WNF Panda Magazine lente 2015

MAGAZINE LENTE

2015

TESTAMENT

VASTE GROND

Panda STIKSTOF

De aarde doorgeven aan de volgende generatie

Veel dieren kunnen niet zonder hun eigen stukje aarde

Biodiversiteit op aarde bedreigd door reactieve stikstof

– p. 8

– p. 10

– p. 16

aarde Panda 1

AARDE

Een vochtige rivieroever is voor veel jonge, mannelijke witjes dĂŠ plek om mineralen op te nemen uit de grond.

PARADIJS

2 Panda

Beeld: Frans Lanting

IN HET PERUAANSE TAMBOPATA NATIONAAL PARK KLEURT DE VOCHTIGE RIVIEROEVER REGELMATIG GEEL-GROEN DOOR HONDERDEN WITJES DIE ER WATER EN DE DAARIN OPGELOSTE MINERALEN DRINKEN. DE MINERALEN ZORGEN VOOR DE AANMAAK VAN FEROMONEN; DE MANNETJES HEBBEN DEZE NODIG OM VROUWTJES HET HOF TE MAKEN.

Panda 3

POST Titi-aapje

In Panda Herfst 2014 zag ik dat bij een foto van een doodshoofdaapje het onderschift ‘titi-aapje’ stond. Ik durf het niet met zekerheid te zeggen, maar volgens mij is het een goudrugdoodshoofdaap (Saimiri ustus).

Daan Laméris, Utrecht WNF: U hebt helemaal gelijk. Het aapje op de foto is een doodshoofdaapje en geen titi.

De redactie van Panda gaat altijd zorgvuldig te werk bij het maken van het magazine. Helaas hebben we over deze misgreep heen gekeken.

Dauwhappen

In het herfstnummer 2014 van Panda viel mijn oog op het artikel ‘Van lebberen tot dauwhappen’. Hierin staat dat de olifant zijn slurf gebruikt om water op te zuigen om het vervolgens in zijn mond te spuiten.

Ik werk als gids in een dierentuin en mensen vragen mij wel eens hoe een olifant weet hoeveel water hij kan opzuigen. Ik weet dat er ruim 10 liter in zijn slurf past. Maar als een olifant te veel drinkt, komt er natuurlijk water in zijn neus. Kan hij zijn neusholte wellicht afsluiten met een membraan of heeft hij een soort instinct dat hem hierbij helpt?

Kelly Leuverink, Enschede WNF: We hebben uw vraag voorgelegd aan een bioloog. Hij geeft het volgende antwoord: De slurf zit vol zenuwen en spieren. Voor de olifant is het geen enkel probleem om de neusgaten hoog in zijn slurf af te sluiten en om te voelen hoe hoog het water in zijn slurfgaten staat. Zodra hij voelt dat de slurf vol zit, knijpt hij bovenin de gaten samen. Er ontstaat dan een vacuüm, net zoals water in een rietje is op te tillen door met een vinger de bovenkant af te sluiten.

Daarna kan de olifant het water in zijn mond spuiten.

In deze Panda leest u alles over (de) aarde. Van de gezondheid van de planeet waarop de mens leeft tot de grond onder zijn voeten.

En van het doorgeven van de aarde aan volgende generaties tot bijna buitenaardse dieren die op de aarde leven.

Neushoorns

In het Pandaboekje dat in december 2014 verscheen, meldden we dat er in 2013 1.104 neushoorns waren gestroopt. Er bleken echter verschillende getallen in omloop te zijn en het aantal dat in het boekje werd genoemd, klopte helaas niet. In 2013 werden 1.004 neushoorns gestroopt.

Honderd minder gelukkig, maar nog steeds onacceptabel veel.

AARDEWERK P. 06 Het werk van het Wereld Natuur Fonds richt zich op negen gebieden in de wereld en dertien bedreigde diersoorten.

SCHRIJF OF BEL ONS!

Hebt u een vraag of een opmerking? Wij hebben graag contact met onze lezers, dus laat het ons weten! Schrijf of bel ons, of reageer via Facebook of Twitter. U krijgt altijd snel een antwoord.

Wereld Natuur Fonds Postbus 7, 3700 AA Zeist 0800-1962 info@wwf.nl

 WWW.FACEBOOK.COM/WERELDNATUURFONDS  WWW.TWITTER.COM/WNFNEDERLAND

& MEER

PARADIJS 02

COVER

Uitgave: Wereld Natuur Fonds, Zeist

De kafferbuffel

Concept & realisatie: LBL, Arnhem

is een Afrikaans

Artdirection/vormgeving: Ykes werk,

rund. Hij leeft in

Amsterdam, LBL Arnhem Drukwerk-

een kudde van

begeleiding: Graphic, Leusden

Artikelen uit Panda mogen uitsluitend

enkele tientallen

Lithografie: Willem Grafische

na schriftelijke toestemming vooraf

dieren en eet vooral grassen. Op het

Bewerkingen, Halle Druk: Roto

van het Wereld Natuur Fonds te

heetst van de dag zorgt een modder-

Smeets, Weert Papier: Panda wordt

Zeist en met bronvermelding worden

bad voor de nodige verkoeling.

gedrukt op Satimat Green, een FSC®-

overgenomen. Het Panda-logo is een

Foto: Corbis/Imageselect

gecertificeerde papiersoort.

beschermd beeldmerk.

4 Panda

Een vochtige oevergrond vol mineralen is voor mannelijke vlinders in Peru een waar eldorado.

GEEF DE AARDE DOOR 08

De natuur beschermen voor de volgende generaties met een nalatenschap aan het WNF.

INHOUD

LEVENDE PLANEET P. 30 In hoeverre legt de mens beslag op de natuurlijke rijkdommen van de aarde?

Het Living Planet Report laat het zien.

WERELDFEITEN P. 14 De cheeta is het snelste landdier ter wereld. Twee pagina’s vol feitjes over de aarde zelf en het leven op aarde.

AARD… P. 22

VASTE GROND 10

VERSTIKKING 16

ACTUEEL 13, 21, 25, 34

GRONDSTOF 18

Sommige dieren zijn gebonden aan de bodem waarop ze leven.

Nieuws van het WNF, acties voor donateurs en wetenswaardigheden over de natuur.

Stikstoftoename bedreigt de natuurlijke soortenrijkdom op aarde.

De mineralen die bosolifanten uit de grond halen, dienen als aanvulling op hun dieet.

VREEMDE WEZENS 26

De planeet aarde herbergt talloze diersoorten met een buitenaards uiterlijk.

RUIMTEREIZIGER 32

Astronaut en WNF-ambassadeur André Kuipers zet zich in voor het behoud van de aarde.

LITTEKENS 28

De aarde telt vele wonden die zijn veroorzaakt door de mens.

Panda 5

Beeld: olifant: Andy Rouse/naturepl, aardbol: Margo Vlamings

...varken, ...leguaan, ...kruiper of ...worm. De meest uiteenlopende dieren beginnen hun naam met ‘aard’.

AARDE

Het werk van het WNF richt zich op negen gebieden in de wereld en dertien diersoorten.

FOCUS

AARDEWERK

9 Het WNF wil dat de leefgebieden van ijsberen een beschermde status krijgen en met elkaar in verbinding staan.

Alle natuur is de moeite waard. Maar kiezen tussen wat je wel en niet beschermt, is voor het Wereld Natuur Fonds onvermijdelijk. Want de middelen zijn schaars, de urgentie is groot en de complexiteit neemt toe.

Tekst: Lonneke Kranendonk Foto’s: Imageselect

Het WNF wil versnippering van het leefgebied van rivierdolfijnen tegengaan en adviseert over het aanwijzen van beschermde zoetwatergebieden. Daarnaast probeert het met campagnes de bouw van dammen tegen te gaan.

K

euzes maken is voor het Wereld Natuur Fonds onvermijdelijk. Door slim te kiezen kan met hetzelfde geld meer bereikt worden en zorgt het WNF ervoor dat de binnenkomende donaties de best mogelijke bestemming krijgen. Het internationale WNF-netwerk heeft wereldwijd 35 natuurgebieden vastgesteld die voor de 6 Panda

7

1

8 2

3

toekomst van de aarde de meeste prioriteit hebben. Vanuit Nederland investeert het WNF in negen van die 35 gebieden. In deze negen gebieden richt het WNF zich op het beschermen en waar mogelijk herstellen van landschappen (bos, savanne, grasland, toendra en permafrost), mariene ecosystemen (oceanen en kustgebieden) en zoetwater-ecosystemen (rivieren, meren, delta’s en wetlands).

Het WNF creëert veilige plekken voor de Afrikaanse neushoorns en vecht tegen de illegale handel in neushoornhoorn.

De negen gebieden worden door diverse oorzaken bedreigd. Zo zorgt ontbossing voor grote problemen in met name het Amazonegebied en op Borneo. De Zuidelijke Oceaan, de Koraaldriehoek en de Noordpool hebben vooral te kampen met klimaatverandering.

Grootschalige landbouw bedreigt de Cerrado/Pantanal in Zuid-Amerika, terwijl het Yangtze-stroomgebied in China onder druk staat vanwege onder meer intensieve

Negen gebieden Latijns-Amerika

In samenwerking met de Chinese overheid werkt het WNF aan het uitbreiden van reservaten voor de reuzenpanda. Daarnaast legt het WNF verbindingen tussen reservaten aan.

1

Amazone/Guyana’s

2

Cerrado/Pantanal

3

Zuidelijke Oceaan

Azië 4

Borneo

5

Koraaldriehoek

6

Yangtze-stroomgebied

Afrika 7

Congo-stroomgebied

8

Miombo-savanne

Arctisch gebied 9

Noordpoolgebied

Vijf grondstoffen Het WNF wil overheden bewegen speciale gebieden voor Aziatische grote katten te beschermen en ervoor te zorgen dat deze gebieden goed worden beheerd. Daarnaast strijdt het WNF tegen stroperij.

