PThUnie - Theologisch kleur bekennen | December 2021

Magazine van de Protestantse Theologische Universiteit jaargang 15 | nummer 3 december 2021

Instellingsplan: met een sterker kerkelijk profiel naar één locatie

Promoveren doe je niet alleen

Gastonderzoekers terug aan de PThU

Het Dominass team is er voor u!

Dominass assurantiën bv

“De predikanten verzekeraar” Dagelijks zetten onze specialisten zich in om de verzekeringen van inmiddels ruim 3.700 predikanten zo goed mogelijk te beheren.

Kennis van zaken, een uitgekiend verzekeringspakket en een grote betrokkenheid bij uw persoonlijke situatie!

Kennismaken is eenvoudig: bel en u ervaart het Dominass gevoel.

www.dominass.nl - 0344-642404

Het roer gaat om

U die dit leest bent geïnteresseerd in het

In dit nummer gaat het echter vooral ook

wel en wee van de PThU. U verwacht

over de toekomst. Het zal u niet ontgaan

hier een nieuwe presentatie van al het

zijn dat we een nieuwe rector en een nieuwe

grootse dat medewerkers van de PThU

bestuursvoorzitter hebben. In gesprek met

de afgelopen tijd weer hebben verricht.

onze onvolprezen eindredacteur, Caspar

Daarin zult u niet teleurgesteld worden. We

Dullemond, vertellen zij openhartig over

zijn goed bezig. U kunt het onder andere

hun visie op het theologisch onderwijs en

afleiden uit de onverminderd lange lijst

onderzoek aan de PThU. Zij maken duidelijk

van belangrijke nieuwe boeken en uit het

dat het roer om moet en wat er gebeuren

verslag over de impact van het werk van

moet om dat ook daadwerkelijk te doen.

onze Bijbelwetenschappers. Het onderwijs

Spannend. Lees snel verder.

staat hoog in het vaandel. Deze keer lichten we de promotiebegeleiding er uit. Er wordt

De rest is ook reuze interessant natuurlijk. Al

veel in geïnvesteerd, maar het levert ook veel

zal de steven worden gewend, de vaart blijft

moois op. We beperken ons ook niet tot ons

er wel in.

eigen wereldje. We kijken weer ver over onze grenzen heen en verwelkomen ook graag studenten en collega’s van buiten.

Klaas Spronk Hoofdredacteur

PThUnie 3

inhoud jaargang 15 | nummer 3 | december 2021

14

21 06 Publicaties & promoties

‘Studenten zeggen: het mag van ons wel ietsje geloviger’

10

09 Column: Voltooid verleden tijd 10 In gesprek met het College van Bestuur 15 Impact: Bijbelonderzoek 17 Reportage promoveren aan de PThU 21 Nieuws 22 Waldenzen en Gunning: het onderzoek van Albert de Lange 24 Dagboek: research fellow Chris Scharen 26 Permanente Educatie 31 Agenda 32 Openbaring

4 PThUnie

17

22 ‘Promoveren kan een eenzaam verhaal zijn. Hier doe je het met elkaar’

26

&colofon

17

PThUnie is een magazine dat drie keer per jaar verschijnt. Het blad is met name bedoeld voor predikanten in de PKN en het wordt ook toegezonden aan studenten, medewerkers en relaties van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU).

Het magazine wordt uitgegeven door de PThU. Redactie Esther van Beem (adviseur), Theo Boer, Caspar Dullemond (eindredacteur), Henk de Roest, Klaas Spronk (hoofdredacteur), Trudy Struijs Redactieadres Postbus 7161, 1007 MC, Amsterdam, communicatie@pthu.nl Vormgeving en realisatie Verloop drukkerij (Alblasserdam) Fotografie Afdeling Communicatie PThU, Mike van Bemmelen, Albert de Lange, Wouter Muskee, Jaap Mars, Marco Bijdevaate, Mauritshuis ISSN-nummer 1876-9233.

PThUnie 5

De taal van Johannes in zijn historische context

Een bouwkundige blik op Ezechiëls tempelvisioen

Promotie Thomas Tops (11 juni)

Promotie Konstatin Stijkel (18 juni)

A Historical-Hermeneutical Study of παροιμία and

Het boek Ezechiël is een literair meesterwerk dat

παρρησία in the Gospel of John: A Contribution

spreekt van Israëls val, herrijzenis en uiteindelijk

to the Interpretation of Johannine Language in

herstel, maar het wordt ook gezien als een moeilijk

Its Ancient Rhetorical Context is de titel van het

boek. Konstatin Stijkel promoveerde aan de PThU

proefschrift waarop Thomas Tops op 11 juni cum

op een proefschrift getiteld ‘Visualising the Vision

laude promoveerde aan de PThU.

- A study of the plan of Ezekiel’s temple’, over het tempelvisioen aan het slot ervan. De vraag

Tops onderzoekt hierin hoe Johannes zelf de taal

die in deze studie centraal staat is hoe het visioen

van Jezus conceptualiseert. Terwijl de taal van

van Ezechiëls tempel kan worden verklaard en

de Synoptische Jezus gekarakteriseerd wordt met het begrip parabole- (“parabel”), hanteert

uitgebeeld. ‘Met het oog van een bouwkundige

Johannes hiervoor de begrippen paroimia en parre- sia. Het begrip paroimia is de Johanneïsche

de tempel die hem getoond werd. Dat leidde tot

tegenhanger van het Synoptische parabelbegrip; het begrip parre- sia is historisch belangrijk

Op grond van mijn waarnemingen is de vertaling

geweest in het antieke denken over vriendschap

genuanceerd’, aldus Stijkel. De tempel werd

en waarheidsspreken. De dissertatie biedt de

Ezechiël getoond om die te beschrijven, maar

eerste historisch-hermeneutische studie van

hij kreeg niet de opdracht om te bouwen zoals

deze twee begrippen in het Johannesevangelie.

dat eerder het geval was bij de Tabernakel en

Aangezien taal fundamenteel is voor het denken,

de tempel van Salomo: ‘De betekenis van het

zijn de implicaties van deze studie diepgaand

tempelvisioen reikt veel verder. Het houdt een

en worden innovatieve inzichten geformuleerd

belofte in van een nieuwe toekomst, het is een

in de vriendschapstaal, pedagogie, soteriologie

boodschap van hoop.’

ben ik Ezechiël gevolgd op zijn rondgang door verrassende ontdekkingen en nieuwe inzichten. van de Hebreeuwse tekst op aan aantal plaatsen

en de sociaal-historische situatie van het Johannesevangelie.

Stijkel studeerde theologie aan de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle en aan de Theologische

Thomas Tops studeerde filosofie aan de

Universiteit Kampen. Hij werkte ruim veertig jaar

Universiteit van Antwerpen en theologie en

als stedenbouwkundige. Tien jaar geleden begon

religiewetenschappen aan de KU Leuven. Vanaf

hij in Kampen aan zijn promotieonderzoek. Zijn

april 2017 werkte hij onder supervisie van prof. dr.

promotores waren prof. dr. Klaas Spronk en prof.

Annette Merz (PThU) en prof. dr. Reimund Bieringer

dr. Eveline van Staalduine-Sulman, die als vervanger

(KU Leuven) aan een joint PhD project.

optrad van prof. dr. Dineke Houtman.

1

6 PThUnie

Theo Boer en Lieke Werkman (red), Theologie als wijsheidswetenschap.

Reflecties bij het afscheid van Frits de Lange als hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit.

Tomáš Novák, A.J. Rasker. Theoloog op de bres voor vrede (1906-1990). Biografie en bibliografie van een christelijke ethicus.

Met medewerking van Rinse Reeling Brouwer.

Utrecht: KokBoekencentrum 2021 (70 pp.),

Middelburg: Skandalon 2019, 628 pp., € 45,00.

ISBN 978 90 435 3769 8, € 10.

Albert Rasker was van 1954-1974 kerkelijk Op 4 juni 2021 nam Frits de Lange afscheid als

hoogleraar vanwege de Nederlandse Hervormde

hoogleraar ethiek bij de PThU in Groningen.

Kerk te Leiden. Vanaf 1961 doceerde hij drie

Aansluitend bij zijn meest recente onderzoek

vakken: Nederlandse Kerkgeschiedenis, bij

werd ingegaan op de rol van de theologie bij

generaties aankomende predikanten bekend

de reflectie op het ouder worden. Behalve De

vanwege zijn standaardwerk over de Hervormde

Langes afscheidsrede en een voorwoord van

Kerk vanaf 1795; Ethiek, waarin hij in 1935 te

rector Mechteld Jansen bevat deze bundel

Groningen was gepromoveerd op een studie

reflecties van Hans Alma, Enrieke Damen, Hanne

naar ‘het probleem van het boze’ bij Kant, en

Laceulle en Thijs Tromp. Lieke Werkman schreef

tenslotte Apostolaat, met een concentratie op

een beschouwing op het leven en denken van

het gesprek met mensen met een seculiere en/

Frits de Lange. Omdat De Lange afscheid nam

of communistische levensopvatting. Daarbij

in een periode van lockdown, is deze bundel

kon hij putten uit een rijke levenservaring. Hij

samengesteld voor iedereen die het afscheid niet

had in Indonesië gedoceerd, was in een Japans

kon bijwonen. Gratis te bestellen met een mailtje

interneringskamp opgenomen en maakte het

aan collegevanbestuur@pthu.nl o.v.v. ‘bundel

begin van de onafhankelijkheidsstrijd mee, hij

afscheid Frits de Lange’. Op is op.

adviseerde terug in Nederland de synode over vragen als de openstelling van het ambt voor

Reflecties bij het afscheid van

Frits de Lange

nderzoek werd

ij de reflectie op

’s afscheidsrede

Mechteld Jansen

Hans Alma,

n Thijs Tromp.

uwing op het Lange.

als hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit te Groningen

Theo Boer & Lieke Werkman (red.)

THEOLOGIE ALS WIJSHEIDS WETENSCHAP

Groningen.

THEOLOGIE ALS WIJSHEIDSWETENSCHAP

e afscheid als

vrouwen, en maakte deel uit van de (omstreden) Christelijke Vredesconferentie als plaats van ontmoeting tussen Oost en West midden in de Koude Oorlog. Dat laatstgenoemde engagement bracht de biograaf op zijn spoor. In Tsjechië had hij onderzoek gedaan naar Milan Machovec, marxistisch filosoof die tijdens de Praagse Lente van 1968 aandacht vroeg voor het christendom. Machovec bleek Rasker tot vriend te hebben, die ook een belangrijk manuscript van hem over de grens had gesmokkeld.

Aan deze vriend met zijn bewogen levensweg heeft Novák nu deze rijk gedocumenteerde beschrijving gewijd. Emeritus PThU-hoogleraar Rinse Reeling Brouwer complementeert het boek met typeringen van Raskers theologische publicaties.

Theo Boer & Lieke Werkman (red.)

PThUnie 7

Publicaties &promoties Theo Boer, Eind goed. Een protestantse visie op euthanasie in Nederland. Essay voor de Protestantse Kerk in Nederland.

