Museumtijdschrift 6 - 2021

museumtijdschrift

Stem op uw favoriete tentoonstelling + win een kunstreis

nr 6 • 2021

De ontdekking van het heden

PICASSO DALÍ MONDRIAAN KLEE BRANCUSI MIRÓ DANIËLS

nr 6 sept-okt 2021 • € 10,50 • verschijnt 8x per jaar Dordrecht

Aelbert Cuyp

‘ Meester van de koe’ eindelijk geëerd

Frida

Amsterdam

Kirchner & Nolde Knallende kleuren, visie

Assen, Drents Museum

Bergen, Museum Kranenburgh verouderde Amersfoort

Natasja Kensmil

Verborgen verleden tot leven gebracht

Constantin Brancusi, Portrait d'une femme, ca. 1918. JK Art Foundation

BP

17.08 T/M 28.11.2021

kunstenaar of culticoon?

+ de tentoonstellingsagenda 40 pagina’s gratis bijlage ISM

www.museumti

sep 6 .nl jdschrift

Het meest complete overzicht

17 okt

INHOUD-

Frida Kahlo, ‘Zelfportret met aapje’ (detail), 1945, olieverf op doek op masoniet, 39,5 x 34,5 cm, Museo Dolores Olmedo, Mexico-Stad, © Banco de México, Diego Rivera & Frida Kahlo Museums Trust

museumtijdschrift.nl nr 6 / sept-okt 2021

26

64

42

34

6

Attentie: Check voor uw bezoek altijd de museum­website.

Reserveren is verplicht.

56 MODERNE KUNST

40 Pauline Broekema

MUSEUM - KORT 11-18 De mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland inclusief de Vooruitblik

20 Frida Kahlo

Boegbeeld voor feministen en lhbti-ers, maar wie was ze echt? door Jet van der Sluis OUDE KUNST

26 Aelbert Cuyp

Al eeuwen een ster in Engeland, voor even terug in Dordrecht door Joke de Wolf MODERNE KUNST

34 Kirchner en Nolde 71-77 het atelier

MUSEUM & MEER

Jonat Deelstra de gevestigde Christie van der Haak de nieuwkomer Cedric ter Bals boeken etc. de lezerspagina ‘De bezoeker’, aanbiedingen en reacties

De pioniers van het expressionisme zagen de wereld met een koloniale blik door Kees Keijer OUDE EN HEDENDAAGSE KUNST

42 Sublieme portretten

Topstukken uit de National Portrait Gallery op doorreis in Leeuwarden door Stefan Kuiper INTERVIEW

48 Natasja Kensmil

De veelgevraagde kunstenaar over de bezieling in haar werk door Anneke van Wolfswinkel DESIGN

40 55

32 33

COLUMNS

Pauline Broekema Speuren naar hijskranen Hergebruik Industrieel erfgoed

Museumtijdschrift Tentoonstellingsprijs 2021 De 10 genomineerden Arrangement Lezing + bezoek ‘Viva la Frida!’

56 Dromen van Disney

Het ‘magische koninkrijk’ liet zijn sporen na in architectuur en design door Chris Reinewald OUDE KUNST

60 Allart van Everdingen

Ruige Scandinavische landschappen door Alkmaarse ogen door Erik Spaans MODERNE KUNST

64 Mu.Zee

Het enige moderne-kunstoverzicht in België, opnieuw uitgevonden door Edo Dijksterhuis

7

Moderne martelaar De Mexicaanse kunstenaar Frida Kahlo is uitgegroeid tot culticoon. Ook in Nederland, waar haar werk dit jaar in twee musea is te zien. In Assen ligt de nadruk op zowel leven als werk van deze oersterke, eigenzinnige vrouw. DOOR JET VAN DER SLUIS

rida Kahlo (1907-54) is, zeker in Mexico, ‘larger than life’.

Overal kom je haar beeltenis tegen: op kledingstukken, prullaria, sieraden en souvenirs. De schilder is postuum uitgegroeid tot een seculiere mater dolorosa en inspireert wereldwijd niet alleen feministen, socialisten, communisten en achtergestelde inheemse bevolkingsgroepen, maar ook de lhbti-­gemeenschap, gehandicapten en ongewenst kinderloze vrouwen.

