Museumtijdschrift 8 - 2021

museumtijdschrift nr 8 • 2021

+ EXTRA KUNSTPUZZEL

25 juni 2021 t/m 9 januari 2022

PAULA REGO Den Haag, Kunstmuseum

‘s-Hertogenbosch

Picasso’s etsen

Kijken in het brein van de kunstenaar Groningen

Wie is JR?

Straatkunst voor wereld

Bergen, Museum Kranenburgh een betere Amersfoort

Mathias Withoos

Zeventiende-eeuwse ode aan de natuur

+ de tentoonstellingsagenda 40 pagina’s gratis bijlage BP

de tentoonstelling

Rebelse sprookjes

nr 8 dec ‘21 - jan ‘22• € 10,50 • verschijnt 8x per jaar

www.museumti

nov 29.nl jdschrift

Het meest complete overzicht

16 jan

INHOUDmuseumtijdschrift.nl

nr 8 / dec 2021-jan 2022

Paula Rego, ‘The Artist in her Studio’, 1993, acrylverf op doek, 180 x 130 cm, Leeds Museums & Galleries, Leeds

46

60

26

Alexander Calder, zonder titel, 1938 © 2021 Calder Foundation, New York

Attentie: Check voor uw bezoek altijd de museum­website.

Reserveren wordt aangeraden.

66 HEDENDAAGSE KUNST

20 Paula Rego

Groots overzicht van een krachtpatser; de makers over hun favorieten door Kees Keijer

52

Güls ün Karamustafa

MODERNE KUNST

26 Picasso’s ‘Suite Vollard’

Het grafische meesterwerk als staalkaart van de verbeelding door Saskia Cohen OUDE KUNST

11-18

MUSEUM - KORT Museumtijdschrifttips: De mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland

32 Mathias Withoos

Geraffineerde combinaties van vanitas, natuurstudie en stadsgezicht door Koen Kleijn HEDENDAAGSE KUNST

40 Mysterie JR

Franse straatartiest strijdt op spectaculaire wijze voor een betere wereld door Joke de Wolf

71-78

MUSEUM & MEER het atelier Silvia Martes de gevestigde Kinke Kooi de nieuwkomer Jordanka Waiyaki boeken de kunstpuzzel de lezerspagina ‘De bezoeker’, aanbiedingen en reacties

OUDE KUNST

46 William Hogarth

‘Typisch Britse’ schilder keek de kunst af bij collega’s van het vasteland

door Erik Spaans

INTERVIEW

52 Gülsün Karamustafa

Het veranderende stadsleven in poëtische beelden gevangen door Edo Dijksterhuis MODERNE & HEDENDAAGSE KUNST

60 Alexander Calder

De vader van de kinetische kunst inspireert tot op de dag van vandaag door Machteld Leij

38 51

COLUMNS

Pauline Broekema Oud geleerd Hergebruik Kastelen

ARCHEOLOGIE

66 Keizer Domitianus

Hij noemde zich ‘god op aarde’, maar werd vermoord en vervloekt door Theo Toebosch

7

’Angel’, 1998, pastel op papier op aluminium, 180 x 130 cm, part. coll.

s e j k o Spro g n i g i e vol dr t h c a en kr

HEDENDAAGSEKUNST‘Salazar Vomiting the Homeland’, 1960, olieverf op doek, 94 x 120 cm, Calouste Gulbenkian Foundation, Lissabon

Machtsverhoudingen, de positie van de vrouw en literaire verwijzingen lopen als een rode draad door de stoere schilderijen en pastels van Paula Rego (1935).

Kunstmuseum Den Haag pakt uit met de grootste overzichtstentoonstelling tot nu toe van de Portugees-Britse schilder, die de laatste jaren is uitgegroeid tot wereldster. Samenstellers Laura Stamps en Yasmijn Jarram vertellen over hun zes favoriete werken. DOOR KEES KEIJER

Expressie van gevoelens

Laura Stamps: “Paula Rego woont sinds 1976 in Engeland, maar groeide op in Portugal, tijdens het autoritaire regime van premier Salazar. Die samenleving was heel conservatief, er was een sterke moraal over wat mannen en vrouwen zouden moeten doen in het leven. Dit vroege schilderij heeft veel verwantschap met de Cobrabeweging. Het is een expressie van gevoelens, door de kleuren en de wilde penseelvoering.