6

4

Soja Hout Palmolie Vis en schaaldieren Pulp en papier

Dertien diersoorten Afrikaanse mensapen Afrikaanse neushoorns

5

Afrikaanse olifanten Aziatische grote katten Aziatische neushoorns Aziatische olifanten Haaien IJsberen Orang-oetans

Het WNF zet zich in voor de bescherming van kraamkamers in kustgebieden. Daarnaast wil het duurzame haaienvisserij bevorderen.

inpoldering en watervuiling. Het Afrikaanse Congo-stroomgebied wordt bedreigd door onder andere de winning van olie en mineralen. In de Miombo-savanne in Afrika tot slot zorgen stuwdammen voor uitdroging van de overstromingsvlaktes en trekken dieren weg.

In veel van deze gebieden legt ook de groeiende vraag naar grondstoffen grote druk op de biodiversiteit. Daarom werkt het

Wereld Natuur Fonds aan het verduurzamen van grondstofketens en stimuleert het de aankoop van gecertificeerde grondstoffen. Hierbij gaat het vooral om hout, pulp en papier, vis (gekweekt en wild gevangen), palmolie en soja.

Naast de genoemde gebieden concentreert het WNF zich ook op de bescherming van dertien bedreigde diersoorten die in deze

Reuzenpanda’s Rivierdolfijnen Tonijn Zeeschildpadden

gebieden leven. Verlies en versnippering van het leefgebied, illegale jacht en overbevissing zijn de grootste bedreigingen.

Kijk op internet voor meer informatie over de dertien bedreigde diersoorten en de negen gebieden.  WWW.WNF.NL/PANDAMAGAZINE Panda 7

AARDE

De natuur beschermen voor volgende generaties kan met een nalatenschap aan het Wereld Natuur Fonds.

GEEF DE AARDE DOOR

‘Het opnemen van het WNF in mijn testament voelt als iets heel vanzelfsprekends’ De natuur ligt Piet Unger na aan het hart. Daarom heeft hij het Wereld Natuur Fonds in zijn testament opgenomen.

“H

Tekst: Anique Mangnus Beeld: Hans van den Heuvel

eel graag wil ik dat mijn kleinkinderen nog iets kunnen zien van de natuur in haar volle glorie. Ik wil dat ze er nog van kunnen genieten, zoals mijn vrouw, ik en onze kinderen dat altijd hebben gedaan op onze reizen naar het buitenland. Daarom heb ik het Wereld Natuur Fonds opgenomen in mijn testament.”

Aan het woord is Piet Unger (79), natuurliefhebber en opa van vier kleinkinderen. Voor hen en hun generatie wil hij bijdragen aan het beschermen van de aarde. “Het geeft me een goed gevoel. Zelf ben ik geboren in Indonesië, op het eiland Billiton. Regelmatig verdween ik in de bush. Prachtig en spannend, want er waren krokodillen en pythons. Ik heb de natuur echt van dichtbij beleefd. Maar ik zag ook de schade veroorzaakt door de tinwinning op het eiland. Jaren later heb ik met mijn zoon nog een trektocht gemaakt op Kalimantan.

Samen met een gids trokken we van het ene Dajak-dorp naar het andere. En dan zie je: het kan, leven in harmonie met de natuur. Ik heb ook in Zimbabwe gewoond. Een prachtig land met een prachtige natuur. En zo zijn er nog meer landen en gebieden die ik zelf heb mogen zien. Eigenlijk voelt het opnemen van het WNF in mijn testament als iets heel vanzelfsprekends. De natuur gaat me aan het hart.

Altijd al. Er was niet een moment waarop ik ineens besliste over het testament, maar de noodkreet van ruimtevaarder Wubbo Ockels op zijn sterfbed om de aarde te beschermen, heeft me in dat opzicht wel iets gedaan. We moeten de aarde en de natuur redden.”

MEER INFO? Overweegt u de natuur in uw testament te zetten en wilt u meer informatie? Vraag dan vrijblijvend de gratis brochure ‘Het WNF in uw testament’ aan met de antwoordkaart in deze Panda. U kunt ook contact opnemen met Karin Gerritsen: 030-6937309 of kgerritsen@wwf.nl.

8 Panda

Timo (9), WNF-Ranger: “Ik vind het heel goed van opa dat hij geld geeft aan het WNF. Anders kunnen we later de natuur alleen nog maar op tv zien. Ik vind Australië een mooi land.

Slangen zijn mijn favoriete dieren.”

Sepp (10), WNF-Ranger: “Ik ben graag buiten. Lekker hutten bouwen in het bos. Daarom vind ik het ook mooi van opa dat hij geld geeft aan het WNF.”

Lina (8): “Het doodshoofdaapje is mijn favoriete dier. Ze zijn zo schattig en klein en hebben een leuk kleurtje.”

Ties (7): “Tijgers!

Dat zijn heel mooie dieren.”

Panda 9

LIEFDE AARDE

Het Sommige Wereld Natuur dierenFonds zijn en Indonesië gebonden hebben aanal demeer bodem dan 50 jaar waarop een bijzondere ze leven. band.

Tekst: Geert-Jan Roebers Beeld: neusaap: Chris Hellier/Corbis, hamster: A. Hartl/imageselect, ara: Genevieve Vallee / Alamy, veenmol: NHPA/Photoshot, zandvis: imageselect/Chris Mattison/FLPA

VASTE INNIG GROND

EIGEN BODEM

PLANTEN ZIJN AFHANKELIJK VAN DE BODEM. DE ENE SOORT VIND JE ALLEEN OP KLEI, DE ANDERE OP ZAND. VOOR SOMMIGE DIEREN GELDT DAT OOK.

NEUSAAP ❤ KLEI

HAMSTER ❤ LEEMGROND

De meeste apen houden niet van nattigheid, maar de neusaap wordt er juist door aangetrokken. Deze Borneose aap kan uitstekend zwemmen en komt uitsluitend voor op kletsnatte grond: in rivierbossen en mangroves, die in getijdegebieden liggen en van tijd tot tijd droogvallen. Dit bostype kenmerkt zich door een kleibodem doordat in water zwevende kleideeltjes hier bezinken. De bodem is rijk aan mineralen.

De neusaap eet voornamelijk bladeren en vruchten en krijgt daarmee ook deze onmisbare voedingsstoffen binnen.

De Europese hamster eet zaden en een sprinkhaan of kwartelei op zijn tijd. Het is van oorsprong een steppebewoner, maar op en rond akkers voelt hij zich ook goed thuis.

Mits de bodem de juiste samenstelling heeft.

Dat heeft te maken met zijn hol, waarin de hamster zich vanaf de vroege herfst maandenlang terugtrekt. Behalve dat hij er slaapt, legt hij er ook een voorraad aan.

Sommige overijverige hamsters verzamelen tientallen kilo’s graan en andere zaden. De opslag stelt speciale eisen aan de bodem.

Zo moet het er niet te nat zijn, anders slaan schimmel en ontkieming toe. De lemige bodem in Zuid-Limburg voldoet prima, maar in een nieuwe wildernis in de polder zal de hamster zich nooit vestigen.

10 Panda

ARA ❤ KAOLIEN Het mineraal Al2Si2O5(OH)4 is bekend geworden als grondstof voor fijn porselein. Het dankt zijn naam kaolien aan het Gaoling-gebergte in China. Maar ook langs rivieroevers in het Amazonegebied komt deze klei voor. Daar wordt het al eeuwen gedolven door ara’s, die het gebruiken als medicijn. De klei neutraliseert gifstoffen die de ara’s binnenkrijgen met de zaden die ze eten. De plekken waar kaolien voorkomt, zijn niet overal in de Amazone dicht gezaaid, dus soms is het dringen geblazen. Maar als de ara’s hun dosis binnen hebben, kunnen ze er weer weken tegen.

ZANDVIS ❤ WOESTIJNZAND

VEENMOL ❤ VEENGROND

Door het droge woestijnzand van de Sahara ‘zwemt’ een dier met de naam zandvis. Anders dan zijn naam doet vermoeden, is het geen vis maar een glad geschubde hagedis met een gestroomlijnd lichaam en een wigvormige snuit. In het losse zand zoekt deze hagedis zowel insecten als beschutting.

De veenmol is geen mol, maar een fors insect. Hij komt ook in Nederland voor, waar hij bedreigd is.

Hij behoort tot de sprinkhanen en krekels. Het eerste deel van zijn naam geeft aan dat hij van een vochtige bodem met veel organisch materiaal houdt. Daar voedt hij zich met wortels en knollen, maar ook met allerlei kleine bodemdiertjes. Op kleigrond of stuifzand zal de veenmol niet kunnen aarden. Het tweede deel van zijn naam dankt de veenmol aan zijn gravende levenswijze en – daarmee samenhangend – zijn krachtige, afgeplatte voorpoten. Ook zijn fluwelen ‘vacht’ draagt bij aan zijn gelijkenis met een mol.

Panda 11

Beeld: Erling Svensen / WWF-Canon

ONZE PARTNERS

Jo-Anna vindt de aarde ‘echt wel cool’ Vandaag slaan Eneco en het Wereld Natuur Fonds opnieuw de handen ineen.

Samen werken we aan een toekomst waarin duurzame energie beschikbaar is voor iedereen. En zetten we ons in voor een leefbare aarde. Steeds meer mensen besparen op energieverbruik en kiezen voor energie die duurzaam is opgewekt uit bijvoorbeeld zon of wind.