Bert Jan Lietaert Peerbolte en Klaas Spronk, De Bijbel. Elementaire Deeltjes 79.

Utrecht: KokBoekencentrum 2021 (112 pp.),

Uitgeverij: Athenaeum, ISBN: 9789025314125,

ISBN 978 90 435 3708 7, € 12,99.

Prijs: € 9,99

In de zeventiger jaren van de vorige eeuw waren

Deze voor een breed publiek geschreven inleiding

kerken en christenen in Nederland onder de

op de Bijbel is verschenen in de serie Elementaire

eersten die euthanasie bespreekbaar maakten.

Deeltjes. Die wordt door de uitgever gepresenteerd

Vijftig jaar later is euthanasie medisch, ethisch en

als ‘dé manier om snel alles te weten te komen

juridisch een bijna alledaags verschijnsel geworden.

over de onderwerpen die je interesseren’. Zo zijn

In dit persoonlijke en indringende essay, dat is

er ongetwijfeld ook veel mensen buiten de kerk

geschreven op uitnodiging van de Protestantse

die zich afvragen wat de Bijbel nu voor een boek is

Kerk in Nederland, betoogt PThU-hoogleraar ethiek

en waarom het al zo lang zo’n grote rol speelt bij

Theo Boer dat ook nu elke beslissing tot euthanasie

zoveel mensen in kerken en synagogen.

vraagt om een grondig afwegingsproces. Dat

Bert Jan Lietaert Peerbolte (hoogleraar Nieuwe

geldt zeker voor gelovigen: zij putten uit bronnen

Testament van de Vrije Universiteit) en Klaas

die door de eeuwen heen mensen hielpen om

Spronk (hoogleraar Oude Testament aan

hoop te houden in lijden, om zin te ontdekken

de PThU) beschrijven in dit boekje de Bijbel

in kwetsbaarheid, en om hun autonomie te

als een historische, religieuze en culturele

plaatsen in het perspectief van Gods zorg voor

brontekst van de westerse beschaving. Ze gaan

ons. En hoewel euthanasie verantwoord kan zijn,

in op de ontstaansgeschiedenis, op de soms

zal in dat denken ook het zesde gebod steeds in

verwarrende structuur van de Bijbelboeken en op

overweging moeten blijven. In dit boek daarnaast

Bijbelvertalingen uit het heden en verleden. Het

ook aandacht voor de ontwikkeling van het

behandelt de belangrijkste verhalen en passages en

kerkelijke euthanasiedenken.

laat zien hoe boeiend, meeslepend en weerbarstig de teksten zijn.

Het is een mooie en zinvolle uitdaging om de wetenschappelijke bestudering van de Bijbel

e zeventiger jaren van de vorige eeuw waren keren christenen in Nederland onder de eersten die anasie bespreekbaar maakten. Vijftig jaar later thanasie medisch, ethisch en juridisch een bijna daags verschijnsel geworden. t persoonlijke en indringende essay betoogt gleraar ethiek Theo Boer dat ook nu elke beslistot euthanasie vraagt om een grondig afwesproces. Dat geldt zeker voor gelovigen: zij en uit bronnen die door de eeuwen heen mensen pen om hoop te houden in lijden, om zin te ontken in kwetsbaarheid, en om hun autonomie te tsen in het perspectief van Gods zorg voor ons.

mede op basis van jarenlange ervaringen met het

EIND GOED

geven van inleidende colleges om te zetten in een voor de doorsnee lezer begrijpelijke tekst. Het is ook nodig vanwege

Een protestantse kijk op euthanasie in Nederland

alle misverstanden die er bestaan rond de Bijbel als heilig boek. Die treft men overigens niet alleen aan bij mensen buiten

Boer is hoogleraar Ethiek van de Gezondheidsaan de PThU. Van 2005-2014 was hij lid van de onale Toetsingscommissie Euthanasie.

de kerken.

NUR 646 BN 978 90 435 3708 7

89043 537087 >

THEO BOER

23-09-21 15:34

8 PThUnie

Voltooid verleden column tijd Ciska Stark Reset ‘Jullie mogen gerust komen, maar er lopen wel toeristen in en uit’, zei de beheerder van de Martinikerk in Groningen. Op deze woensdagmiddag begon de (s)preektraining voor studenten die de opleiding tot theoloog/ predikant volgen. Het leek me geen bezwaar, het evangelie is immers niet alleen voor de kerk, maar voor de wereld bedoeld. En zo belandden we in de Martini en beklom de eerste student de hoge kansel.

Een echtpaar wandelde door de kerkruimte, bleef staan en streek neer op de stoelen. Na het ‘Amen’ van de preek vroeg ik ze of ze misschien ook feedback wilden geven. Dat deden ze graag. Het bleken Duitsers. Hoewel ze nauwelijks Nederlands verstonden, waren ze getriggerd door de preek en performance van de student. Die noemden ze ‘Positiv’ und ‘Auffordernd’.

Natuurlijk was de student blij, een beetje ontroerd zelfs. Want het is best spannend om je preek te houden voor collega’s en vervolgens in gesprek te gaan met hoorders voor wie de preek eigenlijk bedoeld is. Dat is een kwetsbaar gesprek. Zeg ‘preek’ in een protestantse context en het fileermes ligt klaar.

Dat laatste ervoer collega Paul Visser uit Rotterdam in precies dezelfde week rond zijn preek over de Openbaring van Johannes waar hij een waarschuwing tegen de ‘Great Reset’ in beluisterde. Waar in de protestantse kerk al tijden geklaagd wordt over prediking zonder ruggengraat, vond Visser dat hij niet langer mocht zwijgen over de machten die ons naar zijn idee bedreigen. Zijn geluid werd grif toegeëigend door rechts-conservatieve influencers. Zij hesen de dominee als een ware profeet op het schild, terwijl anderen binnen en buiten de kerk Visser en zijn preek wegzetten als naïef, suggestief en een vorm van complotdenken. Schrijf ‘preek’ in een publieke context en de hel breekt los.

Ik verwachtte dat de studenten een beetje bleek zouden wegtrekken bij het horen van de ‘casus’ Visser. Maar niets was minder waar. Zij weten allang dat preken een waagstuk is. En beseffen ook dat ze theologische professionaliteit nodig hebben om ‘Das Gebot der Stunde’ (Ernst Lange) te (s)preken. Maar ik hoop dat ze bovenal geleerd hebben dat ze met vrijmoedigheid feedback vragen. Zodat collega’s en voorbijgangers hen van tijd tot tijd een welkome ‘reset’ kunnen bezorgen. Dan blijft de preek in goede zin ‘Auffordernd’ – een aansporing en bemoediging in één.

Dr. Ciska Stark is universitair hoofddocent praktische theologie aan de PThU. PThUnie 9

met het College van Bestuur

‘Samen theologiseren is lastig als je op twee plekken zit’ door: Caspar Dullemond

Een meer uitgesproken christelijk

De missie van de PThU is

kerk had wel aandacht nodig. Dat

en kerkelijk profiel. Onderzoek

aangescherpt. Was dat nodig?

vonden ze vanuit de kerk. En dat

doen waaraan in kerk en

vonden wij zelf ook.’

samenleving behoefte is. Betere

Maarten Wisse: ‘Ja, dat was nodig.

Kees Boele: ‘We zijn natuurlijk

uitvoering van het onderwijs.

Het is in deze cultuur belangrijk

kerkordelijk aan de kerk verbonden.

Een simpeler organisatiemodel.

om helder te zijn over waar je voor

Maar dat is niet het enige. Ik kom

En dat alles dan op één, wellicht

staat. Waarom is deze bijzondere

uit het hbo en daar staat de b van

nieuwe, locatie. Veertien jaar na

universiteit een bijzondere

beroepspraktijk in het midden. Ik

de oprichting en bijna tien jaar na

universiteit? De maatschappij wil van

was gewend om met grote bedrijven

de verhuizing naar Amsterdam en

religieuze mensen en organisaties

en instellingen te praten over wat

Groningen lijkt de Protestantse

weten: wat drijft jullie? Daarnaast

zij nodig hadden op het gebied van

Theologische Universiteit (PThU) zich opnieuw uit te vinden. In het instellingsplan voor de periode tot 2026 is nog altijd sprake van een brede en kleurrijke organisatie, maar die typering sluit, gezien de titel

‘De PThU moet de place to be voor theologie zijn’

Theologisch kleur bekennen, een stevige profilering niet uit.

hebben we te maken met studenten

afgestudeerden. Als ik vanuit dat

PThUnie vroeg rector Maarten

die moeite hebben met de huidige

perspectief keek naar onze relatie

Wisse en voorzitter Kees Boele

profilering van de PThU. Zij zeggen:

met de kerk, onze belangrijkste

– samen sinds begin september

het mag van ons best een beetje

afnemer... Dat was wel even

het College van Bestuur van de

geloviger. Ze worden straks predikant

schrikken. Alleen al om die reden

universiteit – om een toelichting.

in de Protestantse Kerk in Nederland

was een intensivering nodig. Wij zijn

en deze opleiding is bedoeld om hen

een academische beroepsopleiding.

daartoe toe te rusten. Dan willen ze

Dan moet je het afnemende veld

ook zo’n openlijk statement horen.

wel serieus nemen. En dat hoeft

Daarom hebben we met name

helemaal niet te betekenen dat je

de relatie met de kerk duidelijker

inhoudelijk aan de leiband loopt van

verwoord. Kerkordelijk is er niets

de buitenwereld.’

veranderd, maar de relatie met de 10 PThUnie

MW: ‘Ik zeg altijd: theologie

heeft voortdurend die band met

de driejarige master gaat doen

moet daar zijn waar de

de geloofsgemeenschappen nodig

zonder de intentie om predikant te

geloofsgemeenschappen zijn. En

voor dat proces van begrijpen

worden, is niet heel groot. Daarvoor

theologie moet gaan over waar

en vernieuwen waarover we

hebben we een goed alternatief:

het in geloofsgemeenschappen

spreken in het instellingsplan. Dat

de eenjarige master. We zeggen nu

om gaat. Theologie ontspringt

betekent niet dat we geen eigen

scherper dat de predikantsopleiding

aan het zelfkritisch vermogen van

rol hebben. We doen onafhankelijk

bedoeld is om predikant of

de geloofsgemeenschap. Je kunt

wetenschappelijk onderzoek. Het

geestelijk verzorger of theologisch

over een Bijbelverhaal honderd

is geen kwestie van: u vraagt,

onderzoeker te worden. Waarbij

verschillende verhalen vertellen en je

wij draaien. Maar daar vraagt

het goed mogelijk is dat een

kunt het op honderd verschillende

de kerk ook niet om. De kerk

student nog niet zeker is van die

manieren uitleggen, maar sommige

vraagt om goede theologische

keuze. Als dat het geval is, willen

manieren zijn minder goed dan

wetenschap, die bijdraagt aan een

we in de driejarige master zeker

andere. Daarom is het belangrijk

toekomstgerichte kerk. Wat zou de

een open ruimte bieden om de

dat we over ons geloof nadenken

kerk anders moeten vragen?’

