Museumtijdschrift 4 - 2020

museumtijdschrift nr 4 • 2020

EEN TOTAALERVARING

Den Haag, Kunstmuseum

BREITNER & ISRAELS Op zoek naar de moderne tijd

nr 4 juni-juli 2020 • € 9,95 • verschijnt 8x per jaar

Kunstenaarsdorpen

Terug naar de natuur ‘s-Hertogenbosch

Popcultuur Top 100

Bergen, Museum Kranenburgh Nederlandse

canon

Enschede

Carlijn Kingma

Minutieuze visies op de toekomst

+ de tentoonstellingsagenda 24 pagina’s gratis bijlage BP

WANDEL DOORHEEN HET KLEURENPALET VAN JAN VAN EYCK

Diverse plaatsen

TENTOONSTELLINGSoverzicht AGENDA Het meest complete

01

JUN

12

JUL

INHOUD-

Beeld omslag: George Hendrik Breitner, ‘Sara de Swart’, ca. 1900, olieverf op doek, 56 x 40 cm, Amsterdam Museum

40

museumtijdschrift.nl nr 4 / juni-juli 2020

30

46

26 6

Per 1 juni mogen de musea in Nederland onder voorwaarden weer open. Wij adviseren u vóór elk museumbezoek te controleren of de vermelde gegevens juist zijn.

Reserveren is verplicht.

52 MODERNE KUNST

20 Breitner vs Israels

De moderne meesters als rivalen tegenover elkaar door Kees Keijer en Frouke van Dijke MODERNE KUNST

26 Hildo Krop

Amsterdamse beeldhouwer bepaalde het aanzicht van de stad door Jaron Beekes

58 11-18

71-77

38 69

MUSEUM - KORT Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland

DESIGN

30 Kiki van Eijk

Eigenzinnig ontwerper voor wie de ver­ wondering centraal staat door Jeroen Junte OUDE KUNST

40 Kunstenaarskolonies

Negentiende-eeuwse schilders op zoek naar de ongerepte natuur door Saskia de Bodt MODERNE KUNST

MUSEUM & MEER het atelier Anne Geene de gevestigde Joost van den Toorn de nieuwkomer Coen Ringeling boeken etc. de lezerspagina Met abonneevoordeel, arrangementen en reacties

COLUMNS

Oek de Jong Lege straten Op zaal De audiotour

46 Léon Spilliaert

Het oeuvre van de Vlaming is duister, ­dromerig en hoopvol door Erik Spaans DESIGN EN ERFGOED

52 Top 100 popcultuur

Wat hoort er wel en niet in de canon van de naoorlogse populaire cultuur? door Koen Kleijn HEDENDAAGSE KUNST

58 Carlijn Kingma

Uiterst gedetailleerde pentekeningen als utopie of dystopie door Arjan Reinders MUSEA

64 Speculeren met kunst

Megaverzamelaar François Pinault opent privémuseum in Parijs door Nanda Janssen

7

EN DE …

S I R A A WINN Israels waren c a a Is n e r e n it Bre George Hendrikén rivalen van elkaar. Maar wie Keijer. bewonderaars Breitner, vindt criticus Kees et servator van h was er nu beter? n o c , e k ij D n a v e Nee, zegt Froukdat was duidelijk Israels.

Kunstmuseum, UKE VAN DIJKE IJER EN FRO DOOR KEES KE

20

MODERNEKUNST-

Isaac Israels, ‘De begrafenis van de jager’, 1882, olieverf op doek, 125 x 261 cm, Kunstmuseum Den Haag

George Hendrik Breitner, ‘Cavalerie’, 1883-88, olieverf op doek, 101 x 300 cm, Kunstmuseum Den Haag

21

Tegengif voor de vluchtigheid De objecten van Kiki van Eijk zijn fijnbesnaarde bespiegelingen over tijd, aandacht en verwondering.

Het Textielmuseum in Tilburg eert haar twintigjarige carrière als ontwerper.

FOTO: FLOOR KNAAPEN

DOOR JEROEN JUNTE

30

Tentoonstellingsimpressie Textielmuseum

DESIGN-

31

HEIMWEE NAAR Ook in Nederland schoten in de negentiende eeuw kunstenaars­kolonies als paddestoelen uit de grond. In een aantal plaatsen, van de Veluwezoom tot Spakenburg, is de sfeer van ongerepte natuur en vissersleven nog altijd herkenbaar.

DOOR SASKIA DE BODT

an het eind van de achttiende eeuw schreef de Oostenrijkse componist Joseph Haydn (17321809) het oratorium Die Schöpfung (De schepping), gebaseerd op het Bijbelboek Genesis. De engel Raphaël begint het eerste recitatief dan ook met de bekende woorden: “Im Anfange schuf Gott Himmel und Erde, und die Erde war ohne Form und leer.” Vervolgens komt er licht, de chaos verdwijnt en langzaam ontstaat een nieuwe wereld, met een uitspansel erboven. Er wordt gezongen over bliksemschichten en sneeuwbuien. Heuvels en rotsen verschijnen en het wordt steeds paradijselijker op aarde: “Zacht ruisend glijdt door het stille dal de heldere beek”.

