Museumtijdschrift 2 - 2019

diap

nr 2 • 2019

DAVID HOCKNEY

nr 2 maart 2019 • € 9,95 • verschijnt 8x per jaar

Amsterdam

Amsterdam

10 jaar Hermitage Tijdreis door de kunstgeschiedenis Brussel

Ellen Gallagher

Ode aan het landschap

Afro-Amerikaanse blik op het universum

AM-BIG-YOU-US LEGSICON

Laure Prouvost

Maastricht

08.02–19.05.2019

Meester van Elsloo Superieur middeleeuws houtsnijwerk

Exhibition Architecture by Diogo Passarinho Studio / New publication Laure Prouvost: LEGSICON co-published with Book Works.

+ de tentoonstellingsagenda 36 pagina’s gratis bijlage

MUSEUM VAN HEDENDAAGSE KUNST ANTWERPEN Leuvenstraat 32, 2000 Antwerpen www.muhka.be

gsagenda nstellin ht e overzic tentoo st complet het mee

BP

diap

04

MRT

14

APR

INHOUD-

Beeld omslag: David Hockney, ‘The Arrival of Spring in Woldgate, East Yorkshire in 2011 (twenty eleven) – 17 May’, iPad-tekening op papier, editie 25, 140 x 105,5 cm, © David Hockney (foto: Richard Schmidt)

museumtijdschrift.nl nr. 2 / maart 2019

20

David Hockney, ‘Under the Trees, Bigger’, 2010-11, olieverf op 20 doeken, 366 x 610 cm, © David Hockney (foto: Richard Schmidt)

40

56 6

Bernard van Orley, ‘De geboorte van Johannes de Doper’, ca. 1514-15, olieverf op paneel, 63,5 x 76,2 cm, © The Metropolitan Museum of Art/Art Resource (foto: Scala, Florence)

34

26 HEDENDAAGSE KUNST

20 David Hockney

Ziet net als Van Gogh spektakel in het alledaagse landschap door Robert-Jan Muller OUDE KUNST

26 Meester van Elsloo

Superieur gesneden beelden, maar dé meester bestaat niet door Bieke van der Mark

Ellen Gallagher (foto: Philippe Vogelenzang)

11-18

71-77

32 63 45

MUSEUM - KORT 30 Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland

MUSEUM & MEER het atelier Suzan Drummen de gevestigde Berend Strik de nieuwkomer Elif Özbay boeken & meer COLUMNS

Oek de Jong De intensiteit van Westerik Maria Barnas Josse Pyl

Museumtijdschrift Reis 3-daagse museumreis naar Brussel

HEDENDAAGSE KUNST

34 Afro-Amerikaans

De utopische en satirische blik van Ellen Gallagher is zeer welkom door Edo Dijksterhuis OUDE KUNST

40 Bernard van Orley

Zestiende-eeuwse hoflieveling krijgt groots onthaal in Brussel door Erik Spaans ERFGOED

46 Van historische waarde

Hendrick de Keyser jubileert met opening Museumhuizen door Sophia Zürcher DESIGN

52 Modern Nederland

Het ooit alomaanwezige modernisme is aan rehabilitatie toe door Chris Reinewald OUDE & MODERNE KUNST

56 10 jaar Hermitage

Feestelijke tijdreis door 25.000 jaar kunstgeschiedenis door Marjolein Geraedts MODE

64 Christian Dior

Vernieuwend ontwerper met lak aan schaarste en functionaliteit door Dorien Tamis

7

Meesterlijk gesneden Honderden houten beelden zou het middeleeuwse beeldsnijfenomeen de ‘Meester van Elsloo’ hebben gefabriceerd. Maar wie is deze meester eigenlijk?

DOOR BIEKE VAN DER MARK

et komt zelden voor dat de makers van laatmiddeleeuwse beelden honderden jaren na hun overlijden nog onder hun juiste naam bekend zijn. Een uitzondering is Jan van Steffeswert (14601530). Op de drempel tussen de middeleeuwen en de renaissance was deze Maastrichtse beeldsnijder een van de eersten die zijn werk soms signeerde en dateerde.