Morgen doen steeds meer mensen mee.

Kinderen zoals Jo-Anna worden zich bewust van wat je met duurzame energie kunt bereiken. Als we verstandig omgaan met energie kunnen we de natuur beter beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.

En verder? Samen met het Wereld Natuur Fonds, klanten, marktpartijen, belangenorganisaties en overheden blijven we ons inzetten voor een leefbare aarde. We hebben immers maar één aarde en daar moeten we zuinig op zijn.

Nu en later.

Blijf ons volgen op eneco.nl/enverder. @EnecoNieuws

Het vergroenen van de economie is een noodzakelijke stap om onze kostbare natuur te beschermen. Daarom werkt het Wereld alt_FHV_94774_WNF_PANDA_198x205_alt.indd 1

Natuur Fonds samen met bedrijven die door hun marktomvang in staat zijn grondstofmartken of energie-intensieve sectoren in beweging te brengen. De partners zijn voorlopers op het gebied van duurzaamheid of hebben de ambitie dat te worden.

12 Panda

2/4/15 3:18 PM

ACTUEEL

46.000 km2 beschermd Eind vorig jaar riep president Ali Bongo Ondimba van Gabon 23 procent van het zeegebied rond Gabon uit tot beschermd gebied. Dat komt neer op meer dan 46.000 km2 (ruim één keer Nederland). In het gebied leven meer dan twintig soorten haaien en roggen. WWF-Gabon was nauw betrokken bij het initiatief dat uiteindelijk leidde tot de bescherming van dit zeegebied.

WNF-Rangers in actie voor de orang-oetan Op 27 maart gaat de jaarlijkse WNFRangeractie van start. Onder het motto

Beeld: walrussen: Corey Accardo / NOAA, Rangeractie: WNF, Earth Hour: Leonie Hulsman, neushoorns: Frans Lanting/Corbis

Dit is hoe klimaatverandering op de Noordpool eruitziet. Ruim 35.000 walrussen zitten op elkaar gepropt op het strand, omdat ze geen kant meer op kunnen. Normaal gesproken rusten deze dieren uit op het zee-ijs, dicht bij hun voedsel. Nu het ijs grotendeels is gesmolten, worden zij gedwongen aan land te gaan.

‘Bouw mee aan het orang-oetanbos!’ zetten kinderen zich tot eind mei in voor de orang-oetans. De afgelopen twintig jaar is het leefgebied van deze mensapen in Borneo gehalveerd. Daarmee is ook het aantal orang-oetans enorm afgenomen. Met de opbrengst van de actie kan nieuw bos worden aangeplant en worden aangetaste bossen hersteld.

Alle kinderen tussen 6 en 12 jaar kunnen meedoen. Ze kunnen online het gratis actiepakket bestellen, met daarin onder andere het magazine TamTam.  WWW.RANGERCLUB.NL

OP ZATERDAG 28 MAART GAAN VANAF 20.30 UUR (NEDERLANDSE TIJD) OVER DE HELE WERELD WEER MILJOENEN LAMPEN EEN UUR UIT VOOR EARTH HOUR. Met dit initiatief roept het internationale Wereld Natuur Fonds wereldwijd mensen op om op ludieke wijze aandacht te vragen voor de kwetsbaarheid van de aarde. Overal op de wereld worden bovendien evenementen georganiseerd rondom Earth Hour, ook in Nederland. Zo organiseert het WNF-Regioteam Utrecht een kookworkshop, met aansluitend een diner bij kaarslicht. Maar ook op andere plekken in Nederland zijn vrijwilligers van het Wereld Natuur Fonds actief. Op de Earth Hour-website ziet u wat er bij u in de regio wordt georganiseerd. Doet u ook mee?  WWW.WNF.NL/EARTHHOUR  WWW.WNF.NL/VRIJWILLIGERS

EARTH HOUR: DOE MEE!

Neushoorns in Afrika: goed én slecht nieuws

Goed nieuws: het aantal zwarte neushoorns in het Zuid-Afrikaanse KwaZuluNatal (KZN) is de laatste tien jaar toegenomen van 411 tot 500. Dit succes is mede toe te schrijven aan het zwarteneushoornproject van onder meer het Wereld Natuur Fonds. Door de translocatie van neushoorns naar veilige gebieden lukte het ondanks de explosieve toename van stroperij de populatie te laten groeien. Over het algemeen zag het er in 2014 voor de neushoorns in ZuidAfrika – witte én zwarte – een stuk minder rooskleurig uit. In totaal werden er 1.215 neushoorns gestroopt. Dat is een treurig gemiddelde van meer dan drie neushoorns per dag!

Panda 13

AARDE

De planeet aarde is onvoorstelbaar groot én verrassend snel. Cijfers zeggen in dit geval meer dan woorden.

DE AARDE

HOE GROOT? HOE SNEL? HOE ZWAAR? DE AARDE IN BEELD EN GETAL. Tekst: Anique Mangnus, Beeld: Margo Vlamings

WERELDFEITEN

De lucht om de aarde wordt atmosfeer of dampkring genoemd. Zonder deze laag zou leven op aarde onmogelijk zijn. De atmosfeer is een beschermend schild tegen uv-straling en houdt de temperatuur op aarde constant.

De dikte van de dampkring is ongeveer 1.000 km.

De hoogste berg ter wereld is de Mount Everest (8.848 m boven zeeniveau), die deel uitmaakt van het Himalaya-gebergte. De tektonische platen die in de prehistorie tegen elkaar botsten en daardoor het Himalaya-gebergte met de Mount Everest vormden, schuiven nog steeds een klein beetje. Het gevolg: de Mount Everest wordt elk jaar 4 mm hoger.

8.848 M

ard ea

e is

bi

1 ar ruim vena e e jd

% UIT LAND. 0 3 R O EN VO

R ATE W UIT % 0 7 OR

De d raai sn

SIBERIË -50ºC

d

DEATH VALLEY 56,7ºC

elh e id va n

GEMETEN LANGS DE EVENAAR IS DE AARDE 40.075 KM ROND. DAT ZIJN ONGEVEER 27 MILJOEN MENSEN DIE SAMEN HAND IN HAND DE WERELD ‘OMARMEN’.

.600 km per uur.

1.0 00 KM

HET AAR DOPP E R V LAK B E STA A T VO De hoogste temperatuur ooit gemeten op aarde, was 56,7°C, in Death Valley in Californië.

14 Panda

De Sahara is de grootste zandwoestijn ter wereld, maar het is niet alleen maar zand wat deze woestijn te bieden heeft.

De Sahara bestaat voor 20% uit zand. De rest is rots.

De koudste plek op aarde waar mensen wonen, is het noordoosten van Siberië, met temperaturen van -50°C. De laagste temperatuur werd in 2010 op de Zuidpool gemeten: -93,2°C

DE OPPERVLAKTE VAN DE AARDE BESLAAT 510 MILJOEN KM2.

365,5 MILJOEN KM2 DAARVAN IS WATER, 144,5 MILJOEN KM2 IS LAND.

Van het totale aardoppervlak is 2% tot maximaal 3% in gebruik bij mensen. Slechts 1% is bewoond.

In 1750 telde de aarde 800 miljoen mensen. 100 jaar later waren dat er 1,2 miljard en weer 100 jaar later 2,5 miljard. Vandaag de dag lopen er 7 miljard mensen op de aardbol rond. Van dit aantal wonen 4 miljard mensen in Azië, en dan vooral in China en India. In Afrika groeit de bevolking het snelst. De verwachting is dat de totale wereldbevolking in 2050 is gegroeid tot 9 miljard mensen.

DE AARDE MAAKT HAAR BAAN OM DE ZON MET EEN ENORME SNELHEID. MET ZO’N 107.200 KM PER UUR BEWEEGT ZE ZICH DOOR HET UNIVERSUM.

DE AARDE WORDT ONGEVEER 4,6 MILJARD JAAR OUD GESCHAT. LEEFTIJDGENOTEN ZIJN DE PLANETEN MARS, JUPITER, VENUS, SATURNUS, NEPTUNUS EN URANUS. korst (0-40 km) buitenmantel (40-660 km) binnenmantel (660-2.900 km) buitenkern (2.900-5.100 km) binnenkern (5.100-6.371 km)

30% LAND 70% WATER

170.000 KILO

X34

Met zijn 170.000 kilo is de blauwe vinvis het zwaarste dier ter wereld. Dat zijn 34 olifanten van 5.000 kilo.

X1.200 TRILJOEN 11 KM Op 8.143 meter diepte in de Stille Oceaan werd eind vorig jaar de diepst levende vis ontdekt. Het is vermoedelijk een soort slakdolf.

De Rüppells gier vliegt tot wel 11 km hoogte en is de hoogst vliegende vogel ter wereld.

100 KM/U De cheeta is met ruim 100 km per uur het snelste landdier ter wereld.

De slechtvalk is de snelste vogel en haalt zeker 200 km per uur.

De Indo-Pacifische zeilvis is het snelste zeedier (109 km per uur).

DE MASSA VAN DE AARDE IS 6 QUADRILJOEN KILO. EEN 6 MET 24 NULLEN. DAT ZIJN 1.200 TRILJOEN (1.200.000.000.000.000.000.000) OLIFANTEN VAN ONGEVEER 5.000 KILO. Panda 15

AARDE

Stikstoftoename bedreigt de natuurlijke soortenrijkdom van de wereld.

STIKSTOF

HELP! DE AARDE STIKT Stikstof is een onbekende maar grote veroorzaker van biodiversiteitsverlies. Door onze voedsel- en energieproductie komt er te veel zogenaamde reactieve stikstof in de natuur. Soorten die daar niet tegen kunnen, lopen gevaar, waarschuwt prof. Jan Willem Erisman.

