgers in het wild gestegen, tot ongeveer 3.900.

West-Papoea

5

WNF & ­BEDRIJVEN

In 2011 startten Rabobank en WNF een project voor duurzame kweekzalm in Chili. Samen met twee van de grootste kweekzalmproducenten in Chili werd in kaart gebracht wat er moest ­gebeuren om tot een duurzame kweek en ASC-certificering te komen. Daarnaast werd met sonars onderzocht welke delen van de Chileense kustwateren belangrijk zijn voor de blauwe vinvis en de Chileense dolfijn. De samenwerking tussen WNF en Rabobank is onlangs succesvol afgerond, met resultaat. Inmiddels hebben enkele grote kweekzalmproducenten een ASC-certificering.

Daarnaast hebben viskweek­ bedrijven die produceerden in belangrijke wateren voor de blauwe vinvis en de Chileense dolfijn hun productie verplaatst, zodat deze de dieren niet verstoort.

WNF & OVERHEDEN

Chili

WNF & LOKALE BEVOLKING

In de Indonesische provincie Papoea verbouwt de lokale bevolking al tientallen jaren cacaobonen. Omdat ze niet goed wisten hoe ze de bonen het beste konden drogen en bewaren, leverde de oogst matige kwaliteit chocolade en weinig geld op.

Gevolg: er werd bos gekapt om meer te kunnen verbouwen. Samen met de bevolking startten we een project om de opbrengsten en inkomsten van de cacao-oogst te verhogen. De bevolking herintroduceerde de oorspronkelijke cacaoboon-variant, er werd een importeur gezocht en het droogproces werd verbeterd. En dat begint een succes te worden! Het bedrijf Original Beans maakt van de bonen hoogwaardige en exclusieve chocolade, die verkocht wordt aan diverse 5-sterrenrestaurants en -hotels en al meerdere prijzen heeft gewonnen. De lokale bevolking heeft hierdoor voldoende inkomsten. En omdat de cacaoboon het beste groeit in een schaduwrijke omgeving, wordt er geen bos meer gekapt.

PANDA 29

Nieuws in beeld

Overwinning Europese natuur Goed nieuws voor de natuur in Europa: de Europese Unie laat de natuurwetten intact!

Daarnaast komt er een actieplan waardoor de uitvoering van de zogenoemde Vogel- en Habitatrichtlijnen verbetert.

De afgelopen twee jaar evalueerde de EU de richtlijnen en lange tijd zag het ernaar uit dat er een versobering van de wetgeving zou komen die de natuur zou benadelen. Natuurorganisaties in heel Europa, waaronder WNF, voerden actief campagne voor het behoud van de richtlijn en aanscherping van de handhaving. Meer dan een half miljoen Europeanen steunden de campagne. En dat heeft gewerkt!

De beslissing van de EU is van groot belang voor de bescherming van de kwetsbare Europese natuur. Maar liefst 1.400 bedreigde soorten en meer dan een miljoen km2 natuur worden door de Vogel- en Habitatrichtlijnen beschermd. De regelgeving heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat er in ons land weer zeearenden, kraanvogels en otters leven. Ook natuurgebieden als de Biesbosch, het FochteloĂŤrveen, het Lauwersmeer en de Oostvaardersplassen vallen onder de natuurwetten.

1.400 bedreigde soorten en meer dan een miljoen km2 Europese natuur blijven beschermd

30 PANDA

BEELD: LIBELLEN RUBEN SMIT, BEREN DANNY GREEN/NATUREPL, IVOOR BRENT STIRTON/GETTY, LUIPAARD EN KORAAL DEBORAH VAN DER SCHAAF, SCHILDPAD STEFFAN WIDSTRAND/NATUREPL

Natuurnieuws

Jarenlange onderhandelingen, waarbij WNF betrokken was, zijn beloond: een groot zeegebied voor de kust van Antarctica is de komende dertig jaar beschermd

550.000

Voorlopig geen stuwdammen Een grote overwinning voor de Chinese milieubeweging: de plannen om stuwdammen te plaatsen in de Chinese rivier de Nu zijn voorlopig van de baan.