In 2000 was Van Steffeswert onderwerp van een grote tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum Maastricht. Nu is de zogenaamde Meester van Elsloo met een overzichtstentoonstelling aan de beurt.

Van deze Maaslandse beeldsnijder is helaas zo goed als niets bekend, niet eens zijn naam of woonplaats. Desondanks wordt aan hem een opmerkelijk groot en divers oeuvre toegedicht. In Maastricht wordt hieruit niet alleen een prachtige selectie getoond, maar er is ook ruim aandacht voor het onderzoek dat door de jaren heen heeft plaatsgevonden om meer

26

grip te krijgen op het mysterie. Behalve hun beroep en hun Maaslandse herkomst hebben Jan van Steffeswert en de Meester van Elsloo nog iets anders met elkaar gemeen. Beiden zijn ‘geesteskinderen’ van Joseph Timmers (1907-1996), de bekende Limburgse cultuurhistoricus en voormalig directeur van onder meer het Bonnefantenmuseum. In een periode dat het onderzoek naar onze vaderlandse beeldhouwkunst nog in de kinderschoenen stond, wist Timmers beide meesters met enkele invloedrijke artikelen stevig op de kaart te zetten.

GROOTMOEDERS HANDEN Het speurwerk naar de Meester van Elsloo begint omstreeks 1936 als Timmers – op dat moment nog student kunstgeschiedenis – in de Augustinuskerk van het Limburgse dorp Elsloo een meesterlijk gesneden, vroeg zestiende-eeuws beeld aantreft, voorstellende Anna met haar dochter Maria en kleinkind Jezus (een zogeheten Anna-te-drieën). De anonieme maker van dit beeld vernoemde hij naar het dorp waar het werk mogelijk al sinds 1850 verblijft, Sint-Christoffel, h. 94 cm, Sint-Michielskerk, Bree (België), © KIK-IRPA, Brussel

Marianum, h. 98 cm, abdijkerk Thorn, © Elfi Brouwers Fotografie

Edgar Cleijne en Ellen Gallagher, zaaloverzicht ‘Highway Gothic’ in Stockholm, Bonniers Konsthall, 2017, 16 mm video-installatie met 70 mm film en cyanotype banners, courtesy kunstenaars, Hauser & Wirth en Gagosian Gallery

ZWART ATLANTIS

Ellen Gallagher construeert in tekeningen en schilderijen een utopische en satirische wereld, waarin haar gemengde afkomst een rol speelt. Een welkome, genuanceerde stem binnen het identiteitsdebat.

DOOR EDO DIJKSTERHUIS

35

46

villa Rams Woerthe, 1899, Steenwijk (foto: Arjan Bronkhorst)

Neemt u plaats!

Iedereen kan zich thuisvoelen in de Museumhuizen die Vereniging Hendrick de Keyser openstelt.

Theedrinken op historische stoelen, kastdeurtjes openmaken of een potje kaarten in de ontvangstkamer, het mag allemaal.

DOOR SOPHIA ZĂœRCHER

TIJDREIS

wierookbrander, 11e eeuw, Iran, brons, zilver, koper, h. 45 cm

56

Het Amsterdamse zusje van de Hermitage in Sint-Petersburg bestaat tien jaar.

Met ‘De Schatkamer!’ presenteert het museum een dwarsdoorsnede van 25.000 jaar kunstgeschiedenis en vele culturen. DOOR MARJOLEIN GERAEDTS

G

waterkan, eind 13e/begin 14e eeuw, Duitsland, Nedersaksen, brons, 23,3 x 25 cm

a er maar aan staan, een jubileum­tentoon­ ­­s telling samenstellen die eer doet aan de Hermitage, een van de grootste musea ter wereld. Het museum in Sint-Petersburg heeft jaarlijks 4.200.000 bezoekers, een collectie van 3.109.337 kunstwerken, 40.000 m² tentoonstellingsruimte, 12 afdelingen, 7 (inter)nationale dependances en zelfs 50 katten die officieel in dienst zijn als muizenvanger.