Iedere groepering eigent zich een aspect toe van haar zorgvuldig geregisseerde imago. Maar het geheel van haar persoonlijkheid is meer dan de som der delen.

Wordt in de tentoonstelling ‘Frida Kahlo & Diego Rivera: A Love Revolution’, in het Cobra Museum voor Moderne Kunst, haar werk vooral van politieke en artistieke context voorzien, in ‘Viva la Frida!’ in het Drents Museum komen we dicht bij haar gelaagde en complexe identiteit. Het museum in Assen kreeg namelijk de buitenkans om de collectie schilderijen (maar liefst 28 stuks) en tekeningen van Kahlo

20

uit het Mexicaanse Museo Dolores Ol­medo te combineren met de verzameling persoonlijke bezittingen afkomstig uit Frida’s Blauwe Huis, nu Museo Frida Kahlo, ook in Mexico-Stad. Een combinatie die zorgt voor een fascinerende inkijk in haar leven en werk.

VEERKRACHT

Als introductie op de expositie fungeert een multimediale kennismaking met de kunstenaar in de voormalige abdijkerk, nu onderdeel van het Drents Museum. De grote zaal in de nieuwbouw is door middel van een spiraalvormige, azuurblauwe expositiewand omgetoverd tot een intieme, organische ruimte, die doet denken aan een slakkenhuis. Met iedere winding word je dieper in Kahlo’s bestaan gezogen en ingesponnen in de sfeer van haar geliefde ‘Casa Azul’.

Er zijn talloze foto’s van Frida en haar vrienden uit de wereld van de kunst en de politiek, niet zelden ook haar minnaars of minnaressen. Je ziet de prachtige jurken, omslagdoeken en inheemse sieraden die haar handelsmerk vormden, maar ook beschilderde gipskorsetten en zelfs de

MODERNEKUNST-

Frida Kahlo, ‘Mijn voedster en ik’, 1937, olieverf op metaal, 30,5 x 35 cm, Museo Dolores Olmedo, Mexico-Stad, © 2021 Banco de México Diego Rivera & Frida Kahlo Museums Trust

Aelbert Cuyp, ‘Riviergezicht met koeien’, ca. 1650, olieverf op paneel, 59 x 74 cm, Szépmüvészeti Múzeum, Boedapest

EINDELIJK

OUDEKUNST-

THUIS

Een langverwachte overzichts­tentoonstelling van Aelbert Cuyp toont zijn stralende landschappen in combi­natie met werk van beroemde Engelse navolgers. Waar kwam de Engelse Cuypmanie vandaan?

DOOR JOKE DE WOLF

ie de Engelsche verzamelingen niet bezocht, kan, meen ik, nauwelijks recht begrip hebben van de werkelijke beteekenis van deze grooten schilder”, verzuchtte schilder en schrijver Jan Veth in 1897. Die grote schilder was Aelbert Cuyp (1620-91), tegenwoordig in de eerste plaats bekend als naamgever van ‘de’ Albert Cuyp, de Amsterdamse markt.

Het werk van de schilder is hier minder bekend en dat heeft een reden: het grootste deel van zijn schilderijen is, ook nu nog, in handen van Engelse musea en adel.

Ondanks zijn grote productie – er zijn zo’n 170 schilderijen van hem bekend – is er maar een in het Rijksmuseum zien, het Mauritshuis bezit er twee.

Cuyp heeft van deze overzeese populariteit nooit iets geweten. Hij werd in 1620 in Dordrecht geboren, als zoon van schilder Jacob Cuyp, en was volgens biograaf Arnold Houbraken (1660-1719) een man van ‘onbesproken leven’, een brave, mis-

27

Ernst Ludwig Kirchner, ‘Sitzende Frau mit Holzplastik’, 1912, olieverf op doek, 78 x 78 cm, Virginia Museum of Fine Arts, Richmond

Kolonialisme IN KNALLENDE KLEUREN

Het Stedelijk Museum werpt nieuw licht op de door velen bewonderde ‘primitivistische’ voorstellingen van Ernst Ludwig Kirchner en Emil Nolde. Hun werk is namelijk geworteld in een wereldbeeld dat onder vuur ligt. DOOR KEES KEIJER