Tekst: Suzanne Visser Beeld: Frank Ruiter

S

tikstof is overal om ons heen: het vormt 80 procent van de lucht die we in- en uitademen. Dat is geen probleem, want in deze ongebonden vorm heeft het geen invloed op de natuurlijke processen op aarde. Maar als stikstof door de natuur of door de mens reactief wordt gemaakt, d.w.z. omgezet wordt in andere vormen, zoals ammoniak en stikstofoxiden, dan gebeurt dat wel. Het zijn deze andere vormen, reactieve stikstof genoemd, die een grote en onderschatte bedreiging opleveren voor de natuur.

Natuurlijke schaarste

Vooropgesteld: in kleine hoeveelheden is reactieve stikstof onmisbaar voor alle levende wezens. Planten hebben reactieve stikstof nodig om te kunnen groeien. Voor dieren en mensen is reactieve stikstof een onderdeel van het dagelijkse voedsel en daarmee een energiebron en bouwstof voor het lichaam.

Van nature wordt reactieve stikstof voornamelijk gevormd door bodembacteriën die in symbiose met plantenwortels stikstof om16 Panda

zetten in de reactieve variant. Vlinderbloemige planten, zoals klaver en peulgewassen, kunnen op deze wijze stikstof binden en op natuurlijke wijze de bodem bemesten. Daarnaast komt reactieve stikstof vrij tijdens vulkaanuitbarstingen en onweersbuien.

Deze natuurlijke manier van reactieve stikstof maken, levert echter maar kleine hoeveelheden op en die schaarste maakt dat de stof buitengewoon efficiënt wordt gebruikt.

“Planten en dieren hebben daar allerlei inventieve processen voor ontwikkeld”, zegt hoogleraar Integrale Stikstofstudies Jan Willem Erisman van de Vrije Universiteit in Amsterdam. “Die enorme variëteit aan processen is een van de redenen dat we op aarde zo’n grote soortenrijkdom hebben.”

Energie en voedsel

Inmiddels is door menselijk ingrijpen de totale hoeveelheid reactieve stikstof op aarde verdubbeld. Om hogere opbrengsten per hectare te krijgen, zijn we in de landbouw steeds meer reactieve stikstof gaan toevoegen in de vorm van kunstmest.

Daardoor komt er meer reactieve stikstof in lucht, bodem en water terecht. Verder zijn

we voor industrie en vervoer nog altijd sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen, die bij verbranding reactieve stikstof vormen. De toename van reactieve stikstof in de natuur is dus een rechtstreeks gevolg van de almaar stijgende voedsel- en energiebehoefte van de groeiende wereldbevolking.

Te veel reactieve stikstof in de natuur werkt echter averechts, omdat dit bijdraagt aan een verandering van de vruchtbaarheid van de bodem. Soorten die goed gedijen bij reactieve stikstof, zoals bramen en brandnetels, kunnen gaan woekeren en daardoor soorten die niet van reactieve stikstof houden, zoals het zeldzame valkruid (Arnica montana), verdringen. Dit werkt ook door in het voedselweb: bijvoorbeeld vlinders die afhankelijk zijn van planten die worden verdrongen, kunnen geen voedsel meer vinden. Hun aantallen nemen dan af.

“Daarbij moet je weten dat reactieve stikstof niet één, maar een hele cascade aan schadelijke effecten veroorzaakt”, zegt Erisman.

“Een molecuul reactieve stikstof komt bijvoorbeeld eerst in de vorm van kunstmest terecht op het land en draagt bij aan vermindering van biodiversiteit, stroomt dan af en verontreinigt het grondwater, komt terecht in de rivier en verontreinigt het water, stroomt naar zee en zorgt in de kustdelta voor overmatige algengroei en daarmee vissterfte, verdampt daarna en komt terecht in de lucht, waar het als lachgas de ozonlaag aantast.”

Tal van tekenen

Als reactieve stikstof zo veel problemen veroorzaakt, waarom is dat dan zo onbekend?

“We associëren stikstof met hogere land-

Meer en samenhangend onderzoek is dus dringend nodig. Is er intussen al iets te zeggen over oplossingen? Erisman: “Er zijn allerlei tijdelijke maatregelen denkbaar, zoals het afsteken van plaggen om vergrassing van heidegebieden tegen te gaan.

Maar hiermee neem je niet de water- en luchtverontreiniging weg en ook niet de oorzaken. Échte oplossingen komen er alleen door structurele veranderingen in onze consumptie. Door veel minder vlees te eten, minder voedsel te verspillen en het energieverbruik terug te dringen, kunnen wij er zelf aan bijdragen. We kunnen ook veel doen aan de manier waarop we energie en voedsel produceren. Op energiegebied is er al veel mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan de driewegkatalysatoren in auto’s die reactieve stikstof omzetten in niet-reactieve stikstof plus water. Die technieken worden wereldwijd echter nog maar heel beperkt gebruikt. Op het gebied van landbouw is de uitdaging nog groter. In plaats van de voedselproductie te verhogen met steeds meer kunstmest en bestrijdingsmiddelen, zullen we de kracht van de natuur zelf optimaal moeten leren benutten en efficiënter moeten

bouwopbrengsten en die hebben we nodig om voldoende voedsel te produceren voor een groeiende wereldbevolking. Het is het resultaat van exponentieel gestegen kunstmestgebruik en verbranding van fossiele brandstoffen sinds het midden van de vorige eeuw. Door de grote variatie aan bronnen zijn de schadelijke effecten overal anders, waardoor het lokale problemen lijken”, zegt Erisman. “Maar bij elkaar opgeteld vormen al die lokale problemen een van de grootste bedreigingen voor het natuurlijke evenwicht op aarde.” De impact is zelfs zo groot dat het tijdschrift ‘Nature’ het stikstofvraagstuk in 2009 in de top 3 van grootste gevaren voor het leven op aarde zette, samen met klimaatverandering en verlies van biodiversiteit. Recent is dat bevestigd in een artikel in ‘Science’.

Wie goed kijkt, ziet in de natuur overigens tal van tekenen. Erisman: “In onze duinen is bijvoorbeeld veel meer begroeiing van stikstofminnende planten dan vroeger. Je ziet ook dat heidegebieden vergrassen en er zijn steeds minder vlinders. In de bossen van Schotland en Scandinavië verdringen stikstofminnende korstmossen andere soorten

‘REACTIEVE STIKSTOF VEROORZAAKT NIET ÉÉN, MAAR EEN HELE CASCADE AAN SCHADELIJKE EFFECTEN’ korstmossen. En bij riviermondingen over de hele wereld zie je ‘dode gebieden’, veroorzaakt door algenwoekering die grotendeels het gevolg is van de reactieve stikstof, afkomstig van grootschalige landbouw. Er zijn nu al vijfhonderd dead zones, bijvoorbeeld in de Golf van Mexico en in de Chinese Yangtze-delta. In 1960 waren dat er negen.”

Oplossingen

De grote vraag is hoe de essentiële natuurgebieden op aarde zich houden onder de toename van reactieve stikstof. Dit is een van de vragen waar Erisman als hoogleraar Integrale Stikstofstudies onderzoek naar doet (zie kader). “Veel is nog onbekend”, zegt hij, “maar uit een studie voor het Wereld Natuur Fonds in 2010 weten we wel dat in 60 procent van de belangrijkste natuurgebieden op aarde nu al meer reactieve stikstof neerslaat dan wenselijk is.”

leren omgaan met de diensten die de natuur ons levert. Boeren met de natuur! Naar mijn stellige overtuiging kan dit net zo renderend zijn als traditioneel boeren. Maar er is wel heel veel kennis voor nodig, die bovendien snel in praktijk moet worden gebracht.”

Het Wereld Natuur Fonds wil weten welk effect reactieve stikstof heeft op de belangrijkste natuurgebieden op aarde, zoals de Amazone. Daarom financiert het WNF sinds juli 2014 de Leerstoel Integrale Stikstofstudies aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. De leerstoel wordt bekleed door Jan Willem Erisman, directeur van het Louis Bolk Instituut, kennisinstituut voor duurzame landbouw, voeding en gezondheid.

Panda 17

AARDE

De mineralen die bosolifanten uit de grond halen, dienen als noodzakelijke aanvulling op hun dieet.

GRONDSTOF

18 Panda

Beeld: Martin Harvey/Corbis

DEZE BOSOLIFANT IN DZANGA NDOKI NATIONAAL PARK (CENTRAAL AFRIKAANSE REPUBLIEK) GRAAFT IN DE MODDER OM MINERALEN UIT DE GROND TE HALEN. HIJ GEBRUIKT HIERVOOR NAAST ZIJN SLURF OOK ZIJN SLAGTANDEN, DIE DUNNER EN MINDER KROM ZIJN DAN SLAGTANDEN VAN EEN SAVANNEOLIFANT. BESCHERM DE BOSOLIFANT

Het aantal bosolifanten in Centraal-Afrika is in tien jaar tijd meer dan gehalveerd. Hoofdoorzaak: stroperij. Het Wereld Natuur Fonds vecht voor zijn overleving. Op pagina 21 leest u hoe u kunt meehelpen.

Panda 19

ONZE PARTNERS

Foto: Klein & Hubert / WWF

We komen ook op plekken zonder postcode.

Dit prachtige roofdier, de sneeuwluipaard, wordt bedreigd. Door stroperij, overbegrazing, ontbossing, mijnbouw en klimaatverandering. Het Wereld Natuur Fonds zorgt voor een geschikt en veilig leefgebied voor deze dieren in de Altai-Sayan Regio (China, Kazachstan, Mongolië en Rusland).