roeping tot theoloog of predikant te verkennen.’

en dat we niet zomaar alles leuk en mooi vinden. Daar heeft de

Betekent die grotere nadruk op

geloofsgemeenschap theologie

de relatie met de kerk ook dat

De driejarige master is het

voor nodig; wetenschap zoals die

de PThU zich meer profileert

afgelopen jaar al grondig

aan de moderne universiteit wordt

als predikantsopleiding? De

verbouwd. De inrichting

vormgegeven. Om ons heel diep te

afgelopen jaren werd nogal

van de huidige bachelor

bezinnen op waarom we geloven

eens benadrukt dat de driejarige

zal afhangen van de keuze

wat we geloven. Om onszelf bij de

master ook interessant is

voor de toekomstige

les te houden. Om onszelf te laten

voor studenten met andere

samenwerkingspartners van

inspireren door en confronteren

beroepsperspectieven.

de PThU. Wat zijn dan de voornaamste veranderingen in

met allerlei stukjes geloof die we zijn kwijtgeraakt. Als je een

MW: ‘De driejarige master is primair

het instellingsplan als het gaat

probleem hebt in het heden, zou

een predikantsopleiding. Natuurlijk

om onderwijs?

het goed kunnen dat je in die rijke

is het ook mogelijk om er wat

christelijke traditie iets vindt dat je

anders mee te doen, maar dat is

KB: ‘De inhoud en het aanbod

zou kunnen helpen om met dat

dan wel een lange en intensieve

van de driejarige opleiding

probleem om te gaan. Theologie

weg. Dus de kans dat iemand

veranderen inderdaad niet. Maar PThUnie 11

Rector Maarten Wisse en voorzitter Kees Boele

in de manier waarop we dat

signalen dat er bezorgdheden en

theologische inhoud. Er zit ook

programma draaien hebben

ergernissen zijn. Alle studenten

een didactisch punt in: hoe maak

we nog wel een weg te gaan.

vragen erom in hun manier

je die aansluiting? Toen ik deze

Als je zo klein bent als wij en

van denken en geloven serieus

studenten vroeg wie ze een

je hebt een duidelijk profiel,

genomen te worden. Het is toch

topdocent vonden, noemden ze

dan ben je aan je studenten en

een patroon van heel veel jaren dat

bijna allemaal Rick Benjamins,

belanghebbenden verplicht om te

dat de PThU niet goed lukt. We

onze bijzonder hoogleraar

excelleren. Dan moet je een goed

willen er voor alle studenten zijn,

vrijzinnig christendom. Ze zeiden:

geoliede machine zijn, zoals de

van vrijzinnig tot Gereformeerde

die man laat ons kennismaken

‘Wij zijn een academische beroepsopleiding.

Dan moet je het afnemende veld wel serieus nemen’

12 PThUnie

kleine hbo-instellingen die in de

Bond. Die zitten allemaal bij ons

met nieuwe literatuur, zet ons

lijstjes steevast bovenaan staan.

in de collegezalen en we willen ze

aan het denken, daagt ons uit en

Docenten moeten werkelijk als

allemaal helpen betere theologen

scherpt ons aan, maar laat het

team opereren. De logistiek kan

te worden.’

uiteindelijk aan onszelf wat we er

beter, net als de mogelijkheden tot

KB: ‘Tijdens mijn inwerkperiode

mee doen. Hij brengt ons verder,

community building. Als je hier als

vorig jaar heb ik met veel

academisch en ook spiritueel. Dus

student binnenkomt, dan moet je

studenten gesproken, in de volle

dan ben je als docent vanuit een

een dijk van een opleiding krijgen!

breedte van de PThU. Dit punt

bepaalde overtuiging kennelijk

Inhoudelijk helemaal top, en op

kwam wel manifest op tafel.

uitstekend in staat om in de volle

een plek waar het goed toeven is.

En daar schrok ik van. Als op

breedte te inspireren. Op zo’n

De PThU moet de place to be voor

onderdelen de aansluiting tussen

moment is er echt sprake een

theologie zijn.’

staf en studenten zo slecht is en

veilige, inspirerende academische

MW: ‘We willen ook inhoudelijk

je bent al zo klein en kwetsbaar,

community. Die kruislingse

beter aansluiten bij de student. We

dan heb je wel een issue. Dat

versterking en inspiratie zou ik

krijgen van verschillende kanten

is niet alleen een kwestie van

graag in de hele breedte zien.’

Geldt dat ook voor docenten

MW: ‘Het is een heel belangrijke

hier in Amsterdam faciliteert

onderling?

reden. Samen theologiseren is veel

onvoldoende het hebben van een

lastiger als je op twee plekken zit.’

academische community. Er zijn

MW: ‘Als universiteit zijn we meer

KB: ‘Bij theologie komt je hele

geen cafeetjes in de omgeving waar

dan een groep mensen die een

menszijn mee, je spirituele

je nog even wat napraat, geen

ruimte delen. Al die verschillende

Anliegen. Dat kan niet via Zoom en

plekken waar je blijft hangen omdat

stemmen hebben elkaar iets te

ook niet, met het relatief geringe

er ’s avonds nog een mooie lezing

vertellen. Want tussen al die

aantal medewerkers en studenten

is. Zo’n intercitystation vlakbij is heel

verschillen zit theologie. En die

van ons, op twee plekken ver uit

fijn, maar het betekent vooral dat

komt niet naar boven als we niet

elkaar. Je hebt een plek nodig

iedereen heel snel weer weg is...’

stevig het theologische gesprek

waar je community kunt zijn. En

voeren. Die verschillen moeten

natuurlijk zit er ook een zakelijk

Wat verandert er in de inrichting

op tafel komen. Daar moeten we

aspect aan: twee locaties is

van de organisatie?

elkaar op bevragen.’

financieel onhoudbaar.’

MW: ‘We willen met ons onderzoek

KB: ‘Misschien is dat wel de kern van het nieuwe instellingsplan:

Maken jullie van de nood een

nog beter bij de vragen vanuit

dat we elkaars theologie gaan

deugd? Of zouden jullie ook

kerk en samenleving aansluiten.

beproeven. Dat valt nog niet

terug willen naar één locatie als

De nieuwe organisatie van het

mee, want uit onze analyse bleek

geld geen factor was?

onderzoek moet daaraan bijdragen.

Al een poosje geleden is al ons

dat veel mensen op de PThU het moeilijk vinden om écht de

MW: ‘Geen enkele twijfel: ook dan

onderzoek ondergebracht in

dialoog met elkaar aan te gaan –

zouden we een unilocatie willen. De

twee thematische programma’s.

ook bij conflicten, of bij iemands

studentenaantallen zijn inmiddels

Maar de institutionele structuur

functioneren. Dat hoort ook een

zodanig dat goed lesgeven lastig

was daar nog niet op aangepast.

beetje bij christelijke instellingen in

wordt. Didactisch bereik je een

Iedere onderzoeker viel onder een

het algemeen: de echte problemen

ondergrens als je met groepen

leerstoel, maar die leerstoelen

worden omzeild.’

van vier of vijf studenten zit. We

zaten niet volledig bij het ene of

gaan dus zo snel als mogelijk naar

het andere programma. Je had

Is dat de reden voor een

één locatie toe. En dat moet dan

als wetenschapper dus twee

unilocatie? Dat het makkelijker

een plek zijn waar studenten en

aansturingslijnen. Theoretisch kon

wordt om de dialoog met elkaar

docenten meer doen dan alleen

het zo zijn dat je programmaleider

aan te gaan?

maar in- en uitvliegen. Het gebouw

je een opdracht gaf, en dat je PThUnie 13

Op 3 september trad prof. dr. Maarten Wisse aan als rector van de PThU. Op de foto staat hij met zijn twee voorgangers in die functie: prof. dr. Mechteld Jansen (2014-2021) en prof. dr. Gerrit Immink (2007 - 2014).

leidinggevende zei: dat lijkt me

waarbij we moeten voorkomen

had verantwoordelijkheden

geen goed idee. Je moet gewoon

dat de onderlinge concurrentie

en bevoegdheden. Het was zo

weten wie jou aanstuurt. En

te groot wordt. Dat betekent dat

ingewikkeld dat veel zaken naar

het is ook handig als dat niet

ik als rector moet zorgen dat de

boven werden gedirigeerd en op de

iedere anderhalf jaar verandert

impuls voortdurend in de richting

bestuurstafel terechtkwamen: het

omdat je inmiddels in een ander

van die projecten gaat en dat ik

bestuur moest het maar zeggen.

onderzoeksproject zit. We gaan

die groepen niet zodanig op hun

Het is toch van de zotte dat ik

nu werken met leerstoelgroepen

prestaties afreken dat ze alleen

als voorzitter moet beslissen over

van vijf tot tien personen. Deze

maar voor zichzelf gaan.’

het aanstellen van een student-

worden ingezet voor de drie

KB: ‘Wat we inhoudelijk willen is

assistent? De vereenvoudigingen in

kerntaken onderwijs, onderzoek

hiermee niet gegarandeerd. Maar

de organisatie zijn een opluchting

en valorisatie. Zo’n leerstoelgroep

de verschillende vereenvoudigingen

voor alle collega’s, verwacht ik.’

krijgt een eigen budget en

– bijvoorbeeld het afschaffen van

ontwikkelt ondernemerschap.

de directielaag – vergroten de kans

Maar het onderzoek zelf valt niet

dat de inhoud tot wasdom komt.

binnen één leerstoelgroep en

We zijn maar een heel klein cluppie,

wordt projectmatig aangestuurd.

maar zo complex georganiseerd...

Dat vraagt om samenwerking

Directeuren, coördinatoren,

tussen de leerstoelgroepen,

managers, commissies: iedereen

Voorzitter College van Bestuur Kees Boele (1961) is inmiddels anderhalf jaar in dienst van de PThU. Daarvoor was hij voorzitter College van Bestuur van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) en van de Christelijke Hogeschool Ede (CHE). Wat bewoog hem om naar de PThU te komen? ‘Twee jaar geleden dacht ik: wat zou het mooi zijn als ik nog een aantal jaren de dingen die ik heb geleerd als bestuurder bij een kleinere instelling zou kunnen inzetten. Toen kwam de PThU op mijn pad. Ik had er weinig beeld bij, maar werd al snel nieuwsgierig. Nu ben ik blij en dankbaar dat ik iets voor deze universiteit kan betekenen, met een inhoud die mij na aan het hart ligt, en waar ik me kan laven aan mensen als Maarten. Ik heb altijd een theologische interesse gehad: ik ben opgevoed met Noordmans en Miskotte. Op Noordmans ben ik gepromoveerd. Nee, dat was geen doel op zich. Als hbo-bestuurder vond ik het fijn om er iets naast te doen. Ik was al gepromoveerd in de economie, maar dit onderzoek was voor mij een uitlaatklep: even niet bezig met managen en medezeggenschap, maar lekker met Bram van de Beek over Noordmans praten. En het gevolg is dat ik ook bij de PThU inhoudelijk kan meepraten.’