MODERNEKUNSTEmil Nolde, ‘Zwei Männer am Meer’, 1914, aquarel en Oost-Indische inkt op papier, 35 x 48 cm, © Nolde Stiftung Seebüll

Z Ernst Ludwig Kirchner, ‘Tanzende’, 1911, elzenhout, beschilderd, 87 x 35,5 x 27,5 cm, Stedelijk Museum Amsterdam

e gelden als pioniers van de moderne kunst. Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) richtte in 1905 in Dresden samen met een aantal anderen de schildersgroep Die Brücke op. Emil Nolde (1867-1956) sloot zich later aan. Die Brücke gaf samen met de Münchense groep Der Blaue Reiter gestalte aan het Duits expressionisme, met zijn directe weergave van het moderne leven, zijn levendige straatscènes, circustaferelen en broeierig cafébestaan, geschilderd met felle penseelstreken, in knallende kleuren en met vervreemde perspectieven. De erkenning kwam snel en bleef tot de dag van vandaag.

Maar een nieuwe tentoonstelling van het Stedelijk Museum Amsterdam en het Statens Museum for Kunst in Kopenhagen laat een andere kant van Kirchner en Nolde zien, waarvoor tot nu toe weinig oog was. Wat moeten we bijvoorbeeld met een foto die Kirchner in 1910 maakte, bedacht Beatrice von Bormann, conservator van het Stedelijk Museum, waarop een zwarte man en een zwarte vrouw naakt zijn afgebeeld? Ze bevinden zich in een rommelig interieur met beelden, schilderijen en doeken, het atelier van Kirchner. “In literatuur over Kirchner worden zij geïdentificeerd als de circusartiesten Milly (of Milli) en Sam. Maar wie waren zij?

Wat zijn hun verhalen? Hoe verhielden zij zich tot Kirchner? Hoe gebruikte hij hun lichamen voor zijn kunst?”, schrijft Von Bormann in de publicatie bij de tentoonstelling.

35

Sublieme portretten

Ruim honderd (zelf)portretten uit de National Portrait Gallery zijn voor één keer in Nederland te bewonderen. Iedere Brit die ertoe doet, is in deze collectie vertegenwoordigd, van voetballer tot vorst en kunstenaar. DOOR STEFAN KUIPER

Shirin Neshat, ‘Malala Yousafzai’, 2018, inkt op zilvergelatinedruk, 152 x 102 cm

Sir Joshua Reynolds, ‘Sir Joshua Reynolds’, ca. 1747-49, olieverf op doek, 63,5 x 74 cm

OUDE& HEDENDAAGSE KUNST-

S

triptekenaars weten hoe inspiratie eruitziet. Inspiratie is een lamp. Hebben Bugs Bunny of Goofy een lumineus idee, dan verschijnt er een gloeilamp boven hun hoofd: ping! Het symbool zou ontleend zijn aan persfoto’s waarop Thomas Edison poseerde met zijn inventie, maar het verband tussen licht en inzicht gaat veel verder terug. Het is niet voor niets dat geleerden op zeventiende-eeuwse genrestukken zo sterk worden uitgelicht door kaarsen in hun studeerkamer. Hun uiterlijke verlichting belichaamt de innerlijke verlichting.

Op het zelfportret dat Joshua Reynolds – de succesvolste Britse kunstenaar van zijn tijd – rond 1747 schilderde, wordt de schilder verblind door het licht. Het schijnsel is zo fel dat hij zich ervan moet afschermen: zijn geheven hand werpt een slagschaduw over zijn gezicht. Je kunt dit licht zien als een metafoor: iets groots straalt af op de jeugdige Reynolds.

EREGALERIJ

De National Portrait Gallery in Londen, opgericht in 1856 en met 215.000 stukken in het bezit van de grootste collectie portretten ter wereld, vertelt de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk in koppen. Iedereen die in dat land ertoe doet of deed, hangt er: vorsten, muzikanten, voetbalvrouwen; koningin Elizabeth I, Paul Mc­Cartney, Victoria Beckham.

Omdat het museum wegens grootschalige renovatie tot 2023 is gesloten, reist een greep uit de collectie momenteel langs musea in binnen- en buitenland – een manier voor het museum om de misgelopen inkomsten wat te compenseren.