Deelnemers van de Postcode Loterij; bedankt! U maakt steun aan het Wereld Natuur Fonds en 91 andere organisaties mogelijk.

Dankzij de deelnemers groeide een Nederlands loterijeninitiatief uit tot de grootste private fondsenwerver ter wereld. In totaal schonken de Postcode Loterijen al meer dan 6 miljard euro aan goede doelen. Het Wereld Natuur Fonds heeft sinds 1993 een bijdrage ontvangen van ruim € 331,1 miljoen. Met elkaar kunnen we het verschil maken en dat willen we de komende jaren blijven doen.

Voor een betere, duurzame en rechtvaardige wereld: postcodeloterij.nl

Dankzij u.

De Nationale Postcode Loterij, de grootste goededoelenloterij van Nederland, bestaat 25 jaar.

Adv24 PANDA WNF_P207_03.indd 1 Sinds 1989 werd er ruim 4,1 miljard euro geschonken aan organisaties die zich inzetten voor mens en natuur. Het Wereld Natuur Fonds is sinds 1993 beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij.

20 Panda

04-02-15 15:11

Aantal tijgers in India groeit In 2013 zijn met behulp van bijna 10.000 cameravallen ruim 2.200 tijgers geteld. Dat zijn er 500 meer dan in 2010, toen er 1.700 tijgers werden geteld. De toename komt onder meer door de onvermoeibare inzet van de Indiase overheid en diverse natuurbeschermingsorganisaties om de tijger in India te beschermen.

ACTUEEL

STEUN DE STRIJD TEGEN WILDLIFE CRIME

Soja-moratorium verlengd

In 2014 is het soja-moratorium met ruim een jaar verlengd tot mei 2016. Deze overeenkomst tussen de

Beeld: soja: Leonie Hulsman, groepje olifanten: Jabruson/naturepl, olifant: Mike Goldwater/WWF, rivier: Zig Koch/WWF

sojasector en maatschappelijke organisaties, waaronder het Wereld Natuur Fonds, is een overwinning voor de natuur. Door de afspraak wordt het kappen van het Amazonebos voor sojateelt tegengegaan. De afgelopen jaren is de teelt van soja enorm toegenomen, waardoor in Zuid-Amerika een gebied zo groot als Duitsland aan bos en savanne is verdwenen; dit was leefgebied van onder meer de jaguar en de reuzenmiereneter. In het moratorium is vastgelegd dat bedrijven geen soja inkopen, verhandelen of de teelt ervan financieren als het afkomstig is uit of geteeld wordt in gebieden waar na juli 2008 bos is gekapt.

BOSOLIFANT DOELWIT VAN STROPERS De bosolifant in de TRIDOM-regio, een gebied op de grens van Kameroen, Congo en Gabon, wordt ernstig bedreigd in zijn bestaan door stroperij. Het Wereld Natuur Fonds doet er alles aan om de meedogenloze stropers een halt toe te roepen. Kom ook in actie en geef een gift.

H

Bouw dammen in Brazilië voorlopig afgewend De Braziliaanse overheid heeft de bouw van twee dammen in de Juruena, een belangrijke zijrivier van de Amazone, met ten minste tien jaar uitgesteld. Door de dammen zou 40.000 hectare natuur onder water komen te staan. Dat zou desastreus kunnen uitpakken voor meer dan veertig diersoorten, waaronder de reuzenotter en de rivierdolfijn. Bovendien zouden de dammen grote gevolgen hebben voor de natuur benedenstrooms en voor de doorgang van trekvissen in de rivier.

Het Wereld Natuur Fonds lobbyt samen met de inheemse bevolking tegen de komst van de dammen in de meest waardevolle delen van de Amazone. Dat de overheid nu twijfelt over de bouw, is na alle inspanningen van het WNF een geweldig resultaat.

et aantal bosolifanten in Centraal-Afrika is alarmerend gedaald. De populatie is in de afgelopen tien jaar met maar liefst 62% afgenomen. Er leven er nu nog maar circa 100.000, waarvan de helft in de TRIDOM-regio.

Dit gebied was tot in de jaren negentig van de vorige eeuw een onaangetast regenwoud met de grootste populatie bosolifanten van Afrika. Stroperij vanwege ivoor is de grootste bedreiging voor het dier. De stropers gaan steeds professioneler te werk, met automatische wapens, gps-ontvangers en satelliettelefoons. Als de stroperij in dit tempo doorgaat, bestaat de kans dat er vrijwel geen bosolifant meer overblijft. Ook veel boomsoorten zullen dan verdwijnen, want zij danken hun bestaan aan de bosolifant, die de zaden van de bomen eet en ze via zijn uitwerpselen over een groot gebied verspreidt.

Het Wereld Natuur Fonds strijdt tegen stroperij. Concreet betekent dit onder andere het zorgen voor meer en goedgetrainde anti-stroperijbrigades, effectieve monitoring en de juiste opsporingsapparatuur. Het is de enige manier om de stropers een halt toe te roepen.

Help mee de bosolifant te beschermen tegen stropers en geef een gift. Daarmee steunt u niet alleen de strijd van het WNF tegen wildlife crime, maar vergroot u tegelijkertijd de overlevingskansen van de bosolifant. 

WWW.WNF.NL/BOSOLIFANT Panda 21

AARDE

De meest uiteenlopende dieren beginnen hun naam met ‘aard’.

DIERENNAMEN

AARDHOMMEL

Vroeg in het voorjaar zoekt de koningin een verlaten muizenhol als basis voor haar ondergrondse paleis. Hier sticht ze haar volk.

AARDWORM

De wormen van het geslacht Lumbricus worden ook wel regenwormen genoemd.

Toch houden ze niet echt van regen. Dat ze tijdens een bui uit de grond komen, is juist vluchtgedrag: hun gang stroomt dan vol.

AARD...

Het bij iedereen bekende aardvarken is slechts een van de vele dieren waarvan de naam met ‘aard’ begint Tekst: Geert-Jan Roebers Beeld: Leonie Bos

AARDLEGUAAN

Weinig mensen zullen de aardleguaan kennen. Toch gaat het gaat hier om een indrukwekkend geslacht van Zuid-Amerikaanse hagedissen. Het geslacht Liolaemus telt meer dan tweehonderd soorten.

Al deze soorten hebben één ding gemeen: hun wigvormige snuit. Daarmee kunnen ze zich in geval van nood de grond in boren.

AARDWOLF AARDPYTHON

Deze West-Afrikaanse slang komt alleen ’s nachts tevoorschijn.

Overdag houdt hij zich schuil onder de laag dode bladeren op de bosbodem.

22 Panda

De aardwolf is geen wolf maar een hyena: het tengere lid van de familie. Hij verscheurt dan ook geen zebra’s, maar likt termieten. Overdag verschuilt hij zich in een hol.

GESTREEPTE AARDKRUIPER Deze Peruaanse zangvogel dankt zijn naam aan het feit dat hij broedt in een hol in de grond.

AARDMUIS

Zoals de meeste woelmuizen leeft de aardmuis een groot deel van zijn leven ondergronds. Maar een winterslaap houdt hij niet. Omdat in de winter zijn lievelingsvoedsel (vers gras, zaden) niet voorradig is, doet de aardmuis zich in dat seizoen tegoed aan het wat minder lekkere boombast. Aangezien aardmuizen niet kunnen klimmen, schillen ze bomen rondom aan de voet.

AARDVARKEN

Het aardvarken is letterlijk een geval apart: hij vormt in zijn eentje een eigen orde binnen de zoogdieren. Hij heeft stevige klauwen die werken als houwelen. Daarmee kan hij binnen een paar minuten een hol graven waarin zijn toch vrij omvangrijke lijf volledig verdwijnt.

Panda 23

ONZE PARTNERS

Het vergroenen van de economie is een noodzakelijke stap om onze kostbare natuur te beschermen. Daarom werkt het Wereld Natuur Fonds samen met bedrijven die door hun marktomvang in staat zijn grondstofmartken of energieintensieve sectoren in beweging te brengen. De partners zijn voorlopers op het gebied van duurzaamheid of hebben de ambitie dat te worden.

Slapen in een tropenhut?

Beleef een nieuw avontuur bij Center Parcs.

Nieuw in Het Heijderbos: een nacht ondergedompeld in de jungle.

De Jungle Dome van Het Heijderbos, vlak bij Nijmegen, is een overdekt stukje écht oerwoud. In de Jungle Dome, die samen met het Wereld Natuur Fonds tot stand is gekomen, maakt u samen met uw kinderen kennis met meer dan 40 diersoorten en 250 verschillende tropische bomen en planten, én met de gebruiken van de jungle.

Na sluitingstijd neemt u uw intrek in een van de 18 Jungle Cabana’s (2, 4 of 8 personen). Vanaf uw veranda ziet u hoe uw kinderen zich uitleven tussen watervallen en touwbruggen, en hoe grote gekko’s, roodsnaveltoekans en andere bewoners van de Sumatraanse jungle zich opmaken voor de nacht.

U grilt zelf een spies in de junglekeuken, drinkt uit zelfgemaakte bamboe-bekers en trekt dan samen het oerwoud in om de rituelen van het Mentawai-volk te beleven. Daarna valt u met de geluiden van de jungle in slaap, op een comfortabel bed in uw Jungle Cabana. ’s Ochtends geniet u van een picknick-ontbijt op uw veranda, waarna u toegang heeft tot alle faciliteiten van Het Heijderbos, zoals de subtropische Aqua Mundo. Dat wordt een fantastische vakantieherinnering, die u samen met uw kinderen deelt!