14 PThUnie

IMPACT ‘De Bijbel kan niet zonder uitleg’ Het werd tijd ook. Na boekjes

begin van Genesis: ‘Ik vind wat ze

over onder meer zwarte

met Genesis gedaan hebben een

gaten, sportgeschiedenis,

verbetering. De versie van 2004 was

Kierkegaard en Beethoven, is

erg op de doeltaal gericht. Nu

deel 79 in de populaire reeks

blijven de vertalers dichter bij het

wetenschappelijke inleidingen

Hebreeuws, terwijl de tekst toch

Elementaire Deeltjes gewijd aan

goed leesbaar Nederlands is. Dat

de Bijbel. De auteurs zijn Klaas

is winst.’

Spronk en Bert-Jan Lietaert Peerbolte, Bijbelwetenschappers

Vraagbaak

aan resp. de PThU en de Vrije

Een begrijpelijke doeltaal – de taal

Universiteit. Spronk deed de

dus waarnaar vertaald wordt – is bij

hoofdstukken over het Oude

een vertaling heel belangrijk, maar

Testament. Een leuke ervaring,

kan ook risico’s opleveren, aldus

noemt hij het: ‘Je schrijft voor

Spronk: ‘Met nieuwe vertalingen

mensen die niet kerkelijk

wordt de Bijbel dichterbij gebracht:

gebonden zijn, en de Bijbel vooral

goed leesbaar, goed te volgen voor

als cultureel verschijnsel kennen.’

mensen van nu. Maar de Bijbel is geen eenvoudig boek. Het is een

De verschijning van het boekje valt

boek uit een andere tijd. En zo

(en hangt) samen met die van de

moet je het ook lezen. Slavernij

NBV21, de update van de Nieuwe

wordt in de Bijbel gezien als

Bijbelvertaling uit 2004. Ook bij

normaal, er worden lelijke dingen

deze uitgave zijn de wetenschappers

over homoseksualiteit gezegd. Dan

van de PThU betrokken; niet

kun je de Bijbel niet één op één als

als vertalers, maar wel als

vraagbaak gebruiken voor alles waar

meelezers en commentatoren.

we nu mee zitten.’ Hij vergelijkt de

Het kwartaaltijdschrift Met

rol van de Bijbelwetenschappers

andere woorden, vakblad

aan de PThU met die van Filippus

van het Nederlands-Vlaams

in het verhaal van de Ethiopiër in

Bijbelgenootschap, wijdde een

Handelingen 8: ‘De Ethiopiër leest

special aan de vertaling. Vanuit de

Jesaja, maar begrijpt niet goed wat

PThU schreven Heleen Zorgdrager

er wordt bedoeld. Dan komt Filippus

en Marjo Korpel over het boek Ruth,

naast hem zitten en legt hem de

Riemer Roukema over ‘de vrouwen

passage uit. Dat is ook onze rol. We

die voor Jezus zorgden’, Suzan

zeggen tegen mensen: let hier eens

Sierksma-Agteres over de vertaling

op, kijk daar eens naar. Bijbellezers

van het woord ‘rechtvaardig’ in

zijn gebaat bij een middelaar. Anders

Romeinen 4 en Spronk zelf over het

lopen ze het risico dat ze gaan

Impact is een rubriek over valorisatie: waar en hoe is de PThU zichtbaar in het publieke debat?

PThUnie 15

IMPACT zeggen: ik doe het voortaan allemaal

generiek tot uiterst specifiek. Is

merk je dat bepaalde basiskennis

precies op de manier waarop het

het coronatoegangsbewijs het

ontbreekt. Vroeger had je studenten

in de Bijbel staat. Er is altijd context

‘merkteken van het beest’? Waarom

die helemaal gepokt en gemazeld

nodig. En die bieden wij.’

zijn er vier evangeliën? Wat is de

waren in de taal van de Bijbel. Nu

betekenis van de 153 vissen die de

geldt dat eigenlijk alleen nog voor

De opvallendste vorm waarin

discipelen vingen? Is God zwart?

studenten die uit de Gereformeerde

die uitleg wordt gegeven is in

Het blog loopt al sinds 2015 en

Bond komen. Ik moet bij colleges

het veelgelezen en -geprezen

is een groot succes. Spronk: ‘Veel

veel meer van de grond opbouwen.

Bijbelblog op de website van de

mensen kennen de Bijbel slecht.

Dat heeft ook wel voordelen hoor.

PThU. Wetenschappers van de

Dat maakt zo’n boekje in de reeks

Studenten zijn onbevangener. Ze

universiteit geven antwoord op

Elementaire Deeltjes zo interessant.

staan open voor wat je vertelt.’

vragen van belangstellenden, van

Maar ook bij de huidige studenten

Met nascholing kom je verder, onder andere op gebied van:

STILSTAAN OF BIJBLIJVEN? Als afgestudeerd theoloog sta je midden in een continu veranderende samenleving.

Dat vraagt om het aanscherpen, verbreden en verdiepen van kennis en vaardigheden.

Onze postacademische opleidingen en trainingen helpen je daarbij. Met gedegen en inspirerend onderwijs, aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en waardevolle ontmoetingen met andere professionals.

16 PThUnie

• • • • • • •

Leiderschap en verandering Liturgie en muziek Aansprekend preken Diaconaat Bijbellezen en exegese Pastoraat en psychiatrie Geestelijke begeleiding

Kijk op www.pthu.nl/onderwijs/nascholing voor het uitgebreide aanbod aan korte cursussen en langlopende trajecten.

‘Een promotieonderzoek geeft zoveel voldoening’ door: Caspar Dullemond

Het cortège dat binnenschrijdt

Weinig mensen hebben een langere

jaar geleden, vroeg professor Spronk

in plechtig zwart. De kritische

weg richting de doctorsgraad

hem: ‘Is promoveren niets voor

vragen van de opponenten.

afgelegd dan Konnie Stijkel. In

jou?’ Stijkel koos een onderwerp

De bemoedigende glimlach

1945 in Berlijn geboren, kwam hij

dat hem na aan het hart lag: het

van de promotor. De allengs

op zesjarige leeftijd naar Nederland.

tempelvisioen aan het eind van

overtuigender verdediging. Het

Hij deed de LTS: ‘Ik zou timmerman

Ezechiël. ‘Voor mij is dat het ultieme

galmende ‘hora est!’ van de

worden.’ Via allerlei cursussen en

beeld van God die weer bij de

pedel. De toch wat zweterige

opleidingen werkte hij zich op tot

mensen is gekomen’, zegt Stijkel.

handen bij het ondertekenen

stedenbouwkundige. ‘Ik haalde

Hij bekeek het visioen vanuit zijn

van de bul. Het poseren met

mijn havo-diploma tegelijk met

eigen vakgebied, de bouwkunde:

de paranimfen. De opluchting

mijn dochter’, vertelt hij met een

‘Als je iets wilt bouwen, begin je

op de gezichten van vrienden

glimlach. Ook theologisch ging hij

met een concept, een ontwerp. Een

en familie... De rituelen rond

een lange weg. Zonder godsdienst

soort iconisch, herkenbaar beeld,

een promotieplechtigheid zijn

opgevoed kwam hij als jongen

en dat werk je steeds verder uit.

altijd min of meer hetzelfde.

bij een sekte terecht, waarna de

Zo heb ik in mijn werk ook steeds

Maar de weg erheen is voor

Navigators hem een degelijke

plannen gemaakt: je ziet iets voor

iedereen anders – al is de route

godsdienstige opvoeding gaven.

je, en daar maak je een beeld van.

richting doctorsbul de laatste

Hij werd evangelisatieouderling

Belangrijke details neem je daarin

jaren wel geformaliseerd en

in Almelo, kreeg preekconsent en

al mee. Maar je gaat nog niet alles

geprofessionaliseerd. PThUnie

ging bijna veertig jaar voor, eerst

doorberekenen. Zoiets heeft Ezechiël

tekende vier verhalen op, en

bij de Gereformeerde Kerken, later

volgens mij ook gedaan. Hij kreeg

kreeg een toelichting op de

bij de Baptisten. Parallel hieraan

niet de opdracht om de tempel te

nieuwe aanpak.

studeerde hij aan de Gereformeerde

bouwen, maar om het volk Israël te

Hogeschool in Zwolle, daarna de

tonen wat hij had gezien. Het was

Theologische Universiteit Kampen.

een visioen van hoop: er is toekomst

Aan het eind van zijn studie, nu tien

voor Israël.’

PThUnie 17

Outsider Ook Lydia van Leersum-Brekebrede (foto op pagina 20) kwam als relatieve buitenstaander in de theologie terecht. Ze groeide op in Mozambique en Angola: ‘Kerkdiensten duurden vaak lang – twee of drie uur was geen uitzondering – dus als kinderen speelden we na een poosje vaak buiten in het zand of klommen we in bomen. Ik had weinig idee hoe het er in Nederland aan toeging.’ Die outsiderspositie bleek uiteindelijk een voordeel toen ze solliciteerde als aio aan de PThU. Ze had Latijns-Amerika studies in Leiden gedaan, daarna culturele antropologie in Utrecht.

Rond haar afstuderen in 2016 zag

kerkdeuren en hun leven voor je

bloeddruk: ‘Ik wil weten hoe

ze een vacature voor etnografisch

openen. Als je echt geïnteresseerd

christenen in de regio’s Blantyre en

onderzoek aan de PThU. ‘Ik dacht:

bent, willen ze je zoveel vertellen.’

Zomba die een chronische ziekte

daar moet je vast theoloog voor

Ze heeft haar onderzoek inmiddels

hebben, omgaan met het idee van

zijn, maar ze stonden ook open

afgerond en haar promotie staat

Jezus als genezer. Wie is Jezus als

voor sollicitanten van daarbuiten. Ik

gepland voor deze maand.

genezer als je niet genezen kunt worden? Vergeet niet dat Jezus

heb me behoorlijk moeten inlezen in de praktische theologie, maar

Thandi Soko-De Jong (foto bovenaan

in de Bijbel niet iedereen die hij

in etnografisch onderzoek was

deze pagina) is aio aan de PThU en

tegenkomt geneest – of meteen

ik al geschoold. Nee, ik heb het

hoopt in 2022 te promoveren. Ze

geneest.’ De ‘Jesus-as-Healer-

onderzoeksthema niet zelf gekozen.

studeerde theologie in Malawi en

theology’ is belangrijk in Malawi,

Ik heb het aioschap echt als baan

Zuid-Afrika en deed een research

maar de verschillende theologische stromingen geven er allemaal een andere invulling aan. Soko

‘Promoveren kan een eenzaam verhaal zijn.