Het lijkt een agressief werk, gericht tegen het regime. Ze heeft erover gezegd dat ze tijdens het schilderen zelfs een beetje medelijden met Salazar kreeg. Het is geen realistisch schilderij, dus je ziet niet direct dat het over een dictator gaat. Je weet dat vooral door de titel.”

Yasmijn Jarram: “Ik denk dat de heftigheid van het beeld veel zegt over hoe provocatief het werk is. Als je er nu naar kijkt, kun je het in de kunstgeschiedenis plaatsen en zie je raakvlakken met Cobra, maar in de context van Portugal en haar persoonlijke achtergrond is het heel gedurfd. Het werd pas twaalf jaar nadat ze het had gemaakt getoond in Lissabon, waarbij de naam Salazar werd weggelaten uit de titel.”

21

MODERNEKUNST-

‘Man onthult een vrouw’, 1931, koperets, droge naald, 37 x 30 cm

rechts: ‘Beeldhouwer met beker en gehurkt model’, 1933, koperets, schraper, 27 x 19 cm

IN HET HOOFD VAN PICASSO De ‘Suite Vollard’, een serie van honderd etsen die hij in de jaren dertig maakte, geldt als het hoogtepunt van Picasso’s grafische werk. Een inkijkje in het labyrint van zijn verbeelding. DOOR SASKIA COHEN

26

mensen Aardige, leuke

Engeland heeft Banksy, Frankrijk heeft JR. Deze bij ons nog relatief onbekende straat­kunstenaar maakt gigantische muurcollages, portretfoto’s en video’s en gaat zo vooroordelen te lijf, blijkt in Groningen. DOOR JOKE DE WOLF

40

HEDENDAAGSEKUNST-

JR, © kunstenaar

K

ort na de hamer­ slag van de veilingmeester kwam er onver­ wacht beweging in Banksy’s schilderij van het meisje met de rode ballon. Het werk van 1,4 miljoen dollar schoof uit de lijst en kwam er via de onderkant in repen uit. De kunstenaar had bij het inlijsten van het schilderij een papierversnipperaar in de lijst ingebouwd, maakte hij later bekend.

Weg kunst, zo leek het.

Wie achter het pseudoniem van de waar­ schijnlijk in 1973 in Bristol geboren graf­fi­ti­ ­­kunstenaar Banksy schuilgaat, is nog al­­ tijd een raadsel. Wel is duidelijk dat de Brit weinig op heeft met mensen met veel geld.

Op zijn website schrijft hij dat hij niets te maken heeft met de tentoonstellingen die musea en galeries over de hele wereld hou­ den met zijn kunst. Banksy is net als voor­ gangers als Keith Haring (1958-90) en Jean-Michel Basquiat (1960-88) begon­

‘28 Millimètres, Portrait d’une génération: Women Are Heroes’, Rio de Janeiro, 2008, © kunstenaar

41

Aureus (munt) met beeltenis van Domitianus, goud, 82-83 na Chr. © De Nederlandsche Bank/ Nationale Numismatische Collectie, Amsterdam

VERGODDELIJKT, VERGUISD Keizer Domitianus bouwde het Rome dat we vandaag nog kennen, met het Colosseum en het stadion dat Piazza Navona zijn vorm gaf. Toch werd hij vervloekt en vermoord.

Wie was deze zelf­verklaarde ‘god op aarde’ werkelijk? DOOR THEO TOEBOSCH

raag iemand een ‘goede’ Romeinse keizer te noemen en er bestaat een grote kans dat de naam Augustus, de eerste keizer, van zijn lippen rolt. Als het ultieme voorbeeld van een ‘slechte’ keizer komt al snel Nero op, die gezongen zou hebben terwijl Rome in brand stond. Domitianus (51-96), die regeerde van 81 tot 96 na Christus en eveneens als slechte keizer te boek staat, is veel minder bekend. Toch is hij een tentoonstelling waard, laat het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden zien. Al was het alleen al omdat hij zich als god op aarde presenteerde, slachtoffer werd van een moordcomplot en postuum werd getroffen door een ‘damnatio memoriae’, de vervloeking van zijn nagedachtenis.