Eind 2017 geldt er in China een totaalverbod op binnenlandse ivoorhandel

China verbiedt binnenlandse ivoorhandel Eind vorig jaar nam China een historisch besluit: aan het eind van dit jaar is de binnenlandse handel in ivoor verboden. Het verbod gaat gefaseerd in. Eind maart is een deel van de ivoorbewerking en verkoop verboden en uiterlijk 31 december 2017 geldt er een totaalverbod.

Ruim twintig jaar was het Chinese staatsenergiebedrijf van plan om – aanvankelijk dertien – dammen te plaatsen in deze grote, vrijstromende rivier. Maar uit het onlangs verschenen waterkrachtrapport blijkt dat de dammen zijn geschrapt. En dat is goed nieuws, want de helft van alle Chinese diersoorten, waaronder verschillende schildpadden, en zesduizend plantensoorten zijn van de rivier afhankelijk.

Uit WNF-onderzoek blijkt dat ruim een half miljoen levende dieren tussen 2003 en 2013 vanuit Indonesië zijn geëxporteerd naar Nederland. Hiervan bestond 98 procent uit koraal voor aquaria.

Dat maakt ons land een van de grootste importeurs van Indonesische koraalsoorten ter wereld.

We hopen dat door dit onderzoek de invoer van levende dieren beter wordt gecontroleerd.

Gelukt!

Mede dankzij iedereen die onze campagne steunde en een e-mail stuurde aan de minister-president van Belize, zijn de olieboringen voor de kust van het land voorlopig stopgezet. Hopelijk leidt uitstel tot afstel.

Ecoduct

Door de bouw van een ecoduct kunnen luipaarden en tijgers in het Russische nationaal park Land of the Leopard veilig de weg oversteken. In 2007 gaven we al advies voor de bouw van het ecoduct en we zijn blij dat het er nu is.

WNF en partnerorganisatie TRAFFIC reageerden verheugd. Het sluiten van de grootste ivoormarkt ter wereld zal een enorme impuls geven aan het tegengaan van het stropen van olifanten in Afrika.

Wel blijft het belangrijk om ook de vraag naar ivoor te stoppen. We roepen de Chinese overheid dan ook op om door te gaan met het voeren van bewustwordings- en gedragsveranderingscampagnes en het samenwerken met andere landen, natuurorganisaties en lokale gemeenschappen om een eind te maken aan de illegale handel in ivoor.

Want ivoor is van een levende olifant en van niemand anders.

PANDA 31

Dierenweetjes TEKST GEERT-JAN ROEBERS

Verrassende verwanten Dat sommige dieren familie van elkaar zijn, is ze lang niet altijd aan te zien.

32 PANDA

Fig. 1 onderorde: hagedissen (Lacertilia) De hazelworm is een reptiel. Een pootloze hagedis om precies te zijn, die nauw verwant is met de zandhagedis.

Fig. 2 orde: spechtvogels (Piciformes) Aan de snavel zou je het niet zeggen, maar de voeten verraden dat de toekan en specht familie van elkaar zijn. Per poot wijzen twee tenen naar achteren en twee naar voren. Toekans zijn alleen in tropisch Amerika te vinden, spechten hebben bijna een wereldwijde verspreiding. Ze ontbreken alleen in Madagaskar, in en rondom AustraliĂŤ en in boomloze streken als Antarctica.

Fig. 3 klasse: hogere kreeftachtigen (Malacostraca) Niet iedereen zal zich ervan bewust zijn dat er in elke achtertuin kreeften leven. De pissebed behoort namelijk tot dezelfde klasse als de zeekreeft. Er bestaan ook zee- en zoetwaterpissebedden, maar de bekendste soorten leven op het land. Die ademen overigens nog steeds via kieuwen, waardoor ze het alleen in een vochtige omgeving uithouden.

Fig. 4 superorde: stekelvinnigen (Actinopterygii) De familie van de stekelvinnigen is groot en bevat vissen in allerlei soorten en maten. Zoals de zwaardvis en het zeepaardje. Zij zijn niet alleen elkaars uitersten qua uiterlijk, maar ook in hun bewegingssnelheid.

Fig. 5 infraklasse: buideldieren (Marsupialia) De buidelmol en de reuzenkangoeroe zijn buideldieren en aan elkaar verwant. Dat hun uiterlijk zo van elkaar verschilt, komt doordat ze zich hebben aangepast aan de zeer verschillende omgevingen waarin ze leven.