Hier doe je het met elkaar’

onderzoekt deze theologie voor drie theologische richtingen: ‘In de bevrijdingstheologie zeggen ze: Jezus is rechtvaardig en hij wil dat iedereen gelijke toegang tot medische hulp krijgt. In de pinksterkerken zeggen

18 PThUnie

benaderd.’ Toch werd ze al snel

master aan het African Studies

ze: als Hij wil kan Jezus mij genezen

enthousiast over het thema, ook

Centre van de Universiteit Leiden.

door de kracht van de Geest die in

omdat ze merkte hoe dankbaar de

Eerder deed ze onderzoek naar de

mijn leven werkt. En de protestanten

mensen in het veld waren dat dit

moeders van de Mother’s Union

in de gereformeerde traditie

onderzoek plaatsvond. Van Leersum

in haar geboorteland Malawi en

zeggen: wij hebben eerst Geestelijke

onderzocht verschillende aspecten

hoe deze hun gemeenschappen

genezing nodig om in de Bijbel te

rond vieringen met kinderen tot

bijstonden in de omgang met HIV/

kunnen lezen wat Gods plan is. Van

twaalf jaar. ‘Het is kwalitatief

Aids. Haar promotieonderzoek ligt

al deze gemeenschappen kunnen we

onderzoek, waarbij je echt tussen de

enigszins in het verlengde hiervan,

iets leren.’

mensen gaat zitten. Dat is precies

vertelt ze. Ze kijkt nu naar het

wat ik als cultureel antropoloog wil.’

Jezusbeeld van mensen met een

Testmoment

Ze voegt er aan toe: ‘Ik vind het

ongeneeslijke maar behandelbare

Stijkel promoveerde in juni, Van

zo mooi dat vreemde mensen hun

ziekte, zoals diabetes of hoge

Leersum en Soko zitten in de

omdat je alle beschikbare literatuur over iets of iemand gelezen hebt.

In de wetenschap denken we, ook als docenten, veel uitgesprokener na over wat goed onderzoek is en hoe je dat doet. Toen ik zelf promotieonderzoek deed – en dat geldt voor veel docenten van mijn generatie – ging dat veel implicieter.

Door de IGS zijn we als PThUdocenten ook zelf bezig helderder te krijgen wat goed onderzoek is.’

Internationalisering De aanpassingen aan deze ‘derde fase’ (dus na bachelor en master) zijn het gevolg van een verdere professionalisering van het eindfase van hun onderzoek.

een beter begrip te hebben.’ Kan hij

wetenschappelijk onderzoek. Van

Daarmee zitten ze in een heel

daar een voorbeeld van geven? ‘Ze

den Toren: ‘Er worden in Nederland

andere situatie dan promovendi

weten dat een promotie heel veel

én internationaal preciezere eisen

die net begonnen zijn, legt prof.

werk is en dat het ook een bepaalde

gesteld aan wat het betekent

dr. Benno van den Toren (foto

kwaliteit van onderzoekreflectie

om te promoveren. Daarnaast

bovenaan deze pagina) uit. Hij

van je vraagt. Maar wat is nu

betekent de internationalisering

geeft leiding aan de Graduate

kwaliteit? Een promotieonderzoek

van onze onderzoek dat het

School (GS) van de universiteit,

is niet hetzelfde als een heel lang

minder vanzelfsprekend is dat

waarvan alle promovendi deel

onderzoekspaper. Het vraagt

promovendus en promotor elkaar

uitmaken: ‘Het hele traject is meer

een hoger niveau van reflectie,

al van de studie kennen. De IGS is

geformaliseerd. Als je toegelaten

verwerking, analyse, argumentatie,

daarmee ook een kennismaking

wilt worden tot de GS, dien je eerst

van omgaan met andere posities

met de cultuur en het ethos van

de Initial Graduate School (IGS) succesvol af te ronden. Daar leer je de vaardigheden die je nodig hebt om een promotieonderzoek te doen.’ Dat gaat in de vorm van drie vakken: research design, research skills en research management & ethics. Promoveren is een zwaar en intensief traject, dat van beide

‘Ik vind het zo mooi dat vreemde mensen hun kerkdeuren en hun leven voor je openen. Als je echt geïnteresseerd bent, willen ze je zoveel vertellen’

partijen een grote investering en commitment vraagt, weet Van

dan de jouwe. Kwaliteit is intuïtief.

de PThU. En tenslotte wordt in de

den Toren: ‘De IGS werkt als een

Het gaat om tacit knowledge: je

IGS ook afgetast hoe een bepaald

testmoment. Wij komen erachter:

weet nooit precies wat het is. Maar

onderzoek gaat sporen met het

kan deze persoon het? En ook

je kunt wel zo helder mogelijk

grote onderzoeksprogramma van

de deelnemers ervaren wat een

zeggen: dit zijn de criteria, dit zijn

de PThU. Als het daaraan niet

promotietraject van iemand vraagt.’

de manieren waarop je met bronnen

bijdraagt, heeft de PThU er weinig

Veel aanstaande promovendi hebben

omgaat, dit is de afstand tot de

aan.’ De IGS, die samen met de

maar een vaag idee van wat er

bronnen die je nodig hebt. Een

Theologische Universiteit Kampen

eigenlijk van ze verwacht wordt en

proefschrift wordt niet voldoende

wordt aangeboden, vindt nu voor

hoe ze dat gaan bereiken, legt Van

omdat je een groot aantal interviews

het derde achtereenvolgende jaar

den Toren uit: ‘Na de IGS zeggen ze

hebt afgenomen en geanalyseerd of

plaats. De ervaringen zijn positief, PThUnie 19

doet hij binnen de Graduate School

ze onder meer de maandelijkse

onderzoek naar een ‘contextuele

bijeenkomsten van de research groep

theologie van geld en rijkdom’ bij

voor interculturele theologie helpt

pinksterkerken in Ghana. Hij is erg

organiseren. Zo krijgt ook zij de

enthousiast over zijn deelname

nodige stimulans en feedback van

aan de IGS: ‘Ik heb daar meer over

collega’s. Het onderzoek zelf doet

onderzoeksmethodologie geleerd

ze vanuit huis. Konnie Stijkel had

dan in al mijn eerdere studies en

als buitenpromovendus-oude-stijl

onderzoek. Er was zoveel waar ik

zijn promotores die hem bijstonden:

nog geen idee van had.’ Vanwege de

‘De inbreng van mijn begeleiders

pandemie vonden de lessen online

is heel groot geweest. Daar ben ik

plaats, maar dat was geen beletsel

ze ook heel dankbaar voor, want

voor een goede samenwerking

bij zo’n groot project is er altijd het

met zijn medecursisten, vertelt hij:

risico van tunnelvisie. Het is goed

‘De breakout rooms gaven ons de

dat een ander dan met je meekijkt.’

kans om kritisch te reflecteren op

Dat hij als buitenpromovendus

elkaars onderzoeksvoorstellen en

geen deel uitmaakte van de

elkaar constructieve feedback te

academiegemeenschap ervoer hij wel

geven.’ Heel bijzonder vond hij het

als nadeel: ‘Ik zat in Almelo op mijn

vertelt Van den Toren: ‘Iedere keer

dat er online ook ruimte was voor

studeerkamer en moest het allemaal

zijn er zo’n twintig deelnemers.

meer persoonlijke gesprekken, wat

zelf uitzoeken. Soms dacht ik: is

We hadden verwacht dat deze

wonderen deed voor het onderlinge

dit het nou? Maar het hielp om te

vorm een drempel op zou werpen,

contact: ‘Bij de laatste sessie hebben

relativeren. Dan zei ik tegen mezelf:

want we vragen nogal wat van de

we voor elkaar gebeden.’

als je het niet redt, eet je er geen boterham minder om. Je doet dit

deelnemers. Wat we zien is dat

20 PThUnie

met name belangstellenden die

Uitlaatklep

voor je plezier. Zorg dan ook dat je er

van verder weg komen en die niet

‘Door de IGS ontstaat een

plezier in houdt. En nu ik klaar ben

zo snel zouden worden toegelaten

cohortvorm’, aldus Van den Toren:

had ik het voor geen goud willen

omdat we ze niet goed kennen of

‘Promoveren kan een eenzaam

missen. Promotieonderzoek geeft

twijfels hebben bij het niveau van

verhaal zijn. Hier doe je het met

zoveel voldoening. Het heeft mijn

hun vooropleiding, bij deze vorm

elkaar.’ De promovendi die nu

blikveld enorm verruimd.’ Ook Soko

gedijen. We laten ze toe tot de IGS

(bijna) klaar zijn, hebben deze

en Van Leersum zien hun (goeddeels

en zo kunnen we iemand begeleiden

vorm van samenwerking moeten

voltooide) promotieonderzoek als

naar een goed onderzoeksvoorstel.

missen. Maar ook zij vonden zo

een positieve ervaring. Voor Soko

Dus we geven meer mensen de

hun modus. ‘Als aio draai je mee

is dit onderzoek pas het begin:

kans om promovendus te worden

in een onderzoeksgroep. Ik heb

‘Theologisch onderzoek moet

en we hebben een objectievere

veel geleerd van de seniors in de

betekenis voor de samenleving

norm om iemand uiteindelijk af te

groep die hun onderzoek als work

hebben. Na mijn promotie wil ik

wijzen.’ De IGS moet uiteindelijk

in progress presenteerden’, vertelt

een boekje voor de kerk in Malawi

leiden tot een structureel hogere

Lydia van Leersum: ‘Daarnaast heb ik

schrijven over hetzelfde onderwerp:

output van promovendi aan de

een leesgroepje gevormd met andere

wie kan Jezus voor jou zijn als je

PThU: ‘Nu zijn het er zes of zeven

niet-theologen om het vakgebied

chronisch ziek bent? Daar is behoefte

per jaar. We hopen dat we op

onder de knie te krijgen.’ En ze had

aan.’ Van Leersum vindt het een

deze manier op tien of elf per jaar

een geheim wapen: een dag per

mooi idee dat ze de verhalen die

uitkomen.’ In totaal heeft de PThU

week werkte ze in de moestuin.

de mensen in het veld haar verteld

nu 86 promovendi.

‘Dat heeft me heel erg geholpen.

hebben, op een hoger plan heeft

Als promovendus heb je echt zo’n

kunnen brengen: ‘Je ziet zo’n boek

Jeremiah Agbeshie uit Ghana is één

uitlaatklep nodig’, zegt ze. Thandi

groeien. Dat het, door hard werken

van de promovendi nieuwe stijl. Hij

Soko, die in Aalten woont, is twee

en de hulp van heel veel anderen,

deed de internationale master aan

van haar vier werkdagen aanwezig

steeds beter wordt en nu bijna klaar

de PThU en aansluitend de IGS. Nu

op de PThU in Groningen, waar

is. Dat is een heel bijzonder gevoel.’

Korte nieuwsberichten

PThU intensiveert samenwerking met Defensie De PThU en de Protestantse Geestelijke Verzorging (PGV) bij Defensie intensiveren hun samenwerking.

Daartoe ondertekenden zij op 14 oktober, tijdens een bijeenkomst in Huis ter Heide, een nieuw convenant (zie foto op pagina 4).