Het afgelopen decennium heeft de Hermitage Amsterdam al een groot aantal meesterwerken naar Amsterdam gehaald, sinds het museum zijn deuren opende aan de Amstel. In 2004 begon het in een bijgebouw aan de Nieuwe Herengracht, maar het opende in 2009 pas officieel, in het statige, door Hans van Heeswijk Architecten verbouwde pand van de Amstelhof uit 1681. Verbleven er ooit vierhonderd ouden van dagen in dit ‘Diaconie Oude Vrouwen Huys’, vanaf toen was het een toonzaal voor Hollandse meesters, Romanov-schatten en andere pronkstukken.

Nu is het museum vele tentoongestelde objecten verder, verdeeld over achttien tentoonstellingen, waaronder ‘Aan het Russische Hof ’ in 2009-10, ‘Expeditie Zijderoute’ in 2014 en natuurlijk ‘Hollandse Meesters’, in 2017-18. Thematisch gekozen onderwerpen dus, zodat Russischorthodoxe iconen overzichtelijk werden afgewisseld met Vlaamse meesters of Franse impressionisten.

57

VOLGEND NUMMER Beelden, bloemen en kwetsbaarheid Maria Lassnig

Carel Visser

Gebroeders Van Spaendonck

20-90-40-0 cmyk

Maria Lassnig, ‘Dame mit Hirn’, 1990, courtesy Maria Lassnig Stiftung

Avant-garde in Groningen. De Ploeg 1918-1928 De Ploeg: een groep jonge kunstenaars besluit in de zomer van 1918 dat het tijd wordt om het braakliggende Groningse kunstleven vruchtbaar te maken. De kunstkring die ze oprichten stimuleert onderlinge uitwisseling en verbaast het Groningse publiek met de kwaliteit van de eerste expositie. Dan raken de activiteiten van de vereniging in een stroomversnelling als Jan Wiegers, een van de oprichters, met financiele steun van zijn kunstvrienden gaat kuren in Davos en kennismaakt met de Duitse expressionist Ernst Ludwig Kirchner.

Kleurrijke en veelzijdige kunstenaars als H.N. Werkman, Jan Altink, Johan Dijkstra en Jan van der Zee raken aangestoken door Wiegers’ experimenteerdrift. Ook vernieuwende architecten, beeldhouwers, letterkundigen en de toonkunstenaar Daniël Ruyneman worden lid en trekken met hun netwerk aan contacten De Ploeg de internationale avant-garde in.

Dit boek richt de schijnwerper op De Ploeg in de stormachtige jaren twintig, met lokale miskenning naast internationaal succes, en scherpe meningsverschillen naast vruchtbare samenwerking.

cadeau bij een jaarabonnemen t

DE PLOEG AVANT-GARDE IN GRONINGEN 1918-1928

GOUDEN EEUW bOEk

cadeau bij een jaarabonnemen t

et Grote Gouden Eeuw Boek geeft een compleet overzicht van de

h

schilderkunst uit één van de meest opmerkelijke perioden

in de Nederlandse geschiedenis.

De zeventiende eeuw noemt men vaak de Gouden Eeuw vanwege de grote rijkdom die toen werd vergaard, en de indrukwekkende

cadeau bij een tweejarig abonnemen t

h E t G rOt E

Image: Frans Hals, Children of the Van Campen Family with a Goat-Cart (detail) © RMFAB / photo: J. Geleyns - Ro scan

In Partnership with

(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)

h E t G rOt E

De schijnwerpers staan op kunstenaarsstroming De Ploeg in de stormachtige jaren twintig. Met lokale miskenning naast internationaal succes, en scherpe meningsverschillen naast vruchtbare samenwerking. Met kleurrijke en veelzijdige kunstenaars als Jan Wiegers, H.N. Werkman, Jan Altink en Johan Dijkstra.

