Ikat - Strengen naar onze voorouders
We zijn gefascineerd door het weven van Ikat, een traditioneel ambacht afkomstig van de Molukse eilanden. De Tanimbarese eilanden staan bekend om de diversiteit in weefsels, patronen en motieven. Elk dorp heeft haar eigen motief en patroon en is daaraan te herkennen. Tijdens de ‘tijdelijke’ komst naar Nederland is geen ruimte en tijd om het ambacht mee te nemen. Nu zijn er geen Molukse vrouwen meer in Nederland die Ikat weven. Wij besluiten een Ikat te weven met vissen, fregatvogels en nootmuskaat als motief.
Amatooooooo, de roepkreet van de inheemse bewoners.
Ceram het eiland van oorsprong; daar waar de bron is.
Aiolo, de zon als symbool in motieven en patronen.
De fregatvogel, wijst ons de weg, naar waar onze voorouders vandaan komen.
De schorpioenvis die de Molukse zee bewoont.
Nootmuskaat van Banda en kruidnagel van Ambon; de reden dat we hier zijn.
Het woord 'ikat' komt van de Maleis-Indonesische term 'binden', wat verwijst naar het proces van het binden en omwikkelen van de garens om patronen te creëren. Ikat-stoffen staan bekend om kenmerkende vage randen en levendige kleuren, die het gevolg zijn van lichte verschuivingen van de geverfde garens tijdens het weven.
Om het Ikat in Nederland weer een plek van betekenis te geven, gaan we eerst op zoek naar onze wortels in de Molukken. Hoe leeft de Ikat ambacht daar? Wat kunnen we leren van weefmeesters daar, van hun omgang met de techniek, de waarde en betekenis van Ikat? We mochten verblijven bij Hellen, oorspronkelijk van Tanimbar, nu wonend in Tawiri, een dorp waar zij samenwerken in weef coöperatie Ralsasam om Ikats te maken en te verkopen.
In het straatbeeld zie je overal de motieven en symbolen terug die ook in de Ikat doeken een plek krijgen.
Bij feesten, ceremoniën en speciale gelegenheden dragen mensen de Ikats. De waardering voor handgemaakt duurzaam textiel is duidelijk aanwezig.
Motieven worden onderling doorgegeven en vernieuwd, moderne elementen verbonden met aloude natuur elementen. Met respect voor onze voorouders en natuur.
Ikat weven is iets wat je samen doet, het is zo'n intensief maakproces, dat doe je niet alleen. De techniek vereist veel vaardigheden, geduld, vakmanschap en creativiteit. Samen weven, eten, lachen, problemen oplossen.
Garens gekleurd met natuurlijke verfstoffen, zoals indigo en nanka worden nog steeds gebruikt. Felle synthetische kleuren worden ook toegepast. Daarmee kunnen sneller stoffen geweven en verkocht worden. “We behouden veel van onze tradities en tegelijk passen we ons ook aan op de vraag. In de coöperatie kunnen we de marketing en verkoop samen oppakken. We zijn heel actief op social media om onze Ikats zichtbaarder te maken.”
Er wordt in stroken gewerkt, zodat de Ikats relatief eenvoudig kunnen worden toegevoegd.
Het weven zittend op de grond is best zwaar als je dat niet gewend bent. Zou deze techniek ook omgezet kunnen worden naar de Nederlandse realiteit?
Generaties en culturen verbinden
Tijdens onze verkenning hebben we verschillende activiteiten ontwikkeld om mensen kennis te laten maken met Ikat, om erover te praten, met elkaar aan de slag te gaan, het samen te beleven, de ontmoeting en verkenning van cultureel erfgoed
Weefnetwerk
Presentatie oktober
Workshop Ikat experiment op een weefraam oktober
Werksessie project vormgeven met diverse relaties december
Op bezoek bij het
Textiel Research Centre januari
Workshop serie met een vaste groep januari - april
Portretten maken maart - juni
Werksessie - vormgeven van het project 1 december
"Ikat weven is als een verhaal vertellen met draden, waar elke stap om tot een Ikat te komen een hoofdstuk vormt in onze culturele geschiedenis. Door Ikat te herontdekken, verbinden we niet alleen draden, maar ook generaties en culturen, brengen we verschillende mensen, plaatsen en tijden bij elkaar. Het zou echt een weefsel van samenhorigheid kunnen worden. Kunnen we kennis en ervaringen bij elkaar brengen?
In het weven van Ikat ervaren we de kracht van traditie en de creativiteit van vernieuwing. Met Ikat brengen we niet alleen patronen tot leven, maar ook de diversiteit van onze cultuur, van de betekenis van motieven, van onze geschiedenis, van koloniaal verleden, van hier en daar. We zitten hier allemaal met eigen ervaringen, maar met een gedeelde interesse in cultureel erfgoed, textiel, culturen verbinden. Voor iemand die begint kan het overweldigend overkomen de Ikat weeftechniek, kunnen we het ook toegankelijker en eenvoudiger maken voor mensen hier?”
Ikat techniek herontdekken
Het ontwerpen van het motief, het afbinden van de draden, het verven met natuurlijke grondstoffen, het ordenen en organiseren van de draden en en uiteindelijk het weven op een heupgetouw. Elke stap om tot een Ikat te komen, kent eindeloze mogelijkheden om te verkennen.
Ikat Motieven
Binnen de Molukse cultuur zijn patronen ingegeven door het geloof dat alle elementen een ziel hebben. Het animisme is levend en zichtbaar in het hedendaags gebruik. Hierdoor is er een sterk bewustzijn over de manier waarop we op de aarde kunnen samenleven zonder de planeet, dieren en planten uit te putten of te misbruiken.
Afbinden
Motieven ontwerpen
fregatvogel die over de baai vliegt ziel van de voorouder
1e Workshop - Ikat introductie, schering draaien, motief maken, afbinden januari
“Vanaf het moment dat ik binnenstapte voelde ik me thuis. Een heel fijne en welkome sfeer met zo veel verschillende mensen.”
We delen ervaringen met Ikat, vanuit de jeugd interesses die zijn blijven hangen, of opeens dat het begon te kriebelen. De wens meer te weten te komen over de motieven, over de verhalen, over de eigen geschiedenis. Hier en daar. Er werd altijd wel wat geheimzinnig gedaan over de motieven, alsof we daar eigenlijk niet iets mee mogen doen. Nu voelt het dat er opeens ruimte ontstaat. Wellicht kunnen we ze ook terugbrengen in onze trommels die we maken.
2e Workshop - verven met natuurlijke kleurstoffen met Guenna Gustina maart
“Het verven was eigenlijk eenvoudiger dan ik had gedacht. Dit wil ik thuis ook gaan uitproberen. Hoe kom ik aan de Indigo kleurstoffen? Geen stukje stof of draad is hetzelfde. Je merkt dat de draden door het verven echt leven.”
3e Workshop - weven op het heup weefgetouw april
Het weven op een heupweefgetouw is een stuk ingewikkelder dan op een staand weefgetouw. Er is veel geduld nodig, stoeien met draadjes, problemen oplossen en doorzettingsvermogen. Met nog meer respect kijken we naar de grote Ikats uit de Molukken. Wat een enorm werk is dat. Toch hebben we alle stappen doorlopen van het maken van een Ikat. Leerzaam.