In dat kader is een honderdtal portretten (schilderijen, tekeningen, foto’s, prenten en beelden) dit najaar te zien in het Fries

David Hockney, ‘Self-Portrait with Charlie (David Hockney; Charles Dare Scheips)’, 2005, olieverf op doek, 183 x 91 cm, © kunstenaar

43

VOLGEND NUMMER Society, keramiek en portretten

Magnetisch Noorden

Thérèse Schwartze

Korea

Vergeet me niet

Thérèse Schwartze, ‘Maria Catharina Ursula (Mia) Cuypers’ (detail), 1886

Bloemvormige kom en houder, celadon, Korea, twaalfde eeuw

Jan van Scorel, ‘Portret van een jonge scholier’ (detail), 1531

Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews

Canada verbeeld in schilderkunst 1910-1940

Museumtijdschrift nummer 7 ligt op 19 oktober in de winkel Museumtijdschrift verschijnt 8x per jaar

(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)

Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees Mini-essays over kijken naar kunst In De magie van het beeld verzamelt Oek de Jong zo’n veertig korte stukken over kunst en kunste-

© Marloes Bosch

Over een intieme ets van Rembrandt, de bekende foto van Marilyn Monroe op het luchtrooster van de metro, een cirkel in de Sahara van Richard Long, foto’s van Nan Goldin, Saul Leiter, Weegee en Koos Breukel, een perfor-

voordat hij schrijver werd. Hij publiceerde de veel gelezen en geprezen romans Opwaaiende zomerjurken, Cirkel in het gras, Hokwerda’s kind, Pier en oceaan en Zwarte schuur. In 2020 verscheen Het glanzend zwart van mosselen. Autobiografie Essay Reisverhaal Cultuurkritiek 1980-2020. Zijn romans werden driemaal genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en bekroond met o.a. de Gouden Uil, de Boekenbon Literatuurprijs, de Bordewijkprijs en de Zeeuwse Boekenprijs.

mance van Marina Abramovic, Picasso en de

Lawren S. Harris (1885 -1970) Icebergs, Davis Strait, 1930 (detail), McMichael Canadian Art Collection 1971.17 © Family of Lawren S. Harris

Oek de Jong (1952) studeerde kunstgeschiedenis,

cadeau bij een tweejarig abonnemen t

cadeau bij een jaarabonnemen t

naars, die hij schreef voor Museumtijdschrift.

vrouwen, het offerlam van Zurbarán, een shot uit de film Paris, Texas, de bewegwijzering in de New Yorkse metro en de berg van Cézanne, die de schrijver in ijzige kou en een razende mistral beklom. Een stoet van beelden inspireerde Oek de Jong tot een reeks bijzondere mini-essays, waarin het plezier van het kijken voorop staat.

‘Oek de Jongs essays getuigen van een liefdevolle aandacht voor wat andere kunstenaars dreef.’

Aleid Truijens in De Volkskrant.

‘De romanschrijver is ook een begenadigd essayist.’ Mark Schaevers in Humo.

11 SEPTEMBER 2021 T/M 9 JANUARI 2022

Boek je tijdslot op kunsthal.nl/tickets

www.wbooks.com

De magie van het beeld | Mini-essays over kijken naar kunst

Het Grote Vrouwen Kunst Boek

Oek de Jong kijkt naar kunst en zoekt het ongrijpbare, om het vervolgens voor ons allemaal onder woorden te brengen. Negen jaar lang schreef Oek de Jong voor Museumtijdschrift. Hij koos steeds een kunstwerk en schreef er een mini-essay bij: persoonlijk, beeldend en in de heldere stijl die hem ook kenmerkt als romanschrijver.

Het Grote Vrouwen Kunst Boek vertelt de verhalen van vierhonderd kunstenaars, uit meer dan vijftig verschillende landen en uit de afgelopen vijf eeuwen.

Elke kunstenaar komt aan bod met een sleutelwerk en een informatieve achtergrondtekst. Lees het boek van voor naar achter, of laat het openvallen en laat u verrassen.

160 pagina’s, paperback met flappen, 17 x 24 cm, ISBN 9789462584457

464 pagina’s, gebonden, 25 x 29 cm, ISBN 9789462583900

€ 19,95

€ 49,95

OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 - 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)