BEELD: ANNEMIEKE BUNJES

Fig. 6 familie: marterachtigen (Mustelidae) In Nederland komen zeven soorten marterachtigen voor, waaronder de das en de wezel. Die laatste kan met zijn kleine, slanke lijf muizen tot in hun hol achtervolgen. De plompe das is het jagen grotendeels verleerd en leeft vooral van regenwormen en vruchten.

Fig. 7 stam: weekdieren (Mollusca) Op het eerste gezicht hebben een octopus en een tuinslak weinig met elkaar gemeen, maar ze behoren beide tot de weekdieren. Deze diergroep is enorm divers met naar schatting zo’n honderdduizend soorten verdeeld over acht klassen, waaronder de inktvissen, slakken en schelpdieren.

Fig. 8 orde: onevenhoevigen (Perissodactyla) De neushoorn en de tapir behoren beide tot de orde van de onevenhoevigen. Ze hebben beide per poot drie hoeven. De dieren hebben een gemeenschappelijke voorouder. Ongeveer 55 miljoen jaar geleden zijn hun wegen gescheiden.

PANDA 33

WNF-nieuws

WNF in uw testament Het opstellen van een testament is iets heel persoonlijks. Net als de motivaties om het Wereld Natuur Fonds in het testament op te nemen.

“De natuur kan niet voor zichzelf opkomen, maar ik wel voor haar.”

"Mijn kinderen kunnen inmiddels goed voor zichzelf zorgen, de natuur kan daarentegen wel wat zorg en bescherming gebruiken.” Dit zijn twee motivaties van donateurs die de stap hebben gemaakt om bij het maken van hun testament ook WNF hierin een plek te geven. Mocht u dit ook overwegen, dan denken we graag met u mee. Heeft u WNF al in uw testament opgenomen, maar heeft u dat nog niet aan ons laten weten?

Geef het door, zodat we u kunnen bedanken, blijven informeren en uitnodigen voor onze Voorjaarsbrunch.

Haai-alarm op televisie

Wilt u meer informatie of uw nalatenschap melden? Dan kunt u contact opnemen met Karin Gerritsen, relatiemanager Bijzondere Giften & Nalatenschappen, op 030-6937309, kgerritsen@wwf.nl wnf.nl/testament

Ook kinderen slaan alarm voor de haai! Het Wereld Natuur Fonds werkt samen met kinderzender NPO Zapp om een zo hoog mogelijk bedrag op te halen voor dit bedreigde dier.

De campagne 'Haai-alarm!' wordt op 13 mei afgesloten met een tien uur durende Zapp Your Planet-marathon, die dit jaar volledig in het teken staat van de haai en live wordt uitgezonden op NPO Zapp op 3. U kunt de uitzending samen met uw kinderen of kleinkinderen bijwonen!

INFO

Ga naar zappyourplanet.nl voor meer informatie of een gratis actiepakket voor kinderen.

ADOPTEER EEN PANDA

Cadeautip: adopteer symbolisch een panda en ontvang een cadeaubox met een knuffel, adoptiecertificaat en info over panda's wnf.nl/shop 34 PANDA

GEEF DE AARDE DOOR MET UW TESTAMENT

VOOR AL UW VRAGEN EN OPMERKINGEN KUNT U ONS BEREIKEN VIA ONS GRATIS NUMMER

Gezocht: oud WNFRangers De WNF-Rangerclub bestaat 50 jaar! Was u vroeger ook WNFRanger en heeft u daar leuke herinneringen aan? Deel uw bijzondere ervaringen of belevenissen met ons en vier het jubileum met ons mee!

• wnf.nl/ 50jaarrangerclub • facebook.com/ wereldnatuurfonds

0800-1962 (op werkdagen van 9.00-17.00 uur)

VERDER VINDT U ONS OP: • facebook.com/ wereldnatuurfonds • twitter.com/wnfnederland • youtube.com/wwfnetherlands • instagram.com/wnfnederland • pinterest.com/wnfnederland POSTADRES: Postbus 7, 3700 AA Zeist E-mail: info@wwf.nl Website: wnf.nl

BEELD: HAAI SHUTTERSTOCK, PANDA WNF, KARIN GERRITSEN RUURD DANKLOFF, EARTH HOUR WNF, CHEETAH YKE BARTELS, FAMILIE VAN KUIK WNF

Doe mee met Earth Hour Staat Earth Hour al in uw agenda? Op zaterdag 25 maart vindt deze wereldwijde campagne van WNF weer plaats.