De samenwerking tussen de PGV en de PThU startte in 2016 met het doel om onder meer de kwaliteit van protestantse geestelijke verzorging bij de krijgsmacht te bevorderen en te verdiepen. Dit krijgt vorm door onderzoek en scholing, het afstemmen van het scholingsaanbod van de PThU op de praktijk van de PGV en het bevorderen van de aantrekkelijkheid van de studie tot het ambt van krijgsmachtpredikant. ‘In de dagelijkse praktijk trekken krijgsmachtpredikanten ook letterlijk met militairen op, waarbij vaak morele en existentiële vragen en zaken aan de orde komen die een toegespitste academische toerusting vergen’, aldus hoofdkrijgsmachtpredikant Klaas Henk Ubels. Op gebied van onderwijs heeft de PThU binnen de profielroute ‘geestelijk verzorger’ van de vernieuwde masteropleiding Theologie (Predikantschap) voor studenten de mogelijkheid gecreëerd te voldoen aan de startcompetenties en kwalificaties die overeenkomen met de eisen die gesteld worden aan de krijgsmachtpredikant.

‘Er is een mooie wisselwerking met de PGV die voor de optimale voorbereiding op de beroepspraktijk van de krijgsmachtpredikant stagemogelijkheden biedt,’ zegt prof. dr. Pieter Vos, bijzonder hoogleraar en universitair hoofddocent aan de PThU. De PThU continueert een overstapprogramma, inclusief een verkorte stage, voor al opgeleide (gemeente)predikanten of geestelijk verzorgers op masterniveau die als krijgsmachtpredikant willen gaan werken.

Van 22 tot en met 24 oktober vond op Terschelling voor de derde keer het Inspiratiefestival plaats. De PThU was een van de organisatoren. Op deze foto staan de deelnemers aan een workshop rond het thema ‘student & kerk’, die gegeven werd door Tirtsa Liefting, Jasja Nottelman en Harm Elsinghorst.

PThUnie 21

Onderzoek

van dr. Albert de Lange

Het belang van de minderheid Wat hebben de geschiedenis van de vroege reformatiebeweging van de Waldenzen en het leven en werk van de negentiende-eeuwse theoloog Gunning met elkaar gemeen? In tijd en plaats liggen beide onderzoeksterreinen een eind uit elkaar, maar voor kerkhistoricus Albert de Lange is er wel degelijk een overeenkomst: ze vertolken vanuit hun minderheidspositie een tegengeluid. Daarmee zijn ze relevant voor de kerk van vandaag. Nu ook de protestantse kerken in Nederland een minderheid zijn geworden, staan ze voor de vraag wat ze kunnen en moeten doen om te overleven, aldus De Lange. Dit najaar werkte hij als research fellow aan de PThU.

Al vanaf mijn promotieonderzoek

tegen de achtergrond van de

volgens hen de emancipatie van de

in Kampen hou ik mij bezig met het

modernisering van Nederland in de

arbeidende stand, van de ‘kleine

leven en werk van J.H. Gunning Jr.

tweede helft van de negentiende

luiden’, van vrouwen, van Joden

(1829-1905). In 1995 verscheen het

eeuw. Bewegingen zoals het

enzovoort willen tegenhouden.

eerste deel van mijn biografie van

liberalisme, het socialisme en het

In het kader van mijn research

deze belangrijke predikant. Samen

feminisme zetten zich in voor gelijke

fellowship heb ik voordrachten

met Leo Mietus publiceerde ik in

rechten van alle burgers, ongeacht

gehouden over Gunnings

november 2021 zijn bibliografie,

hun afkomst, opleiding, beroep,

verhouding tot Abraham Kuyper,

die op theologie.nl geraadpleegd

sekse en godsdienst. Gunning

respectievelijk zijn omgang met het

kan worden. Wij werken nu

vreesde dat dit streven zou leiden

jodendom, en onderzocht of deze

aan de voltooiing en publicatie

tot gelijkheid, tot een maatschappij

kritiek juist is. Daarbij stelde ik ook

van het tweede deel van zijn

waarin iedereen optreedt als een

de vraag of en in hoeverre Gunnings

biografie. Gunning fascineert

individu, die alleen zijn eigen

theologie van de zelfverloochening

ons door zijn waarschuwing dat

belangen wil najagen en zichzelf

ons perspectieven voor de

het nietsontziende streven naar

wil verwerkelijken. Gunnings

toekomst biedt, nu wij met de

zelfverwerkelijking de mensheid

alternatief was de idee van de

consequenties van een ongeremde

naar de afgrond leidt. Volgens

gelijkwaardigheid van de mens.

globale zelfverwerkelijking

hem biedt alleen de christelijke

De mens is geroepen zijn eigen

worden geconfronteerd.

traditie een uitweg. Deze leeft uit

identiteit te ontwikkelen. Dat kan hij

het geloof, dat Jezus Christus door

echter alleen wanneer hij zijn gaven

Voorlopers

zijn zelfopoffering aan het kruis

in dienst stelt van zijn medemensen.

Door mijn verhuizing naar Italië

de mensheid heeft gered. Daarom

Hij moet bereid zijn zichzelf te

in 1986 werd de geschiedenis

is het christendom geroepen het

verloochenen, zoals Christus dat

van de Waldenzen een

kruis van Christus te ‘herhalen’. De

heeft gedaan. Zelfopoffering is de

tweede onderzoeksgebied. De

gelovigen moeten zichzelf radicaal

ware vorm van zelfverwerkelijking.

Waldenzenkerk in Italië nam mij vier jaar in dienst om in

verloochenenen. Alleen zo kunnen

22 PThUnie

zij de mensheid ervan overtuigen

In de context van de negentiende

1989 de herdenking van de

dat een omkeer mogelijk is.

eeuw had Gunnings engagement

zogeheten ‘driehonderd jaar

voor de zelfverloochening een

roemrijke terugkeer’ te organiseren.

Najagen

conservatief, in de ogen van

Mijn werkplaats was Torre Pellice in

Dit streven naar zelfverloochening

sommige van zijn tijdgenoten

de ‘Valli valdesi’ (Waldenzendalen)

moet geïnterpreteerd worden

zelfs reactionair karakter. Hij zou

in de Cottische Alpen. Dit gebied

vormde vanaf 1300 een centrum

werden verdreven; zij, die in de

met het oog op de Waldenzen

De school in

van de Waldenzen, de naam die

Cottische Alpen bleven, moesten

vooral de vraag hoe religieuze

het Angrogna-

de Inquisitie gebruikte voor de

rooms-katholiek worden. In

‘minderheden’ in de loop der

dal, waar de

volgelingen van (Petrus) Waldes.

augustus 1689 keerden duizend

tijden hebben kunnen overleven.

Waldenzen hun

Rond 1174 had die in Lyon het

Waldenzen uit hun ballingschap

Dit geldt natuurlijk ook voor

lekepredikers

recht opgeëist om publiek te mogen

in Zwitserland en Duitsland terug

vluchtelingenkerken in ballingschap,

zouden heb-

preken, hoewel hij een leek was.

en begonnen een guerrillaoorlog

bijvoorbeeld de Syrische kerken

ben opgeleid.

Hadden de apostelen van Jezus

in de Waldenzendalen. Met Britse

in Nederland. Welke strategieën

Christus dat niet ook gedaan?

en Nederlandse diplomatieke

ontwikkelen zulke minderheden?

De Waldenzen overleefden in de

steun lukte het hen om weer

Cottische Alpen alle vervolgingen

een gedoogstatus te krijgen.

en sloten zich in 1532 heimelijk

Predikant Henri Arnaud speelde

bij de Reformatie aan. Omstreeks

een sleutelrol in deze zogeheten

1560 gingen zij ertoe over om, als

‘roemrijke terugkeer’, waaraan de

minderheid, in Piëmont een eigen

hedendaagse Waldenzenkerk in

gereformeerde kerk te stichten. Ze

Italië haar bestaan dankt. Arnaud

gebruikten nu voor de eerste keer

zelf werd overigens 1698 weer uit

hun oude ketternaam voor zichzelf;

Piëmont verdreven en organiseerde

zij beschouwden zich als voorlopers

vervolgens vluchtelingengemeenten

van de Reformatie. De protestantse

in Württemberg en Hessen.

kerken in Europa, of zij nu gereformeerd, luthers of anglicaans

Strategieën

waren, erkenden deze geestelijke

Ik heb de dagelijkse leiding van

verwantschap. Ze ondersteunden

het Duitse Waldensermuseum in

Van 8 november tot 3 december 2021 was

de Waldenzen in hun strijd om als

Schönenberg in Württemberg, dat

dr. Albert de Lange als research fellow werkzaam

religieuze minderheid in Piëmont

in het voormalige woonhuis van

aan de PThU. Na zijn studie en promotie aan

erkend te worden.

Arnaud is ondergebracht. Hij stierf

de Theologische Hogeschool Kampen (ThHK)

daar driehonderd jaar geleden, op

woonde en werkte hij in Italië en Duitsland.

In de jaren 1685-1687 scheen de

8 september 1721. Daarom heb

Sinds 2000 woont hij in Karlsruhe, waar zijn

ondergang van de Waldenzenkerk

ik mij in 2021 vooral met Arnaud

vrouw predikant is in de Evangelische Landeskirche

nabij. Duizenden Waldenzen

bezighouden, ook tijdens mijn

in Baden.

werden gedood, vluchtten of

research fellowship. Mij interesseert PThUnie 23

dagboek Amsterdam, maandag 4 oktober Vandaag maak ik kennis met de Protestantse Theologische Universiteit en met de collega’s, die mij hartelijk opnemen in hun midden. De belangrijkste focus van mijn onderzoek is de relatie tussen christendom en Europees kolonialisme, waaronder het tot slaaf maken van mensen uit Afrika. Amsterdam – met zijn grachten en zijn prachtige gebouwen en zijn kunst – is gebouwd op gruwelen. Nederland is langzaam maar zeker bezig met deze Naam:

ds. Christian Scharen, Brooklyn (NY) Functie:

Research fellow bij praktische theologie aan de PThU, oktober 2021. Hij werkte hier aan zijn onderzoek naar slavernij.

erfenis in het reine te komen, vooral dankzij de protesten van zwarte Nederlanders die hier in de jaren zeventig vanuit Suriname en de Antillen naartoe kwamen. Een van de indrukwekkendste en belangrijkste organisaties op dit terrein is het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NINSEE), dat baanbrekend werk verzet, niet alleen wat betreft de Nederlandse rol bij het kolonialisme en het tot slaaf maken van Afrikanen, maar ook als het gaat om het hele Europese systeem of kapitalistische uitbuiting dat honderden jaren heeft bestaan. Het instituut biedt ook verhelderende inzichten in de huidige discussies rond deze historische erfenis. Ik luister, ik lees, ik leer.