Haydn schreef dit werk in de tijd van de pre-romantiek, de periode kort na de

40

DE NATUUR

OUDEKUNST-

Jacob Jan Cremer, ‘Boslandschap met reizigers’, 1849, olieverf op doek, 68 x 101 cm, Rijksmuseum, Amsterdam

41

DAF 600 Deluxe, 1959, Van Doorne’s Aanhangwagenfabriek, Eindhoven

DESIGN& ERFGOED-

VAN DAF TOT DOMINOMUS Het Noordbrabants Museum bereidt een expositie voor over de Nederlandse popcultuur in 100 voorwerpen. Op het lijstje valt uiteraard af te dingen. Waarom wel de geknoopte stoel van Marcel Wanders en niet het boerenbontservies?

DOOR KOEN KLEIJN

FOTO: LAURENS VERHAGEN

D

e familietentoonstelling ‘Asjemenou!’ zal honderd voorwerpen bevatten, bijzondere maar alledaagse zoals het museum het formuleert, die samen ‘de geschiedenis van de naoorlogse Nederlandse populaire cultuur vertellen’.

Het Noordbrabants Museum heeft ervaring met de cultuur van alledag; eerder maakte het de tentoonstellingen ‘Knus’ over de jaren vijftig, ‘Wauw’ over de jaren zeventig en ‘Gezin XXL’ over grote gezinnen. In de selectie van de objecten volgt men de succesvolle rubriek ‘Een geschiedenis van de Nederlandse popcultuur in 100 voorwerpen’ uit de Volkskrant. Daarin vatten de redacteuren het begrip ‘populaire cultuur’ losjes op.

Er zijn geen spelregels voor opname in de

rubriek, zeggen ze, anders dan dat het om een concreet voorwerp moet gaan, dat staat voor een breder verhaal over de cultuur van Nederland. Er is geen sociologische of cultuurwetenschappelijke pretentie; het project is vooral gestoeld op de nostalgie en het wereldbeeld van de medewerkers van de krant. Bovendien weerspiegelt de selectie het idee dat in de Nederlandse samenleving het verschil tussen ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur grotendeels is verdwenen. In Nederland laat een politicus zich voorstaan op zijn liefde voor Hazes, niet op die voor Haydn. En daarbij: iedereen is dol op lijstjes.

FLIPPO Het lijstje van de Volkskrant is begrijpelijkerwijs zeer gevarieerd en het spreekt vanzelf dat je tegenover elke keuze een andere kunt zetten. Op de lijst staat de (opgezette) mus die in 2005 de Domino

53

Hoge nood, 1955 © Eddy Posthuma de Boer

VOLGEND NUMMER Ab van Hanegem, ridders en zuiderburen

Mid-careerkunstenaar

Op naar België

Middeleeuwen

Ab van Hanegem, zonder titel (1815#01), 2018

Panorama van de Slag bij Waterloo

Lucas Cranach de Oudere, ‘Portret van een vrouw’, 1526

Museumtijdschrift nummer 5 ligt op 14 juli in de winkel

Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews

Museumtijdschrift verschijnt 8 x per jaar

(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)

Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees Omslag finaldef.qxp_Opmaak 1 06-01-20 20:19 Pagina 1

h E t G rOt E

et Grote Gouden Eeuw Boek geeft een compleet overzicht van de

h

schilderkunst uit één van de meest opmerkelijke perioden

in de Nederlandse geschiedenis.

De zeventiende eeuw noemt men vaak de Gouden Eeuw vanwege de grote rijkdom die toen werd vergaard, en de indrukwekkende

h E t G rOt E

GOUDEN EEUW bOEk

GOUDEN EEUW bOEk

groeien uit tot gevierde kunstenaars, die elkaar gedurende hun gehele carrière zowel hebben bewonderd als benijd en uiteindelijk het beste in elkaar naar boven haalden.

In tien hoofdstukken – vergelijkbaar met verschillende rondes in een artistieke bokswedstrijd – schetst Frouke van Dijke een prachtig beeld van de langdurige wedijver tussen deze twee rivaliserende schilders en hoe dit hun werk diepgaand heeft beïnvloed.

BREITNER

Eind negentiende eeuw zetten twee jonge kunstenaars uit Den Haag de stad Amsterdam op stelten.

De een is Isaac Israels, de zoon van Nederlands beroemdste kunstenaar Jozef Israëls. De ander is George Hendrik Breitner, de rauwdouwer die de achterbuurten schildert. Dit is het verhaal over hun vriendschap en rivaliteit.