Dan doen miljoenen mensen, gemeenten en bedrijven in meer dan 175 landen om 20:30 uur één uur lang het licht uit om te laten zien dat ze de toekomst van de aarde belangrijk vinden. Doet u ook weer mee?

Op allerlei plaatsen in Nederland worden bovendien Earth Hour-evenementen georganiseerd. Zo kunt u meedoen aan een Candle Light Walk samen met uw trouwe viervoeter in het Kralingse Bos in Rotterdam, een lampionnenkanotocht op de Kromme Rijn in Bunnik of een citywalk in Leeuwarden met dans en muziek. Ook treden er in het Klokgebouw in het Eindhovense Popcollectief PopEi diverse livebandjes akoestisch op.

Benieuwd naar leuke activiteiten bij u in de buurt? Kijk op wnf.nl/earthhour. Organiseert u zelf iets? Laat het ons weten en deel het op social media met #earthhour

Quiz Bijna 400 mensen deden mee aan de quiz in de vorige editie van Panda.

De juiste antwoorden waren: 1: B, 2: A, 3: C, 4: D, 5: D, 6: C, 7: A, 8: B De winnaars hebben inmiddels bericht ontvangen.

Geef uw mening Uw meningen en ideeën zijn belangrijk voor ons.

Vindt u het leuk om mee te denken en te praten over WNF? Dan is het WNF-Panel iets voor u.

Panelleden ontvangen vier tot acht keer per jaar een uitnodiging voor een kort online onderzoek.

Dat gaat bijvoorbeeld over onze communicatie, activiteiten of nieuwe ideeën die we hebben. U kunt per onderzoek zelf bepalen of u mee wilt doen of niet.

Interesse? Meld u aan via wnf.nl/wnfpanel

Club van 100 Marco van Kuik: “Al 20 jaar zijn mijn vrouw en ik lid van WNF. Met plezier lezen we de Panda en volgen we het natuurbeschermingswerk. In 2015 hoorden we van de Club van 100; een formule binnen WNF waarbij wij als gezin vijf jaar lang een project ondersteunen.

In ons geval de Noordpool. Er worden leuke events georganiseerd – samen met de andere Club van 100-leden – en onze

kinderen zijn gratis lid van de Rangerclub. Daarbij kunnen we echt meedenken over het project. Een mooie manier voor ons om een concrete invulling te geven aan onze bijdrage aan de natuur. Wij raden het iedereen aan.”

Is deelname aan de Club van 100 ook iets voor u? Kijk voor meer informatie op wnf.nl/clubvan100

Het Wereld Natuur Fonds legt bij uw aanmelding gegevens vast die we kunnen gebruiken om u te informeren over onze activiteiten, projecten en producten. Als u deze informatie niet wilt ontvangen,

kunt u dat aan ons laten weten via Antwoordnummer 7040, 3700 TA Zeist of via info@wwf.nl.

U kunt zich op elk gewenst moment uitschrijven voor onze e-mails.

PANDA 35

Beestenboel BEWERKING TOM CURTIS

Voor elke editie van Panda brengt Tom Curtis (bekend van het instagramaccount @thingsihavedrawn) een kindertekening van een dier tot leven.

In het kader van de campagne 'Haai-alarm!' dit keer de haai van Cato Diersen (5 jaar): “Haaien zijn heel groot en vaak boos. Maar deze haai niet. Hij vindt het leuk om te zwemmen en daarom is hij heel blij.”

Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist?

U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op wnf.nl/gegevenswijzigen. Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres). Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).

Retouradres: Wereld Natuur Fonds, Postbus 7, 3700 AA ZEIST

Maakt uw (klein)kind ook prachtige dierentekeningen? Stuur ze naar onderstaand adres en wie weet ziet u de tekening én de uitwerking van Tom terug op de achterzijde van Panda.

Wereld Natuur Fonds t.a.v. Tekening Panda Postbus 7, 3700 AA Zeist info@wwf.nl