5 minute read
De Stelling | Schoon drinkwater is in Nederland niet meer vanzelfsprekend
Tekst: Paul Q. De Vries
Drinkwaterbronnen raken steeds meer verontreinigd door bestrijdingsmiddelen en nitraat uit de landbouw, medicijnresten en industriële stoffen. Kunnen we er nog wel op rekenen dat in Nederland schoon – en voldoende – drinkwater uit de kraan blijft komen?
Mirja Baneke | Stuurgroepsecretaris Bronnen en Kwaliteit bij Vewin, de vereniging van waterbedrijven in Nederland
Drinkwaterbedrijven zijn ook natuurbeheerders
‘Schoon drinkwater is niet direct in gevaar, want de productie en zuivering van water hebben we in Nederland ontzettend goed geregeld. Maar de kwaliteit van drinkwaterbronnen staat wel onder druk. Om drinkwater te maken, gebruiken we grondwater en oppervlaktewater van met name de grote rivieren – de verhouding is ongeveer 60-40 procent. Beide bronnen raken steeds meer verontreinigd door een cocktail van bestrijdingsmiddelen, medicijnresten en chemicaliën als PFAS, die nauwelijks afbreken. Die toename komt door de bevolkingsgroei, vergrijzing en meer economische activiteiten.
Al die verschillende stoffen vereisen een eigen aanpak om ze uit de drinkwaterbronnen te houden. Bij medicijnresten kun je bijvoorbeeld in de hele keten stappen nemen: bij de productie, het voorschrijven, het gebruik van medicijnen en uiteindelijk met een extra zuiveringsstap in de rioolwaterzuivering.
Rond grondwaterbeschermingsgebieden kun je kijken welke landbouwactiviteiten je toelaat. Intensieve teelt van gewassen waarvoor veel bestrijdingsmiddelen nodig zijn, wil je liever niet in de buurt hebben. Die bescherming kan trouwens prima samenvallen met natuurbehoud.
Drinkwaterbedrijven zijn ook natuurbeheerders. De duinen bij Den Haag, waar drinkwater wordt gemaakt, zijn ook een Natura2000-gebied. Als je de verontreiniging van water terugdringt, profiteert de natuur daar ook van.’
Vincent de Graaf | Sectormanager Assetmanagement & Technologie bij drinkwaterbedrijf Oasen
Rond 2030 gaan we in de problemen komen
‘Als we niets doen, zal de beschikbaarheid van drinkwater in de toekomst niet meer gegarandeerd zijn. Maar ik denk niet dat we het, ondanks de toenemende vervuiling van de bronnen, in Nederland zo ver laten komen dat de kwaliteit in het geding komt. Het knelpunt is vooral de kwantiteit. Tot zo’n vijftien jaar terug kon een nieuw wingebied van drinkwater zo worden ingepast. Nu concurreert de drinkwatersector met bijvoorbeeld de bouw, de landbouw en de industrie. We lijken te zijn vergeten dat drinkwater een basisvoorziening is, essentieel voor de volksgezondheid.
Naast de problemen op het gebied van ruimtelijke ordening, kost het met milieueffectrapportages, vergunningen en aanleg al snel een jaar of vijftien voordat een nieuw wingebied in gebruik kan worden genomen.
Bij Oasen verwachten we rond 2030 in de problemen te komen. Dat betekent dat nieuwbouwwijken misschien niet direct op de waterleiding kunnen worden aangesloten. Of dat we het water moeten verdelen tussen de gebruikers. Water wordt een schaars goed. Er moet nu echt een actieplan komen van de overheid, met centrale regie en een duidelijke prioriteitenstelling. Want dit komt niet vanzelf goed.’
Roberta Hofman | Senior onderzoeker bij KWR Water Research Institute
De watercrisis kan een stikstofcrisis in het kwadraat worden
‘Soms lees je in de media paniekerige berichten over vervuild drinkwater, maar ons drinkwater is schoon en veilig. Het zijn ons oppervlaktewater en grondwater die vuiler worden. Het wordt steeds moeilijker en duurder om die verontreiniging eruit te halen.
Door de toenemende vervuiling gaan we de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water, voor de ecologische en chemische kwaliteit van het water in 2027, niet halen. Dat kan leiden tot miljoenenboetes en wie weet gaan bouwprojecten door rechterlijke uitspraken op slot. Dan wordt de watercrisis een stikstofcrisis in het kwadraat.
Klimaatverandering maakt deze problemen nog groter. In droge periodes is er minder water, waardoor de vervuiling in hogere concentraties optreedt. Sommige drinkwaterbedrijven doen onderzoek naar alternatieve bronnen, zoals zeewater of brak grondwater. Maar het kost veel energie, geld en tijd om daar het zout uit te krijgen.
We kunnen ons beter inspannen om ons grondwater en oppervlaktewater schoon te houden. Helaas heeft de politiek daar veel te weinig aandacht voor. Zolang het maar nat is, lijken de politici de waterkwaliteit prima te vinden.’
Robin van Leerdam | Adviseur Drinkwater bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
Schoon drinkwater is een mensenrecht
‘Schoon drinkwater niet vanzelfsprekend meer? Het zal wel moeten! Drinkwater is een eerste levensbehoefte. De Verenigde Naties hebben toegang tot drinkwater als mensenrecht bestempeld en in Nederland is schoon drinkwater een ministeriële verantwoordelijkheid. We hebben er dus gewoon voor te zorgen.
Veel mensen weten niet wat er allemaal komt kijken bij drinkwaterproductie. Dat betekent dat ze zich er geen zorgen om maken, en dat is op zich goed. Ons drinkwater is nog altijd van goede kwaliteit, maar er zijn wel zorgen over de bronnen en de hoeveelheid beschikbaar water. De vraag neemt toe en we kunnen de productie niet snel opschalen, onder meer vanwege vergunningen.
Als je meer grondwater onttrekt, zullen andere gebruikers zoals de landbouw en de natuur dat direct voelen. Er wordt op allerlei manieren gewerkt aan het schoonhouden van drinkwaterbronnen. Het meest efficiënt is reductie aan de bron: minder lozingen uit de industrie, minder emissies uit de landbouw. Daarnaast is er een Deltaplan Zoetwater om op een bredere manier naar het watervraagstuk te kijken.
Als we rivieren weer laten meanderen langs natuurlijke oevers, houden ze het water langer vast en krijg je weer natuurlijke infiltratie in de bodem. Daardoor worden grondwatervoorraden aangevuld. Dat is een andere manier van denken dan wanneer je wil dat rivieren het water zo snel mogelijk naar zee afvoeren.’