Beide kunstenaars schilderen het moderne leven in de stad. Hun onderlinge strijd zorgt jarenlang voor een gespannen relatie. Breitner en Israels

cadeau bij een tweejarig abonnemen t In deze reeks verschenen eerder

cultuur die tot bloei kwam. Het was vooral de schilderkunst die

I SR A E L S

daarin uitblonk. Talloze schilders met groot talent schiepen ge-

cadeau bij een jaarabonnemen t

Jeroen Giltaij werd na zijn studie in

BREITNER

Het Grote 40-45 Boek

durende die hele eeuw meesterwerken, die na ruim vier eeuwen

1972 assistent-conservator teken-

nog steeds bewondering wekken. Hun schilderijen behoren tot de

kunst in het Museum Boijmans

pronkstukken van musea waar dan ook ter wereld.

Van Beuningen, waar hij de catalo-

Aan het begin van de zeventiende eeuw begon men landschappen,

gus schreef van de tekeningen van

stillevens, taferelen uit het dagelijks leven, zeegezichten en kerk-

Rembrandt en zijn school. In 1978

interieurs te schilderen zoals nog niet eerder was vertoond. Het

werd hij hier hoofdconservator

lijkt alsof de schilders hun dagelijkse omgeving wilden vastleggen,

oude schilders en beeldhouwkunst

maar zij deden dat allemaal in het atelier achter de ezel. De

en organiseerde hij verschillende

schilders hadden een verbeeldingskracht die men zich nu niet

tentoonstellingen, onder meer over

meer kan voorstellen. De hele eeuw lang dienden zich nieuwe

thema’s in de zeventiende-eeuwse

talenten met een eigen stijl aan. De schilderkunst van de Gouden

schilderkunst. De catalogus van de

Eeuw kenmerkt zich door een niet aflatende creativiteit, de

tentoonstelling over de architec-

enorme productie en een stijl, die uniek was en kenmerkend

tuurschilderkunst werd in 1991

voor die tijd. De grote namen Rembrandt, Vermeer en Frans Hals

bekroond met de Prix Minda de

zijn wereldberoemd, maar ook de schilderijen van meesters met

Gunzburg. Hij promoveerde in

minder bekende namen zijn vaak prachtig, heerlijk, kostelijk of

1997 op de Siciliaanse verzamelaar

indrukwekkend.

René Kok en Erik Somers

in samenwerking met het niod Het Grote Jaren 50 Boek

Paul Brood, René Kok en Erik Somers

in samenwerking met het Nationaal Archief

Het Grote Boerderijen Boek

Ben Kooij en Judith Toebast in samenwerking met de

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Antonio Ruffo, die schilderijen bij Rembrandt bestelde. In 2004 ver-

Het Grote Gouden Eeuw Boek is geschreven en samengesteld door

scheen zijn beknopte overzicht van

Jeroen Giltaij, oud-hoofdconservator Oude Schilderkunst in het

V R I E N D E N E N R I VA L E N

de schilderkunst van de Gouden

Museum Boijmans Van Beuningen.

h E t G rOt E

GOUDEN EEUW bOEk

Eeuw, uitgangspunt voor dit boek.

I SR A E L S

j e ro e n g i lta i j

WWW.WBooKS.CoM

1 jun 2020 ——— 23 aug 2020

Eddy Posthuma de Boer www.fotomuseumdenhaag.nl

DE EERSTE FOTO VAN GOD

Breitner en Israels - vrienden en rivalen

Het Grote Gouden Eeuw Boek

Breitner en Israels. Aan het eind van de negentiende eeuw misschien wel de twee belangrijkste figuren in de Nederlandse schilderkunst.

De onderlinge rivaliteit tussen de schilders zorgt jarenlang voor spanningen en mondt in 1894 uit in een ruzie die pas in 1903 wordt bijgelegd.

Breitner en Israels waren gevierde kunstenaars, die elkaar gedurende hun gehele carrière zowel hebben bewonderd als benijd en uiteindelijk het beste in elkaar naar boven haalden.

Het Grote Gouden Eeuw Boek is het nieuwe standaardwerk over de Hollandse schilderkunst in de 17e eeuw. Jeroen Giltaij, oud-hoofdconservator Oude Schilderkunst van het Museum Boijmans Van Beuningen, bracht 371 schilderijen uit de collecties van Nederlandse musea bijeen in dit prachtige bladerboek. Het boek geeft een compleet overzicht van de Hollandse schilderkunst tussen 1600 en 1700, waarin alle genres vertegenwoordigd zijn, van landschappen, portretten en stillevens tot taferelen uit het dagelijks leven, zeegezichten en kerkinterieurs.

ISBN: 9789462583832

€ 29,95

ISBN: 9789066304659

€ 49,95

Voor de liefhebber van geschiedenis en kunst

OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 - 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)