Boek nu een tweedaags Jungle Lodge Arrangement vanaf € 92,50 p.p.p.n. (inclusief ontbijt en 2 dagen toegang tot de Aqua Mundo) en word een ervaring rijker. Kijk snel op centerparcs.nl/junglelodge of boek direct via 0900 – 660 66 00 (1 euro per gesprek)

Het Wereld Natuur Fonds en Center Parcs werken sinds 2005 samen omadv gezinnen een speelse1 manier in aanraking te laten CP-JungleLodge 198x205op feb2015.indd

komen met de schoonheid en waarde van de natuur. Voorbeelden zijn de Jungle Expedition in Center Parcs Het Heijderbos en het Leven in Zee-bad in Center Parcs De Kempervennen.

24 Panda

09-02-15 09:58

Teken de petitie voor het Great Barrier Reef! Het Wereld Natuur Fonds roept de Australische regering op om geen baggerslib in de buurt van het Great Barrier Reef te storten. AustraliĂŤ wil vlak bij het beroemde rif grote havens aanleggen. De gigantische hoeveelheid slib die bij het baggeren vrijkomt en wordt gedumpt, zal het rif kapot maken. Het Great Barrier Reef is het grootste koraalrif ter wereld. Het is het leefgebied van o.a. walvissen en zeeschildpadden. Help mee het rif te beschermen en teken de petitie op wnf.nl/reef!

DE WNF-BAMBOECLUB, VOOR KINDEREN TUSSEN 3 EN 6 JAAR, BESTAAT 10 JAAR EN DAT MOET WORDEN GEVIERD. Dat gebeurt in april met een speciale editie van het Bamboeclubblad PipaPanda en speciale theatervoorstellingen van Ageeth de Haan.

Wil uw (klein)kind de Bamboeclub feliciteren? Op www. bamboeclub.nl/jarig kunnen kinderen hun verjaardagswens achterlaten. Het kind met de leukste, gekste of bijzonderste wens wint een pluchen panda van maar liefst een meter hoog. ď‚„ WWW.BAMBOECLUB.NL

ACTUEEL

Schenk met voordeel!

De Belastingdienst een deel van uw gift laten betalen?

Dat kan! Als u het Wereld Natuur Fonds vijf jaar lang steunt met een vast bedrag, is uw gift volledig aftrekbaar van de belasting. U kunt dit heel gemakkelijk regelen door uw gift in een overeenkomst vast te leggen. Voorheen was daarvoor een notaris nodig, maar dat is nu niet meer het geval.

U bepaalt zelf hoe hoog uw periodieke gift is. U kunt ervoor kiezen om zelf van het voordeel te profiteren of het voordeel aan het WNF te schenken. Periodiek schenken is niet alleen gunstig voor u, maar ook voor het WNF. Natuurbescherming is een kwestie van lange adem. Daarbij is structurele steun in de vorm van een periodieke schenking zeer welkom.

Beeld: Bamboeclub: WNF, tijger: John Conrad/Corbis, blauwvintonijn: Brian Skerry/Getty

Wilt u meer informatie over periodiek schenken aan het Wereld Natuur Fonds, neem dan contact op met Ilse Kaspers of Angelique Valencia via 030-6937323.

Of vraag vrijblijvend onze brochure aan via de antwoordkaart in deze Panda.

Wildlife-crimineel aangehouden Een onbegrijpelijk besluit Net nu het iets beter gaat met de bedreigde blauwvintonijn hebben visserijlanden besloten de vangstquota in de Middellandse Zee en de oostelijke Atlantische Oceaan fors te verhogen. De komende drie jaar mag per jaar bijna 20 procent meer blauwvintonijn uit zee worden gehaald. Een onbegrijpelijk besluit, vindt het Wereld Natuur Fonds, dat vreest dat het voorzichtige herstel van de vissoort hiermee teniet wordt gedaan. Het WNF roept daarom consumenten op geen blauwvintonijn te eten zolang de vissoort bedreigd is. Daarnaast moet worden gewerkt aan een systeem waarmee de herkomst van elke gevangen blauwvintonijn getraceerd kan worden, om zo illegale vangst tegen te gaan.

Medio november maakte Interpol een lijst van meest gezochte wildlife-criminelen openbaar. Het was de eerste keer dat de internationale politieorganisatie het publiek betrok bij de opsporing van neushoornstropers, ivoorsmokkelaars en illegale houthakkers. Vanaf het moment dat de lijst werd gepubliceerd, ontving Interpol veel tips over de voortvluchtige verdachten. Enkele tips leidden tot de arrestatie van een 31-jarige verdachte van ivoorsmokkel. De man was sinds juli 2012 op de vlucht, na een schietpartij tussen wildlife officials en stropers in Chobe Nationaal Park (Botswana). De politie trof op de plaats delict munitie aan en 34 slagtanden, vier bijlen, vier olifantenstaarten en twaalf zakken vlees van verschillende soorten wild. De verdachte zal in Zambia worden berecht.

In Tanzania werd een andere wildlife-crimineel van de lijst opgepakt. Hij wordt verdacht van het in bezit hebben en verhandelen van meer dan 2.000 kilo ivoor, afkomstig van ten minste 114 gestroopte olifanten.

Panda 25

AARDE

De planeet aarde herbergt talloze diersoorten met een buitenaards uiterlijk.

VREEMDE WEZENS 1

EXPRESSIE

Met zijn roodbruine bontmantel en rode kale kop ziet de oeakari er opmerkelijk uit. Bij deze apen uit het Amazonewoud speelt gezichtsexpressie een belangrijke rol in de onderlinge communicatie. Daarbij knijpen ze ook regelmatig hun ogen dicht. De witte oogleden contrasteren met de donkere ogen.

Sommige dieren lijken pure sciencefiction.

Deze creaturen hebben een buitenaards, bizar uiterlijk, maar een aards verhaal.

BUITENAARDS Tekst: Geert-Jan Roebers

3

VREEMDE SNUITERS

1 Beeld: Ingo Arndt/Naturepl

Wereldwijd zijn er bijna 60.000 verschillende snuitkevers beschreven, waarvan ruim 660 soorten in Nederland voorkomen. Daar zitten vreemde snuiters bij, zoals deze hazelnootboorder.

2 Beeld: Solvin Zankl/Naturepl

2

GROTE OGEN, KLEINE BEK

Met zijn enorme ogen vangt deze diepzeevis elk sprankje licht op. Zo hoopt hij in de donkere diepte rond de Zuidpool een prooi te pakken. Hij vangt alleen klein grut, want zoals zijn naam al aangeeft, heeft de Antarctische kleinbek geen grote mond.

4

GEVOELIGE STER

De stermol komt voor in Noord-Amerika.

Hij kan niet alleen goed graven, ook in het water is hij in zijn element. Zelfs ’s winters duikt hij nog onder het ijs om met de gevoelige tentakels rond zijn neus waterdiertjes op te sporen.

4 Beeld: Ken Catania/Corbis

3 Beeld: Kim Taylor/naturepl.com

26 Panda

6 Beeld: Hollandse Hoogte 5 Beeld: Nick Garbutt/Naturepl 6

5

KLANKKAST

De hamerkopvleerhond is de grootste vleermuis van Afrika met een spanwijdte tot bijna een meter. Mannen en vrouwen verschillen sterk bij deze soort. Niet alleen in uiterlijk – op de foto staat een man, het vrouwtje heeft een vriendelijk vossenkopje – maar ook inwendig: de mannetjes hebben een enorm strottenhoofd. Het vult een groot deel van de borstholte en geeft de mannetjesvleermuizen samen met hun opgeblazen gezicht een stem die klinkt als een claxon.

De vrouwtjes vinden het prachtig.

SPOOKACHTIG

Op een foto ziet het soendaspookdiertje – dat op Sumatra, Borneo, de Filippijnen en Sulawesi leeft – er al bizar uit met zijn enorme ogen en bolle teenen vingertoppen. In het echt gooit hij daar nog een schep bovenop. Als hij om zich heen kijkt, lijkt zijn kop los van zijn romp te zitten. De voormalige koppensnellers met wie hij zijn leefgebied deelt, zien een ontmoeting met dit halfaapje daarom als een slecht voorteken.

8

HOEDJE VAN PAPIER

De zuignappen en het grote oog verraden wat dit is: een inktvis. Maar wat is die merkwaardige helm? Dat is een perkamentachtige schelp. Alleen vrouwtjes van de papiernautilus, zoals dit dier heet, ontwikkelen deze schelp en gebruiken hem als kinderkamer voor hun kroost. Omdat de hoed los zit, heeft de inktvis wel steeds twee van haar acht armen nodig om hem vast te houden.

7

PELI-POSE

8 Beeld: David Shale/Naturepl

Pelikanen hebben niet alleen de langste maar ook de vreemdste snavel van alle vogels. Zeker als ze zo poseren als deze kroeskoppelikaan.

7 Beeld: FLPA/Malcolm Schuyl/Imageselect

Panda 27

AARDE

Waar de mijnindustrie grondstoffen wint, wordt de aarde zwaar letsel toegebracht.

Beeld: Edward Burtynsky

LITTEKEN

GOUD, KOPER, TIN: AUSTRALIË IS RIJK AAN BODEMSCHATTEN. DOOR HET DELVEN ERVAN ONTSTAAN GROTE KRATERS, ZOALS DEZE BIJ DE KOPERMIJN VAN SILVER LAKE OPERATIONS IN HET ZUIDWESTEN VAN AUSTRALIË. VANUIT DE LUCHT GEZIEN EEN GROOT LITTEKEN OP DE AARDE.

28 Panda

Panda 29

AARDE

Het Living Planet Report 2014 toont aan dat de gezondheid van de aarde steeds verder achteruitgaat.