Dinsdag 5 oktober Vandaag bezoek ik het Nationaal monument slavernijverleden in het Oosterpark. Het gedenkt het belangrijke moment van de afschaffing van de slavernij, op 1 juli 1863, voor alle tot slaaf gemaakten in Suriname en op de Nederlandse Antillen. In een toelichting valt te lezen hoe toentertijd veel Kamerleden slavernij als een vorm van medemenselijkheid zagen. Zonder bevoogdende Nederlandse zorg zouden deze ‘barbaren’ maar hun toevlucht nemen tot ‘luiheid, leegheid en landloperij’, was de gedachte. Op de afschaffing volgde, in ieder geval in Suriname, geen emancipatie, maar een systeem van gedwongen en minimaal betaalde arbeid. De minachting en het racisme van witte Europeanen jegens de Afrikanen die zij tot slaaf maakten, heeft nu geleid tot een krachtige lobby om in Amsterdam een vooraanstaand museum in te richten om dit belangrijke verhaal te vertellen. Een monument wordt niet langer als afdoende gezien. Opnieuw: luisteren, lezen, leren.

Woensdag 6 oktober ’s Avonds ga ik naar Bimhuis, een van de belangrijkste muziekpodia in Amsterdam, met uitzicht op het IJ. De architectuur is schitterend, zowel van buiten als van binnen. We luisteren naar Yorán Vroom, een jonge Surinaams-Nederlandse drummer en componist, die een tribute brengt aan zijn mentor, Eddy Veldman. Het is een krachtig optreden, met twee keyboards, drie percussionisten, bas, gitaar, trombone, saxofoon en fluit. Zoals bij zo’n gelegenheid hoort, zit de zaal vol met collega-musici, van wie er verschillende op het podium worden geroepen om een of twee nummers mee te spelen. Dat maakt het tot een bijzondere avond: ik heb het gevoel dat ik deel uitmaak van een familiefeest, en ondanks mijn beroerde Nederlands krijg ik toch een hoop van de aanstekelijke vreugde mee. Aan het eind van de avond ontstaat spontaan een dansfeest, waarbij Eddy en een bevriende bassist het voortouw nemen. Het is een geweldige, ontroerende en deemoedig stemmende avond, en ik ben heel dankbaar dat ik er bij mag zijn. Ook hier: luisteren, lezen, leren.

24 PThUnie

dagboek Donderdag 14 oktober Vandaag ben ik aanwezig bij de opening van de tentoonstelling ‘Kerken & slavernij: heilzame verwerking slavernijverleden’. Op iedere stoel in het auditorium ligt de tekst van ‘No longer slaves’, dat aan het eind van de bijeenkomst op ontroerende en krachtige wijze wordt gezongen door Wendy Teixeira. Op mijn stoel vind ik ook het programma, met op de voorkant een foto van zwarte en een witte arm die elkaar vasthouden, met daarbij de tekst: ‘Opening reizende tentoonstelling. We moeten door – niet met ontkenning maar met besef gezamenlijke verwerking slavernijverleden in Nederland’. Na een aantal toespraken van theologische academici en vertegenwoordigers van de kerken, waarbij duidelijk geprobeerd is het aantal bijdragen van zwarte en witte personen met elkaar in evenwicht te laten zijn, neemt Vincent van Velsen, een enthousiaste jonge kunsthistoricus en momenteel collectiebeheerder fotografie van het Stedelijk Museum, ons mee de zaal uit. Daar geeft hij een toelichting op de tentoonstelling, die bestaat uit vijftig landkaarten, posters en foto’s van de Nederlandse knechting van Suriname en het zwarte verzet hiertegen.

Bij een bezoek aan een oude kerk in Haarlem valt me op dat de hele vloer bestaat uit granieten platen ter grootte van een menselijk lichaam – de kerkvloer is eigenlijk een kerkhof. Sommige platen hebben een inscriptie om de persoon die op die plek begraven ligt, te gedenken. Ik vind een grafplaat uit 1608, dus rond de tijd dat Henry Hudson, in dienst van de West-Indische Compagnie, een prachtige natuurlijke baai invoer en daar een eiland aantrof dat Nieuw Amsterdam en later New York zou heten, alsmede de rivier die nog altijd zijn naam draagt. Een andere inscriptie, daterend uit 1540, geeft een duidelijk beeld van de eucharistische aanbidding in de tijd vóór de Reformatie. Het is zo fascinerend om in steen, hout en glas de geschiedenis te ervaren. Het is kijken, het is luisteren, het is leren.

Groningen, zondag 24 oktober Groningen ligt – net als bij ons New York – in het noorden van het land en tot voor kort werd aangenomen dat de stad niets te maken had met het Nederlandse slavernijverleden: dat was iets van het zuiden. Toch gingen twee witte historici, Margriet Fokken en Barbara Henkes, op zoek en natuurlijk vonden ze diverse verbanden. Hun vertrekpunt was de documentatie waarin slavenhouders compensatie van de overheid ontvingen voor de verliezen die ze als gevolg van de afschaffing van de slavernij hadden geleden. Zo kwam in beeld dat in de achttiende eeuw de West-Indische Compagnie pakhuizen en dokken had aan de Noorderhaven. Een van die gebouwen heet nog altijd De Compagnie en er wonen studenten. Het project van Fokken en Henkes lijkt op @slaversofny en ik zou graag willen dat ook voor New York een boekje wordt samengesteld met een wandelroute langs Nederlandse koloniale bezienswaardigheden rond slavernij en verzet.

PThUnie 25

permanente educatie

Cursusaanbod PThU

Intergenerationele geloofsvorming betekent leren van elkaar Jeugdkerken, studenten­vieringen en kinderneven­diensten lijken passé.

Intergenerationele geloofs­vorming is nu het parool. Werkte de oude doelgroepe­n­ benadering niet langer? PThUnie vroeg het aan onderzoeker Ronelle Sonnenberg, die namens de universiteit meewerkt aan een uitgebreide PAO-cursus over dit onderwerp, die in de eerste helft van 2022 plaatsvindt.

Voor een buzzword heeft het net iets te veel lettergrepen, maar je hoort het begrip intergenerationele geloofsvorming opeens overal in de kerk gebruiken. De term staat voor een vorm van kerk-zijn waarbij de generaties elkaar helpen en versterken in hun geloofsbeleving.

Dat klinkt vanzelfsprekender dan het is: decennialang koos de kerk juist een benadering waarbij maatwerk centraal stond. Kinderen, jeugd en jongvolwassenen kregen allemaal hun kerkelijke nevenvormen. ‘Daar vindt nu een reactie op plaats’, bevestigt Sonnenberg: ‘Deels is dat om praktische redenen: soms heb je als gemeente niet meer de luxe om in doelgroepen uiteen te gaan.

Maar belangrijker is het inhoudelijke argument: als gemeente ben je lichaam van Christus en dus aan elkaar gegeven. Dat vraagt om contact tussen de generaties.’ Ze vindt wel dat de tegenstelling tussen doelgroepen en intergenerationeel wat zwaar wordt aangezet: ‘Het is nooit alles of niets. Bij de cursus van komend voorjaar kijken we eerder naar een en-en benadering.’

Wat is volgens haar de winst van intergenerationeel kerk zijn? ‘Er zijn maar weinig plekken in onze cultuur waar je echt van andere generaties kunt leren. Geloven wordt al eeuwenlang doorgegeven van generatie op generatie. Maar dat werkt twee kanten op: eerdere generaties kunnen ook leren geloven van jongere generaties. Geloven gaat door de generaties heen. Het is goed om dat als kerk nog wat beter te oefenen.’

Millenials De cursus, die de vorm heeft van een professionele leergemeenschap, is bedoeld voor predikanten, kerkelijk werkers en jeugdwerkers die nieuwsgierig zijn naar de nieuwste pedagogische, sociologische en theologische inzichten rond de participatie van jonge mensen (tot 35 jaar) en intergenerationeel kerkzijn. De eigen context van de deelnemers staat daarbij centraal, benadrukt

Voor het complete cursusaanbod, aan 26 PThUnie

Sonnenberg: ‘Wat kan ik met intergenerationele geloofsvorming in mijn eigen praktijk?

De deelnemers helpen elkaar om een antwoord op die vraag te vinden.’ Als deelnemer kun je het geheel aan intergenerationele samenwerking bestuderen, maar je kunt je ook richten op de leeftijdsgroep die voor jou het meest relevant is: kinderen bijvoorbeeld, of juist millennials.

Vanuit de PKN wordt vaak de kliederkerk als voorbeeld genoemd van intergenerationele geloofsvorming. Wat vindt Sonnenberg zelf een mooie vorm?

‘Muziek werkt vaak goed. Het is een heel natuurlijke vorm van samenwerken. Als je een muziekgroep hebt waarin jong en oud elkaar ontmoeten kan, dan kun je misschien ook stimuleren dat daar een vormende werking van uitgaat, bijvoorbeeld door de liedteksten met elkaar te bespreken. Je kunt aan elkaar leren welke muziek belangrijk is voor je geloof.’

Generatiewerkers Sinds de recente herziening van de organisatie van het dienstencentrum van de PKN krijgen kinderen, jongeren en jongvolwassenen nog wel nadrukkelijk aandacht, maar de insteek is meer een geïntegreerde, thematische manier en minder die van een specifieke jeugdwerkorganisatie’, aldus Sonnenberg. Worden jeugdwerkers nu generatiewerkers? ‘Dat weet ik niet. Maar als je iets niet specificeert, dan kan het ook zomaar van de radar verdwenen zijn. Als jeugdwerkers kerkelijk werkers worden, dan is het risico dat ze allerlei andere zaken op hun bord krijgen. En daardoor minder tijd hebben om de verbinding met de nieuwe generatie te zoeken.’

De cursus ‘Intergenerationele geloofsvorming en kerkzijn’ is een samenwerking tussen verschillende organisaties, en bedoeld voor predikanten, kerkelijk werkers en senior jeugdwerkers met minimaal hboniveau. De cursus heeft de omvang van drie reguliere PAO-cursussen en bestaat uit drie bijeenkomsten plus een onderzoek in de eigen gemeente. Docenten zijn Ronelle Sonnenberg, universitair docent praktische theologie en youth ministry aan de PThU, Eduard Groen, docent gemeenteopbouw / praktische theologie en docent PABO Levensbeschouwelijke vorming aan Hogeschool Windesheim, Sabine van der Heijden, jeugdwerkspecialist, docent, supervisor en studieloopbaanbegeleider Academie Theologie aan de CHE, Gert Schouten, specialist Jong & Oud – Samen Gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland en Leantine Dekker, gemeente- en jeugdwerkadviseur van de HGJB. Practices | 6 ECTS | Kosten € 1800,- | Inschrijven voor 3 januari 2022

nmelden en meer informatie, kijk op pthu.nl PThUnie 27

Cursusaanbod PThU

Plan en praktijk Het nieuwe Instellingsplan van de PThU is een combinatie van praktijk en plan. Het is een ‘reeds’ en een ‘nog niet’, al moet dat minder eschatologisch gedacht worden dan theologen dat gewoonlijk plegen te doen. Ik spits het hier toe op valorisatie: het creëren van waarde uit kennis, of, in PThU-termen: het inspireren en vernieuwen van kerk en samenleving.