Thanks to

Museumtijdschrift verschijnt 8 x per jaar

Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees

DE PLOEG – AVANT-GARDE IN GRONINGEN 1918-1928

01.02 > 19.05 2019 #dutchspring @FineArtsBelgium fine-arts-museum.be

Museumtijdschrift nummer 3 ligt op 16 april in de winkel

GOUDEN EEUW bOEk

Opening van de Hollandse zalen Portretten van Frans Hals: een familiereünie Kabinet der heerlijkste tekenwerken

Cornelis van Spaendonck, ‘Tableau de fleurs’ (detail), 1791, Luxemburg, Villa Vauban

Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews

AVANT-GARDE IN GRONINGEN DE PLOEG 1918-1928

DUTCH SPRING

Carel Visser, ‘Mammoet’, 1995

In deze reeks verschenen eerder

cultuur die tot bloei kwam. Het was vooral de schilderkunst die

daarin uitblonk. Talloze schilders met groot talent schiepen geJeroen Giltaij werd na zijn studie in

Het Grote 40-45 Boek

durende die hele eeuw meesterwerken, die na ruim vier eeuwen

1972 assistent-conservator teken-

nog steeds bewondering wekken. Hun schilderijen behoren tot de

kunst in het Museum Boijmans

pronkstukken van musea waar dan ook ter wereld.

Van Beuningen, waar hij de catalo-

Aan het begin van de zeventiende eeuw begon men landschappen,

René Kok en Erik Somers

in samenwerking met het niod Het Grote Jaren 50 Boek

gus schreef van de tekeningen van

stillevens, taferelen uit het dagelijks leven, zeegezichten en kerk-

Paul Brood, René Kok en

Rembrandt en zijn school. In 1978

interieurs te schilderen zoals nog niet eerder was vertoond. Het

Erik Somers

werd hij hier hoofdconservator

lijkt alsof de schilders hun dagelijkse omgeving wilden vastleggen,

in samenwerking met het

oude schilders en beeldhouwkunst

maar zij deden dat allemaal in het atelier achter de ezel. De

Nationaal Archief

en organiseerde hij verschillende

schilders hadden een verbeeldingskracht die men zich nu niet

tentoonstellingen, onder meer over

meer kan voorstellen. De hele eeuw lang dienden zich nieuwe

Het Grote Boerderijen Boek

thema’s in de zeventiende-eeuwse

talenten met een eigen stijl aan. De schilderkunst van de Gouden

Ben Kooij en Judith Toebast

schilderkunst. De catalogus van de

Eeuw kenmerkt zich door een niet aflatende creativiteit, de

in samenwerking met de

tentoonstelling over de architec-

enorme productie en een stijl, die uniek was en kenmerkend

Rijksdienst voor het Cultureel

tuurschilderkunst werd in 1991

voor die tijd. De grote namen Rembrandt, Vermeer en Frans Hals

Erfgoed

bekroond met de Prix Minda de

zijn wereldberoemd, maar ook de schilderijen van meesters met

Gunzburg. Hij promoveerde in

minder bekende namen zijn vaak prachtig, heerlijk, kostelijk of

1997 op de Siciliaanse verzamelaar

indrukwekkend.

Antonio Ruffo, die schilderijen bij Rembrandt bestelde. In 2004 ver-

Het Grote Gouden Eeuw Boek is geschreven en samengesteld door

scheen zijn beknopte overzicht van

Jeroen Giltaij, oud-hoofdconservator Oude Schilderkunst in het

de schilderkunst van de Gouden

Museum Boijmans Van Beuningen.

h E t G rOt E

GOUDEN EEUW bOEk

Eeuw, uitgangspunt voor dit boek.

j e ro e n g i lta i j

WWW.WBooKS.CoM

ESCHER OP REIS

HET GROTE GOUDEN EEUW BOEK

Dit boek volgt M.C. Escher op zijn fysieke en mentale reizen. De reis begint in 1898 als Escher in Leeuwarden wordt geboren. De locaties waar hij later verblijft zijn van grote invloed op zijn kunstenaarschap. Van het grauwe, platte Nederland tot de zon en bergen van de Mediterrane.

Portretten, landschappen en stillevens. In 21 hoofdstukken geeft Jeroen Giltaij, oudconservator Museum Boijmans Van Beuningen, een overzicht van 230 schilders en 320 schilderijen uit de periode 1600-1700. Dit standaardwerk belicht de veelzijdigheid en de kwaliteit van de Hollandse schilderkunst.

€ 29,95

€ 49,95

€ 34,95

OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 - 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)

Voor de liefhebber van geschiedenis en kunst