LEVENDE PLANEET

LIVING PLANET 2014 HET WERELD NATUUR FONDS GEEFT ELKE TWEE JAAR HET LIVING PLANET REPORT UIT. HET RAPPORT GEEFT DE GEZONDHEID VAN DE AARDE WEER EN LAAT ZIEN IN HOEVERRE DE MENS BESLAG LEGT OP DE NATUURLIJKE RIJKDOMMEN. DIT ZIJN DE BELANGRIJKSTE CIJFERS UIT DE LAATSTE EDITIE. Beeld: Shootmedia

POPULATIE

De afgelopen 40 jaar zijn de populaties ­gewervelde dieren ­wereldwijd met ­gemiddeld 52%­ ­afgenomen.

52% 30 Panda

Diersoorten die in zoet water leven, staan het meest onder druk. De zoetwaterpopulaties van vissen, reptielen, amfibieën, vogels en zoogdieren daalden in 40 jaar gemiddeld met maar liefst 76%. De belangrijkste oorzaken zijn verlies van leefgebied, de bouw van dammen en vervuiling van rivieren.

76%

Populaties van ­diersoorten op het land en in oceanen namen gemiddeld met 39% af.

39%

BIODIVERSITEIT

BESCHERMING

In tropische regio’s is het verlies van biodiversiteit het grootst.

Latijns-Amerika spant de kroon. Daar nam de populatieomvang in 40 jaar gemiddeld met 83% af.

Het Living Planet Report toont aan dat ­bescherming van ­gebieden van groot ­belang is. Hoewel de ­populaties in beschermde g­ ebieden nog steeds ­afnemen, blijft dit beperkt tot gemiddeld 18%.

Zuidoost-Azië staat met een afname van gemiddeld 67% op een twijfelachtige tweede plek.

18%

67% 83%

BEDREIG­INGEN VOOR DIERSOORTEN

37%

31,4% Afbraak van het leefgebied

Exploitatie door jacht en visserij

* Invasieve soorten: ­soorten die oorspronkelijk niet in een gebied thuishoren en de originele soorten verdringen.

2%

4%

Vervuiling

Ziekte

5,1%

7,1%

Invasieve* Klimaat­ ­soorten/ verandering genen

ECOLOGISCHE VOETAFDRUK

63% Goed beheerde beschermde gebieden kunnen bedreigde dieren een veilige plaats bieden tegen stropers en andere gevaren. Zo is in Nepal de populatie tijgers die in beschermde gebieden leeft in 5 jaar tijd met 63% toegenomen.

• Het beslag van mensen op de natuurlijke hulpbronnen op aarde wordt gemeten met de Ecologische Voetafdruk.

Nederland staat op de 12e plaats van landen met de grootste voetafdruk per persoon.

• Als iedereen op de wereld zou leven als een Nederlander, zouden er 3,5 aardbol nodig ­zijn om in ieders ­behoefte te voorzien.

• Wereldwijd heeft de mens jaarlijks 1,5 aardbol nodig om aan zijn consumptie te voldoen. Dit betekent dat de mens het natuurlijk kapitaal van de aarde aan het opeten is en dat het steeds moeilijker wordt om in de behoeften van toekomstige generaties te voorzien.

• Hoewel lageinkomenslanden de kleinste voetafdruk

Verlies van ­leefgebied

NEDERLAND h­ ebben, hebben ze wel te maken met het grootste verlies aan biodiversiteit.

De populatieomvang van gewervelde soorten is tussen 1970 en 2010 in deze landen met gemiddeld 58% gedaald.

Dit is mede het gevolg van rijke landen die producten importeren uit de lage-inkomenslanden, waardoor de natuurlijke rijkdom onder druk komt te staan.

ER IS MAAR ÉÉN AARDE Om de huidige trends te keren en een duurzame ontwikkeling mogelijk te maken, zal de mens de realiteit onder ogen moeten zien dat er maar één aarde is. Leven binnen de grenzen van één aarde vergt keuzes die de productie en consumptie in balans brengen met wat de aarde duurzaam kan leveren.

Samen met burgers, bedrijven, overheden en andere organisaties werkt het Wereld Natuur Fonds aan duurzame oplossingen om het natuurlijke kapitaal van de aarde veilig te stellen.

13,4%

MEER WETEN? U VINDT HET HELE RAPPORT ­(ENGELS) OP INTERNET. WWW.WNF.NL/LPR

58%

22% In Nederland is ­voorzichtig herstel gemeten, nadat vanaf 1950 veel soorten ­bedreigd zijn geraakt.

De afgelopen 25 jaar zijn dierpopulaties in ­Nederland gemiddeld met 22% toegenomen.

Dankzij investeringen in natuurbescherming gaan bijvoorbeeld de lepelaar, grauwe kiekendief en kerkuil weer vooruit.

Dit geeft aan dat er op plekken waar veel natuur is ­verdwenen, nog ­voldoende mogelijkheden zijn om de ­biodiversiteit te herstellen.

Panda 31

AARDE

Astronaut en WNF-ambassadeur André Kuipers zet zich in voor het behoud van de aarde.

RUIMTEREIZIGER

‘Als wij het verknallen, kunnen we nergens naartoe’ Astronaut André Kuipers besefte in de ruimte hoe kwetsbaar de aarde is. En hoe urgent het behoud.

Goede zorg voor de aarde is dus van levensbelang.

Tekst: Jocelyn Vreugdenhil Beeld: André Kuipers

Werkt een ruimtereis van een half jaar net als een lange vakantie? Dat je dingen wilt veranderen zodra je thuis bent?

“In de ruimte ervaar je echt dat we onderdeel zijn van een zonnestelsel. Van iets oneindig groots. Als je vanuit dat perspectief naar de aarde kijkt, en het dreigende heelal eromheen ziet, voelt onze planeet als een kwetsbare baby. En dan komt het besef: dit is alles wat er is. Als wij het verknallen of er gebeurt een kosmische ramp, zoals een komeet die op de aarde stort, kunnen we nergens naartoe. Het gaf mij een claustrofobisch gevoel.”

Ben je claustrofobisch?

“Nee, daar word je als astronaut op getest.

Ik had een claustrofobisch gevoel voor de aarde.

Ik heb overigens wel hoogtevrees. Niet in een vliegtuig of ruimteschip, maar wel als ik hoog op 32 Panda

een dak sta, of in de bergen op een smal paadje wandel. Als er een reële kans is dat ik kan vallen.”

Wat heb je met dat claustrofobische gevoel voor de aarde gedaan toen je thuiskwam?

“Door mijn verhaal te vertellen, onder andere als ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds, hoop ik het besef van beperktheid over te brengen. Elke dag komen er tweehonderdduizend mensen bij op de aarde. Dat is een stad per dag. Waar moet dat allemaal heen?

Hetzelfde onprettige gevoel had ik bij alle vissersschepen die ik vanuit de ruimte zag. Mooi die duizenden lichtjes op het water, maar het zijn er wel heel veel. De zee is zo leeggevist.”

Wat kunnen we doen?

“Als we allemaal minder vlees eten, scheelt dat al enorm. Want dat roze lapje uit de

supermarkt is een flinke aanslag op de natuur. Er is tien keer zo veel grond en water nodig om het te produceren als voor dezelfde hoeveelheid plantaardige voeding.”

Wat doe je zelf?

“Ik eet MSC-gecertificeerde vis, koop FSCgecertificeerd hout, doe de lichten uit en rijd in een hybride auto. Het zit vooral in kleine dingen. Wat ik bijvoorbeeld niet begrijp, is dat veel Nederlanders de gordijnen nooit dichtdoen. Zo gaat er heel veel warmte verloren.”

Heb je hoop dat het goed komt met moeder aarde?

“Jazeker. Goed voorbeeld is de ozonlaag. Daar hebben we ons jarenlang druk om gemaakt en we horen er nu niets meer over. Dat komt

doordat we maatregelen hebben genomen die helpen. Kinderen vragen weleens: ‘Bent u niet in het gat van de ozonlaag gevallen?’ Voor de duidelijkheid, de ozonlaag kun je niet met het blote oog zien, wel meten met instrumenten.”

Zou je ons mee kunnen nemen naar je ruimteschip? Wat zag je als je uit het raam keek?

“Op een gegeven moment vloog ik ’s nachts boven de Alpen. Het was helder waardoor ik een waanzinnig uitzicht had. Ik zag de lichtjes van de steden Dublin en Oslo recht voor me, links Zuid-Spanje en Marokko en rechts Caïro.

Door alleen maar met mijn hoofd te draaien, kon ik heel Europa zien. Het was alsof ik over een zwart fluwelen tapijt met gouden stiksels vloog.”

Wat was je favoriete plek op aarde vanuit de ruimte?

“De turquoise wateren van de Bahama’s. Ik ben er na mijn ruimtereis naartoe gegaan om te duiken, ik móest het zien. Op de tweede plek staat de outback van Australië met de

componist Vangelis. Maar ook Pink Floyd, David Bowie, The Temptations, popmuziek uit de jaren ‘70 toen mijn ruimtevaartdroom begon. En klassieke muziek die op de gouden platen staat

‘HET WAS ALSOF IK OVER EEN ZWART FLUWELEN TAPIJT MET GOUDEN STIKSELS VLOOG’ rode woestijnen en de zoutmeren. Daar ben ik nog niet geweest, maar het staat hoog op mijn lijst. Er zijn zo veel mooie plekken. De grootste ‘toeristenfout’ tijdens een ruimtereis is dat je te veel foto’s maakt en vergeet echt te genieten.”

Ideaal moment om een muziekje te draaien?

