4 minute read
Reportage: Positieve noot
Tekst en beeld: WWF Brazilië, tekstbewerking: Nina Reimert
In de Braziliaanse Cerrado heeft een lokale gemeenschap een vergeten schat ontdekt. De inheemse barunoot biedt hoop voor honderden families en de meest biodiverse savanne ter wereld.
Eliane Sanches en Silvano Valério maken deel uit van de Andalucia-gemeenschap, middenin de Braziliaanse Cerrado. Het is de meest biodiverse savanne ter wereld en leefgebied van iconische dieren zoals de jaguar en de zeldzame manenwolf. In de achtertuin van het koppel vind je bananenbomen, een moestuin, een boomgaard, cassave- en bonenplanten en wat koeien, kippen en varkens. Net genoeg om het gezin, bestaande uit vier personen, te onderhouden.
Daarnaast staan er zo’n zeventig barubomen. Tot voor kort schonk het gezin geen aandacht aan deze inheemse boom uit de Cerrado. ‘De vruchten lagen te verpieteren in de tuin en in het weiland, want we hadden niemand om ze aan te verkopen’, zegt Silvano. Maar vandaag de dag verdienen Eliane en Silvano een extra inkomen aan het verzamelen en bewerken van barunoten – net als honderd andere families in hun gemeenschap.
Supernoot
De baru is de vrucht van de baruzeiro, een imposante boom die alleen voorkomt in Brazilië en inheems is in de Cerrado. Hij kan tot wel twintig meter hoog worden en heeft een dichte kruin. De vruchten worden omringd door een harde schil met daarbinnen de barunoot. Die lijkt qua smaak en voedingswaarde nog het meest op een pinda en heeft ook wel iets weg van een amandel.
De eiwitrijke noten kunnen rauw of geroosterd gegeten worden en worden verwerkt tot vele producten. Van rauwe noten wordt olie, meel en boter gemaakt. En geroosterde noten zitten in typische Braziliaanse snoepjes en zijn lekker in allerlei recepten. Het is zelfs mogelijk om energie op te wekken met de baruvrucht door de schil te verbranden.
Barre omstandigheden
Zoals gezegd keken Eliane en Silvano vroeger niet om naar de barubomen op hun grond. Dat veranderde toen Cerrado Production, Research and Training Center (CEPPEC), een organisatie opgericht door boerenfamilies uit Andalucia en ondersteund door WWF, zich ging inzetten om inheemse producten uit de Cerrado op een duurzame manier in de markt te zetten. Zo wilde de organisatie mensen in de gemeenschap extra inkomen bieden en hun kwaliteit van leven verbeteren.
Want de leefomstandigheden waren bar voor de meeste families. Veel mensen verlieten de gemeenschap om op zoek te gaan naar een betere toekomst in de stad. ‘Onze bron van inkomsten draaide volledig om kalveren, maar het duurt acht maanden om een dier groot te brengen en te verkopen. De opbrengst gebruikten we bijna volledig om verwaarloosde weilanden te herstellen’, vertelt Silvano.
‘Maar nu is het anders. Veel families kunnen hun kinderen naar de stad sturen om te studeren, maar ze blijven uiteindelijk vaak in de gemeenschap dankzij de extra inkomsten van de baru.’
Sterke keten
Dat het nu wel lucratief is om barunoten te verzamelen, komt doordat CEPPEC een sterke keten wist neer te zetten. Met steun van onder andere WWF is geïnvesteerd in betere coördinatie, logistiek en verwerking van de noten. Bijvoorbeeld in een oven die vijftig kilo noten per veertig minuten roostert, in plaats van tien kilo. Het zorgde ervoor dat de baruketen uitgroeide tot een van de best georganiseerde ketens in het gebied. De oogst, geproduceerd door verzamelaars die aan CEPPEC leveren, verdubbelde bijna tussen 2020 en 2022.
Vandaag de dag wordt ongeveer 100 ton vruchten verzameld en verwerkt, waarvan meer dan honderd families meeprofiteren. Eliane en Silvano verzamelen tijdens de twee oogstmaanden zo’n vijftien zakken van dertig kilo per maand. Silvano: ‘We zijn ook begonnen met het kraken van de noten, waarvoor we extra betaald krijgen. Doordat de vraag is toegenomen, kunnen we ons inkomen aanvullen met een voor ons aanzienlijk bedrag.’
Natuur komt terug
En de kracht van de baru reikt veel verder dan extra inkomsten. Het vermarkten van inheemse producten zorgt voor waardering van de lokale cultuur en voor meer biodiversiteit in de door sojaproductie geteisterde savanne. Barubomen worden aangeplant op uitgeputte landbouwgrond, waardoor die weer vruchtbaar wordt. De productiviteit neemt toe en de natuur komt terug.
Nu gebeurt het aanplanten nog vooral experimenteel, maar het wordt gezien als een belangrijke oplossing voor natuurherstel in de Cerrado.
CEPPEC kan verder uitbreiden dankzij de steun van diverse organisaties en door de groeiende vraag naar de baru. Steeds meer gemeenschappen leveren barunoten aan de organisatie en profiteren mee van de extra inkomsten en betere bescherming van hun gebied. ‘Tegenwoordig kijken mensen met andere ogen naar de barubomen’, zegt CEPPEC-directeur Altair Souza. ‘Niemand kapt ze nog en het landschap van onze gemeente wordt steeds mooier.’