GRANAATAPPELSTRAAT

Romeinse keizers vormen de laatste jaren een geliefd onderwerp. In het Londense British Museum werd onlangs een expositie aan Nero gewijd en vóór hem zijn Constantijn, Augustus, Vespasianus en Hadrianus aan de

66

beurt geweest in musea in respectievelijk Amsterdam, tweemaal Rome en Londen.

De huidige tentoonstelling in Leiden volgt het leven van Domitianus van zijn jeugd tot aan zijn gewelddadige dood. Er zijn topstukken te zien uit de eerste eeuw na Christus, een van de gouden tijden van het imperium, zoals standbeelden, glaswerk en mozaïeken uit luxevilla’s. Maar ook alledaagse gebruiksvoorwerpen als de schoenen of het schrijfgerei van Domitianus’ soldaten vertellen het verhaal van deze keizer en zijn tijd.

Volgens de Romeinse geschiedschrijver Suetonius (ca. 70-140), bekend om zijn ‘keizerslevens’, werd Domitianus op 25 oktober 51 geboren op de Quirinaal, een van de zeven heuvels van Rome, ‘ad Malum Punicum’, vrij vertaald in de Granaatappelstraat. Dat klinkt niet erg verheven en Domitianus ging er ook prat op dat hij van eenvoudige komaf was.

Dat viel wel mee; zijn familie, de Flavii, hoorde niet bij de meest vooraanstaande families van Rome, maar zijn vader, de latere keizer Vespasianus, had zich opgewerkt tot generaal en zijn oom, Titus Flavius Sabinus,

ARCHEOLOGIE-

Digitale reconstructie van de troonzaal in het keizerlijk paleis Domus Flavia, © Learning Sites, Inc.

67

Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)

MISSER OF MEESTERWERK?

VOLGEND NUMMER Éminence grise, toekomstmuziek en stillevens Mark Brusse

Futurisme

Bloemenpracht

Mark Brusse, ‘Le coeur oublié (Mushrooms)’, 2011

Fortunato Depero, ‘Il gondoliere’ (detail), 1924

Rachel Ruysch, ‘Vaas met bloemen’ (detail), 1700

Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews

Museumtijdschrift nummer 1 ligt op 18 januari in de winkel Museumtijdschrift verschijnt 8x per jaar

(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)

Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees

Ambroise Vollard overleed in 1939, waardoor hij het succes van de serie etsen nooit leerde kennen. De prenten raakten over de wereld verspreid, slechts een enkele editie bleef compleet bewaard. Een daarvan bevindt zich in de collectie van Fundación MAPFRE. Deze serie is in het najaar van 2021 te zien in Het Noordbrabants Museum en staat centraal in dit boek.

Een inleidend essay van Suite Vollard-kenner Leyre Bozal Chamorro en verhelderende teksten per thema door Charlotte Hoitsma van Het Noordbrabants Museum bieden verdieping bij deze meesterwerken van Picasso.

PICASSO’S SUITE VOLLARD

Kunstenaar Pablo Picasso (1881-1973) maakte tussen 1930 en 1937 een reeks van honderd monumentale etsen. De serie ging de geschiedenis in als de Suite Vollard, vernoemd naar de belangrijke Parijse kunsthandelaar en uitgever Ambroise Vollard. De Suite Vollard bevat etsen over uiteenlopende onderwerpen, ontleend aan de Griekse mythologie, de muze en het atelier van de kunstenaar en vanuit Picasso’s bewondering voor het werk van Rembrandt. Elke ets toont Picasso’s absolute meester schap en grenzeloze verbeeldingskracht in techniek en kunst.

Ze zijn krachtig, uitgesproken of juist intiem. Het geheel wordt gezien als het hoogtepunt van Picasso’s grafische werk.

Abstracte kunst heeft vaak concrete wortels.

Ervaringen in de echte wereld, stelt kunsthistoricus Pepe Karmel, liggen bijna altijd ten grondslag aan abstracte uitingen.