“Zeker. Ik had heel veel soundtracks bij me, van de serie Cosmos uit de jaren tachtig en de

aan boord van de Voyager-ruimteschepen die momenteel onderweg zijn naar andere sterren.

Zoals de Brandenburgse concerten van Bach.”

Gaat ‘Beam me up, Scotty’ uit Star Trek werkelijkheid worden?

“Ik sluit het niet uit. Ze zijn nu al bezig met quantum-computers, die kunnen communiceren zonder tijdverlies. Niet te bevatten!”

Panda 33

ACTUEEL

Meer moerasherten in de Pantanal Het aantal moerasherten in de Boliviaanse Pantanal is opzienbarend toegenomen, blijkt uit een onderzoek van onder meer het Wereld Natuur Fonds.

Tien jaar geleden kwam er bijna geen moerashert meer voor in de Pantanal, het grootste wetland ter wereld. Dankzij beschermingsmaatregelen is de populatie nu weer groot genoeg om de toekomst van het dier veilig te stellen.

Fout hout Muziekinstrumenten, speelgoed, stoelen, boeken, ansichtkaarten en keukengerei: van bijna de helft van de bewerkte houtproducten die Europa binnenkomen, hoeft niet te worden gecontroleerd of ze zijn gemaakt van illegaal gekapt hout. Europa verbood vorig jaar weliswaar de import van illegaal hout, maar veel bewerkte artikelen vallen buiten deze wet.

Hierdoor lopen consumenten een grote kans houten producten te kopen uit bossen die illegaal zijn gekapt.

Het Wereld Natuur Fonds roept Nederland en andere lidstaten op ervoor te zorgen dat al het ingevoerde hout, dus ook bewerkt hout, onder de Europese richtlijn wordt gebracht.

13, ongeluksgetal?

Beeld: illustraties: Leonie Hulsman, lepel: Thinkstock, leeuw: WNF

In de avond van 13 november 2014 klonken geweerschoten in Manas Nationaal Park in India.

Steeds meer strikken Het afgelopen jaar nam het aantal dieren dat in strikken liep fors toe in Nationaal Park Luangwa in Zambia. Ook een drachtige leeuwin liep met haar kop in een strik. Zij werd gelukkig op tijd gevonden. Ze werd bevrijd en was weer helemaal opgeknapt toen ze ging bevallen.

De strikken worden veelal gemaakt door mensen die rondom het park wonen. Zij gebruiken daarvoor afgedankte elektriciteitskabels die rondslingeren. De strikken zijn bedoeld om klein wild te vangen, voor consumptie of verkoop. Maar ook groot wild, zoals leeuwen, olifanten en giraffen, raakt er soms in verstrikt. Het Wereld Natuur Fonds heeft de Zambiaanse elektriciteitsmaatschappij ZESCO gevraagd bij het vervangen van kabels de oude op te ruimen. Helaas voelt ZESCO zich tot nu toe niet geroepen iets aan dit probleem te doen.

34 Panda

Vier op hun post zittende parkwachters en een toevallig aanwezige onderzoeksgroep van dierenartsen en medewerkers van het Wereld Natuur Fonds die zich op een andere plek in de buurt bevond, hoorden het en gingen er direct op af. Zij troffen geen stropers aan en konden in de vallende duisternis ook geen gewonde of gedode dieren vinden. De volgende dag bleek dat de schoten wel degelijk raak waren geweest: tijdens een patrouille werd een Indische neushoorn, met de naam #13, aangetroffen. Hij bewoog zich vreemd en bleek twee kogels in zijn lijf te hebben. Ondanks urenlang opereren konden de artsen een kogel in zijn nek niet verwijderen, maar dankzij goede medicatie is #13 helemaal hersteld!

Voor al uw vragen en opmerkingen kunt u onze Servicelijn bereiken via

0800-1962

Vind ons ook op:

INFO Postadres: Postbus 7, 3700 AA Zeist E-mail: info@wwf.nl Website: www.wnf.nl

(gratis op werkdagen van 9.00-17.00 uur)

GEEF DE AARDE DOOR ME T UW TESTAMENT

Het WNF in uw testament Haringvliet: Ark, kinderen: Paul Grootenboer/Ark, dolfijn: Rudolf Svenson/WWF, zeearend: Holland EMSFilms, zilverreiger: Andre Eijkenaar/Natuurmonumenten

Natuurherstel Haringvliet Pal onder Rotterdam, in en om het Haringvliet gaat het gebeuren: de ontwikkeling van een prachtig natuurgebied waar iconen als de zeearend, steur, bruinvis en witsnuitdolfijn zich kunnen vestigen. Onder de noemer ‘Natuurherstel Haringvliet’ gaat het Wereld Natuur Fonds (initiatiefnemer) samen met Natuurmonumenten, ARK Natuurontwikkeling, Sportvisserij Nederland, Staatsbosbeheer en Vogelbescherming Nederland het oer-Hollandse getijdenlandschap in het Haringvliet in ere herstellen. Zo worden buitendijkse polders veranderd in brakke slikken en

schorren, waar uitgestrekte rietvelden kunnen ontstaan. Kale, verharde oevers maken plaats voor natuur met vogeleilanden en stroomgeulen. Planten die hier van oorsprong voorkwamen, kunnen zo weer terugkeren, evenals trekvissen en moerasen watervogels.

De coalitie van zes organisaties ontving eind januari maar liefst 13,5 miljoen euro uit het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij. Hiermee kan de coalitie haar droom waarmaken: het afgesloten Haringvliet, waarvan de sluizen in 2018 ‘op een kier’ worden gezet, weer tot leven wekken.

“Het opnemen van het WNF in mijn testament voelt als iets heel vanzelfsprekends.” Dat zegt Piet Unger in het interview op pagina 8, waarin hij vertelt waarom hij deze stap heeft gezet. Het is zijn grootste wens dat zijn kleinkinderen ook na zijn overlijden nog van de natuur kunnen genieten.

Speelt u ook met de gedachte de natuur erfgenaam te maken of bent u geïnspireerd door het verhaal van Piet Unger? Vraag dan gratis de brochure ‘Het Wereld Natuur Fonds in uw testament’ aan. Dat kan met de antwoordkaart in deze Panda.

U kunt ook contact opnemen met Karin Gerritsen: kgerritsen@wwf.nl of 0306937309. Zij is bij het Wereld Natuur Fonds verantwoordelijk voor nalatenschappen.  WWW.WNF.NL/TESTAMENT

Het Wereld Natuur Fonds voert het

Het Wereld Natuur Fonds legt bij uw aanmelding gegevens vast

CBF-keurmerk van het Centraal Bureau

die we kunnen gebruiken om u te informeren over onze activiteiten,

Fondsenwerving. Dit houdt in dat het Wereld

projecten en producten. Als u deze informatie niet wilt ontvangen,

Natuur Fonds voldoet aan strenge eisen op

kunt u dat aan ons laten weten via Antwoordnummer 7040,

het gebied van financieel beheer, organisatie,

3700 TA Zeist of via info@wwf.nl. U kunt zich op elk gewenst

bestuur en fondsenwerving.

moment uitschrijven voor onze e-mails.

Panda 35 35 Panda

Tot slot nog dit “De regering van Fiji heeft een bijzondere manier bedacht om het nieuwe Shark Reef National Marine Park te beschermen. De onderwaternatuur is hier prachtig en het gebied is daardoor een populaire duikplek. Helaas zijn er niet genoeg mensen en middelen om de regels te handhaven. Daarom heeft het Ministerie van Visserij duikers van een lokale duikvereniging officieel de bevoegdheden gegeven om binnen het beschermde gebied op te treden tegen overtreders. De duikers genieten zo van de natuur en beschermen tegelijkertijd het rif tegen stroperij en andere illegale activiteiten. Goed bedacht!”

Carol Phua, senior adviseur Oceanen & Kusten bij het Wereld Natuur Fonds

BETER OPGEWASSEN TEGEN STROPERS Het Wereld Natuur Fonds ontwikkelde drie jaar geleden samen met andere organisaties SMART. Dat staat voor Spatial Monitoring And Reporting Tool, een innovatief instrument waarmee patrouilles en andere beschermingsactiviteiten in het veld gemeten, geëvalueerd en verbeterd kunnen worden. Dankzij het gebruik van SMART zijn parkrangers beter opgewassen tegen de geavanceerde technologie van stropers. Inmiddels is SMART op zeventien plekken volledig in gebruik en zijn ruim 600 parkrangers op 37 tijgerlocaties bekend gemaakt met SMART.

TIJDENS EEN ONDERZOEK IN UTRIA NATIONAAL PARK (COLOMBIA) TROF HET WNF ELF KARETZEESCHILDPADDEN AAN, TERWIJL WERD VERMOED DAT DEZE DIEREN IN DE REGIO WAREN UITGESTORVEN. Foto: Ruud Dankloff, illustratie: Dick Poelen

Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist?

U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op www.wnf.nl/gegevenswijzigen. Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres).

Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).

Retouradres: Wereld Natuur Fonds, Postbus 7, 3700 AA ZEIST

BESCHERMING VOOR GROTE KATTEN Ruim tien jaar werkte het Wereld Natuur Fonds in het Russische Verre Oosten aan de bescherming van belangrijke gebieden voor tijgers en panters. Met succes, want inmiddels zijn bijna al deze zogenoemde tijgerreservaten door de overheid uitgeroepen tot beschermd gebied. Ook de gebieden die de reservaten verbinden, worden steeds meer tijgeren pantervriendelijk beheerd. Met hulp van het WNF gebruiken lokale gemeenschappen het bos duurzaam.

Evenals houtkapbedrijven die er werken volgens FSC-richtlijnen.