Op verschillende manieren wordt hieraan al vorm gegeven. Het aanbieden van een nascholingsprogramma voor theologen is er daar één van. De komende jaren wordt die impact die we willen hebben op kerk en samenleving explicieter een focus. Waar we nog meer in willen ontwikkelen, is: interactie, integratie en inspiratie. De doorwerking daarvan in de nascholing heeft de komende tijd primair de aandacht. Wat betekent dat in de praktijk?

Het onderzoek aan de PThU zal zich sterker richten op de vragen vanuit kerk, academie en samenleving. Daarvoor delen we niet alleen na een onderzoek de resultaten, maar zijn we in alle fasen van het onderzoek in gesprek met belanghebbenden. De nascholingscursussen zijn dan ook niet alleen een plek waar de nieuwste kennis gedeeld wordt. Ze vormen leergemeenschappen, waar samen kennis ontwikkeld wordt, omdat juist daar de concrete vragen uit de kerkelijke praktijk in gesprek gebracht kunnen worden met de academie. Daarvoor gaan we meer werken met trajecten, waarin die wisselwerking optimaal vorm kan krijgen. Ook versterken we de verbinding en samenwerking met de landelijke dienstenorganisatie en met andere kennisaanbieders om goed aan te sluiten bij de behoeften en vragen van de deelnemers.

We zijn scherp van geest én rijk aan spiritualiteit. Dat uit zich in onderwijs waarbij biografie en spiritualiteit van de theoloog verbonden zijn met academische en professionele vorming. In de nascholing zien we duidelijk dat de trainingen waarin die integratie sterk ervaren wordt, het beste gewaardeerd worden en de meeste groei geven.

In de nieuwe master is hierop sterker ingestoken en van daaruit willen we een ‘vloeiender beweging’ op gang brengen naar primaire nascholing en naar de voortgezette nascholing. In het geheel van het aanbod komt meer balans in de academische, professionele en spirituele vorming en meer aandacht voor de integratie van die drie binnen de cursussen. Meer interactie en integratie leiden tot inspiratie en vernieuwing, in de kerk en in het onderzoek. Tegelijk blijven we ook zoeken naar andere inspirerende en vernieuwende manieren om de waarde van theologie voor kerk en samenleving zichtbaar te maken, zoals een online platform, een podcast, studiedagen en online bijeenkomsten die aansluiten bij de actualiteit.

De vernieuwingen in de richting vragen ook om vernieuwingen in de inrichting van de organisatie.

Een tipje van de sluier: in 2022 lanceren we het ‘Kenniscentrum voor Theologie’, dat het knooppunt van kerk, samenleving en onderzoek wordt. De planning en organisatie van de nascholing wordt daarin ondergebracht, zodat we gericht kunnen werken aan een meerjarenplan, samenwerkingen en alle beoogde verbeteringen, terwijl de trainers en docenten zich kunnen blijven toeleggen op de praktijk van de uitvoering. De weg naar dit kenniscentrum was een voortdurende wisselwerking tussen plan en praktijk. Dat werken tussen ‘reeds’ en ‘nog niet’ is soms best ingewikkeld. Maar dat maakt het wel mogelijk dat het kan gaan starten in de context waar we nu mee te maken hebben.

Later meer hierover dus!

Jorien Holsappel 28 PThUnie

‘Maar eigenlijk staat hier...’

Deze cursus over Bijbelvertalen en vertaaltheorie sluit aan op de introductie van de NBV21. Zij gaat in op de vertaalopvatting achter deze vertaling en vergelijkt deze met andere vertaalopvattingen, met name die achter de Naardense Bijbel. In de cursus bespreken de cursisten verschillende vertaalvoorbeelden met docenten, verdiepen zij zich in vertaalopvattingen en theorieën, en gaan zij ook zelf aan de slag als vertaler. De cursus helpt voorgangers deskundig om te gaan met en antwoord te geven op de vragen die de verschillen in de Bijbelvertalingen (kunnen) oproepen. Docenten: prof. dr. Klaas Spronk (PThU), dr. Matthijs de Jong (NBG) en gastdocenten.

START

25 JANUARI

Haarlem (NBG) | 2 ECTS | Kosten € 620,- | Inschrijven voor 9 december

Introductiecursus Geestelijke Begeleiding In de cursus maken de deelnemers op verschillende manieren kennis met geestelijke begeleiding, met aandacht voor de kijkrichting van de geestelijk begeleider en het omgevormd worden door de Geest en daarnaast reflectie op de eigen geestelijke weg. Naast onderricht in de vorm van lezingen met nagesprek, worden verschillende werkvormen van geestelijke begeleiding aangeboden: bibliodrama, lectio divina, meditatie, werken met het labyrint en autobiografisch schrijven. De cursus van in totaal drie dagen kan als kennismaking dienen voor wie overweegt de opleiding Geestelijke Begeleiding te gaan volgen, maar is ook als losse training te volgen.

START

16

FEBRUARI

Docenten: ds. Corinne Groenendijk en ds. Dick Sonneveld (geestelijk begeleiders).

Doorn | 2 ECTS | Kosten € 875,- | Inschrijven voor 3 januari 2022

De geest van de Psalmen In deze cursus ervaren we de rijkdom van de Psalmen, niet alleen in tekst, maar ook muzikaal. Dat doen we aan de hand van literatuur en lezingen, maar we richten ons ook zingend en luisterend op de rubriek van psalmen en cantica in het Liedboek. Welke vormen en nieuwe toonzettingen komen we tegen en hoe zijn deze toepasbaar in de liturgie? Speciale aandacht zal worden gegeven aan psalmen waarin Gods Geest direct of indirect een rol speelt, zoals Psalm 51, 67 en 104. Docenten: prof. dr. Klaas Spronk, dr. Hanna Rijken.

Doorn | 2 ECTS | Kosten € 720,-

De theologie van Pinksteren in het nieuwe liedboek In deze tweedaagse benaderen we liederen rondom Pinksteren en andere liederen waarin de Heilige Geest een belangrijke rol speelt. Thema’s die aan de orde komen zijn: de Geest als vrouw, de Geest als Ruach, de rol van de Geest in de Schepping en de rol van de Geest in het Oude Testament. Spannend is wat de vragen rond de gaven van de Geest met onze liederen rond Pinksteren doen. Roept de Geest muziek op en welke dan? Docenten: dr.

Hanna Rijken en prof. dr. Maarten Wisse.

Doorn | 2 ECTS | Kosten € 720,-

Pijn en perspectief van het historische kerkgebouw Een prachtig monumentaal kerkgebouw – en hedendaags gemeente zijn. Hoe kan dat samengaan? Deze cursus gaat aan de hand van concrete voorbeelden in op de problemen en kansen die (historische) kerkgebouwen vormen voor de kerkelijke en burgerlijke gemeente. De cursus is aanbevolen voor predikanten en kerkelijk werkers die zelf met hun gemeente voor de vragen staan die een historisch kerkgebouw met zich meebrengt.

Docenten: dr. Gert van Klinken, dr. Jorien Holsappel, prof. dr. Henk de Roest en een gastdocent.

Zwolle | 2 ECTS | Kosten € 650,- | Inschrijven voor 21 maart 2022

START

9 MEI

START

16 MEI

START

16 MEI

PThUnie 29

Van pastorie naar eigen woning

Wij geloven in betrokken advies www.vankooten.nu/predikant Van Kooten Financiële Raadgevers is gespecialiseerd in hypotheekaanvragen voor predikanten.

Bent u (kandidaat) predikant of emeritus en zoekt u een eigen woning met bijbehorende financiering?

Dan bent u bij ons aan het goede adres.

Samen bouwen wij aan een goed dossier om de aanvraag haalbaar te maken. Neem contact op met ons kantoor. Er is meer mogelijk dan u denkt.

ten Predikan

vertellen

…

er eerste ke e d s n o voor .

‘Het was en kopen d u o z is u en h dat we e lijke en , vriende e ig ld u d Geurt Op ge ijze heeft w e ig d n le desku or het he o d s n o en van Koot eloodst.‘ traject g en gesprekk re e rd e e ben m at ‘We heb ervaren d n e b b e eh gehad. W ndig erzake ku t n e n e we op en.‘ erd werd geadvise s, elijk advie id u d l, e n n.‘ ‘Helder, s or vrage o v d ij t n ruimte e

check direct onze website Klanten beoordeling via advieskeuze.nl

van kooten Financiële Raadgevers

Transparant tot in de puntjes info@vankooten.nu | Tel: 033 - 747 00 20 | www.vankooten.nu

Voor aanmelden en meer informatie kijk op pthu.nl

8/12/2021

Dom Hélder Câmaralezing 2021 Hoe is het om als man, of juist als vrouw arm te zijn? Wat doet het met kwetsbaarheid en zelfbeeld? Hoe kijken Bijbelse auteurs tegen gender en armoede aan? Dit jaar gaat de Dom Hélder Câmara Lezing in op het thema van de lezing de relatie tussen gender en armoede. Hoofdspreker is prof. dr. Jeremy Punt van de Stellenbosch University in Zuid-Afrika.

Open dag bachelor theologie RUG Ben jij geïnteresseerd in een bachelor theologie in Groningen?

Dan is de bachelor theologie van de RUG met gespecialiseerd PThU-traject vast iets voor jou. Meer weten? Bezoek dan de bachelor open dag van de RUG.

17/3/2022

Open dag master Theologie Wil je predikant of geestelijk verzorger worden? Je verder verdiepen in geloofsvragen? Theologisch onderzoek doen?

Kom naar de open dag op 17 maart en ontdek onze vernieuwde masters.

39e Internationale Barth Conferentie Rond 1930 zocht Karl Barth naar een houdbare manier om inhoudelijk over God te kunnen spreken. Zo kwam hij terecht bij de aartsvader van de scholastieke theologie: Anselmus van Canterbury. Hoe verhouden wij ons anno 2022 tot de wegen die Barth en Anselmus wijzen?

4-7/4/2022

4/2/2022

Internationale PThU-conferentie ‘Negotiating Good Life in Times of Crisis: Voices of Theology and Religious Studies’. Dat is de titel van de internationale conferentie aan de PThU over het goede leven. Wat is ‘goed’ leven? Hoe ziet het goede leven er in crisistijd uit?

21-23/ 3/2022

‘De Oude Kerk in Amsterdam tijdens een dienst’, te zien in het Mauritshuis in Den Haag, is een van de verbeeldingen van de Oude Kerk door Emanuel de Witte (1617-1692). Het is de plek waar ik graag kom: tijdens zondagse diensten en als ik er met de Sweelinckcantorij repeteer. Sytze de Vries dichtte: ‘Dit huis van hout en steen / dat lang de stormen heeft doorstaan / waar nog de wolk gebeden hangt / van wie zijn voorgegaan.’ Tevens is het de plek waar Nederlands bekendste componist vierhonderd jaar geleden begraven werd: Jan Pieterszoon Sweelinck. De afbeelding toont dat, ondanks standsverschillen, de kerk als huiskamer van Amsterdam fungeert, waar iedereen welkom is.

Erik Olsman

Foto: Collectie Mauritshuis