PICASSO’S SUITE VOLLARD

cadeau bij een jaarabonnemen t

PEPE K ARMEL is kunsthistoricus, kunstcriticus en tentoonstellingsmaker.

Hij verkreeg zijn PhD aan het Institute of Fine Arts in New York en is als docent verbonden aan de faculteit Kunstgeschiedenis van de New York University.

Als kunstrecensent publiceerde hij in de New York Times en het tijdschrift Art in America. Als curator werkte hij voor het Museum of Modern Art, New York, mee aan tentoonstellingen over Robert Morris (1989), Pablo Picasso (1997 en 2004), Jackson Pollock (1998) en over abstracte kunst (2012). In 2003 verscheen zijn boek Picasso and the Invention of Cubism.

ABSTRACTE KUNST. EEN WERELDGESCHIEDENIS is een gedurfde nieuwe verkenning van de oorsprong en evolutie van een invloedrijke kunststroming. Voor het eerst wordt er dieper ingegaan op de oorsprong van het abstracte. Dit boek gaat over mannelijke én vrouwelijke kunstenaars, uit alle windstreken van de wereld en altijd wordt hun werk besproken in relatie tot sociale, politieke en culturele veranderingen.

cadeau bij een tweejarig abonnemen t

Niet chronologisch, maar thematisch en gecategoriseerd op onderwerp gaan we de geschiedenis tegemoet. Karmel focust op het onderwerp, en toont hoe de kunstenaars zich uiten via hun abstracte beeldtaal. Lichamen en landschappen, kosmologieën en kalligrafie, architectuur en patronen. Van de pioniers tot de protegés van het genre – Kazimir Malevich, Hilma af Klint, Wassily Kadinsky, Ibrahim El-Salahi, Carlos Cruz-Diez, Bridget Riely, Anni Albers, Sean Scully, Julie Methretu en Wu Guanzhong, om er maar een paar te noemen.

Ook is er veel ruimte voor Nederlandse kunstenaars, vaak meesters van het abstracte – denk bijvoorbeeld aan Piet Mondriaan, die zelf meende al vóór Jan van Eyck abstractie in Nederlandse werken te herkennen, en Theo van Doesburg.

Dit handboek voor de abstracte kunst toont een nieuwe manier van kijken. Naar een breder, meer inclusief universum van kunstenaars en de werken die zich met weerhaken in de kunstgeschiedenis hebben vastgezet.

WWW.WBOOKS.COM

PICASSO_OMSLAG_plano_DRUK.indd 1

De aardappeleters

Picasso’s Suite Vollard Etsen uit de Fundación MAPFRE collectie

Tijdelijke tentoonstelling Nu te zien t/m 13 februari 2022

Tentoonstellingspartners:

30-08-21 14:20

Ontdek meer

Abstracte kunst - Een wereldgeschiedenis

Kunstenaar Pablo Picasso (1881-1973) maakte tussen 1930 en 1937 een reeks van honderd baanbrekende etsen en zette zo eigenhandig de kunstgeschiedenis op zijn kop. De monumentale serie ging de boeken in als Suite Vollard, vernoemd naar de invloedrijke Parijse kunsthandelaar en uitgever Ambroise Vollard. De complete serie vormt het meesterstuk van Picasso’s grafische werk.

Abstracte kunst heeft vaak concrete wortels. Ervaringen in de echte wereld, stelt kunsthistoricus Pepe Karmel, liggen bijna altijd ten grondslag aan abstracte uitingen. Dit boek is een gedurfde nieuwe verkenning van de oorsprong en evolutie van een invloedrijke kunststroming. Voor het eerst wordt er dieper ingegaan op de oorsprong van het abstracte. Abstracte kunst gaat over mannelijke én vrouwelijke kunstenaars, uit alle windstreken, en altijd wordt hun werk besproken in relatie tot sociale, politieke en culturele veranderingen.

144 pagina’s, gebonden, 22,5 x 27 cm, ISBN 9789462584082

344 pagina’s, gebonden, 24 x 30,8 cm, ISBN 9789462583993

€ 24,95

€ 49,95

OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 - 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)